Ochrona przyrody w prawie polskim

Barbara Iwańska Prawna problematyka ochrony przyrody - cz. II STUDIA PODYPLOMOWE 20-21 luty 2015 r. Ochrona przyrody w prawie polskim 2 1

1. Źródła prawa ochrony przyrody Prawo międzynarodowe (wybrane przykłady) Konwencja o obszarach podmokłych o znaczeniu międzynarodowym, zwłaszcza jako biotopy ptactwa wodnego - Ramsar 1971, Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego - Paryż 1972, Konwencja o międzynarodowym handlu zagrożonymi gatunkami dzikich zwierząt i roślin (CITES) - Waszyngton 1973, Konwencja o ochronie gatunków wędrownych dzikich zwierząt - Bonn 1979, Konwencja o ochronie różnorodności biologicznej - Rio de Janeiro 1992, Konwencja o ochronie europejskiej fauny i flory oraz siedlisk przyrodniczych - Berno 1979 4 2

Prawo UE obszary regulacji: różnorodność biologiczna, gospodarka zasobami naturalnymi, fauna, flora, lasy, GMO: dyrektywa 2009/147 (dzikie ptaki) dyrektywa 92/43 (siedliska przyrodnicze, fauna, flora) rozporządzenie NR 1143/2014 (inwazyjne gatunki obce) dyrektywa 1999/22 (ogrody zoologiczne) rozporządzenie nr 338/97 (handel gatunkami zagrożonymi) akty dotyczące kontrolowanego wykorzystania i świadomego uwalniania GMO do środowiska (w tym dyrektywy i rozporządzenia) akty dotyczące ochrony dobrostanu zwierząt 5 Prawo polskie 6 3

Art. 81 ustawy - Prawo Ochrony środowiska Ochrona zasobów środowiska realizowana jest na podstawie ustawy POŚ oraz przepisów szczególnych. Szczegółowe zasady ochrony: ochrony obszarów i obiektów o wartościach przyrodniczych, krajobrazu, zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem oraz drzew, krzewów i zieleni - określają przepisy ustawy o ochronie przyrody; ochrony lasów - określają przepisy ustawy o lasach; ochrony dziko występujących zwierząt - określają przepisy ustawy o rybactwie śródlądowym, ustawy o ochronie przyrody, ustawy Prawo łowieckie, a także ustawy o rybołówstwie morskim ochrony zwierząt gospodarskich i domowych - określają przepisy ustawy o ochronie zwierząt ochrony gruntów rolnych i leśnych - określają przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych 7 Prawo ochrony przyrody rozumieć można jako ogół norm prawnych których przedmiotem jest ochrona zasobów, tworów i składników przyrody w określony sposób i w określonych celach Ten obszar regulacji prawnej uznać za wyróżnioną część prawa ochrony środowiska. 8 4

Ochrona przyrody w ustawach przyrodniczych, np.: Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 roku o rybactwie śródlądowym Ustawa z dnia 28 września 1991 roku o lasach Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych Ustawa z dnia 13 października 1995 roku Prawo łowieckie Ustawa z dnia 21 stycznia 2005 r. o doświadczeniach na zwierzętach Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, 9 Ochrona przyrody w ustawach środowiskowych, np.: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku 10 5

Ochrona przyrody w innych ustawach, np.: Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 11 2. Kryteria wyróżnienia prawa ochrony przyrody jako obszaru regulacji prawnej Zob.: A Habuda (2013); W Radecki (2012) 6

(2.1) Kryterium formalne w postaci odrębnej ustawy o ochronie przyrody, uzupełnionej o szczególne akty prawne (ustawa o lasach, ustawa o ochronie zwierząt ) Ustawa o ochronie przyrody reguluje przede wszystkim formy i sposoby ochrony zasobów przyrody szczególnie wartościowych (przyroda sensu stricte), a w odniesieniu do wszystkich zasobów przyrody (przyroda sensu largo) zawiera zasadniczo ogólne dyrektywy, które konkretyzowane są w innych ustawach. W ten sposób ustawa o ochronie przyrody jest łącznikiem pomiędzy tą regulacją, a pozostałymi ustawami formułującymi zasady ochrony i gospodarowania poszczególnymi zasobami przyrody, np. lasami, zwierzętami łownymi, gruntami rolnymi i leśnymi, czy rybami. 13 (2.2) Kryterium przedmiotu ochrony: przyroda żywa, nieożywiona oraz krajobraz, w tym: dziko występujące rośliny, zwierzęta i grzyby; rośliny, zwierzęta i grzyby objęte ochroną gatunkową; zwierzęta prowadzące wędrowny tryb życia; siedliska przyrodnicze; twory przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalne szczątki roślin i zwierząt; krajobraz; zieleń w miastach i wsiach; zadrzewienia Zwierzęta domowe, gospodarskie, wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych Zwierzęta laboratoryjne 14 7

Z uwagi na brak definicji legalnej pojęcia przyroda, a także mając na uwadze to w jaki sposób i w jakim celu realizuje się ochronę wymienionych zasobów przyrody i jej składników słusznie w piśmiennictwie wyróżnia się: - przyrodę w szerokim tego słowa znaczeniu, którym to pojęciem obejmuje się co do zasady wszystkie zasoby przyrody i jej składniki - oraz przyrodę w wąskim znaczeniu tego słowa, które to pojęcie odnieść należy do zasobów przyrody i jej składniki szczególnie wartościowych, co ocenia się na podstawie obiektywnych przesłanek określonych w definicji poszczególnych form ochrony przyrody 15 Przedmiotem ochrony ustawy POŚ jest człowiek i jego potrzeby W ochronie przyrody przedmiotem ochrony jest nie tylko człowiek ale i sama przyroda (J. Ciechanowicz-McLean, 2006) 16 8

(2.3) Kryterium sposobu i celu ochrony: zachowanie (ochrona konserwatorska), zrównoważone użytkowanie oraz odnawianie zasobów, tworów i składników przyrody 17 wg art. 127. 1. Ustawy Prawo ochrony środowiska Ochrona zwierząt oraz roślin polega na: 1) zachowaniu cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i utrzymaniu równowagi przyrodniczej; 2) tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju i optymalnego spełniania przez zwierzęta i roślinność funkcji biologicznej w środowisku; 3) zapobieganiu lub ograniczaniu negatywnych oddziaływań na środowisko, które mogłyby niekorzystnie wpływać na zasoby oraz stan zwierząt oraz roślin; 4) zapobieganiu zagrożeniom naturalnych kompleksów i tworów przyrody. 18 9

Wg ustawy o ochronie przyrody: 1) utrzymania procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów; 2) zachowania różnorodności biologicznej; 3) zachowania dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego; 4) zapewnienia ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony; 5) ochrony walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień; 6) utrzymywania lub przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody; 7) kształtowania właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody. 19 Wg ustawy o lasach: zachowanie, ochrona i powiększania zasobów leśnych oraz prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej Wg ustawy prawo łowieckie: ochrona zwierząt łownych (zwierzyny) i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej Wg ustawy o ochronie zwierząt i doświadczeniach na zwierzętach: humanitarna ochrona zwierząt Wg ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych: ochrona tych gruntów oraz rekultywacja i poprawiania ich wartości użytkowej 20 10

(2.4) Kryterium koncepcji ochrony (W. Radecki, s. 2010 r.; M Górski, 2009): ochrona szczególna (idealna) - obszarowa, gatunkowa, obiektowa ochrona powszechna lub użytkowa - np. ochrona terenów zieleni i zadrzewień, gospodarowanie zasobami przyrody motywowana względami gospodarczymi, ekonomicznymi Ochrona przyrody to nie tylko zachowanie jej wartościowych tworów, ale także właściwe wykorzystanie i odnawianie zasobów przyrody i jej składników, tak z motywów idealnych, jak i gospodarczych i użytkowych 21 (2.5.) Kryterium zasad ogólnych (A. Habuda 2013, W. Radecki, 2012, J. Ciechanowicz-McLean 2006) W piśmiennictwie niekiedy wskazuje lub wywodzi swoiste dla prawa ochrony przyrody zasady ogólne prawne (np. zasada powszechności ochrony, zasada planowości ochrony przyrody, zasada priorytetu interesu publicznego, zasad umiędzynarodowienia prawnej ochrony przyrody) 22 11

(2.6.) Kryterium instrumentów prawnych - instytucja obszaru specjalnego o charakterze ekologicznym -szczególne instrumenty trwale zrównoważonej gospodarki zasobami przyrodniczymi 23 (2.7.) Kryterium organizacji ochrony przyrody art. 91. UOP Organami w zakresie ochrony przyrody są: minister właściwy do spraw środowiska; Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska; wojewoda; regionalny dyrektor ochrony środowiska; marszałek województwa; dyrektor parku narodowego; starosta; wójt, burmistrz albo prezydent miasta. Są to zarówno organy administracji, dla których ochrona przyrody jest jednym z wielu zadań publicznych, jak i takie, dla których ochrona przyroda stanowi jedyne (lub główne) zadanie 24 12

(2.8.) Kryterium oddziaływania prawa unijnego Unijne formy ochrony przyrody 25 Szczególna i powszechna ochrona przyrody 13

3. Szczególna ochrona przyrody w prawie polskim - Prawne formy ochrony przyrody - Ustawa o ochronie przyrody 1. Przepisy ogólne 2. Formy ochrony przyrody 3. Ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne oraz ośrodki rehabilitacji zwierząt 4. Ochrona terenów zieleni i zadrzewień 5. Organy ochrony przyrody 6. Służby ochrony przyrody 7. Zwalczanie przestępstw i wykroczeń na obszarach chronionych 8. Wykonywanie ochrony przyrody 9. Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody 10. Skutki prawne objęcia ochroną 11. Przepisy karne 12. Zmiany w przepisach obowiązujących 13. Przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe 28 14

Ustawa o ochronie przyrody reguluje przede wszystkim formy i sposoby ochrony zasobów przyrody szczególnie wartościowych, a w odniesieniu do wszystkich zasobów przyrody zawiera zasadniczo ogólne dyrektywy, które konkretyzowane są w innych ustawach. 29 3.1. Przedmiot ustawy o ochronie przyrody art. 1 uop Ustawa o ochronie przyrody określa cele, zasady i formy ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej oraz krajobrazu. 30 15

3.2. Cel Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody w celu: 1) utrzymania procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów; 2) zachowania różnorodności biologicznej; 3) zachowania dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego; 4) zapewnienia ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony; 5) ochrony walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień; 6) utrzymywania lub przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody; 7) kształtowania właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody. 31 3.3. Prawne formy ochrony przyrody, strefy ochronne, strefy ochrony 32 16

Prawne formy ochrony przyrody skatalogowane w art. 6 uop Strefy ochronne otulina Strefy ochrony ostoi oraz stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową, oraz ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową; gatunki wymagające ustalenia ww. stref ochrony oraz wielkość stref ochrony wynika z rozporządzenia o objęciu ochroną gatunkową 33 Formy ochrony przyrody: instytucja prawna polegająca na wyodrębnieniu, określonego przedmiotu (obszaru, obiektu, gatunku), uznaniu go za chroniony powszechnie obowiązującym aktem normatywnym, poddaniu go szczególnemu reżimowi prawnemu, w którym zasadniczą rolę odgrywają zakazy zachowania się zagrażające temu podmiotowi, oraz ustanowieniu odpowiedzialności typu penalnego za naruszenie tych zakazów (W. Radecki, 2012) Instytucja obszaru specjalnego rozumianego jako przestrzeń w granicach której mają być realizowane określone zadania i cele państwa i która z tego powodu powiązana zostaje ze szczególnym ochronnym reżimem prawnym (A. Wasilewski, 1969) 34 17

Katalog form ochrony przyrody art. 6 uop 1) parki narodowe; 2) rezerwaty przyrody; 3) parki krajobrazowe; 4) obszary chronionego krajobrazu; 5) obszary Natura 2000; 6) pomniki przyrody; 7) stanowiska dokumentacyjne; 8) użytki ekologiczne; 9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe; 10) ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. W drodze porozumienia z sąsiednimi państwami mogą być wyznaczane przygraniczne obszary cenne pod względem przyrodniczym w celu ich wspólnej ochrony. 35 Różnorodność form ochrony przyrody pozwala, kierując się kryteriami określonymi w ustawie o ochronie przyrody (określone w uop przesłanki i cele poszczególnych obszarów i obiektów chronionych) dostosować formę ochrony do istniejących potrzeb oraz umożliwia wzajemne uzupełnianie się poszczególnych form ochrony. Tworzenie wymienionych form ochrony przyrody umożliwia stworzenie tzw. systemu obszarów chronionych. System ten stanowi układ przestrzenny wzajemnie uzupełniających się form ochrony przyrody (parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty przyrody oraz obszary chronionego krajobrazu) łączonych korytarzami ekologicznymi 36 18

W nawiązaniu do kryterium przedmiotu ochrony w literaturze wyróżnia się trzy rodzaje form ochrony przyrody: obszarowe, obiektowe (indywidualne) gatunkowe. Prezentowane są także dalsze kategoryzacje nawiązujące do zróżnicowanych kryteriów (np. statusu ochrony, otuliny czy celów i zakresu ochrony) 37 3.4.Tworzenie, powiększenie, likwidacja, zmiana granic form ochrony przyrody Kompetencje i forma działania ustawa o utworzeniu parku narodowego oraz rozporządzenia Rady Ministrów - PN, uchwała sejmiku województwa RP, OCHK, akt prawa miejscowego w formie zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska PK; rozporządzenie ministra właściwego do spraw środowiska Natura 2000, uchwała rady gminy PP, SD, UE, ZPK 38 19

Treść aktu o utworzeniu/ustanawiającego daną formę ochrony przyrod dostosowana jest do formy ochrony przyrody, jej charakteru, związanego z nią statusu ochronnego i określa odpowiednio: Nazwa obszar, przebieg granicy, otulinę i nieruchomości Skarbu Państwa nieoddawane w użytkowanie wieczyste parkowi narodowemu PN nazwę, położenie lub przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, cele ochrony oraz rodzaj, typ i podtyp rezerwatu przyrody, a także sprawującego nadzór nad rezerwatem - RP nazwę, obszar, przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, szczególne cele ochrony oraz zakazy właściwe dla danego parku krajobrazowego lub jego części, wybrane spośród zakazów skatalogowanych w uop, wynikające z potrzeb jego ochrony- PK nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy właściwe dla danego obszaru chronionego krajobrazu lub jego części, wybrane spośród zakazów skatalogowanych w uop, wynikające z potrzeb jego ochrony- OCHK nazwę, położenie administracyjne, obszar i mapę obszaru, cel i przedmiot ochrony- Natura 2000 nazwę danego obiektu lub obszaru, jego położenie, sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy właściwe dla tego obiektu, obszaru lub jego części, wybrane spośród zakazów skatalogowanych w uop PP, SD, UE, ZPK 39 Zmniejszenie/likwidacja/zniesienie formy ochrony przyrody Przesłanki uzasadniające zmniejszenie/likwidację/zniesienie formy ochrony przyrody dostosowane są do formy ochrony przyrody i jej znaczenia przyrodniczego. Można wyróżnić trzy grupy przesłanek: - bezpowrotna utrata określonych wartości (PN, RP, PK, OCHK) - naturalne zmiany stwierdzone w wyniku monitoringu i nadzoru, oraz po uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej (Natura 2000) - utrata wartości przyrodniczych, ze względu na które ustanowiono formę ochrony przyrody, lub w razie konieczności realizacji inwestycji celu publicznego lub zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego (PP, SD, UE, ZPK) 40 20

Procedura tworzenia/ustanawiania FOP (1) Zgoda właściciela (PN, RP) (2) Uzgodnienia lub opinie właściwych organów (3) Opinie organizacji ekologicznych -PN i RP (4) Udział Komisji Europejskiej w procedurze tworzenia specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 (5) Czy na utworzenie FOP wymagana jest decyzja lokalizacyjna 41 (ad 1) Zgoda właściciela i skutki braku zgody art. 7 uop Utworzenie lub powiększenie obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody jest celem publicznym w rozumieniu ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( ) Utworzenie lub powiększenie obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody obejmujące obszary, które stanowią nieruchomości niebędące własnością Skarbu Państwa, następuje za zgodą właściciela, a w razie braku jego zgody - w trybie wywłaszczenia określonym w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. forma zgody akt notarialny zgoda a roszczenia związane z ograniczeniem korzystania z nieruchomości w związku z ochroną środowiska (spór w doktrynie) Kwestia konstytucyjności art. 7 uop 42 21

(ad 5) Wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 30 stycznia 2014 r. II SA/Rz 1071/13 1. Utworzenie lub powiększenie rezerwatu przyrody jest celem publicznym w rozumieniu u.g.n. o czym stanowi art. 7 ust. 1 u.o.p., jednakże jego powstanie nie jest uzależnione od przeprowadzenia robót budowlanych, czyli działań do których należałoby stosować procedurę lokalizacji, o której mowa w przepisach u.p.z.p. 2. Tworzenie rezerwatu przyrody nie skutkuje taką zmianą zagospodarowania terenu, która powodowałaby konieczność określenia sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy. Co więcej, z chwilą powstania rezerwatu na jego obszarze zostaje ustanowiony szczególny reżim prawny wykluczający budowę lub przebudowę obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody. O szczególnym sposobie zagospodarowania parku stanowi art. 15 ust. 1 u.o.p. 3. Akt o utworzeniu rezerwatu przyrody ma charakter nadrzędny wobec generalnych aktów planistycznych gminy, skoro w myśl art. 13 ust. 3a u.o.p. - projekty tych aktów w części dotyczącej rezerwatu przyrody i jego otuliny, wymagają uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska w zakresie ustaleń tych planów, mogących mieć negatywny wpływ na cele ochrony rezerwatu przyrody. LEX nr 1435342 43 3.5. Status ochrony (reżim prawny obowiązujący w odniesieniu do prawnych form ochrony przyrody) 44 22

Wprowadzenia określonej formy ochrony przyrody powoduje wyjęcie danego obszaru lub obiektu spod powszechnie obowiązującego porządku prawnego i poddanie go specjalnemu porządkowi ochrony prawnej (J. Boć, E. Samborska - Boć (w:) J. Boć (red), Ochrona środowiska, Kolonia 2000, s. 248). Poddanie pod ochronę obszaru lub obiektu łączy się z ustanowieniem zakazów i nakazów, powszechnie obowiązujących, choć o względnym charakterze. 45 Reżim prawny związany jest określoną formą ochrony przyrody Ustawa o ochronie przyrody wprowadza zamknięte katalogi względnych zakazów dla poszczególnych form ochrony przyrody, które: obowiązują z mocy ustawy (np. zakazy obowiązujące w PN lub RP) albo obowiązują z mocy aktu o utworzeniu (ustanowieniu) danej formy ochrony przyrody w tym drugim przypadku organ tworzący (ustanawiający) daną formę wybiera z ustawowego katalogu zakazów dla danej formy ochrony przyrody te, które są właściwe dla tworzonej formy ochrony przyrody i wynikają z potrzeb jej ochrony Ustawa o ochronie przyrody wskazuje wyjątki od zakazów Ustawa o ochronie przyrody określa także tryb uzyskiwania zezwoleń na odstępstwa od zakazów. 46 23

Reżim ochronny w PN i RP (zakazy wynikające z mocy art. 15 uop) Art. 15 ust. 1 UOP katalog zakazów obowiązujących na terenie PN Ust. 2 wyjątki od zakazów Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą: 1) wykonywania zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych; 3) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym 4) wykonywania zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa; 5) obszarów objętych ochroną krajobrazową w trakcie ich gospodarczego wykorzystywania przez jednostki organizacyjne, osoby prawne lub fizyczne oraz wykonywania prawa własności, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Ust.3-8: tryb uzyskiwania zezwoleń na odstępstwa od powyższego zakazu 47 Wyjątek: prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym Wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 listopada 2011 r. IV SA/Wa 1445/11 LEX nr 1155011 Powyższy wyjątek może dotyczyć dwóch odrębnych sytuacji tj. może on mieć zastosowanie w toku prowadzenia akcji ratowniczej w sytuacji wystąpienia klęski żywiołowej lub też prowadzenia działań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa powszechnego w przyszłości. Zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego może mieć związek z budową lub utrzymywaniem w należytym stanie urządzeń takich jak wały przeciwpowodziowe Usunięcie drzew i krzewów na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią. 48 24

Wyjątek: wykonywania zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa Oczyszczanie gruntów i lasów z drzew i krzewów w pasie drogi granicznej (ustawa o ochronie granicy państwowej) Wymagane zezwolenie MŚ (brak przypadku zagrożenia państwa) 49 Wyjątek: obszary objęte ochroną krajobrazową w trakcie ich gospodarczego wykorzystywania przez jednostki organizacyjne, osoby prawne lub fizyczne oraz wykonywania prawa własności, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Art. 117 ust. 2. UOP: Na gruntach użytkowanych gospodarczo w parkach narodowych lub rezerwatach przyrody stosuje się ochronę krajobrazową. Art. 5 pkt 8 UOP: ochrona krajobrazowa - zachowanie cech charakterystycznych danego krajobrazu 50 25

Obszary objęte ochroną krajobrazową Wyrok NSA z dnia 2 lutego 2007 r., II OSK 1677/06 art. 117 uop, przewidujący, iż na gruntach użytkowanych gospodarczo w parkach narodowych stosuje się tylko ochronę krajobrazową, przesądza wyłącznie o zakresie ograniczeń, jakie mogą być wprowadzane dla takich terenów, przewidując w takich przypadkach tylko ochronę krajobrazową. Zabudowanie danego terenu niewątpliwie jest czynnikiem wpływającym na dany krajobraz, stąd wprowadzenie zakazu zabudowy danego terenu mieści się w zakresie, którego dotyczy art. 5 pkt 8 ustawy o ochronie przyrody 51 Decyzja MŚ o odstępstwach od zakazów a uzgodnienia planów miejscowych przez dyrektora parku (w tym art. 15 ust. 1 u.o.p.) Wyrok NSA w Warszawie z dnia 1 lipca 2014 r. II OSK 85/14 LEX nr 1511176 Z art. 15 ust 1 UOP wynika zakaz wprowadzania do treści miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego regulacji sprzecznych z ustawowym zakazem budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody, w parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody, chyba że zakaz ten nie obowiązuje z mocy art. 15 ust 2 UOP lub został objęty zezwoleniem na odstępstwa od niego na podstawie art. 15 ust. 3-8 UOP. O odstępstwach tych rozstrzyga w drodze decyzji administracyjnej minister właściwy do spraw środowiska, co oznacza, że inne organy - w braku podstawy ustawowej - nie są kompetentne do wiążącego wyłączenia zakazów, o jakich mowa w art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie przyrody, a zwłaszcza kompetencja taka nie wynika z art.10 ust 6 ustawy o ochronie przyrody, który stanowi, że "projekty studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (.) w części dotyczącej parku narodowego i jego otuliny wymagają uzgodnienia z dyrektorem parku narodowego w zakresie ustaleń tych planów, mogących mieć negatywny wpływ na ochronę przyrody parku narodowego". Uzgodnienie ani nie zastępuje, ani nie wyłącza konieczności uzyskania decyzji ministra właściwego do spraw środowiska o odstępstwach od zakazu budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody, w parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody. 52 26

Reżim prawny ZPK (zakazy obowiązujące na terenie ZPK wybrane z ustawowego katalogu) Wyrok NSA w Warszawie z dnia 1 czerwca 2012 r. II OSK 471/11 Z samego faktu utworzenia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, na terenie którego znajdują się zasługujące na ochronę wartości przyrodnicze, nie można wyprowadzać generalnego zakazu wprowadzania jakiejkolwiek zabudowy. Zakazów przewidzianych dla zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, które ograniczają prawo własności nie można interpretować rozszerzająco i w konsekwencji zrównywać tego rodzaju zespołu z takimi formami ochrony przyrody jak parki narodowe, parki krajobrazowe i rezerwaty. LEX nr 1215566 Sąd wskazał na niekonsekwencję organu odwoławczego, dla którego remont czy też odbudowa budynku zlokalizowanego na wspomnianej działce jest dopuszczalna, zaś budowa obiektu nowego na terenie o tym samym przeznaczeniu i chronionemu na tej samej podstawie już nie. Dla skuteczności ochrony krajobrazu naturalnego i kulturowego oraz kompleksu leśnego nie ma znaczenia czy planowana inwestycja jest odbudową czy budową sensu stricto. Żadna z nich nie zniekształci, nie uszkodzi, nie przekształci tego obszaru, ani też nie zmieni sposobu jego użytkowania, trudno zaś domniemywać, że wykonywane prace ziemne trwale zniekształcą rzeźbę terenu, skoro nie zostało nawet ustalone jak rzeźba ta się przedstawia (a jak wspomniano działka w części zajętej pod planowaną inwestycję ma charakter budowlany). 53 3.6. OTULINA 27

art. 5 pkt 14 UOP OTULINA: strefa ochronna graniczącą z formą ochrony przyrody i wyznaczona indywidualnie dla formy ochrony przyrody w celu zabezpieczenia przed zagrożeniami zewnętrznymi wynikającymi z działalności człowieka - Obowiązek wyznaczenia otuliny - PN - Możliwość jej wyznaczenie RP, RP, OBCH - Brak podstaw do wyznaczania otuliny pozostałe formy ochrony przyrody - Reżim ochronny otuliny 55 Charakter otuliny Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 5 października 2007 r. II SA/Go 471/07 Otulina nie jest ustawowo wyodrębnioną formą ochrony przyrody lecz chroni formę ochrony przyrody 56 28

Ograniczenie w otulinie FOP Wyrok WSA w Warszawie z dnia 4 sierpnia 2009 r., IV SA/Wa 698/09 Zakazy wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy z 2004 r. o ochronie przyrody odnoszące się do parków narodowych, nie dotyczą jego otuliny. LEX nr 553493 57 cd. ograniczenie w otulinie FOP a konstytucyjna ochrona własności Wyrok WSA w Warszawie z dnia 1 sierpnia 2006 r. IV SA/Wa 546/06 Ochronny cel otuliny dla parku narodowego, jako formy ochrony przyrody, nie uzasadnia jednak utożsamiania jej z parkiem narodowym, jako obszarem o rygorach prawnych ochrony określonych m.in. W art. 15 ust.1 ustawy o ochronie przyrody. Zakres zakazów ustawowo przypisanych do obszaru parku narodowego i rezerwatu przyrody nie może być, z racji konstytucyjnej ochrony własności, dotyczącej także terenów znajdujących się w otulinie parku narodowego, rozszerzany w drodze interpretacji na obszary nie objęte art. 15 ust.1 ustawy o ochronie przyrody. Brak jest również w ustawie o ochronie przyrody odrębnych regulacji prawnych precyzujących ograniczenia w wykonywaniu prawa własności nieruchomości znajdujących się w obszarze otuliny. Oznacza to, iż stosownie do art.53 ust. 4 pkt 7 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w zw. z art.5 pkt 14 i art. 11 ustawy o ochronie przyrody, dyrektor parku narodowego jest uprawniony do uzgadniania decyzji o warunkach zabudowy dot. inwestycji lokalizowanych w otulinie parku narodowego, w kontekście ustawowego celu otuliny, a nie w kontekście działań zabronionych w obszarze samego parku, o których jest mowa wart. 15 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody. 58 29

cd. ograniczenie w otulinie FOP Wyrok NSA w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2009 r. II OSK 590/08 Odmowa uzgodnienie projektu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, dla inwestycji pod nazwą siedlisko rolnicze (w tym budowa budynku mieszkalnego jednorodzinnego i budynku gospodarczego ze stajnią na 16 koni, przyłączami: energetycznym, wodociągowym, gazowym, kanalizacyjnym oraz bezodpływowym zbiornikiem na nieczystości ciekłe i szczelnym zbiornikiem na gnojowicę) Zarzut: brak podstawy prawnej brak zakazu budowy na terenie otuliny 59 cd. ograniczenie w otulinie FOP cd. Wyrok NSA w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2009 r. II OSK 590/08 ( ) jakkolwiek w ustawie o ochronie przyrody nie określono wobec obszaru otuliny zakazów w zakresie wykonywania własności nieruchomości w niej położonych, tak jak w odniesieniu do obszaru samego parku narodowego w art. 15 ustawy o ochronie przyrody, to nie oznacza to, że brak jest jakichkolwiek ograniczeń dotyczących zabudowy na tym terenie. Ustawowo określony cel otuliny stanowi podstawę do formułowania ograniczeń w sferze wykonywania własności nieruchomości położonych w otulinie 60 30

cd. Zagrożenia zewnętrzne to czynniki mogące wywołać niekorzystne zmiany cech fizycznych, chemicznych lub biologicznych zasobów, tworów i składników chronionej przyrody, walorów krajobrazowych oraz przebiegu procesów przyrodniczych, wynikających z przyczyn naturalnych lub z działalności człowieka, mający swoje źródło poza granicami obszarów lub obiektów podlegających ochronie prawnej (art. 5 pkt 29 ustawy o ochronie przyrody). Mając na uwadze cel otuliny, wynikający z definicji legalnej otuliny, przyjąć należy że w otulinie parku narodowego można lokalizować tylko takie inwestycje, które dla tego parku nie stwarzają zagrożenia wynikającego z działalności człowieka 61 cd. Sąd nie zgodził się z zarzutem skarżącej że art. 53 ust. 4 pkt 7 i ust. 5 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz art. 5 pkt 2 i 14 oraz art. 11 ustawy o ochronie przyrody nie mogą stanowić podstawy odmowy wyrażenia zgody na lokalizację inwestycji, a wyznaczenie otuliny parku narodowego nie wiąże się z wprowadzeniem przez ustawodawcę jakichkolwiek ograniczeń lub zakazów. Przyjęcie takiej wykładni przepisów ustawy o ochronie przyrody i ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym prowadziłoby tego, że wyznaczenie otuliny parku narodowego byłoby zupełnie bezcelowe, ponieważ nie zabezpieczałaby ona w żaden sposób parku narodowego. 62 31

cd. ograniczenie w otulinie FOP Wyrok WSA w Warszawie z dnia 23 maja 2007 r. IV SA/Wa 157/07 Jeżeli działka, na której jest planowana inwestycja, wchodzi na głębokość 200 m w zwartą powierzchnię lasu należącego do Ojcowskiego Parku Narodowego, to zabudowanie tej działki i osadnictwo na tym terenie może spowodować trwałą barierę dla zwierzyny, co w konsekwencji doprowadzi do zagrożenia stanu równowagi przyrodniczej i właściwego stanu ochrony siedliska przyrodniczego znajdującego się na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Zabudowa przedmiotowej działki miałaby negatywny wpływ na migrację będących pod ochroną zwierząt, żyjących na terenie parku i jego otuliny. LEX nr 355249 63 cd. ograniczenie w otulinie FOP Wyrok NSA z dnia 16 grudnia 2011 r. II OSK 1893/10 LEX nr 1152082 - Odmowa uzgodnienia projektu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji polegającej na przebudowie czterech odcinków istniejącego rowu melioracji szczególnej o łącznej długości około 351 m, na rurociąg kryty o śr. 800 mm zlokalizowanej w otulinie parku - zagrożenie dla życia biologicznego organizmów wodnych, zagrożenie dla migracji zwierząt, które zazwyczaj przemieszczają się wzdłuż cieków wodnych i towarzyszącym im zadrzewień i zakrzewień. NSA: potrzeba wyjaśnienia kwestia realizacji w bezpośrednim sąsiedztwie nieruchomości skarżącego osiedla domów jednorodzinnych oraz zasypywania częściowo rowu melioracyjnego w przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia tej kwestii, trudno będzie uznać, iż inwestycja skarżącego będzie miała negatywny wpływ na istniejące w tym ternie środowisko naturalne, gdyż przedstawione w uzasadnieniu postanowienia ogólne zastrzeżenia co do zagrożenia fauny i flory występującej na tym terenie są dowolne i w żaden sposób nie wskazują na zagrożenia jakie niesie realizacja przedmiotowej inwestycji i czy będzie ona negatywnie oddziaływać na formy ochrony przyrody występujące na tym terenie. Wyjaśnienie wymaga, także zarzut dotyczący przebiegu "korytarza ekologicznego" i czy teren inwestycji znajduje się w jego obrębie. 64 32

cd. ograniczenie w otulinie FOP Wyrok WSA w Warszawie z dnia 16 października 2007 r. IV SA/Wa 1514/07 Zakazy dotyczące realizacji przedsięwzięć na terenie parku narodowego nie odnoszą się wprost do terenu jego otuliny ( ). Jednak nie wynika stąd, iż realizacja przedsięwzięć na terenie otuliny nie jest objęta określonymi ograniczeniami. Wynikają one z samego celu ustanowienia otuliny, nie są zaś normatywnie skatalogowane. Takie uwarunkowania formalnoprawne nakładają na organ administracji, prowadzący postępowanie w przedmiocie uzgodnienia, obowiązek ustalenia, w konkretnych przypadkach, czy określone przedsięwzięcie może być zrealizowane w proponowanym miejscu i, gdy jest to dopuszczalne, rozważenia, czy nie muszą być zachowane indywidualnie sprecyzowane warunki realizacji tego przedsięwzięcia. Oceniając wskazane kwestie, organ administracji musi się odnieść do okoliczności faktycznych, które mogą być istotne w konkretnym przypadku. LEX nr 392589 65 3.7. Udostępnianie form ochrony przyrody 66 33

Ograniczenie w zakresie udostępniania FOP mogą wynikać z celu i reżimu ochrony danej FOP Np. obszar parku narodowego może być udostępniany w sposób, który nie wpłynie negatywnie na przyrodę w parku narodowym hierarchia funkcji parku narodowego 67 Z udostępnianiem mogą być powiązane opłaty. Ustawa przewiduje możliwość (obowiązek) pobierania opłat w związku z określonym udostępnianiem PN i RP np.art. 12. UOP Ust. 3. Za wstęp do parku narodowego lub na niektóre jego obszary oraz za udostępnianie parku narodowego lub niektórych jego obszarów mogą być pobierane opłaty. Ust. 10. Minister właściwy do spraw środowiska, uwzględniając zróżnicowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych parków narodowych, nasilenie ruchu turystycznego i jego oddziaływanie na przyrodę parków narodowych, określi, w drodze rozporządzenia, parki narodowe lub niektóre ich obszary, gdzie za wstęp pobiera się opłaty. 68 34

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie parków narodowych lub niektórych ich obszarów, gdzie za wstęp pobiera się opłaty 1. Określa się parki narodowe, gdzie za wstęp pobiera się opłaty: 1) Biebrzański Park Narodowy; 2) Bieszczadzki Park Narodowy; 3) Karkonoski Park Narodowy; 4) Magurski Park Narodowy; 5) Narwiański Park Narodowy; 6) Tatrzański Park Narodowy; 7) Wigierski Park Narodowy. 2. Określa się obszary parków narodowych, gdzie za wstęp pobiera się opłaty: 1) w Babiogórskim Parku Narodowym. 2) w Białowieskim Parku Narodowym. 3) w Gorczańskim Parku Narodowym 4) w Parku Narodowym "Bory Tucholskie 5) w Poleskim Parku Narodowym 6) w Roztoczańskim Parku Narodowym. 7) w Słowińskim Parku Narodowym. 8) w Świętokrzyskim Parku Narodowym 69 3.8 Plany ochrony i zadania ochronne 35

Ustawa o ochronie przyrody traktuje plan ochrony jako podstawowy dokument opracowywany dla niektórych form ochrony przyrody (parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i obszarów Natura 2000). Opracowanie planu ochrony wymaga spełnienia tak formalnoprawnych, jak i materialnoprawnych wymogów określonych w ustawie. Przesądzają one o tym, kto sporządza plany, jaka jest procedura ich opracowania, w jakiej formie są zatwierdzane, co jest ich przedmiotem, jakie uwarunkowania wpływają na treść planu oraz jakie są skutki opracowania planu. 71 Kompetencje w zakresie przygotowania i ustanawiania planów ochrony 72 36

FORMA OCHRONY PROJEKT OPINIE UZG ODNI ENIE USTANOWIENIE Park Narodowy Dyrektor parku Rady gmin Brak MŚ rozporządzenie Rezerwat Przyrody Park Krajobrazowy \ RDOŚ lub po uzgodnieniu z tym organem - zarządzający rezerwatem albo sprawujący nadzór nad rezerwatem dyrektor parku krajobrazowego lub dyrektor zespołu parków krajobrazowych. Rady gmin Rady gmin brak RDOŚ - zarządzenie RDOŚ Uchwała sejmiku Województwa 73 Procedura, czas obowiązywania, ustalenia dla planów miejscowych, zadania ochronne 74 37

FORMA OCHRONY Park Narodowy Rezerwat Przyrody Udział społeczeństwa Czas obowiązyw ania Ustalenia dla planów miejscowych Tak 20 lat Tak dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych. Tak 20 lat Jw.. JW. Zadania ochronne TAK do czasu ustanowienia planu ochrony, Park Krajobrazowy \ tak 20 lat Jw. nie 75 zadania ochronne jako plan tymczasowy Art. 22 ust 1 UOP Dla parku narodowego lub rezerwatu przyrody, do czasu ustanowienia planu ochrony, sprawujący nadzór sporządza projekt zadań ochronnych. 2. Zadania ochronne, o których mowa w ust. 1, ustanawia, w drodze zarządzenia: 1) minister właściwy do spraw środowiska - dla parku narodowego; 2) regionalny dyrektor ochrony środowiska - dla rezerwatu przyrody. 3. Zadania ochronne, o których mowa w ust. 1, uwzględniają ( ): 4. Zadania ochronne, o których mowa w ust. 1, mogą być ustanawiane na rok lub równocześnie na kolejne lata, nie dłużej jednak niż na 5 lat. 76 38

Plany ochrony dla PN, RP, PK a plany ochrony dla obszaru Natura 2000 koncepcja zintegrowanych planów ochrony Art. 20 ust. 5. Plany ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody lub parku krajobrazowego w części pokrywającej się z obszarem Natura 2000 powinny uwzględniać zakres planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000, o którym mowa w art. 28, albo zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000, o którym mowa w art. 29. 77 3.9. Ochrona prawna 78 39

Art. 129. POŚ 1. Jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części. 2. W związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. 79 3.10.Obszary chronione a gospodarka przestrzenna 40

3.10.1 Ustawa POŚ art. 72-73 (Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji). Uwzględniane kryteria: zasada zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska zachowanie walorów krajobrazowych. warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalna gospodarka zasobami środowiska ograniczenia wynikające m.in. z: 1) ustanowienia w trybie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, użytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin; 81 3.10.2.Ustawa o ochronie przyrody i ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 82 41

(a) Art. 3 UOP Cele ochrony przyrody są realizowane przez: 1) uwzględnianie wymagań ochrony przyrody ( ) przyjmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego, koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategiach rozwoju województw, planach zagospodarowania przestrzennego województw, strategiach rozwoju gmin, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej oraz w działalności gospodarczej i inwestycyjnej; 83 (b) Obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie wynika z przepisów UOP dotyczących tworzenia i funkcjonowano FOP Wyrok WSA w Łodzi z dnia 2 września 2008 r. II SA/Łd 476/08 Obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego może wynikać wyłącznie z przepisów szczególnych, które w sposób jednoznaczny, a więc niebudzący żadnych wątpliwości nakazują uchwalić plan miejscowy. Przepisy art. 6 ust. 1 pkt 3, art. 16 ust. 1-3, art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ( ) oraz art. 81 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (.) nie stanowią expressis verbis o obowiązku uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. LEX nr 429447 84 42

(c) ) Obowiązek uzgadniania lub opiniowania aktów planowania o charakterze ogólnym z organami ochrony przyrody -obowiązek ten dotyczy także aktów planowania o charakterze szczególnym (plany urządzania lasów) 85 Wg ustawy o ochronie przyrody Projekty studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej w części dotyczącej określonych form ochrony przyrody i ich otulin, wymagają uzgodnienia z właściwym organem ochrony w zakresie ustaleń tych planów, mogących mieć negatywny wpływ na ochronę formy ochrony przyrody (art. 10 ust. 6, art. 13 ust. 3a, art. 16 ust. 7, art. 23 ust. 5, art. 30 ust. 3 UOP) 86 43

Według ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Art. 10 ust. 1 W studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szczególności z: 2) stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony; 3) stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego; 9) występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych; Art. 11. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta, po podjęciu przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzania studium, kolejno: 2) zawiadamia na piśmie o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzania studium instytucje i organy właściwe do uzgadniania i opiniowania projektu studium; 6) ( ) oraz występuje o opinie dotyczące rozwiązań przyjętych w projekcie studium do: j) regionalnego dyrektora ochrony środowiska 87 Według ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Art. 15. 2. W planie miejscowym określa się obowiązkowo: 2) zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego; 3) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego 7) granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie, ustalonych na podstawie odrębnych przepisów ( ) Art. 17. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta po podjęciu przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu miejscowego kolejno: 6) występuje o: a) opinie o projekcie planu do: regionalnego dyrektora ochrony środowiska, b) uzgodnienie projektu planu z: organami właściwymi do uzgadniania projektu planu na podstawie przepisów odrębnych 88 44

Art. 24. 1. Organy, o których mowa w art. 11 pkt 6 oraz art. 17 pkt 6, w zakresie swojej właściwości rzeczowej lub miejscowej, opiniują i uzgadniają, na swój koszt, odpowiednio projekt studium albo projekt planu miejscowego. Uzgodnień dokonuje się w trybie art.106 Kodeksu postępowania administracyjnego. 2. ( ) 89 Charakter uzgodnienia Wyrok NSA z dnia 2 lutego 2007 r., II OSK 1677/06 Objęcie granicami parku narodowego działek oznacza konieczność uzgodnienia projektu studium z dyrektorem tego parku stosownie do treści art. 10 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody, a art. 117 tej ustawy, przewidujący, iż na gruntach użytkowanych gospodarczo w parkach narodowych stosuje się tylko ochronę krajobrazową, nie wyklucza konieczności dokonania takiego uzgodnienia Jeżeli chodzi o charakter uzgodnienia z dyrektorem parku narodowego, to z posłużenia się w tym przepisie pojęciem uzgodnienia wynika, że stanowisko dyrektora parku narodowego w tym zakresie będzie miało charakter wiążący. W przypadku braku zgody ze strony organu ochrony przyrody nie będzie można podjąć uchwały w przedłożonej do uzgodnienia treści. 90 45

zakres uzgadniania Organ uzgadniający nie może wyjść poza ustawowo określony zakres uzgodnienia, a oceny dokonuje z punktu widzenia przepisów prawa powszechnie obowiązującego, regulującego daną kwestię ( ). Uzgodnienie jest formą wiążącego wpływu jednego organu na drugi, przez uzależnienie możliwości wydania aktu od akceptacji jego treści przez organ uzgadniający (wyrok NSA z 9 maja 2001 r., IV SA 2255/99, lex nr 55769). 91 kwestia zaskarżalności postanowienia w przedmiocie zajęcia stanowiska przez inny organ w toku procedury planistycznej Wyrok NSA w Warszawie z dnia 17 kwietnia 2012 r. II OSK 827/12 W postępowaniu uzgodnieniowym, dotyczącym projektu studium albo projektu planu miejscowego, uprawnionym do kwestionowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym orzeczenia samorządowego kolegium odwoławczego zapadłego w wyniku rozstrzygnięcia zażalenia gminy na postanowienie z art. 24 ust. 1 u.p.z.p. w związku z art. 106 5 k.p.a. jest tylko gmina a nie organ uzgadniający. LEX nr 1410770 Wniesienia zażalenia z art. 106 5 k.p.a. w związku z art. 24 ust. 1 upzp uprawniony jest wyłącznie organ sporządzający projekt planu miejscowego ( ). Dzieje się tak, bowiem uzgodnienie dokonywane w procesie planistycznym jest władczą ingerencją w sferę zadań zdecentralizowanych, których realizacja należy wyłącznie do gminy. Tym samym zażalenia z art. 106 5 k.p.a. w związku z art. 24 ust. 1 upzp nie stanowi środka prawnego w postępowaniu administracyjnym (bo postępowanie planistyczne nie jest przecież postępowaniem, w którym rozstrzyga się o indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej) lecz specyficzny środek zaskarżenia służący ochronie samodzielności gminy. Wyrok WSA w Krakowie z dnia 7 lutego 2012 r. II SA/Kr 453/11 Nie jest dopuszczalne pozbawienie możliwości zaskarżenia postanowień w przedmiocie zajęcia stanowiska w toku procedury planistycznej przez inny organ przez osoby, których uprawnienia lub interes prawny postanowienie to narusza. LEX nr 1127063 92 46

(d) Obowiązek uzgadniania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu z dyrektorem parku narodowego - w odniesieniu do obszarów położonych w granicach parku i jego otuliny; z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska - w odniesieniu do innych niż wymienione wyżej obszarów objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody (nie dot. inwestycji, dla których przeprowadzono ooś, w trakcie której uzgodniono realizację przedsięwzięcia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska) 93 uzgadnianie decyzji ustalającej warunki zabudowy w otulinie FOP Wyrok WSA w Warszawie z dnia 24 listopada 2005 r. IV SA/Wa 1640/05 Wojewódzki konserwator przyrody upoważniony jest do dokonywania uzgodnień decyzji ustalających warunki zabudowy w stosunku do wszystkich inwestycji, jeżeli spełnione zostaną łącznie dwie przesłanki: - lokalizacja inwestycji planowana jest na pewnym obszarze, - obszar ten objęty jest ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody. Bez wątpienia więc obszarami tymi są między innymi parki krajobrazowe, rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu, a zdaniem Sądu, również otulina parku krajobrazowego. Obszaru objętego ochroną nie należy interpretować jedynie z formami ochrony przyrody określonymi w art. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ( ). Sformułowanie "obszary objęte ochroną" wskazuje na potrzebę szerszego pojmowania pojęcia obszaru objętego ochroną, o ile ustawa o ochronie przyrody przewiduje możliwość objęcia ochronną innych, nieskatalogowanych terenów. LEX nr 196657 94 47

uzgadnianie decyzji ustalającej warunki zabudowy w przez pryzmat aktu o utworzeniu FOP Wyrok WSA w Warszawie z dnia 17 listopada 2011 r., IV SA/Wa 1435/11 Rozporządzenie wojewody, wydane na podstawie art. 23 ust. 2 u.o.p. (wyznaczenie OCHK- BI), jako akt prawa miejscowego zawiera przepisy odrębne, przez pryzmat których dokonuje się oceny warunków do wydania decyzji na podstawie art. 61 ust. 1 u.p.z.p. LEX nr 1155009 95 Zakres kompetencji organu właściwego do wydania decyzji lokalizacyjnej Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 7 marca 2012 r. II SA/Gd 5/12 Kwestie ograniczeń wynikających z ochrony przyrodniczej terenów, na których położona jest nieruchomość mająca zostać objęta decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, nie podlegają badaniu przez organ wydający tę decyzję, lecz są przedmiotem oceny w postępowaniu przed organem uzgadniającym 96 48

Ponowienie postępowania uzgodnieniowego w przypadku zmian w projekcie decyzji Wyrok NSA w Warszawie z dnia 25 września 2012 r. II OSK 878/11 Przedmiotem postępowania uzgodnieniowego (art. 53 ust. 4 w zw. z art. 64 ust. 1 u.p.z.p.) jest projekt decyzji o warunkach w takim jego ostatecznym kształcie, w jakim organ zamierza wprowadzić go do porządku prawnego jako wiążące rozstrzygnięcie. Jeżeli nowy projekt decyzji, sporządzony w ponownie prowadzonym postępowaniu, zawiera istotne zmiany w stosunku do poprzedniego poddanego procedurze uzgodnieniowej, to powtórzenie tej procedury jest niezbędne. LEX nr 1252223 97 Skutki braku uzgodnienia Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 2 lutego 2012 r. IV SA/Po 1008/11 LEX nr 1109384 Decyzję ustalającą warunki zabudowy w odniesieniu do obszaru chronionego krajobrazu można wydać dopiero po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Brak takiego uzgodnienia stanowi uchybienie dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego w oparciu o przepis art. 145 1 pkt 6 k.p.a. mówiący o wydaniu decyzji bez wymaganego prawem stanowiska innego organu (tu: stanowiska RDOŚ). W ramach kontroli sądowoadministracyjnej otwiera zaś drogę do uchylenia wadliwej decyzji na podstawie art.145 1pkt 1 lit.b p.p.s.a. 98 49

(f) Plany i zadanie ochronne plany ochrony/zadania ochronne (odpowiednio PN, RP, PK) ustalenia dla aktów planowania dotyczące eliminacji lub ograniczenia za plany ochrony/plany zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 : wskazania do zmian w istniejących aktach planowania dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych, jeżeli są niezbędne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 99 zgodność decyzji lokalizacyjnej z planami ochrony/charakter planów ochrony Wyrok NSA w Warszawie z dnia 14 stycznia 2011 r. II OSK 2035/09 1. Rozporządzenie wojewody w sprawie ustanowienia planu ochrony parku krajobrazowego nie może być uznane za przepis odrębny w rozumieniu art. 61 ust. 1 pkt 5 u.p.z.p. 2. Ustanowiony rozporządzeniem plan ochrony nie zawiera przepisów wiążących organy wydające decyzje o warunkach zabudowy. 3. Wiążącego charakteru zakazów zawartych w planie ochrony nie da się wywieść z przepisów u.o.p., określających treść planu ochrony parku krajobrazowego. 4. Zawarte w planie ochrony ustalenia do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz planów zagospodarowania przestrzennego adresowane są do organów uchwalających studia i plany, nie mogą natomiast być uznane za samoistne zakazy, wywierające bezpośrednie skutki prawne. LEX nr 953008 100 50