RODKI OCHRONY RO LIN ZALECANE DO STOSOWANIA W LE NICTWIE W ROKU 2006

INSTYTUT BADAWCZY LE NICTWA ANALIZY I RAPORTY Nr 5 Symbole UKD 630* 414.1 Grupa udost pnienia B PKT 60.29.00 LKO 414.1 RODKI OCHRONY RO LIN ZALECANE DO STOSOWANIA W LE NICTWIE W ROKU 2006 Pod redakcj Barbary G owackiej Opracowano na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Pa stwowych, której przys uguje wy czne prawo wprowadzania do obrotu i rozpowszechniania Warszawa, grudzie 2005

Autorzy opracowania: str. Barbara G owacka 1. Wst p... 3 2. Wybrane uregulowania prawne zawarte w Ustawie z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie ro lin... 4 3. Adiuwanty.. 12 4. Wykaz zalecanych rodków... 13 5. Ochrona przed szkodami powodowanymi przez owady... 29 Andrzej Kolk, Wojciech Janiszewski Barbara Duda Pawe Nasiadka Marek Pude ko 6. Sygnalizacja pojawu motyli i chrz szczy, ograniczanie liczebno ci korników i ryjkowców.. 38 7. Ochrona szkó ek i drzew przed patogenami grzybowymi... 43 8. Ochrona przed szkodami powodowanymi przez ssaki owne... 51 9. Ochrona przed szkodami powodowanymi przez gryzonie... 53 Jan ukasiewicz Szymon Krajewski 10. Zwalczanie chwastów.... 56 ISBN 83-87647-47-0 Copyright by Instytut Badawczy Le nictwa, Warszawa, 2005 Sk ad w asny nak ad 650 + 50

1. WST P W opracowaniu przedstawiono wykaz i sposób stosowania rodków ochrony ro lin dopuszczonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do stosowania w le nictwie. W ród nich wyodr bnione zosta y rodki zawieraj ce diazynon, mankozeb i pol-brodifakum, które zgodnie z wymaganiami Forest Stewardship Council nie mog by stosowane w lasach obj tych certyfikacj FSC. Wszystkie rodki, produkowane w ró nych formach u ytkowych (tabela 1) zamieszczone w niniejszej broszurze s zarejestrowane dla le nictwa i s wymienione w rejestrze rodków ochrony ro lin dopuszczonych do obrotu i stosowania, znajduj cym si na stronie Internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Adres strony internetowej MRiRW: www.minrol.gov.pl informacje bran owe produkcja ro linna ochrona ro lin rejestr rodków ochrony ro lin lub etykiety-instrukcje stosowania. Zgodnie z ustaw z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie ro lin (Dz. U. Nr 11, poz. 94 z 2004 r.), produkty przeznaczone wy cznie do sygnalizowania pojawu organizmów szkodliwych nie s obj te definicj rodków ochrony ro lin i nie wymagaj uzyskania zezwolenia ministra do spraw rolnictwa na dopuszczenie ich do obrotu. W zwi zku z tym feromony zalecane w le nictwie w 2006 r., które wykorzystywane b d do sygnalizowania i monitoringu owadów, jak np. dyspensery feromonowe Panodor, Tortrodor, Trypodor mog by stosowane w le nictwie bez wa nego zezwolenia Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W dokumentach Unii Europejskiej zaleca si respektowanie wskaza Dobrej praktyki ochrony ro lin, stanowi cej zbiór zasad bezpiecznego post powania ze rodkami ochrony ro lin. Zasady dobrej praktyki ochrony ro lin, opracowane i opublikowane w 1994 r. przez EPPO (Europejska i ródziemnomorska Organizacja Ochrony Ro lin), zalecaj, aby przy podejmowaniu decyzji oraz przy wykonaniu zabiegów ochrony ro lin przestrzega nast puj cych regu : W pierwszej kolejno ci stosowa profilaktyczne, hodowlane, mechaniczne, biologiczne i inne nie chemiczne metody ochrony ro lin, a stosowanie rodków chemicznych ograniczy do niezb dnego minimum. Dobór chemicznych rodków ochrony ro lin, terminy ich stosowania oraz sposób aplikacji powinien by taki, aby umo liwi jak najwi ksz integracj dzia ania z naturalnymi czynnikami oporu rodowiska. 3

Spo ród dost pnego asortymentu rodków ochrony ro lin dobiera do zwalczania szkodników takie, które s najbardziej selektywne dla fauny po ytecznej (drapie ców, parazytoidów i owadów zapylaj cych). Przy wyborze rodków ochrony ro lin zawsze kierowa si bezpiecze stwem ludzi, zwierz t i rodowiska. Dobiera optymalne terminy zwalczania szkodników, a zabiegi wykonywa w warunkach meteorologicznych (szczególnie termicznych) najbardziej korzystnych dla skuteczno ci dzia ania rodków ochrony ro lin. Dok adnie przygotowywa ilo cieczy u ytkowej potrzebnej do wykonania zabiegu na okre lonej powierzchni. Podczas przygotowywania cieczy u ytkowej zwraca uwag na jako wody, zw aszcza czysto i odczyn ph. Woda nie mo e zawiera adnych zanieczyszcze chemicznych. Zabiegi ochrony ro lin nale y wykonywa sprawn technicznie aparatur, przystosowan do rodzaju danego zabiegu i gwarantuj c mo liwie najmniejsze zanieczyszczenie rodowiska (gleby, wody, powietrza, innych ro lin). Ka dorazowo przed otwarciem opakowania (pojemnika) ze rodkiem ochrony ro lin sprawdzi jego nazw i zapozna si dok adnie z etykiet instrukcj stosowania. Zawsze ci le przestrzega zalece zawartych w tre ci etykiety instrukcji stosowania rodków ochrony ro lin (rodzaj chronionej ro liny, gatunek szkodnika, terminy, obj to cieczy u ytkowej itd.). 2. WYBRANE UREGULOWANIA PRAWNE ZAWARTE W USTAWIE Z DNIA 18 GRUDNIA 2003 R. O OCHRONIE RO LIN W dniu 18 grudnia 2003 r. Sejm RP przyj Ustaw o ochronie ro lin, dostosowuj c polskie prawodawstwo w tym zakresie do prawnych uregulowa Unii Europejskiej. A. Ustawa o ochronie ro lin reguluje nast puj ce sprawy: ochrona ro lin przed organizmami szkodliwymi, zw aszcza kwarantannowymi, w tym nadzór fitosanitarny nad mi dzynarodowym obrotem ro linami i produktami ro linnymi oraz kontrola zdrowotno ci ro lin, 4

dopuszczanie rodków ochrony ro lin do obrotu oraz substancji aktywnych do stosowania w rodkach ochrony ro lin, zapobieganie zagro eniom dla zdrowia cz owieka, zwierz t oraz dla rodowiska, które mog powsta w wyniku obrotu i stosowania rodków ochrony ro lin, organizacja Pa stwowej Inspekcji Ochrony Ro lin. B. Pozwolenie na dopuszczenie rodka ochrony ro lin do obrotu wydaje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, je eli rodek: zawiera substancj aktywn dopuszczon przez Komisj Europejsk do stosowania w rodkach ochrony ro lin, jest skuteczny w zwalczaniu organizmu szkodliwego, nie wykazuje niepo danego dzia ania na ro liny lub produkty ro linne, nie wykazuje zagro enia dla zdrowia cz owieka, zwierz t lub rodowiska, a w szczególno ci wód powierzchniowych, podskórnych i wody przeznaczonej do picia, nie wykazuje niepo danego dzia ania na organizmy, które nie s zwalczane. C. rodki ochrony ro lin (z wyj tkiem organizmów ywych) dopuszczone do obrotu i stosowania klasyfikuje si w zakresie toksyczno ci oddzielnie dla ludzi, pszczó i organizmów wodnych (ryb, rozwielitek i glonów) jako: 1) toksyczne, 2) toksyczne, 3) szkodliwe, 4) sklasyfikowane. Ka dy rodek jest wi c scharakteryzowany przy pomocy 3 odr bnych okre le toksyczno ci (dla ludzi, pszczó i organizmów wodnych). Je li tylko w jednym przypadku (np. dla organizmów wodnych) rodek zosta jako lub, dotyczy go Art. 10 Ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, czyli konieczno ustalenia kaucji oraz odebrania opakowania jednostkowego przez producenta i importera. D. Na ro linach uprawianych w strefach ochronnych uj wody oraz na terenie uzdrowisk, otulin parków narodowych oraz rezerwatów przyrody mo na stosowa wy cznie rodki ochrony ro lin, których stosowanie w tych strefach i na tych terenach nie jest zabronione (tabela 2). 5

E. Zabiegi przy u yciu rodków ochrony ro lin w produkcji rolnej i le nictwie mog by wykonywane przez osoby, które uko czy y szkolenie w zakresie stosowania rodków ochrony ro lin i posiadaj aktualne za wiadczenie o uko czeniu tego szkolenia. Szkolenia, o których mowa, mog by prowadzone przez jednostki organizacyjne upowa nione przez wojewódzkiego inspektora ochrony ro lin i nasiennictwa, w a ciwego ze wzgl du na siedzib tych jednostek. Za wiadczenia o uko czeniu szkole zachowuj wa no przez okres 5 lat od dnia uko czenia szkolenia. Posiadacze gruntów, na których s prowadzone zabiegi ochrony ro lin, s zobowi zani do prowadzenia ewidencji zabiegów, zawieraj cej: nazwy ro lin, powierzchnie, na których s wykonywane zabiegi ochrony ro lin oraz terminy ich wykonywania; nazwy zastosowanych rodków ochrony ro lin i ich dawki; przyczyny zastosowania rodków ochrony ro lin. Ewidencja powinna by przechowywana co najmniej przez okres 2 lat od dnia wykonania zabiegu ochrony ro lin. F. rodki ochrony ro lin stosuje si sprz tem sprawnym technicznie, który u yty zgodnie z przeznaczeniem zapewnia skuteczne zwalczanie organizmów szkodliwych i nie spowoduje zagro enia zdrowia cz owieka, zwierz t lub rodowiska. Opryskiwacze ci gnikowe i samobie ne polowe lub sadownicze, zwane dalej opryskiwaczami, mog by wprowadzane do obrotu, je eli ich sprawno techniczna zosta a potwierdzona badaniami przeprowadzonymi przez jednostki organizacyjne upowa nione przez wojewódzkiego inspektora. Przepis ten stosuje si równie do opryskiwaczy b d cych w eksploatacji. Badania sprawno ci technicznej opryskiwaczy powinny by przeprowadzane w odst pach czasu nie d u szych ni 3 lata. G. rodki ochrony ro lin na terenie otwartym stosuje si : 1) sprz tem naziemnym, je eli: a) pr dko wiatru nie przekracza 3 m/s, b) miejsce stosowania rodka ochrony ro lin jest oddalone o co najmniej 5 m od kraw dzi jezdni dróg publicznych, z wy czeniem dróg publicznych zaliczanych do 6

kategorii dróg gminnych, i co najmniej 20 m od budynków mieszkalnych i zabudowa inwentarskich, pasiek, plantacji ro lin zielarskich, ogrodów dzia kowych, rezerwatów przyrody, parków narodowych, stanowisk ro lin obj tych ochron gatunkow, wód powierzchniowych oraz od granicy wewn trznego terenu ochrony strefy po redniej uj wody; 2) sprz tem agrolotniczym, je eli: a) jest on wyposa ony w specjalne urz dzenia do stosowania rodków ochrony ro lin oraz gdy do rodka ochrony ro lin zostanie dodana substancja obci aj ca, b) wilgotno wzgl dna powietrza jest nie mniejsza ni 60 % i pr dko wiatru nie przekracza 3 m/s, c) powierzchnia upraw, na której stosuje si rodek ochrony ro lin, wynosi co najmniej 5 ha i w przypadku kierunku wiatru wiej cego w stron obiektów, o których mowa w pkt 1 lit. b, jest oddalona od tych obiektów o co najmniej 500 m. H. Odpowiedzialno za naruszenie niektórych przepisów Ustawy o ochronie ro lin Podlega karze grzywny, kto: wprowadza, przemieszcza, hoduje lub przechowuje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej organizmy szkodliwe bez pozwolenia lub dokumentu przewozowego, uniemo liwia lub utrudnia Inspekcji wykonywanie czynno ci urz dowych; nie wspó dzia a z wojewódzkim inspektorem przy wykonywaniu czynno ci kontrolnych; nie poinformuje o uwolnieniu si do rodowiska organizmów kwarantannowych; wprowadza ro liny lub produkty ro linne, których wprowadzanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest zakazane; wprowadza do obrotu zaprawiony materia siewny zawieraj cy rodki ochrony ro lin niedopuszczone do obrotu lub zastosowane niezgodnie z przeznaczeniem; stosuje materia siewny zawieraj cy rodki ochrony ro lin do innych celów ni siew lub sadzenie; prowadzi konfekcjonowanie lub obrót rodkami ochrony ro lin nie posiadaj c wymaganego aktualnego za wiadczenia o uko czeniu szkolenia; 7

sprzedaje rodki ochrony ro lin nale ce do ch i ch dla cz owieka osobom nie posiadaj cym wymaganego, aktualnego za wiadczenia o uko czeniu szkolenia w zakresie ich stosowania; nie prowadzi ewidencji nabywców rodków ochrony ro lin zaliczanych do ch lub ch dla cz owieka, lub nie przechowuje jej przez okres 2 lat; sprzedaje rodki ochrony ro lin w opakowaniach zast pczych; sprzedaje rodki ochrony ro lin przy zastosowaniu automatów lub samoobs ugi, w handlu okr nym oraz osobom nietrze wym lub niepe noletnim; sprzedaje rodki ochrony ro lin w pomieszczeniach, w których jest prowadzona sprzeda ywno ci lub pasz; sprzedaje rodki ochrony ro lin w opakowaniach nie zawieraj cych aktualnej etykiety - instrukcji stosowania; wprowadza do obrotu opryskiwacze bez wa nego dokumentu potwierdzaj cego ich sprawno techniczn ; stosuje rodki ochrony ro lin sprz tem niesprawnym technicznie lub uchyla si od obowi zku przeprowadzania technicznego badania opryskiwaczy; podaje informacje niezgodnie z etykiet instrukcj stosowania; stosuje rodki ochrony ro lin niedopuszczone do obrotu lub w sposób niezgodny z etykiet - instrukcj stosowania; stosuje niedozwolone rodki ochrony ro lin w strefach ochronnych róde, uj wody lub na terenach uzdrowisk, otulin parków narodowych i rezerwatów przyrody; nie prowadzi ewidencji wykonywanych zabiegów przy u yciu rodków ochrony ro lin lub nie przetrzymuje jej przez okres 2 lat; stosuje rodki ochrony ro lin lub uprawia ro liny wbrew zakazom, ograniczeniom lub warunkom okre lonym przez wojewod ; wykonuje zabiegi rodkami ochrony ro lin, nie maj c wymaganego aktualnego za wiadczenia o uko czeniu szkolenia w zakresie stosowania rodków ochrony ro lin; wprowadza i stosuje rodki ochrony ro lin niezgodnie z obowi zuj cymi zasadami ich stosowania. 8

Tabela 1. Formy u ytkowe rodków ochrony ro lin stosowanych w le nictwie Lp. Kod Rodzaj formy u ytkowej Opis 1. AE Dyspenser aerozolowy Forma u ytkowa umieszczona w pojemniku, na ogó uwalniana rozpylaczem 2. AL Ciecz Ciecz do stosowania w postaci nierozcie czonej 3. CG Granule kapsu owane Granule z pow ok ochronn lub maj c na celu kontrolowane uwalnianie substancji czynnej 4. CS Zawiesina kapsu Zawiesina kapsu w cieczy przeznaczona do rozcie czania wod przed zastosowaniem 5. EC Koncentrat do sporz dzania emulsji wodnej 6. FS P ynny koncentrat do zaprawiania nasion P ynna jednorodna forma u ytkowa do stosowania jako emulsja po rozcie czeniu wod Trwa a zawiesina do stosowania bezpo rednio na nasiona lub po rozcie czeniu 7. GR Granule Produkt sta y w postaci granul o okre lonych wymiarach gotowy do stosowania 8. LA Lakier Substancja tworz ca warstw pokrywaj c 9. OF Koncentrat zawiesinowy rozcie czony olejem Trwa a zawiesina substancji czynnej w cieczy przeznaczony do stosowania po rozcie czeniu rozpuszczalnikiem organicznym przed u yciem 10. PA Pasta Substancja tworz ca warstw pokrywaj c 11. PC Koncentrat w postaci elu lub pasty 12. SC Koncentrat w postaci st onej zawiesiny 13. SL Koncentrat rozpuszczalny Sta a forma u ytkowa do stosowania jako el lub pasta do rozcie czania wod Trwa a zawiesina substancji czynnej w cieczy, która mo e zawiera inne substancje czynne do rozcie czania wod przed zastosowaniem P ynna forma u ytkowa do stosowania jako roztwór substancji czynnej po rozcie czeniu wod 14. TB Tabletki Forma u ytkowa sta a w postaci tabletek do rozpuszczania w wodzie 15. UL Ciecz ultranisko - obj to ciowa (ULV) Jednorodna ciecz gotowa do stosowania aparatur ULV 16. WG Granule do sporz dzania zawiesiny 17. WP Proszek do sporz dzania zawiesiny wodnej Forma u ytkowa sk adaj ca si z granul do stosowania po zdyspergowaniu w wodzie Forma u ytkowa w postaci proszku do stosowania jako zawiesina po jej zdyspergowaniu w wodzie 9

Tabela 2. Środki ochrony roślin, które można stosować na terenie uzdrowisk i otulin parków narodowych w 2006 r. Nazwa Rodzaj Nazwa i zawartość substancji aktywnej Termin ważności zezwolenia Biochikol 020 PC Cervacol extra PA fungicyd chitozan - 20 g w 1 l środka w trakcie rozszerzenia zezwolenia repelent piasek kwarcowy /tlenek krzemu/ (związek z grupy tlenków nieorganicznych) 250 g w 1 kg środka 2015-11-30 Cervastop PA repelent mieszanina polioctanu winylu i składników mineralnych 2009-02-19 Dedal 90 EC adjuwant 90% oleju roślinnego 2008-05-29 Dyspenser feromonowy Chalcodor Dyspenser feromonowy Colodor Dyspenser feromonowy Duplodor Dyspenser feromonowy Hylodor Ipsodor Dyspenser Dyspenser feromonowy Lymodor Dyspenser feromonowy Panodor Dyspenser feromonowy Rhyodor Dyspenser feromonowy Tomodor Dyspenser feromonowy Tortodor Feromon substancje wabiące 2008-07-09 Feromon substancje wabiące 2008-07-09 Feromon substancje wabiące 2014-06-01 Feromon substancje wabiące 2008-07-09 Feromon substancje wabiące 2009-08-18 Feromon substancje wabiące 2014-06-01 Feromon substancje wabiące zezwolenie nie jest wymagane Feromon substancje wabiące 2014-06-01 Feromon substancje wabiące 2008-07-09 Feromon substancje wabiące zezwolenie nie jest wymagane 10

Dyspenser feromonowy - Trypodor Feromon substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Emol -BTX LA repelent benzoesan denatonium - 0,1 g w 1 kg rodka 2007-06-24 Emol Plus BTX LA repelent benzoesan denatonium - 0,1 g w 1 kg rodka 2014-07-09 Foray 03 UL insektycyd Bacillus thuringiensis var. kurstaki - 3,3 % 2007-01-13 Foray 04 UL insektycyd Bacillus thuringiensis var. kurstaki - 4,24 % Hukinol repelent mieszanina alifatycznych kwasów karboksylowych 2010-03-02 2010-04-28 Ikar 95 EC adjuwant olej mineralny SAE 10/95-95 % 2007-03-14 Kieferle- Hukinol 75 AL Pheroprax Ampu ka Pheroprax Dyspenser Previcur 607 SL repelent 75% kwasu izowalerianowego 2012-07-17 feromon substancje wabi ce 2010-02-28 feromon substancje wabi ce 2009-07-05 fungicyd propamokarb w postaci kompleksu z chlorowodorem - 607 g Repentol 6 PA repelent piasek kwarcowy zawieszony w pó p ynnej zawiesinie o g ównym sk adniku glinka malarska Repentol 6 BIS PA Roundup Ultra 360 SL Siarkol Extra 80 WP Spinaker 607 SL repelent herbicyd piasek kwarcowy zawieszony w pó p ynnej zawiesinie o g ównym sk adniku glinka malarska glifosat w postaci soli monoizopropyloaminowej - 360 g 2007-03-21 2009-12-07 2009-12-07 2007-03-20 fungicyd siarka - 80 % 2007-01-28 fungicyd propamokarb w postaci kompleksu z chlorowodorem - 607 g Stop - Z EC repelent kompozycja zapachowa zwi zków ichtiologicznych 2009-07-30 2007-01-28 Stop Dzik GR repelent odstraszaj ca kompozycja smakowa 2009-02-19 Thuricide 02 UL insektycyd Bacillus thuringiensis var. kurstaki - 2,4 % 2010-02-28 11

3. ADIUWANTY Adiuwanty s to substancje lub mieszaniny substancji dodawane do zbiorników opryskiwaczy w celu zmodyfikowania w a ciwo ci biologicznych sk adnika biologicznie czynnego lub zmiany cech fizyko-chemicznych cieczy u ytkowej. Stosowane w ochronie lasu adiuwanty maj nast puj ce dzia anie: obni aj napi cie powierzchniowe cieczy u ytkowej i u atwiaj pokrycie ciecz opryskiwanych ro lin, zwi kszaj przyczepno i zapobiegaj zmywaniu rodków z opryskanej powierzchni, zmniejszaj szybko parowania cieczy z kropli, przyspieszaj opadanie cieczy na ro liny, zwi kszaj c ci ar w a ciwy i lepko cieczy u ytkowej. Tabela 3. Adiuwanty zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. Nazwa Producent rodka Substancja aktywna Toksyczno dla ludzi i pszczó Toksyczno dla organizmów wodnych Termin wa no ci zezwolenia Dedal 90 EC Towarzystwo Chemiczne DANMAR - ód olej ro linny - 90 % jako pozosta e szkodliwy 2008-05-29 Ikar 95 EC Towarzystwo Chemiczne DANMAR - ód olej mineralny SAE 10/95-95 % jako pozosta e 2007-03-14 Nu-Film 96 EC Superam 10 Al Miller Chemical and Fertilizer Corp. - USA Towarzystwo Chemiczne DANMAR - ód di-1-p-menten - 96 % mieszanina soli sodowej kwasu alkilobenzenosulfonowego i etoksylowanych alkilofenoli 10 % jako pozosta e jako pozosta e 2008-05-29 szkodliwy 2011.07.17 Do stosowania w le nictwie zosta y zarejestrowane 4 adiuwanty (tabela 3). Stosuje si je w zabiegach wykonywanych aparatur przystosowan do opryskiwania, przy zwalczaniu szkodników ro lin pokrytych nalotem woskowym oraz do zabezpieczania upraw przed szeliniakiem. 12

Tabela 4. Insektycydy zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. NAZWA Producent rodka Nazwa i zawarto substancji aktywnej Okre lenie toksyczno ci dla ludzi Okre lenie toksyczno ci dla pszczó Okre lenie toksyczno ci dla organizmów wodnych Termin wa no ci zezwolenia 1 2 3 4 5 6 7 ALFAMOR 050 SC Asplant s.c. - Jaworzno alfa-cypermetryna - 50 g 2007-01-03 ALFAZOT 050 EC Zak ady Chemiczne Organika-Azot S.A. - Jaworzno alfa-cypermetryna - 50 g szkodliwy 2007-01-23 13 ALPHAGUARD 100 EC Gharda Chemicals Limited - Wielka Brytania alfa-cypermetryna - 100 g szkodliwy 2010-02-10 ALPHAGUARD 100 EC Zak ady Chemiczne Organika-Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna alfa-cypermetryna - 100 g szkodliwy 2010-02-15 ALPHATOP 100 EC Gharda Chemicals Limited - Wielka Brytania alfa-cypermetryna - 100 g szkodliwy 2011-04-30 BASUDIN 10 GR (FSC) Novartis Crop Protection AG -Szwajcaria diazynon 10% nie dotyczy 2007-01-31 BULLDOCK 025 EC Bayer CropScience AG - Niemcy beta-cyflutryna - 25 g szkodliwy 2009-05-28 (FSC) - stosowanie rodka zabronione w lasach certyfikowanych przez FSC

Insektycydy zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. c.d. 14 1 2 3 4 5 6 7 CYPERKILL SUPER Mitchell Cotts Chemicals 25 EC Ltd - Wielka Brytania DECIS 005 UL Bayer CropScience S.A - Francja DECIS 2,5 EC Bayer CropScience S.A - Francja DECIS 2,5 EC Zak ady Chemiczne Organika-Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna DECISTAB TB Bayer CropScience S.A - Francja DIAZINON 10 GR (FSC) Nippon Kayaku Corporation Japonia DIMILIN 25 WP DIMILIN 480 SC Crompton Manufacturing Company, Inc - USA Crompton Manufacturing Company, Inc - USA DURSBAN 480 EC Dow AgroSciences Polska Sp. z o. o. - Warszawa cypermetryna - 25 % szkodliwy deltametryna - 0,5 % deltametryna - 2,5 % szkodliwy deltametryna - 2,5 % szkodliwy deltametryna - 0,625 g w 1 tabletce o masie 2,5 g diazynon 10% szkodliwy nie dotyczy diflubenzuron - 25 % szkodliwy diflubenzuron - 480 g chloropiryfos - 480 g szkodliwy 2009-05-28 2009-03-04 2008-01-26 2008-01-26 2008-04-30 2007-01-23 2008-06-18 2007-02-14 2012-05-27 (FSC) - stosowanie rodka zabronione w lasach certyfikowanych przez FSC

Insektycydy zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. c.d. 1 2 3 4 5 6 7 15 EKOTECH 15 OF Bayer CropScience S.A - Francja EKOTECH PRO 075 OF Bayer CropScience S.A - Francja Bacillus thuringiensis var. kurstaki - 15 % Bacillus thuringiensis var. kurstaki 75 g FASTAC 100 EC BASF AG - Niemcy alfa-cypermetryna - 100 g FORAY 03 UL Valent BioSciences - USA Bacillus thuringiensis var. kurstaki - 3,3 % FORAY 04 UL Valent BioSciences - USA Bacillus thuringiensis var. kurstaki - 4,24 % szkodliwy FURADAN 5 GR FMC Corporation - USA karbofuran - 5 % nie dotyczy KARATE 025 EC Syngenta Limited - Wielka Brytania lambda-cyhalotryna - 25 g MARSHAL 250 CS FMC Corporation - USA karbosulfan - 250 g MARSHAL SUSCON 10 CG szkodliwy szkodliwy szkodliwy FMC Corporation - USA karbosulfan - 10 % szkodliwy nie dotyczy 2007-03-26 2008-03-10 2010-02-10 2007-01-13 2010-03-02 2009-01-15 2010-08-02 2012-01-25 2007-03-12

Insektycydy zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. c.d. 16 MIMIC 240 SC 1 2 3 4 5 6 7 Dow AgroSciences Polska Sp. z o. o. - Warszawa tebufenozyd - 240 g NOMOLT 150 SC BASF Agro B.V. - Holandia teflubenzuron - 150 g OWADOFOS 540 EC Zak ady Chemiczne Organika-Azot S.A. - Jaworzno PATRIOT 100 EC Bayer CropScience S.A - Francja PATRIOT 2,5 EC Bayer CropScience S.A - Francja PIRIMOR 500 WG Syngenta Limited - Wielka Brytania fenitrotion - 540 g deltametryna - 100 g 2007-10-27 szkodliwy szkodliwy deltametryna - 2,5 % szkodliwy pirymikarb - 500 g szkodliwy szkodliwy 2011-12-11 2007-01-23 2009-07-30 2009-01-27 2010-08-16 PYRINEX 480 EC Makhteshim-Agan - Industries - Izrael chloropiryfos - 480 g szkodliwy 2007-07-17 RIMON 100 EC Makhteshim-Agan - Industries - Izrael nowaluron - 100 g 2010-05-16 SHERPA 100 EC Bayer CropScience S.A - Francja cypermetryna - 100 g 2012-03-12

Insektycydy zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. c.d. 1 2 3 4 5 6 7 SUMI-ALPHA 050 EC Sumitomo Chemical Company - Japonia esfenwalerat - 50 g w 1 litrze rodka szkodliwy 2011-12-21 SUMITHION 500 EC Sumitomo Chemical Company - Japonia fenitrotion - 500 g szkodliwy 2008-03-03 TALSTAR 100 EC FMC Corporation - USA bifentryna - 100 g szkodliwy 2014-12-23 17 THURICIDE 02 UL Thermo-Trilogy Corporation - USA Bacillus thuringiensis var. kurstaki - 2,4 % 2010-02-28 TREBON 10 SC* Mitsui-Toatsu Chemical Inc. - Japonia etofenproks - 10 % 2005-12-28 TREBON 30 EC* Mitsui-Toatsu Chemical Inc. - Japonia etofenproks - 30 % 2005-12-28 * Po up ywie terminu wa no ci zezwolenia na dopuszczenie do obrotu preparat TREBON mo e by stosowany do czasu up ywu terminu jego wa no ci podanego w etykiecie, ale nie d u ej ni do 28 czerwca 2007 r.

Tabela 5. Feromony zalecane w le nictwie w 2006 r. Nazwa Producent rodka Nazwa i zawarto substancji aktywnej Okre lenie toksyczno ci dla ludzi (klasa) Okre lenie toksyczno ci dla pszczó (klasa) Okre lenie toksyczno ci dla organizmów wodnych Termin wa no ci zezwolenia Dyspenser feromonowy - CHALCODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce 2008.07.09 18 Dyspenser feromonowy - COLODOR Dyspenser feromonowy - DUPLODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce substancje wabi ce 2008-07-09 2014-06-01 Dyspenser feromonowy - HYLODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce 2008-07-09 IPSODOR Dyspenser Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce 2009-08-18 Dyspenser feromonowy - LYMODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce 2014-06-01

Feromony zalecane w le nictwie w 2006 r. c.d. Dyspenser feromonowy - PANODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Dyspenser feromonowy - RHYODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce 2014-06-01 19 Dyspenser feromonowy - TOMODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce 2008-07-09 Dyspenser feromonowy -TORTODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane Dyspenser feromonowy - TRYPODOR Zak ad Do wiadczalny CHEMIPAN Instytut Chemii Fizycznej i Instytut Chemii Organicznej PAN - Warszawa substancje wabi ce zezwolenie nie jest wymagane PHEROPRAX Ampu ka BASF Agro B.V. - Holandia substancje wabi ce 2010-02-28 PHEROPRAX Dyspenser BASF Agro B.V. - Holandia substancje wabi ce 2009-07-05

Tabela 6. Fungicydy zalecane w le nictwie w 2006 r. Nazwa Producent rodka Nazwa i zawarto substancji aktywnej BIOCHIKOL 020 PC DITHANE (FSC) 455 SC Gumitex Poli-Farm Sp. z o.o. owicz Dow AgroSciences Polska Sp. z o. o. - Warszawa chitozan 20g mankozeb - 455 g Okre lenie toksyczno ci dla ludzi (klasa) Okre lenie toksyczno ci dla pszczó (klasa) Okre lenie toksyczno ci dla organizmów wodnych Termin wa no ci zezwolenia w trakcie rozszerzenia zezwolenia 2009-08-17 DITHANE (FSC) M-45 80 WP Dow AgroSciences Polska Sp. z o. o. - Warszawa mankozeb - 80 % 2006-12-10 20 DITHANE (FSC) NEOTEC 75 WG Dow AgroSciences Polska Sp. z o. o. - Warszawa mankozeb - 75 % 2011-10-25 EUPAREN MULTI 50 WG Bayer CropScience AG - Niemcy tolilofluanid - 50 % 2010-10-30 FALCON 460 EC Bayer CropScience AG - Niemcy FOLPAN 80 WG Makhteshim-Agan - Industries - Izrael FUNGAFLOR 200 EC Janssen Pharmaceutica N.V. - Belgia spiroksamina - 250 g tebukonazol - 167 g triadimenol - 43 g folpet - 80 % imazalil - 200 g szkodliwy szkodliwy 2008-09-28 2008-11-25 2009-12-08 GWARANT 500 SC Arysta Agro Polska Sp. z o.o. - Warszawa chlorotalonil - 500 g 2009-04-20 (FSC) Stosowanie rodka zabronione w lasach certyfikowanych przez FSC

Fungicydy zalecane w le nictwie w 2006 r. c.d. IPOTAR 600 SC Zak ady Chemiczne "Siarkopol" Tarnobrzeg Sp. z o.o. - Tarnobrzeg siarka - 600 g 2013-06-21 MANCONEX (FSC) 80 WP Dow AgroSciences Polska Sp. z o. o. - Warszawa mankozeb - 80 % 2009-08-09 21 MIEDZIAN 50 WP Zak ady Chemiczne Organika- Azot S.A. Jaworzno mied w postaci tlenochlorku miedzi - 50 % NECTEC 03 AE Edialux N.V. - Belgia imazalil - 2 % azakonazol - 1 % NECTEC 03 PA Janssen Pharmaceutica N.V. - imazalil - 2 % Belgia azakonazol - 1 % NECTEC 150 AL Janssen Pharmaceutica N.V. - imazalil - 100 g Belgia azakonazol - 50 g w 1 litrze rodka NIMROD 250 EC Makhteshim Chemical Works - Izrael bupirymat - 250 g szkodliwy szkodliwy szkodliwy 2007-05-21 2007-06-30 nie dotyczy 2007-06-30 2007-06-30 2011-10-26 PENNCOZEB (FSC) 455 SC Cerexiagri S.A - Francja mankozeb - 455 g 2007-01-20 PENNCOZEB (FSC) 80 WP Cerexiagri S.A - Francja mankozeb - 80 % (prod. Cerexiagri S.A) 2007-01-20 PG Uprawa grzybni J. Dux Warszawa Phlebiopsis gigantea 2009-07-19 PG-AGROMASTER DOR - MAR SC Dzier oniów Phlebiopsis gigantea 2011-07-31 PG-FUNGLER Wytwórnia Grzybni i Biopreparatów E.Iller Sierpc Phlebiopsis gigantea 2009-07-19 (FSC) Stosowanie rodka zabronione w lasach certyfikowanych przez FSC

Fungicydy zalecane w le nictwie w 2006 r. c.d. 22 PG-IBL ZPUH "Biofood" S.C. Wa cz Phlebiopsis gigantea PG-POSZWALD Wytwórnia Grzybni i Biopreparatów Poszwald K ck k/warszawy Phlebiopsis gigantea POLYRAM 70 WG BASF AG - Niemcy metiram - 70 % PREVICUR 607 SL Bayer CropScience S.A - Francja PREVICUR ENERGY 840 SL Bayer CropScience S.A - Francja SADOPLON 75 WP Zak ady Chemiczne Organika- Azot S.A. Jaworzno SARBRAWIT 530 SC Zak ady Chemiczne Organika- Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna SARFUN 500 SC SARFUN PRO 187,5 SC SARFUN T 65 DS Zak ady Chemiczne Organika- Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna Zak ady Chemiczne Organika- Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna Zak ady Chemiczne Organika- Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna propamokarb w postaci kompleksu z chlorowodorem - 607 g propamokarb w postaci kompleksu z chlorowodorem 530 g, fosetyl glinu 310 g szkodliwy tiuram - 75 % szkodliwy nie dotyczy chlorotalonil - 450 g karbendazym - 80 g karbendazym 500 g karbendazym 125 g propikonazol - 62,5 g karbendazym 20% tiuram 45% nie dotyczy nie dotyczy 2009-07-19 2009-06-15 2010-11-13 2007-03-21 w trakcie rozszerzenia zezwolenia 2008-12-15 2009-03-25 2007-05-21 w trakcie rozszerzenia zezwolenia 2007-02-14 SARFUN T 450 FS SAROX T 500 FS Zak ady Chemiczne Organika- Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna Zak ady Chemiczne Organika- Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna tiuram - 311,5 g karbendazym - 138,5 g karboksyna - 250 g tiuram - 250 g nie dotyczy nie dotyczy 2007-01-23 2008-11-30

Fungicydy zalecane w le nictwie w 2006 r. c.d. SIARKOL EXTRA 80 WP Zak ady Chemiczne Organika- Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna siarka - 80 % SINCOCIN AL AgSci Ltd - USA wci g z tkanek ro lin 0,56% SPINAKER 607 SL Bayer CropScience S.A - propamokarb w postaci Francja kompleksu z chlorowodorem - THIRAM GRANUFLO 80 WG 607 g UCB Chemicals - Belgia tiuram - 80 % szkodliwy 2007-01-28 2008-05-29 2009-07-30 2008-05-21 23 TIOTAR 80 WP Tiotar 800 S.C. Vitavax 2000 FS Zak ady Chemiczne "Siarkopol" siarka - 80 % Tarnobrzeg Sp. z o.o. - Tarnobrzeg Zak ady Chemiczne "Siarkopol" siarka - 800 g Tarnobrzeg Sp. z o.o. - Tarnobrzeg Crompton Manufacturing Company, Inc - USA karboksyna - 200 g tiuram - 200 g nie dotyczy 2011-03-23 2010-03-02 2010-07-05 VONDOZEB (FSC) 75 WG Zaprawa Funaben T Cerexiagri S.A - Francja mankozeb - 75 % Zak ady Chemiczne Organika- Azot S.A. - Jaworzno karbendazym - 20 % tiuram - 45 % nie dotyczy 2007-01-20 2009-02-19 Zaprawa Oxafun T 75 DS/WS Zak ady Chemiczne Organika- Azot S.A. - Jaworzno karboksyna - 37,5 % tiuram - 37,5 % nie dotyczy 2009-04-20 Zaprawa Nasienna T Zawiesinowa Zak ady Chemiczne Organika- Azot S.A. - Jaworzno tiuram 75% nie dotyczy 2006-10-07 (FSC) Stosowanie rodka zabronione w lasach certyfikowanych przez FSC

Tabela 7. Repelenty zalecane do stosowania w leśnictwie w 2006 r. Nazwa Producent środka Nazwa i zawartość substancji aktywnej Określenie toksyczności dla ludzi (klasa) Określenie toksyczności dla pszczół (klasa) Określenie toksyczności dla organizmów wodnych Termin ważności zezwolenia ARBOROL AL Stahler Agrochemie GmbH and Co KG - Niemcy benzoesan denatonium - 0,01 % jako pozostałe jako pozostałe szkodliwy 2008-11-17 CERVACOL EXTRA PA Avenarius Agro GmbH - Austria piasek kwarcowy /tlenek krzemu/ (związek z grupy tlenków nieorganicznych) 250 g w 1 kg środka jako pozostałe nie dotyczy jako pozostałe 2015-11-30 24 CERVASTOP PA Avenarius Agro GmbH - Austria polioctan winylu jako pozostałe nie dotyczy jako pozostałe 2009-02-19 EMOL 05 LA Fabryka Farb i Lakierów Polifarb-Pilawa S.A. - Pilawa tiuram - 5 % jako pozostałe nie dotyczy 2010-02-10 EMOL 10 LA Fabryka Farb i Lakierów Polifarb-Pilawa S.A. - Pilawa tiuram - 10 % jako pozostałe nie dotyczy 2010-07-11 EMOL -BTX LA Fabryka Farb i Lakierów Polifarb-Pilawa S.A. - Pilawa benzoesan denatonium 0,1 g jako pozostałe nie dotyczy jako pozostałe 2007-06-24

Repelenty zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. c.d. EMOL PLUS BTX LA Fabryka Farb i Lakierów Polifarb-Pilawa S.A. - Pilawa benzoesan denatonium 0,1 g nie dotyczy 2014-07-09 HUKINOL AL Poll Ltd Sp. z o.o. - Warszawa mieszanina alifatycznych kwasów karboksylowych 2010-04-28 25 KIEFERLE- HUKINOL 75 AL PELLACOL 10 PA REPENTOL 6 PA REPENTOL 6 BIS PA Kieferle GmbH - Niemcy 75% kwasu izowalerianowego Nufarm GmbH and Co. KG - Austria STOP - Z EC AL TECH S.A.R.L - Francja tiuram - 10 % Chema - Spó dzielnia piasek kwarcowy Pracy w Olesinie zawieszony w pó p ynnej k/mi ska Mazowieckiego zawiesinie o g ównym - D be Wielkie sk adniku - glinka malarska Chema - Spó dzielnia wirek filtracyjny Pracy w Olesinie k/mi ska Mazowieckiego - D be Wielkie kompozycja zapachowa zwi zków ichtiologicznych nie dotyczy nie dotyczy 2012-07-17 2008-09-09 2009-12-07 2013-07-02 2007-01-28 STOP DZIK GR AL TECH S.A.R.L - Francja odstraszaj ca kompozycja smakowa nie dotyczy 2009-02-19

Tabela 8. Rodentycydy zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. Nazwa Producent rodka Nazwa i zawarto substancji aktywnej Okre lenie toksyczno ci dla ludzi Okre lenie toksyczno ci dla pszczó Okre lenie toksyczno ci dla organizmów wodnych Termin wa no ci zezwolenia NORMIX GR (FSC) ZPUH Best-Pest Jaworzno 0,001% pol-brodifakum w postaci soli z denatonium nie dotyczy 2007-06-26 26 NORMIX-AT GR (FSC) ZPUH Best-Pest Jaworzno 0,001% pol-brodifakum w postaci soli z denatonium nie dotyczy 2010-06-19 RATRON GR Delicia Freyberg GmbH - Niemcy chlorofacynon - 0,0075 % (prod. Reanal Factory of Laboratory Chemical) szkodliwy sklasyfikowan y jako pozosta e 2006-10-07 (FSC) - stosowanie rodka zabronione w lasach certyfikowanych przez FSC

Tabela 9. Herbicydy zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. NAZWA Producent rodka Nazwa i zawarto substancji aktywnej Okre lenie toksyczno ci dla ludzi (klasa) Okre lenie toksyczno ci dla pszczó (klasa) Okre lenie Termin wa no ci toksyczno ci zezwolenia dla organizmów wodnych AGIL 100 EC 'Makhteshim-Agan - Industries - Izrael propachizafop - 100 g 2012-03-08 AGROFOSAT 360 SL Rokita-Agro S.A. - Brzeg Dolny glifosat w postaci soli izopropyloaminowej 360 g szkodliwy 2012-05-10 27 ARSENAL 250 SL BASF AG - Niemcy imazapyr - 250 g 2012-03-06 AVANS 330 SL Syngenta Limited - Wielka Brytania glifosat w postaci soli trimetylosulfoniowej 330 g szkodliwy 2008-07-28 AVANS PREMIUM Syngenta Limited - Wielka Brytania 360 SL glifosat w postaci soli amonowej - 360 g szkodliwy 2011-11-22 CASORON 6,75 GR Uniroyal Chemical Company - USA dichlobenyl - 6,75 % nie dotyczy 2008-06-05 GLIFOCYD 360 SL Zak ady Chemiczne Organika-Sarzyna S.A. - Nowa Sarzyna glifosat w postaci soli izopropyloaminowej 360 g szkodliwy 2012-01-14

Herbicydy zalecane do stosowania w le nictwie w 2006 r. c.d. 28 GLIFOGAN 360 SL GLIFOPOL 360 SL GLYFOS 360 SL MOGETON 25 WP PERZOCYD 280 SL RODEO 360 SL ROUNDUP 360 SL ROUNDUP ULTRA 360 SL TAROL (FSC) 200 SL Makhteshim-Agan - Industries - Izrael Ciech S.A - Warszawa Cheminova Agro A/S - Dania Agro-Kanesho Co Ltd - Zak ady Chemiczne Organika-Azot S.A. - Jaworzno Monsanto Europe S.A. - Belgia Monsanto Europe S.A. - Belgia Monsanto Europe S.A. - Belgia Syngenta Limited Wielka Brytania glifosat w postaci soli izopropyloaminowej 360 g glifosat w postaci soli izopropyloaminowej 360 g glifosat w postaci soli izopropyloaminowej 360 g chinochlamina - 25 % szkodliwy glifosat w postaci soli amonowej - 280 g glifosat w postaci soli izopropyloaminowej 360 g glifosat w postaci soli izopropyloaminowej 360 g glifosat w postaci soli monoizopropyloaminowej - 360 g parakwat 200 g w 1 litrze rodka 2008-04-28 szkodliwy 2010-05-12 szkodliwy 2010-02-10 2007-11-14 szkodliwy 2011-06-11 2007-09-26 2007-09-26 szkodliwy 2007-03-20 2007-04-02 (FSC) - stosowanie rodka zabronione w lasach certyfikowanych przez FSC

5. OCHRONA PRZED SZKODAMI POWODOWANYMI PRZEZ OWADY 5.1. Ochrona szkó ek, upraw i m odników przed szkodnikami yj cymi w glebie (p draki, rolnice, drutowce itp.) 5.1.1. rodki stosowane na ca powierzchni w celu dezynsekcji gleby Marshal suscon 10 CG w dawce 80 120 kg/ha. Po rozsypaniu na ca powierzchni zmiesza z 10 20 cm warstw gleby. Dursban 480 EC i Pyrinex 480 EC w dawce 2,5 5 l/ha w 450 600 l wody na ha. Opryskiwa ca powierzchni gleby przeznaczonej do dezynsekcji. W przypadku konieczno ci przeprowadzenia zabiegów ochrony siewek i sadzonek w okresie sezonu wegetacyjnego opryskiwa powierzchni kwater rodkami Dursban 480 EC i Pyrinex 480 EC w dawce 2,5 5 l w 2000 l wody na ha. 5.1.2. rodki stosowane rz dowo Marshal suscon 10 CG w dawce 80 kg/ha rozsypywa rz dowo, po czym zmiesza preparat z 10 20 cm warstw gleby lub stosowa za pomoc gleboopylacza umieszczaj cego granulki insektycydu rz dowo w glebie na g boko oko o 15 cm. rodki stosowane tylko przez upowa nione osoby: Furadan 5 GR w dawce 30 kg/ha rozsypywa rz dowo, po czym zmiesza rodki z 10 20 cm warstw gleby. Zabieg mo na wykona za pomoc gleboopylacza umieszczaj cego granulki insektycydu rz dowo w glebie na g boko oko o 15 cm. 5.1.3. rodki stosowane punktowo Marshal suscon 10 CG w dawce 10 g/sadzonk stosowa w do ki podczas sadzenia lub punktowo do gleby aplikatorem obok ro liny na g boko co najmniej 8 10 cm. Zabieg chroni sadzonki przez okres 2 lat. rodki stosowane tylko przez upowa nione osoby: Furadan 5 GR w dawce 4 9 g/sadzonk stosowa w do ki podczas sadzenia lub punktowo do gleby aplikatorem obok ro liny na g boko conajmniej 8 10 cm. 29

Uwagi Zabiegi dezynsekcji gleby nie s skuteczne wobec starszych stadiów p draków. Nie dopu ci do przedostania si rodków owadobójczych do zbiorników i cieków wodnych. W latach rójki, w miar mo liwo ci, nale y zwalcza chrab szcze rodkami o dzia aniu kontaktowym (np. pyretroidami) w dawkach jak dla larw szkodników li cio ernych. rodki granulowane musz by dok adnie wymieszane z gleb, poniewa : - s skuteczne jedynie pod warunkiem kontaktu ze szkodnikiem, - s silnie truj ce dla zwierz t, szczególnie dla ptaków. Stosowanie rodków p ynnych w du ej ilo ci wody, na wilgotn gleb lub przed deszczem u atwia ich kontakt ze szkodnikiem. Nie nale y wykonywa zabiegów przeciwko p drakom jesieni, w okresie ich schodzenia w g b gleby, ani wczesn wiosn, kiedy znajduj si na g boko ci poni ej 20 cm. 5.2. Ochrona upraw przed ryjkowcami 5.2.1. rodki p ynne stosowane w postaci emulsji wodnych do maczania nadziemnych cz ci sadzonek przed posadzeniem, do opryskiwania upraw aparatur naziemn oraz do zatruwania pu apek (wa ki, p aty kory itp.) Bulldock 025 EC, Decis 2,5 EC, Karate 025 EC, Patriot 2,5 EC stosowa w st eniu 1 2%, Alfamor 050 SC, Alfazot 050 EC stosowa w st eniu 1%, Alphaguard 100 EC, Alphatop 100 EC, Fastac 100 EC stosowa w st eniu 0,5 1%, Cyperkill Super 25 EC stosowa w st eniu 0,2 0,5%, Decistab TB stosowa w dawce 40 80 tabletek w 100 l wody, Sherpa 100 EC stosowa w st eniu 0,5 1,25%, Sumi-alpha 050 EC stosowa w st eniu 0,5 2%, Talstar 100 EC stosowa w dawce 0,5 l/ha, Marshal 250 CS stosowa w st eniu 1,5-2%. W celu zwi kszenia przyczepno ci i skuteczno ci u ytych rodków owadobójczych wskazane jest dodanie do cieczy u ytkowej adiuwantów: Superam 10 Al w dawce 50 ml / 100 l cieczy, 30

Nufilm 96 EC w dawce 600 ml / 100 l cieczy. 5.2.2. rodki granulowane stosowane punktowo do gleby Marshal suscon 10 CG w dawce 5 g/sadzonk stosowa wyskalowanym dozownikiem punktowo w do ki podczas sadzenia lub po posadzeniu z obu stron sadzonki po oko o 2,5 g rodka na g boko 10 cm, w odleg o ci 5 cm od szyjki korzeniowej. Zabieg chroni sadzonki przez okres 2 lat. rodki stosowane tylko przez upowa nione osoby: Furadan 5 GR w dawce 4 9 g/sadzonk mog by stosowane dozownikiem w do ki podczas sadzenia lub po posadzeniu, z obu stron sadzonki, 2 po po owie dawki, na g boko 10 cm. Uwagi Sadzonki zabezpieczane przed ryjkowcami przy u yciu systemicznych rodków granulowanych (Marshal suscon 10 CG, Furadan 5 GR) potrzebuj 10 15 dni do pobrania insektycydu. W przypadku spodziewanego wcze niejszego intensywnego pojawu szkodnika nale y przed posadzeniem zamoczy nadziemne cz ci sadzonek w emulsji rodka kontaktowego, zgodnie z instrukcj jego stosowania. Podczas maczania nadziemnych cz ci sadzonek w insektycydach unika zanieczyszczenia cieczy u ytkowej gleb, która powoduje obni enie aktywno ci rodka. Wysokie temperatury panuj ce wiosn powoduj inaktywacj pyretroidów. W przypadku wysokiej liczebno ci szkodliwych ryjkowców na uprawie zabezpieczanej przy u yciu pyretroidów nale y po kilku tygodniach zabieg powtórzy. rodek Furadan 5 GR jest silnie truj cy dla ludzi i zwierz t. Zastosowany do gleby lub przypadkowo rozsypany powinien by dok adnie przykryty gleb, aby zapobiec zatruciom. 5.3. Ochrona drzewostanów przed owadami li cio ernymi 5.3.1. rodki owadobójcze o dzia aniu o dkowym zalecane do stosowania w zabiegach lotniczych aparatur do opryskiwa ULV wymieniono w tabeli tab. 10. 5.3.1.1. Biopreparaty Bacillus thuringiensis stosowa w temp. powy ej 15 o C Do zwalczania m odszych stadiów szkodliwych g sienic Lepidoptera zaleca si : 31

Foray 03 UL, Foray 04 UL i Thuricide 02 UL stosowa bez rozcie czania, Ecotech Pro 075 OF odmierzon ilo rodka rozcie czy tak sam ilo ci wody, Ecotech 15 OF odmierzon ilo rodka rozcie czy dodaj c 1,5 l wody na ha. Tabela 10. rodki owadobójcze o dzia aniu o dkowym zalecane do zwalczania owadów li cio ernych L.p. rodki Dawka w litrach lub kg na ha ni sza liczebno szkodników wy sza liczebno szkodników Okres karencji w dniach rodki biologiczne 1. Ecotech PRO 075 OF 1,5 2,0 0 2. Ecotech 15 OF 0,75 1,0 0 3. Foray 03 UL 2,0 2,5 0 4. Foray 04 UL 1,0 2,0 0 5. Thuricide 02 UL 4,0 4,0 0 rodki chemiczne 6. Dimilin 480 SC 0,05 0,15 1 7. Dimilin 25 WP 0,25 0,3 1 8. Nomolt 150 SC 0,1 0,2 1 9. Rimon 100 EC 0,15 0,2 1 10. Mimic 240 SC 0,4 0,4 0 5.3.1.2. Zwi zki benzoilomocznikowe inhibitory syntezy chityny Na stadium jaja lub larwy stosowa rodki: Dimilin 480 SC - brudnica mniszka: zalecana dawka 0,05-0,1 l/ha - stadia larwalne innych gatunków: zalecana dawka 0,1-0,15 l/ha. Nomolt 150 SC i Rimon 100 EC w dawkach podanych w tabeli nr 11, zmieszane z adiuwantem Ikar 95 EC lub Dedal 90 EC w dawce 0,7 1 l/ha z dodatkiem wody w ilo ci 1,3 2 l /ha. 5.3.1.3. Zwi zki z grupy hydroidów Do zwalczania m odszych stadiów szkodliwych g sienic Lepidoptera stosowa Mimic 240 SC w dawce 0,4 l/ha z dodatkiem wody 2,6 l/ha. 32

5.3.2. W tab. 11 zamieszczono wykaz rodków owadobójczych o dzia aniu kontaktowym dopuszczonych do stosowania w zabiegach lotniczych aparatur do opryskiwa ULV. rodki o dzia aniu kontaktowym (z wyj tkiem Decis 005 UL) nale y stosowa zmieszane z wod i adiuwantami Dedal 90 EC lub Ikar 95 EC, które zapobiegaj odparowywaniu wody z kropel cieczy u ytkowej i zwi kszaj przyczepno insektycydu do powierzchni li ci. Odmierzon ilo rodka zmiesza z adiuwantem w dawce 0,7 l/ha i wod w dawce 1,3 2 l/ha. Tabela 11. rodki owadobójcze o dzia aniu kontaktowym zalecane do zwalczania owadów li cio ernych L.p. rodki brudnica mniszka, osnuje, zasnuje Dawka w l lub kg na ha strzygonia choinówka, boreczniki Okres karencji w dniach 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Alphaguard 100 EC Alfamor 050 SC Alfazot 050 EC Alphatop 100 EC Decis 005 UL Decis 2,5 EC Decis Tab TB Fastac 100 EC Karate 025 EC Patriot 2,5 EC Sumi-alpha 050 EC Trebon 10 SC Trebon 30 EC 0,075 0,1 0,15 0,2 0,15 0,2 0,075-0,1 0,75 1,25 0,25 0,32 10 12 tabletek 0,075 0,1 0,25 0,32 0,25 0,32 0,2 0,25 0,4 0,2 0,06 0,075 0,12 0,15 0,12 0,15 0,06-0,075 0,5 0,75 0,15 0,25 6 10 tabletek 0,06 0,075 0,15 0,25 0,15 0,25 0,15 0,2 0,3 0,15 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 3 3 5.3.3. rodki owadobójcze o dzia aniu o dkowym i kontaktowym zalecane do zabiegów wykonywanych naziemn aparatur opryskuj c Zalecane rodki o dzia aniu o dkowym i kontaktowym s wymienione w tabelach 10 i 11. Odmierzon dawk nale y rozcie czy wod w ilo ci 100 200 l/ha. 33

Uwagi Okres karencji dla rodków owadobójczych z grupy zwi zków acylomocznikowych wynosi 24 godziny. rodki B. thuringiensis s zwolnione z karencji. rodki o dzia aniu o dkowym s nietruj ce dla owadów po ytecznych, nieszkodliwe dla zwierz t domowych i zwierzyny ownej. Zabiegi rodkami B. thuringiensis nale y wykonywa w temperaturze powy ej 15 C. rodki z grupy pyretroidów dzia aj najskuteczniej w temperaturze poni ej 20 C. Stosowanie pyretroidów w temperaturze powy ej 32 C jest niewskazane. Przygotowan ciecz u ytkow zu y bezpo rednio po sporz dzeniu, najpó niej w ci gu 12 godzin. Wy sze dawki rodków stosowa na starsze stadia rozwojowe i przy du ej liczebno ci szkodnika. Zabiegi lotnicze wykonywa, gdy pr dko wiatru wynosi od 0,5 do 3 m/sek, a wilgotno wzgl dna powietrza nie jest mniejsza ni 60%. Opryskiwanie nale y powtórzy, je li wyst pi intensywne opady deszczu przed up ywem 4 godzin po zabiegu rodkami kontaktowymi lub 6 godzin po zabiegu rodkami o dkowymi, albo gdy podczas kontroli skuteczno ci zabiegu liczba ywych larw na drzewie przekracza liczby krytyczne. 5.4. Zabezpieczanie niekorowanego drewna przed zasiedleniem przez szkodniki wtórne Opryskiwanie wykonuje si naziemn aparatur opryskuj c przed rójk chrz szczy, na drewno niezasiedlone przez szkodniki, stosuj c na 1 m 3 drewna do 5 l wodnej emulsji nast puj cych rodków owadobójczych: Alfamor 050 SC, Alfazot 050 EC w st eniu 0,6 1%, Sherpa 100 EC w st eniu 0,1 0,8%, Cyperkill Super 25 EC w st eniu 0,04 0,32%, Decis 2,5 EC, Karate 025 EC, Patriot 2,5 EC stosowa w st eniu 0,1 1%, Decis Tab TB w dawce 4 40 tabletek w 100 l wody, Dursban 480 EC, Pyrinex 480 EC w st eniu 2%, Alphaguard 100 EC, Alphatop 100 EC, Fastac 100 EC w st eniu 0,3 0,5%, 34

Owadofos 540 EC w st eniu 5%, Sumi-alpha 050 EC w st eniu 0,15 1%, Sumithion 500 EC w st eniu 5%, Talstar 100 EC w st eniu 1%. Uwaga Opryskiwanie przeprowadza przed rójk lub w pierwszych dniach rójki. Zabiegi wykonane na drewno zasiedlone nie s skuteczne. 5.5. Zwalczanie korowca sosnowego Podczas zimowych odwil y lub na przedwio niu opryskiwa szyje korzeniowe oraz ció k wokó pni wodn emulsj nast puj cych pyretroidów: Decis 2,5 EC, Karate 025 EC, Patriot 2,5 EC w st eniu 1 2%, Alfamor 050 SC, Alfazot 050 EC w st eniu 1%, Alphaguard 100 EC, Alphatop 100 EC, Fastac 100 EC - w st eniu 0,5 1%, Cyperkil 25 EC w st eniu 0,2 0,5%, Sherpa 100 EC w st eniu 0,5 1,25%, Sumi-alpha 050 EC w st eniu 0,5 2%, Talstar 100 EC - w st eniu 0,5%, 5.6. Zwalczanie zwójek sosnowych i sko nika tuzinka Zabiegi wykonuje si przy u yciu naziemnej aparatury opryskuj cej wodnymi emulsjami nast puj cych rodków owadobójczych: Dimilin 25 WP w dawce 0,3 kg/ha, Dimilin 480 SC w dawce 0,15 l/ha Nomolt 150 SC w dawce 0,2 l/ha, Rimon 100 EC w dawce 02 l/ha, pyretroidy w dawkach zalecanych do zwalczania szkodników li cio ernych. Uwagi Zabiegi nale y wykonywa w ko cowej fazie rójki motyli lub w okresie zmiany miejsc erowania larw, W a ciwy dobór terminu zabiegu jest czynnikiem decyduj cym o skuteczno ci zwalczania. 35

5.7. Zwalczanie mszyc (ochojnik, smrekun i inne) Zwalczanie wykonuje si przy u yciu naziemnej aparatury opryskuj cej wodnymi emulsjami rodków owadobójczych (200 300 l cieczy u ytkowej na ha). W przypadku du ej liczebno ci szkodników zabieg nale y powtórzy po 10 14 dniach. Zaleca si nast puj ce rodki: Pirimor 500 WG w dawce 0,4 0,75 kg/ha, Decis 2,5 EC lubi Karate 025 EC w dawce 0,5 l/ha Alphaguard 100 EC lub Fastac 100 EC w dawce 0,12 l/ha. 5.8. Zwalczanie prz dziorków Zwalczanie wykonuje si naziemn aparatur opryskuj c wodnymi emulsjami (200 300 l/ha) nast puj cych rodków owadobójczych: Talstar 100 EC w dawce 0,6 0,75 l/ha, Karate 025 EC w dawce 0,6 l/ha (ograniczenie populacji). 5.9. Ochrona plantacji topolowych 5.9.1. Rzemlik topolowiec Do czynnych korytarzy larwalnych wstrzykuje si emulsj wodn pyretroidów Decis 2,5 EC w st eniu 0,05%, Alphaguard 100 EC lub Fastac 100 EC w st eniu 0,02%. 5.9.2. Przeziernik osowiec Na prze omie maja i czerwca opryskuje si gleb rodkami Dursban 480 EC lub Pyrinex 480 EC w dawce 2,5 3 l/ha rozcie czonymi w 450 600 l wody na ha. 5.9.3. Przeziernik topolowiec Zabieg wykonuje si dwukrotnie, na prze omie czerwca i lipca oraz sierpnia i wrze nia. W otwory czynnych chodników larwalnych wstrzykuje si emulsj wodn pyretroidów Decis 2,5 EC w st eniu 0,05%, Alphaguard 100 EC lub Fastac 100 EC w st eniu 0,02%. 5.10. Zwalczanie nicieni w szkó kach Zabiegi przeciwko nicieniom wykonuje si przy u yciu nematocydów granulowanych, rozsiewanych rz dowo. 36

rodki stosowane tylko przez upowa nione osoby: Furadan 5 GR w dawce 3 g na metr bie cy rz du, Uwaga rodki nicieniobójcze s silnie truj ce dla ludzi i zwierz t, zastosowane do gleby powinny by starannie z ni zmieszane na g boko 5 cm. Zapytania i uwagi dotycz ce stosowania insektydów prosimy kierowa na adres: prof. dr hab. Barbara G owacka, Zak ad Ochrony Lasu IBL, tel. (0 prefiks 22) 71 50 540; e-mail B.Glowacka@ibles.waw.pl 6. SYGNALIZACJA POJAWU MOTYLI I NIEKTÓRYCH CHRZ SZCZY ORAZ OGRANICZANIE LICZEBNO CI POPULACJI KORNIKÓW I RYJKOWCÓW W tabeli 12. zamieszczono informacje o terminach i miejscach wyk adania pu apek z substancjami wabi cymi s u cymi do sygnalizacji pojawu krobika modrzewiowca, wska nicy modrzewianeczki, zwójki sosnóweczki, brudnicy mniszki, brudnicy nieparki, oraz po przed u eniu decyzji o dopuszczeniu do obrotu i stosowania do sygnalizacji pojawu strzygoni choinówki i zwójki zieloneczki. Substancje wymienione w tabeli 13. zaleca si do sygnalizacji pojawu i ograniczania liczebno ci kornika drukarza, kornika zros oz bnego, rytownika pospolitego, szeliniaka sosnowca i wierkowca, cety ca wi kszego, oraz po przed u eniu decyzji o dopuszczeniu do obrotu i stosowania do sygnalizacji pojawu i ograniczania liczebno ci drwalnika paskowanego. Zapytania i uwagi dotycz ce stosowania feromonów prosimy kierowa na adres: doc. dr hab. Andrzej Kolk lub Wojciech Janiszewski, Zak ad Ochrony Lasu IBL, tel. (0 prefiks 22) 71 50 552 lub 71 50 555 e-mail W.Janiszewski@ibles.waw.pl 37

TABELA 12. Sygnalizacja pojawu motyli Gatunek szkodnika Preparat Typ pu apki Miejsce dyspensera w pu apce Miejsce wyk adania pu apek Termin wyk adania pu apek Liczba pu apek Terminy kontroli Brudnica mniszka LYMODOR IBL-1 Umocowa w uchwycie pomi dzy lejkiem a daszkiem Drzewostan sosnowy i wierkowy powy ej 20 lat. Corocznie w tych samych miejscach Nie pó niej ni do 15 lipca W kompleksach do 500 ha wy o y 1 szt. na 50 ha. W kompleksach powy ej 500 ha 1 szt. na 100 ha Co 14 dni do ko ca rójki, najpó niej do 15 wrze nia 38 Brudnica nieparka LYMODOR IBL-1 Umocowa w uchwycie pomi dzy lejkiem a daszkiem Drzewostany li ciaste i sady Do lipca W kompleksach do 500 ha wy o y 1 szt. na 50 ha. W kompleksach powy ej 500 ha 1 szt. na 100 ha Co 14 dni do ko ca rójki Krobik modrzewiowiec COLODOR PL-1 PL-2 Przyklei na rodku p aszczyzny lepowej Uprawy i m odniki oraz starsze drzewostany modrzewiowe lub z domieszk modrzewia I-sza dekada maja Grupa po 2 sztuki w kompleksach do 100 ha. 1 grupa na 25 ha. W kompleksach powy ej 100 ha1 grupa na 25 ha Co 14 dni do ko ca rójki. Co 3 dni dla ustalenia terminów zabiegów zwalczania.