Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół w okolicach gminy Olkusz, woj.

Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół Lokalizacja: powiat olkuski, woj. małopolskie Radosław G. Urban, Agnieszka Smernicka Wykonawca: NYCTALUS Radosław Urban ul. Przyjaźni 4H/11 53-030 Wrocław Wrocław, 28 stycznia 2013 r.

Informacje o dokumencie: Dokument: Autorzy dokumentu: Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół w okolicach gminy Olkusz, woj. małopolskie mgr Radosław G. Urban mgr Agnieszka Smernicka Data i numer umowy: Umowa E-04/05/2011 z dnia 23.05.2011 Wersja: ostateczna Data dokumentu: 28.01.2013 r. Badania terenowe oraz analiza danych wykonane zostały przez Zespół firmy NYCTALUS - pracownia ekspertyz przyrodniczych, pod kierownictwem Radosława G. Urbana w składzie: Agnieszka Smernicka, Jacek Błachuta, Remigiusz Nikiel, Jacek Stefaniak. Rejestracje głosów nietoperzy w terenie prowadzone były ponadto przez zespół współpracowników. Zalecany sposób cytowania: Urban, R. G., Smernicka, A. 2013. Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół w okolicach gminy Olkusz, woj. małopolskie. NYCTALUS Radosław Urban. Wrocław NYCTALUS Radosław Urban ul. Przyjaźni 4H /11, 53-030 Wrocław NIP 993-009-65-07, REGON 120828453 tel. 071 725 83 45, fax. 071 734 54 77, e-mail: biuro@nyctalus.pl, www.nyctalus.pl 2

Spis treści 1. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI RAPORTU... 4 2. OPIS INWESTYCJI... 4 3. METODYKA BADAŃ CHIROPTEROLOGICZNYCH... 4 3.1. Termin i obszar badań...4 3.2. Analiza atrakcyjności środowisk - projekt GIS...5 3.3. Rozmieszczenie transektów i punktów nagrań...5 3.4. Rejestracja głosów nietoperzy (w punktach i na transektach)...6 3.5. Kontrole kryjówek...7 3.6. Warunki meteorologiczne...8 3.7. Aparatura badawcza, oprogramowanie...8 3.8. Analiza danych i wyznaczenie indeksów aktywności nietoperzy...8 4. WYNIKI...10 4.1. Sezonowa dynamika aktywności...10 4.2. Skład gatunkowy...17 4.3. Rozmieszczenie miejsc aktywności...19 4.4. Kryjówki zimowe...21 4.5. Kryjówki letnie...23 4.6. Podsumowanie wyników monitoringu...26 5. POTENCJALNE ODDZIAŁYWANIE PRZEDSIĘWZIĘCIA NA NIETOPERZE... 27 5.1. Skala oddziaływania na nietoperze...28 5.2. Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na nietoperze...29 6. FORMY OCHRONY PRZYRODY W POBLIŻU PLANOWANEJ FARMY WIATROWEJ... 37 7. OCENA ODDZIAŁYWANIA NA GATUNKI BĘDĄCE PRZEDMIOTEM OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ OBSZARÓW NATURA 2000 ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA INWESTYCJI... 37 7.1. Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros [1303]...38 7.2. Nocek duży Myotis myotis [1324]...40 7.3. Nocek orzęsiony Myotis emarginatus [1321]...41 7.4. Nocek łydkowłosy Myotis dasycneme [1318]...42 7.5. Nocek Bechsteina Myotis bechsteini...44 7.6. Mopek Barbastella barbastellus [1308]...45 8. ODDZIAŁYWANIE SKUMULOWANE... 46 9. DZIAŁANIA MINIMALIZUJĄCE... 47 10. MONITORING POINWESTYCYJNY... 48 11. PODSTAWY PRAWNE OCHRONY NIETOPERZY... 49 12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM... 50 13. CYTOWANE ŹRÓDŁA... 51 14. SPIS ZAŁĄCZNIKÓW... 55 15. SPIS TABEL... 56 3

1. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI RAPORTU Niniejszy raport podsumowuje wyniki monitoringu chiropterofauny prowadzonego na terenach przewidzianych pod realizację inwestycji Zimnodół, polegającej na budowie elektrowni wiatrowych w okolicy miejscowości Zimnodół i Osiek na terenie gminy Olkusz, powiat olkuski, w woj. małopolskim. Celem przeprowadzonych badań było określenie aktywności nietoperzy oraz wykorzystania środowiska przez nietoperze na terenach oraz w otoczeniu planowanej farmy wiatrowej. Na podstawie wyników monitoringu chiropterologicznego wykonano ocenę możliwego wpływu planowanej inwestycji na populacje nietoperzy, w tym na obszary chronione w ramach sieci Natura 2000. 2. OPIS INWESTYCJI Projektowana inwestycja znajduje się w pobliżu miejscowości Zimnodół i Osiek (gmina Olkusz, powiat olkuski, woj. małopolskie). Miejsce przeznaczone pod budowę elektrowni wiatrowych to tereny otwarte, częściowo użytkowane rolniczo, położone w pobliżu wspomnianych miejscowości. W okolicy znajdują się lasy, obszary zabudowane, zadrzewienia. Planowana jest budowa trzech turbin wiatrowych (Załącznik 1). 3. METODYKA BADAŃ CHIROPTEROLOGICZNYCH Zastosowana metodyka badań przygotowana została w oparciu o Tymczasowe Wytyczne Dotyczące Oceny Oddziaływania Elektrowni Wiatrowych na Nietoperze (wersja II, grudzień 2009) - Kepel i in. (zwane dalej Wytyczne ) i dostosowana do specyfiki terenu inwestycji. Wytyczne zostały przygotowane przez zespół ekspertów w oparciu o zalecenia Porozumienia o Ochronie Populacji Nietoperzy Europejskich EUROBATS (Rodrigues i in. 2008), którego Polska jest sygnatariuszem (Dziennik Ustaw z 1999 r. Nr 96 poz. 1112). Wytyczne uzyskały m.in. rekomendację Państwowej Rady Ochrony Przyrody. W zakres monitoringu chiropterologicznego weszły następujące metody badań: (1) rejestracja głosów nietoperzy (w punktach i na transektach), (2) analiza nagrań i wyznaczenie indeksów aktywności nietoperzy, (3) kontrole potencjalnych kryjówek kolonii rozrodczych nietoperzy, (4) kontrole obiektów mogących stanowić zimowiska nietoperzy. 3.1. Termin i obszar badań Rejestracje głosów nietoperzy wykonane zostały między 1 lipca 2011 a 30 czerwca 2012 roku. Badania obejmowały także kontrole kryjówek letnich nietoperzy w czerwcu 2012 oraz zimowych kryjówek nietoperzy, które odbyły się na przełomie lutego i marca 2012 roku. Aby określić dynamikę aktywności nietoperzy w całym sezonie, jak również w celu uzyskania wyników porównywalnych z innymi pracami badawczymi, wyróżniono i przeprowadzono rejestrację w wyszczególnionych w Wytycznych, okresach roku (Załącznik 2). Łącznie na każdym z 2 wyznaczonych transektów wykonano 25 rejestracji głosów nietoperzy, z czego 11 było rejestracjami całonocnymi (Załącznik 2). Rejestrację głosów 4

nietoperzy przeprowadzono na terenie planowanej farmy wiatrowej Zimnodół oraz w jej otoczeniu wzdłuż wyznaczonych transektów i w wyznaczonych punktach nagrań (Załącznik 3). 3.2. Analiza atrakcyjności środowisk - projekt GIS W celu przeprowadzenia dokładnej analizy przestrzennej środowisk potencjalnie atrakcyjnych dla nietoperzy, która umożliwiła ocenę stopnia ryzyka negatywnego oddziaływania planowanej inwestycji na populację nietoperzy wykonano projekt GIS. Projekt sporządzono przy pomocy programu Quantum GIS (1.7.0). W pierwszym etapie wprowadzono do projektu GIS obszar inwestycji oraz planowane lokalizacje elektrowni wiatrowych, zgodnie z informacjami uzyskanymi od Zamawiającego. Na obszarze badań, obejmującym teren projektowanej farmy wiatrowej oraz teren w promieniu minimum 1 km od obszaru inwestycji, wyznaczono środowiska potencjalnie atrakcyjne dla nietoperzy. Dzięki temu możliwe było takie poprowadzenie transektów i umiejscowienie punktów nagrań, aby pozwoliły one na sprawdzenie aktywności nietoperzy w tych środowiskach i zweryfikowanie ich. To z kolei pozwoliło na wskazanie stref potencjalnego wysokiego negatywnego ryzyka oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze. Środowiska potencjalnie atrakcyjne dla nietoperzy, zastosowane w projekcie GIS to: 1) zadrzewienia skupiska drzew o powierzchni od 0,1 do 1 ha lub większej, lecz o małym zwarciu drzewostanu oraz posiadające charakter liniowy; 2) lasy - skupiska drzew o powierzchni większej niż 1 ha niesklasyfikowane jako zadrzewienia; 3) zarastające pola - obszary, które w przeszłości były terenami otwartymi, ale obecnie ulegają przekształceniu w wyniku wtórnej sukcesji; 4) zabudowania obszary zabudowy mieszkalnej wraz z infrastrukturą towarzyszącą, latarniami ulicznymi, zabudowaniami gospodarskimi, przemysłowymi itp.; 5) strefy ekotonowe obszary obejmujące granice poszczególnych typów środowisk, strefa przejściowa pomiędzy dwoma typami środowisk; np. lasów i pól. Dodatkowo wyznaczono obszary stanowiące bufor 200 m wokół poszczególnych typów środowisk, zwierające w sobie strefy ekotonowe. Wprowadzanie poszczególnych typów środowisk do projektu GIS było wykonywane w oparciu o wizje terenowe, dostępne ortofotomapy i mapy topograficzne. Wymienione typy środowisk wraz ze strefami buforowymi stanowią strefę potencjalnego wysokiego ryzyka negatywnego oddziaływania na nietoperze. Przeprowadzony monitoring pozwolił na weryfikację stopnia wykorzystania tych środowisk przez nietoperze i ocenę prawidłowości lokalizacji planowanych elektrowni wiatrowych. 3.3. Rozmieszczenie transektów i punktów nagrań Na podstawie przeprowadzonego wstępnego rozpoznania warunków terenowych, wykonanego w czerwcu 2011 r., przekazanych przez Zamawiającego informacji o planowanej 5

lokalizacji inwestycji oraz w oparciu o analizę ortofotomap terenu, zaplanowano przebieg transektów i rozmieszczenie punktów nagrań. Zgodnie z Wytycznymi w odległości maksymalnie 500 m od każdej elektrowni powinien zostać przeprowadzony fragment transektu lub zlokalizowany punkt nagrań. W momencie projektowania przebiegu transektów, Zamawiający przekazał jedynie lokalizację obszaru inwestycyjnego, bez dokładnych lokalizacji elektrowni wiatrowych. W związku z tym przebieg transektów zaplanowano tak, aby zalecenie to było spełnione niezależnie od lokalizacji turbin w obrębie wskazanej powierzchni. Przy projektowaniu przebiegu transektów uwzględniono również zróżnicowanie występujących w terenie siedlisk potencjalnie atrakcyjnych dla nietoperzy (terenów zabudowanych, lasów, zadrzewień). Wyznaczono 2 transekty, które oznaczono symbolami literowymi (A i B). Transekt A rozpoczynał się i kończył na zachodnim końcu miejscowości Zimnodół. Przebiegał przez tereny otwarte oraz wzdłuż lasów położonych na południe i na wschód od Zimnodołu. Transekt B został poprowadzony na zachód od centrum miejscowości Osiek, przebiegał przez tereny otwarte i w pobliżu zadrzewień i zarastających pól. W celu porównania aktywności na poszczególnych częściach transektów, wyróżniono na transektach 11 odcinków funkcjonalnych (Załącznik 4). Opis odcinków funkcjonalnych znajduje się w Załączniku 5. Dokumentację fotograficzną przedstawiającą badany teren przedstawiono w Załączniku 8. W pobliżu transektów wyznaczono dodatkowe miejsca rejestracji głosów nietoperzy - 2 punkty nagrań. Punkty oznaczone zostały symbolami P1 i P2. Punkt P2 został wyznaczony do celów porównawczych z miejscami, w których lokalizowane będą elektrownie wiatrowe, ponieważ reprezentuje środowisko, które potencjalnie może być atrakcyjne dla nietoperzy. Punkt P1 został wyznaczony w celu dostarczenia dodatkowych danych na temat chiropterofauny terenów otwartych. Na mapie w Załączniku 3 przedstawione jest rozmieszczenie punktów. W Załączniku 5 przedstawiono opis środowisk, w których zlokalizowano punkty. 3.4. Rejestracja głosów nietoperzy (w punktach i na transektach) Rejestracja głosów nietoperzy w terenie badań przeprowadzona została zgodnie z harmonogramem przedstawionym w Załączniku 2. Intensywność prowadzonych obserwacji była największa w okresie wiosennej i jesiennej migracji (1 kontrola/tydzień). W zależności od długości pojedynczej kontroli wyróżniono rejestracje głosów nietoperzy po zachodzie słońca i rejestracje całonocne. Łącznie przeprowadzono rejestrację na 342 km transektów. Nagrania głosów nietoperzy na transektach i w punktach trwały łącznie ponad 111 godzin. Rejestracje po zachodzie słońca rozpoczynały się dziesięć minut po zachodzie słońca i prowadzone były maksymalnie przez cztery godziny. Kontrole składały się z dwóch pieszych transektów A i B o łącznej długości 9,5 km oraz nagrań w punktach P1 i P2. Nagrania w punktach prowadzono w trakcie rejestracji wzdłuż transektów. Średni czas jednej kontroli na transekcie A wynosił 96 minut, a na transekcie B - 24 minuty. Czas nagrań w pojedynczym punkcie nagrań wyniósł średnio 30 minut. Aktywność nietoperzy rejestrowano łącznie przez 6

blisko 40 godzin na transekcie A i 10 godzin na transekcie B. Czas rejestracji w punktach wyniósł łącznie 12,5 godziny. Łącznie w czasie rejestracji po zachodzie słońca prowadzono nagrania przez ponad 62 godziny. W trakcie rejestracji pokonano ponad 237,5 km transektów. Rejestracja całonocna stanowiła przedłużenie rejestracji po zachodzie słońca o dodatkowe nagrania na transektach i w punktach, prowadzone do wschodu słońca. Kontrola całonocna kończyła się dziesięć minut przed wschodem słońca. Rejestracja w drugiej połowie nocy polegała na ponownym przejściu transektów. Rejestracje pomiędzy pierwszym a drugim przejściem transektów polegała na prowadzeniu ciągłego nagrania na jednym z punktów: P1 lub P2. Czas tej rejestracji podczas każdej kontroli zależał od długości nocy. Aktywność nietoperzy w drugiej połowie nocy rejestrowano łącznie przez blisko 18,5 godziny na transekcie A i 5,5 godziny na transekcie B. Czas rejestracji w punktach w trakcie wykonywania transektów wyniósł łącznie ok. 5,5 godziny. Łączny czas rejestracji w punktach pomiędzy pierwszym i drugim przejściem transektu wyniósł ponad 19 godzin. Łącznie w czasie rejestracji w drugiej połowie nocy prowadzono nagrania przez blisko 49 godzin. W trakcie rejestracji pokonano 104,5 km transektów. 3.5. Kontrole kryjówek W zakresie kontroli kryjówek zimowych nietoperzy wykonano przegląd dostępnej literatury na temat chiropterofauny okolic terenu badań (w promieniu 20 km od planowanej lokalizacji farmy wiatrowej) oraz wykonano wizję terenową w miejscowościach leżących w pobliżu projektowanej inwestycji w lutym 2012 roku. Zwrócono się także z wnioskami o udostępnienie informacji o środowisku w zakresie lokalizacji znanych i potencjalnych zimowych kryjówek nietoperzy do właściwych terytorialnie urzędów miast i gmin. W szczególności wnioski o udostępnienie informacji o środowisku skierowano do: Urząd Gminy w Alwerni, Urząd Miasta i Gminy w Chrzanowie, Urząd Gminy w Gołczy, Urząd Miejski w Jaworznie, Urząd Gminy w Kluczach, Urząd Miejski w Krzeszowicach, Urząd Miejski w Łazach, Urząd Miasta i Gminy w Ogrodzieńcu, Urząd Miasta i Gminy Skała, Urząd Miasta w Trzebini, Urząd Gminy Wielka Wieś, Urząd Miasta i Gminy w Wolbromiu, Urząd Gminy Zabierzów. Wykorzystano także odpowiedź na wniosek przesłany do Urzędu Gminy Jerzmanowice - Przeginia z 20.07.2010 r. (znak: IR 7332-4083/6/10/AB), Urzędu Gminy Sułoszowa z 21.06.2010 r. (znak: UG-06/M/2010), Urzędu Miasta i Gminy Olkusz z 21.06.2010 r. (znak: SE 7614-8/2010), Urzędu Gminy Trzyciąż (brak znaku sprawy), Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego z 21.06.2010 r. (znak: ZPKWM-K/MK/613/7/2010), PGL LP Nadleśnictwa Olkusz z 28.07.2010 r. (znak: ZG5/0601-1/2010), PGL LP Nadleśnictwa Krzeszowice z 14.07.2010 r. (znak: ZG-73-13/10), PGL LP Nadleśnictwa Miechów z 28.06.2010 r. (znak: Z-75-2/10) oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie z 13.07.2010 r. (brak znaku sprawy). W zakresie kontroli kryjówek letnich wykonano przegląd dostępnej literatury dotyczącej obszaru badań i jego okolic (w promieniu 20 km). Zwrócono się także do wymienionych powyżej jednostek administracji publicznej z wnioskiem o udzielenie informacji na temat znanych kryjówek letnich nietoperzy. Wykonano także kontrole potencjalnych kryjówek nietoperzy podczas wizyt terenowych w czerwcu i lipcu 2012 roku. 7

3.6. Warunki meteorologiczne Terminy prowadzenia rejestracji ulegały przesunięciu tak, aby prowadzone były w podobnych, korzystnych dla nietoperzy warunkach pogodowych. Pozwoliło to uniknąć fałszywie dużych różnic w poziomie aktywności nietoperzy spowodowanych nieodpowiednimi warunkami meteorologicznymi. W szczególności obserwacje nie były prowadzone w czasie intensywnych opadów deszczu. W Załączniku 7 przedstawiono warunki meteorologiczne panujące na obszarze badań podczas prowadzonych nagrań - wiatr, zachmurzenie i opady na początku i na końcu pierwszego i drugiego przejścia transektów. 3.7. Aparatura badawcza, oprogramowanie Wykorzystana w badaniach aparatura jest zgodna z dokumentem Tymczasowe Wytyczne Dotyczące Oceny Oddziaływania Elektrowni Wiatrowych na Nietoperze (wersja II, grudzień 2009) - Kepel i in. (2009). Do rejestracji sygnałów echolokacyjnych wykorzystano szerokopasmowe detektory ultrasoniczne AnaBat SD2 (Titley Scientific, Australia) pracujące w systemie frequency division. Detektory Anabat rejestrują aktywność wokalną nietoperzy w czasie rzeczywistym i w przypadku tego systemu nie ma straty informacji potrzebnej na zapis rozciągniętego w czasie dźwięku (jak ma to miejsce w przypadku systemu timeexpansion) ani straty informacji o aktywności na innych niż ustawiona częstotliwościach (jak w systemie heterodynowym). Do analizy danych wykorzystano dedykowane dla detektorów Anabat oprogramowanie AnalookW. W celu zachowania powtarzalności miejsc wykonywania nagrań oraz dokumentacji miejsc aktywności nietoperzy wykorzystane zostały odbiorniki GPS Garmin 60CSx, 62s oraz etrex H. Wykonujący nagrania obserwator poruszał się po terenie badań korzystając z nawigacji według wcześniej ustalonej i wgranej do urządzenia GPS trasy. Połączenie detektorów ultrasonicznych z odbiornikami GPS umożliwiło precyzyjne określenie położenia geograficznego oraz daty i czasu rejestracji każdego przelotu nietoperza. Do analizy danych GPS wykorzystano oprogramowanie MapSource (Garmin) oraz Quantum GIS w wersji 1.7.0 (Wroclaw). 3.8. Analiza danych i wyznaczenie indeksów aktywności nietoperzy Po każdej kontroli terenowej z odbiornika GPS pobierano dane o przebytej przez obserwatora trasie. Informacje te (w postaci plików śladów w formacie *.gdb) posłużyły następnie do weryfikacji poprawności wykonanej obserwacji, a także do precyzyjnego ustalenia czasu, przez jaki obserwator prowadził nagrania na danym odcinku funkcjonalnym lub w danym punkcie nagrań. Pierwszym etapem analizy bioakustycznej było wyodrębnienie plików nagrań zawierających minimum jeden puls echolokacyjny. Następnie przeloty nietoperzy oznaczane były do gatunków lub grup gatunków akustycznie zbliżonych (oznaczenie wykonane zostało na podstawie pomiarów parametrów zarejestrowanych głosów z wartościami kluczowymi 8

podanymi w literaturze oraz poprzez porównanie głosów z bazą nagrań nietoperzy prowadzoną przez autorów raportu). Ze względu na znaczne podobieństwo głosów echolokacyjnych niektórych grup gatunków, jeśli w danym przypadku rozróżnienie nie było możliwe, podawano wyniki z dokładnością do rodzaju lub grup gatunków akustycznie zbliżonych. Przykładowo, rozróżnienie metodami bioakustycznymi (przy stosowaniu metody zero-crossing) nietoperzy z rodzajów borowiec Nyctalus sp., mroczek Eptesicus sp. oraz gatunku mroczek posrebrzany Vespertilio murinus jest w wielu wypadkach (ze względu na bardzo zbliżone parametry sygnałów) niemożliwe. Dlatego wszystkie stwierdzenia nietoperzy, których nie można było jednoznacznie oznaczyć jako borowca wielkiego Nyctalus noctula, a parametry sygnałów świadczyły o tym, że należą do któregoś z powyższych rodzajów lub do wspomnianego gatunku, zebrano we wspólną grupę E/V/N. W opracowaniu posłużono się ponadto pojęciem grupy gatunków kolizyjnych, do których zaliczono gatunki bardzo silnie (borowce Nyctalus sp., karliki Pipistrellus sp., mroczek posrebrzany Vespertilio murinus) oraz gatunki silnie (mroczki Eptesicus sp.) narażone negatywnym oddziaływaniem elektrowni wiatrowych. Jednostki aktywności nietoperzy oraz wyliczone na ich podstawie indeksy aktywności nietoperzy wyznaczone zostały zgodnie z cytowanymi poniżej Tymczasowymi Wytycznymi Dotyczącymi Oceny Oddziaływania Elektrowni Wiatrowych na Nietoperze (Kepel i in. 2009). Indeks aktywności nietoperzy wartość liczbowa podawana w jednostkach aktywności/godzinę, określana dla każdego badania na poszczególnych punktach nasłuchowych lub funkcjonalnych odcinkach transektów (a także dla całej farmy lub jej wybranego fragmentu), wyliczana oddzielnie dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków (w tym łącznie dla wszystkich nietoperzy), wg następującego wzoru: gdzie: I x = L x * 60/T I x indeks aktywności dla gatunku lub grupy gatunków x ; L x liczba jednostek aktywności nietoperzy z gatunku lub grupy gatunków x stwierdzonych w czasie pojedynczego ciągłego nagrania na tym odcinku transektu lub w tym punkcie (lub podczas wszystkich branych pod uwagę nagrań); T czas danego nagrania (lub wszystkich branych pod uwagę nagrań) podany w minutach Jednostka aktywności zarejestrowana nieprzerwana sekwencja sygnałów echolokacyjnych jednego osobnika, o długości od jednego impulsu do 5 sekund. W większości przypadków jednostka aktywności odpowiada trwającemu krócej niż 5 sekund przelotowi jednego osobnika przez zasięg odbioru detektora. W przypadku zarejestrowania dłuższej niż 5 sekund nieprzerwanej sekwencji sygnałów, traktuje się ją jako liczbę jednostek aktywności odpowiadającą wynikowi podzielenia czasu nagrania podanego w sekundach przez 5, po zaokrągleniu wyniku w górę do liczby całkowitej. W przypadku jeśli równocześnie zarejestrowano sekwencję sygnałów kilku osobników i istnieje możliwość określenia ich liczby 9

na podstawie analizy sonogramu, jednostki aktywności zlicza się oddzielnie dla każdego osobnika. W przypadku jeśli zarejestrowano równocześnie sygnały tak dużej liczby nietoperzy, że nie jest możliwe ich wyróżnienie na sonogramie i policzenie, aby uniknąć zawyżania danych do celów obliczenia jednostek aktywności przyjmuje się, że na nagraniu zarejestrowano równocześnie 3 osobniki nietoperzy. Jednostki aktywności w miarę możliwości należy zliczać osobno dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków. Tymczasowe Wytyczne Dotyczące Oceny Oddziaływania Elektrowni Wiatrowych na Nietoperze (Kepel i in. 2009). Brak opracowanej polskiej skali aktywności nietoperzy, uniemożliwia odniesienie wyników do krajowych wyników badań. W związku z powyższym w wykonanej ocenie posłużono się pomocniczo skalą aktywności zaproponowaną przez Dürr 2007 i rekomendowaną według Wytycznych. Według tej skali można wyróżnić następujące poziomy aktywności: a) niska aktywność: <1,6 kontaktu/1h b) średnia aktywność: 1,6-3,5 kontaktu/1h c) wysoka aktywność: 3,6-5,9 kontaktu/1h d) bardzo wysoka aktywność: >5,9 kontaktu/1h Należy zwrócić uwagę, że skala opiera się na jednostce, jaką jest kontakt z nietoperzem, co nie jest równoznaczne pojęciu jednostki aktywności według definicji przyjętej w Wytycznych. Ponadto znaczne różnice mogą wynikać z czułości aparatury stosowanej do rejestracji głosów nietoperzy na farmie wiatrowej, względem aparatury używanej przez autorów skali. 4. WYNIKI W rozdziale 4.1 przedstawiono zmiany aktywności nietoperzy podczas całego sezonu badań dla poszczególnych gatunków oraz dla wszystkich gatunków łącznie. Rozdział 4.2 prezentuje skład gatunkowy chiropterofauny terenu badań. W rozdziale 4.3 przedstawiono rozmieszczenie miejsc aktywności nietoperzy. W rozdziałach 4.4 i 4.5 omówiono wyniki kontroli zimowych i letnich kryjówek nietoperzy. Podsumowanie wyników monitoringu znajduje się w rozdziale 4.6. 4.1. Sezonowa dynamika aktywności W tabelach 1-5 przedstawiono sezonowe zmiany indeksów aktywności na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów oraz w punktach nagrań zlokalizowanych na danym transekcie podczas rejestracji po zachodzie słońca. Odcinki funkcjonalne pogrupowano w zależności od środowiska, przez jakie przebiegały. Tabela 1 zawiera wyniki dla wszystkich gatunków, jakie stwierdzono na tym obszarze w czasie rejestracji po zachodzie słońca. W tabeli podano także odsetek kontroli, podczas których stwierdzono przekroczenie wysokiej aktywności. Tabele 2-5 zawierają indeksy aktywności dla poszczególnych, najczęściej występujących na badanym obszarze gatunków lub grup gatunków tj. nocków Myotis sp., grupy E/V/N (mroczek Eptesicus sp./mroczek posrebrzany 10

Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Średnia Zadrzewienia Las, zadrzewienia Granica lasu Las Granica lasu Średnia Tereny zabudowane Tereny zabudowane Tereny zabudowane Średnia Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół Vespertilio murinus/borowiec Nyctalus sp.), borowca wielkiego Nyctalus noctula i karlika większego Pipistrellus nathusii. W tabeli 1 kolorem czerwonym zaznaczono indeksy aktywności, które przekroczyły poziom aktywności podawany przez Dürra (2007) jako wysoki, tj. wartość 3,6 przelotów/godzinę. W tabelach 2-5 kolorem pomarańczowym oznaczono indeksy aktywności większe od 0. Tab. 1 Indeksy aktywności wszystkich gatunków łącznie dla kontroli na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów i w punktach nagrań w czasie rejestracji po zachodzie słońca * Odcinek /punkt A2 A5 A7 B2 P1 B1 A1 A4 A6 P2 A3 A8 B3 Tereny otwarte Lasy, zadrzewienia Zabudowania Data 27 cze 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 30,0 0,0 7,1 4,3 0,0 8,3 0,0 90,0 75,0 55,0 12 lip 11 8,6 0,0 0,0 10,0 0,0 3,7 0,0 0,0 63,8 0,0 0,0 12,8 5,5 0,0 22,5 9,3 6 sie 11 0,0 0,0 16,0 0,0 15,0 6,2 0,0 0,0 0,0 0,0 16,0 3,2 20,0 0,0 0,0 6,7 14 sie 11 0,0 10,2 0,0 5,5-3,9 0,0 0,0 12,5 10,6 22,5 9,1 0,0 12,0 13,3 8,4 20 sie 11 0,0 0,0 12,0 0,0 0,0 2,4 0,0 45,0 0,0 0,0 15,0 12,0 0,0 0,0 0,0 0,0 25 sie 11 15,0 21,2 4,6 0,0 12,9 10,7 0,0 15,0 10,0 8,6 11,3 9,0 32,7 0,0 6,0 12,9 31 sie 11 0,0 4,0 4,6 0,0 0,0 1,7 0,0 0,0 4,3 0,0 12,0 3,3 0,0 13,3 0,0 4,4 7 wrz 11 0,0 3,2 0,0 0,0 12,0 3,0 0,0 15,0 6,7 16,0 0,0 7,5 0,0 4,3 0,0 1,4 14 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 0,0 3,8 1,4 0,0 0,0 0,0 0,0 22 wrz 11 0,0 10,0 0,0 0,0 0,0 2,0 0,0 12,0 3,2 0,0 0,0 3,0 0,0 7,5 0,0 2,5 28 wrz 11 0,0 2,4 4,0 0,0 4,3 2,1 0,0 0,0 0,0 0,0 3,8 0,8 5,5 0,0 0,0 1,8 12 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 19 paź 11 0,0 7,5 0,0 0,0 4,0 2,3 0,0 0,0 3,2 6,7 4,0 2,8 0,0 0,0 0,0 0,0 25 paź 11-0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-3,8 0,0-1,3 0,0 0,0 0,0 0,0 31 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12 lis 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10 kwi 12 0,0 0,0 5,0 0,0 0,0 1,0 0,0 0,0 0,0 4,3 0,0 0,9 0,0 0,0 0,0 0,0 20 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 4,0 0,8 0,0 15,0 10,6 0,0 0,0 5,1 5,5 0,0 0,0 1,8 27 kwi 12 0,0 4,0 5,5 8,6 0,0 3,6 0,0 0,0 8,0 12,9 0,0 4,2 0,0 0,0 0,0 0,0 9 maj 12 0,0 0,0 4,3 7,5 8,0 4,0 0,0 0,0 0,0 3,5 8,0 2,3 0,0 0,0 0,0 0,0 14 maj 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 6,3 0,0 1,9 0,0 0,0 0,0 0,0 21 maj 12 0,0 3,5 4,6 8,6 0,0 3,3 0,0 0,0 7,5 0,0 12,0 3,9 0,0 10,0 15,0 8,3 2 cze 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 26,3 0,0 5,3 5,5 0,0 0,0 1,8 20 cze 12 0,0 3,5 4,3 0,0 0,0 1,6 15,0 0,0 0,0 4,0 0,0 3,8 0,0 15,0 0,0 5,0 Średnia 1,0 2,8 2,6 1,6 2,5 2,1 1,8 4,3 5,9 4,1 4,5 4,1 3,0 6,1 5,3 4,8 Udział % kontroli IC>3,6 8% 24% 40% 20% 29% 8% 21% 40% 40% 42% 24% 28% 20% * Kolorem czerwonym zaznaczono indeksy aktywności, które przekroczyły poziom aktywności podawany przez Dürra (2007) jako wysoki, tj. wartość 3,6 przelotów/godzinę - - brak danych 11

Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Zadrzewienia Las, zadrzewienia Granica lasu Las Granica lasu Tereny zabudowane Tereny zabudowane Tereny zabudowane Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół Tab. 2 Indeksy aktywności nietoperzy z rodzaju nocek Myotis sp. dla kontroli w punktach i na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów w czasie rejestracji po zachodzie słońca * Odcinek A2 A5 A7 B2 P1 B1 A1 A4 A6 P2 A3 A8 B3 Data Okres fenologiczny 27 cze 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 30,0 0,0 0,0 4,3 0,0 0,0 0,0 0,0 rozród; szczyt aktywności 12 lip 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 7,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 lokalnych populacji 6 sie 11 0,0 0,0 4,0 0,0 11,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14 sie 11 0,0 4,4 0,0 5,5-0,0 0,0 12,5 10,6 11,3 0,0 0,0 13,3 20 sie 11 0,0 0,0 12,0 0,0 0,0 0,0 30,0 0,0 0,0 3,8 0,0 0,0 0,0 25 sie 11 7,5 14,1 4,6 0,0 12,9 0,0 15,0 10,0 4,3 11,3 0,0 0,0 0,0 31 sie 11 0,0 4,0 4,6 0,0 0,0 0,0 0,0 4,3 0,0 12,0 0,0 13,3 0,0 7 wrz 11 0,0 3,2 0,0 0,0 12,0 0,0 15,0 6,7 8,0 0,0 0,0 4,3 0,0 14 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 0,0 0,0 0,0 7,5 0,0 28 wrz 11 0,0 2,4 4,0 0,0 4,3 0,0 0,0 0,0 0,0 3,8 5,5 0,0 0,0 12 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 19 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 25 paź 11-0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0-0,0 0,0 0,0 31 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12 lis 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10 kwi 12 0,0 0,0 5,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 20 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 4,0 0,0 0,0 10,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 27 kwi 12 0,0 0,0 0,0 8,6 0,0 0,0 0,0 0,0 8,6 0,0 0,0 0,0 0,0 9 maj 12 0,0 0,0 0,0 7,5 0,0 0,0 0,0 0,0 3,5 0,0 0,0 0,0 0,0 14 maj 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 0,0 0,0 0,0 0,0 21 maj 12 0,0 3,5 0,0 8,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 rozpad kolonii rozrodczych i początek jesiennych migracji, rojenie jesienne migracje, rojenie ostatnie przeloty pomiędzy kryjówkami, początek hibernacji wiosenne migracje, tworzenie kolonii rozrodczych 2 cze 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 rozród; szczyt aktywności 20 cze 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 4,0 0,0 0,0 0,0 0,0 lokalnych populacji * Kolorem pomarańczowym oznaczono indeksy aktywności większe od 0 - - brak danych 12

Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Zadrzewienia Las, zadrzewienia Granica lasu Las Granica lasu Tereny zabudowane Tereny zabudowane Tereny zabudowane Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół Tab. 3 Indeksy aktywności nietoperzy z grupy mroczek Eptesicus sp./mroczek posrebrzany Vespertilio murinus/borowiec Nyctalus sp. dla kontroli w punktach i na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów w czasie rejestracji po zachodzie słońca * Odcinek A2 A5 A7 B2 P1 B1 A1 A4 A6 P2 A3 A8 B3 Data Okres fenologiczny 27 cze 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 7,1 0,0 0,0 0,0 90,0 75,0 rozród; szczyt aktywności lokalnych populacji 12 lip 11 8,6 0,0 0,0 10,0 0,0 0,0 0,0 56,3 0,0 0,0 0,0 0,0 22,5 6 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12,0 15,0 0,0 0,0 14 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0 0,0 0,0 3,8 0,0 0,0 0,0 20 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 25 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 32,7 0,0 6,0 31 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 7 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 28 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 19 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 25 paź 11-0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0-0,0 0,0 0,0 31 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12 lis 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 20 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 27 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 9 maj 12 0,0 0,0 0,0 0,0 8,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14 maj 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 21 maj 12 0,0 0,0 4,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12,0 0,0 0,0 15,0 rozpad kolonii rozrodczych i początek jesiennych migracji, rojenie jesienne migracje, rojenie ostatnie przeloty pomiędzy kryjówkami, początek hibernacji wiosenne migracje, tworzenie kolonii rozrodczych 2 cze 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 18,8 0,0 0,0 0,0 0,0 rozród; szczyt aktywności 20 cze 12 0,0 3,5 4,3 0,0 0,0 15,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 15,0 0,0 lokalnych populacji * Kolorem pomarańczowym oznaczono indeksy aktywności większe od 0 - - brak danych 13

Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Zadrzewienia Las, zadrzewienia Granica lasu Las Granica lasu Tereny zabudowane Tereny zabudowane Tereny zabudowane Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół Tab. 4 Indeksy aktywności borowca wielkiego Nyctalus noctula dla kontroli w punktach i na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów w czasie rejestracji po zachodzie słońca * Odcinek A2 A5 A7 B2 P1 B1 A1 A4 A6 P2 A3 A8 B3 Data Okres fenologiczny 27 cze 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 rozród; szczyt aktywności 12 lip 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 5,5 0,0 0,0 lokalnych populacji 6 sie 11 0,0 0,0 4,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 4,0 5,0 0,0 0,0 14 sie 11 0,0 4,4 0,0 0,0-0,0 0,0 0,0 0,0 7,5 0,0 12,0 0,0 20 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,8 0,0 0,0 0,0 25 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 31 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 7 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 8,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 28 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 19 paź 11 0,0 7,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 25 paź 11-0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-3,8 0,0-0,0 0,0 0,0 31 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12 lis 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 20 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 15,0 0,0 0,0 0,0 5,5 0,0 0,0 27 kwi 12 0,0 4,0 5,5 0,0 0,0 0,0 0,0 8,0 4,3 0,0 0,0 0,0 0,0 9 maj 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14 maj 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 21 maj 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 7,5 0,0 0,0 0,0 10,0 0,0 rozpad kolonii rozrodczych i początek jesiennych migracji, rojenie jesienne migracje, rojenie ostatnie przeloty pomiędzy kryjówkami, początek hibernacji wiosenne migracje, tworzenie kolonii rozrodczych 2 cze 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,8 0,0 5,5 0,0 0,0 rozród; szczyt aktywności 20 cze 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 lokalnych populacji * Kolorem pomarańczowym oznaczono indeksy aktywności większe od 0 - - brak danych 14

Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Zadrzewienia Las, zadrzewienia Granica lasu Las Granica lasu Tereny zabudowane Tereny zabudowane Tereny zabudowane Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół Tab. 5 Indeksy aktywności karlika większego Pipistrellus nathusii dla kontroli w punktach i na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów w czasie rejestracji po zachodzie słońca * Odcinek A2 A5 A7 B2 P1 B1 A1 A4 A6 P2 A3 A8 B3 Data Okres fenologiczny 27 cze 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 rozród; szczyt aktywności 12 lip 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 lokalnych populacji 6 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 3,8 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14 sie 11 0,0 1,5 0,0 0,0-0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 20 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 7,5 0,0 0,0 0,0 25 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 31 sie 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 7 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 14 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 22 wrz 11 0,0 10,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 28 wrz 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 19 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 25 paź 11-0,0 0,0 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0-0,0 0,0 0,0 31 paź 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12 lis 11 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 10 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 20 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 27 kwi 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 9 maj 12 0,0 0,0 4,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 8,0 0,0 0,0 0,0 14 maj 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 21 maj 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 rozpad kolonii rozrodczych i początek jesiennych migracji, rojenie jesienne migracje, rojenie ostatnie przeloty pomiędzy kryjówkami, początek hibernacji wiosenne migracje, tworzenie kolonii rozrodczych 2 cze 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 rozród; szczyt aktywności 20 cze 12 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 lokalnych populacji * Kolorem pomarańczowym oznaczono indeksy aktywności większe od 0 - - brak danych 15

Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Tereny otwarte Zadrzewienia Las, zadrzewienia Granica lasu Las Granica lasu Tereny zabudowane Tereny zabudowane Tereny zabudowane Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół W tabeli 6 przedstawiono indeksy aktywności wszystkich gatunków nietoperzy zarejestrowanych na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów i w punktach w czasie rejestracji w drugiej połowie nocy oraz procentowy udział kontroli, podczas których stwierdzono wysoką aktywność. Kolorem czerwonym zaznaczono indeksy aktywności, które przekroczyły poziom aktywności podawany przez Dürra (2007) jako wysoki, tj. wartość 3,6 przelotów/godzinę. Tab. 6 Indeksy aktywności wszystkich gatunków łącznie dla kontroli w punktach i na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów w czasie rejestracji w drugiej połowie nocy * Odcinek /punkt A2 A5 A7 B2 P1 B1 A1 A4 A6 P2 A3 A8 B3 Tereny otwarte Lasy, zadrzewienia Zabudowania Data 2011-06-27 0,0 12,0 6,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,8 4,3 0,0 0,0 18,0 0,0 2011-07-12 0,0 3,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 12,9 20,0 0,0 0,0 0,0 2011-08-14 18,0 0,0 35,3 0,0 3,8 0,0 15,0 14,3 3,3 12,0 8,6 0,0 0,0 2011-08-20 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 3,3 0,0 0,0 0,0 0,0 2011-09-22 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 8,6 0,0 5,5 8,6 0,0 2011-09-28 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2012-05-09 0,0 0,0 0,0 5,5 0,0 0,0 0,0 0,0 4,3 0,0 0,0 0,0 0,0 2012-05-14 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2012-05-21 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 23,3 0,0 0,0 10,9 75,0 0,0 2012-06-02 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2012-06-20 0,0 0,0 0,0 0,0 8,6 0,0 0,0 24,7 4,0 0,0 5,5 0,0 0,0 Średnia 1,6 1,4 3,8 0,5 1,1 0,0 1,4 6,0 3,7 2,9 2,8 9,2 0,0 Udział % kontroli IC>3,6 9% 9% 18% 9% 18% 0% 9% 36% 45% 18% 36% 27% 0% * Kolorem czerwonym zaznaczono indeksy aktywności, które przekroczyły poziom aktywności podawany przez Dürra (2007) jako wysoki, tj. wartość 3,6 przelotów/godzinę 16

Tereny otwarte Granica lasu Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół Tabela 7 zawiera zestawienie indeksów aktywności wszystkich gatunków łącznie dla rejestracji w punktach wykonanych w połowie nocy, tj. pomiędzy pierwszym a drugim przejściem transektu. Tab. 7 Indeksy aktywności wszystkich gatunków łącznie dla kontroli w punktach nagrań pomiędzy pierwszym a drugim przejściem transektów * Punkt P1 P2 Data 27 cze 11 1,3 x 12 lip 11 x 0,0 14 sie 11 11,7 x 20 sie 11 x 9,6 22 wrz 11 x 0,0 28 wrz 11 0,6 x 9 maj 12 2,6 x 14 maj 12 x - 21 maj 12 1,2 x 2 cze 12 x 0,5 20 cze 12 0,5 x 4.2. Skład gatunkowy Udział poszczególnych gatunków nietoperzy zarejestrowanych na obszarze badań, podczas rejestracji po zachodzie słońca, określony został na podstawie rejestracji głosów nietoperzy na odcinkach funkcjonalnych transektów i w punktach (wykres 1). Podczas rejestracji głosów nietoperzy po zachodzie słońca na całym obszarze badań zarejestrowano 223 jednostki aktywności; 64 z nich zarejestrowano na terenach otwartych. * Kolorem czerwonym zaznaczono indeksy aktywności, które przekroczyły poziom aktywności podawany przez Dürra (2007) jako wysoki, tj. wartość 3,6 przelotów/godzinę - - brak danych x - plan kontroli nie zakładał rejestracji na danym punkcie w trakcie danej kontroli 17

Wyk. 1. Udział gatunkowy nietoperzy na całym obszarze badań podczas rejestracji po zachodzie słońca określony metodą rejestracji na transektach i w punktach Na wykresie 2 przedstawiono udział poszczególnych gatunków zarejestrowanych na terenach otwartych. Wyk. 2. Udział gatunkowy nietoperzy na terenach otwartych podczas rejestracji po zachodzie słońca określony metodą rejestracji na transektach i w punkcie 18

4.3. Rozmieszczenie miejsc aktywności Przeprowadzone w okolicy projektowanej inwestycji badania na transektach oraz w punktach nagrań pozwoliły na uzyskanie informacji o rozmieszczeniu miejsc aktywności nietoperzy. Badaniami objęto zarówno tereny otwarte, jak i położone w okolicy środowiska potencjalnie atrakcyjne dla nietoperzy. Na wykresach 3 i 4 przedstawiono średni indeks aktywności dla wszystkich gatunków z podziałem na odcinki funkcjonalne transektów głównych i punkty nagrań (na podstawie danych z całego sezonu). Wykres 3 prezentuje dane dla pierwszego przejścia transektów po zachodzie słońca; wykres 4 dla drugiego przejścia transektów przed wschodem słońca. Transekty poprowadzone były przez zróżnicowane środowiska. Opis środowisk, przez które poprowadzono odcinki funkcjonalne transektu oraz w którym zlokalizowano punkt nagrań, znajduje się w Załączniku 5. Wyk. 3. Średni indeks aktywności wszystkich gatunków nietoperzy na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów i w punktach nagrań w czasie pierwszego przejścia transektu 19

Tereny otwarte Lasy, zadrzewienia Zabudowania Raport z monitoringu chiropterologicznego dla inwestycji Zimnodół, zlokalizowanej w miejscowości Zimnodół Wyk. 4. Średni indeks aktywności wszystkich gatunków nietoperzy na poszczególnych odcinkach funkcjonalnych transektów i w punktach nagrań w czasie drugiego przejścia transektu W tabeli 8 przedstawiono średni indeks aktywności poszczególnych gatunków lub grup gatunków oraz wszystkich gatunków łącznie (IC) w poszczególnych środowiskach występujących na terenie badań dla rejestracji po zachodzie słońca. Tab. 8 Średni indeks aktywności poszczególnych gatunków lub grup gatunków oraz wszystkich gatunków łącznie (IC) w środowiskach występujących na terenie badań Średni indeks aktywności Gatunek Nyctalus noctula 0,2 0,5 0,6 Eptesicus/Vespertilio/Nyctalus 0,3 1,1 3,6 Pipistrellus nathusii 0,2 0,1 0 Pipistrellus pygmaeus <0,1 0,1 0 Pipistrellus pipistrellus 0,1 0,7 0 Myotis sp. 1,2 1,9 0,6 Barbastella barbastellus <0,1 0,1 0 IND <0,1 0,2 0 IC 2,1 4,1 4,8 W krajobrazie rolniczym liniowe elementy krajobrazu stanowią cenne korytarze ekologiczne pozwalające nietoperzom przemieszczać się pomiędzy kryjówkami a żerowiskiem. Istotnym dla nietoperzy środowiskiem są również lasy i obszary zabudowane, które mogą zapewniać dogodne kryjówki oraz miejsca żerowania (np. przy latarniach ulicznych). Na 20

badanym obszarze nietoperze w największym stopniu wykorzystywały tereny zabudowane, zadrzewienia i obszary leśne. Badania wskazują, że na badanym obszarze korytarze ekologiczne mogą stanowić zarówno liniowo ułożone miejscowości, jak i ciągnące się przez kilka kilometrów pasmowo ułożone obszary leśne. Tereny zabudowane były najintensywniej wykorzystywane przez nietoperze z grupy E/V/N mroczek Eptesicus/mroczek posrebrzany Vespertilio murinus/borowiec Nyctalus. W miejscowościach stwierdzono także borowca wielkiego Nyctalus noctula oraz nocki Myotis sp. W pobliżu roślinności aktywność wykazywały przede wszystkim nocki Myotis sp. oraz, w mniejszym stopniu, nietoperze z grupy E/V/N. Tereny otwarte były w niskim stopniu wykorzystywane przez gatunki kolizyjne nietoperzy. Najczęściej rejestrowano tam nocki, średni indeks aktywności dla tej grupy gatunków na terenach otwartych był niski i wynosił 1,2 jednostki aktywności/godzinę. Na wstępnym etapie badań sporządzono projekt GIS, zawierający wszystkie potencjalnie atrakcyjne dla nietoperzy środowiska (patrz rozdział 3.2.). Na podstawie przeprowadzonych badań terenowych zweryfikowano atrakcyjność poszczególnych środowisk, wyznaczając obszary istotne ze względu na ochronę nietoperzy oraz tereny nieatrakcyjne dla tej grupy zwierząt. Od środowisk ważnych ze względu na ochronę nietoperzy wyznaczono strefy przewidywanego wysokiego ryzyka negatywnego oddziaływania na nietoperze. Strefy te wyznaczono jako tereny leżące do 200 m od lasów, zadrzewień i terenów zabudowanych, w przypadku których użytkowania przez nietoperze nie można było wykluczyć na podstawie wykonanych badań (Załącznik 6). Wyznaczenie wspomnianych stref dało podstawę do określenia, czy któreś z planowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych znajdują się zbyt blisko środowisk atrakcyjnych dla nietoperzy. W przypadku farmy wiatrowej Zimnodół, wszystkie planowane elektrownie znajdują się poza strefą wysokiego ryzyka negatywnego oddziaływania na nietoperze, w odległości większej niż 200 m od lasów. 4.4. Kryjówki zimowe Z dostępnych danych literaturowych oraz wyników wizji terenowej wynika, że na terenie powierzchni inwestycyjnej Zimnodół nie występują zimowe kryjówki nietoperzy. Znane są natomiast kryjówki zimowe nietoperzy w promieniu 20 km od obszaru farmy wiatrowej. Dotyczy to przede wszystkim jaskiń położonych na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego oraz w jego pobliżu. Dane literaturowe z okresu zimowego podają, że na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego i Wyżyny Krakowskiej zimuje 16 gatunków nietoperzy. Podsumowanie dotychczasowego stanu wiedzy o nietoperzach OPN i jego otoczenia oraz Wyżyny Krakowskiej poza parkiem znajduje się w czterech opracowaniach: Grzywiński W., Nowak J., Węgiel A. 2006. Nietoperze Ojcowskiego Parku Narodowego stan poznania. Prądnik. Prace i materiały Muzeum im. prof. Władysława Szafera 16, s. 199 208. Kowalski K. 1953. Materiały do rozmieszczenia i ekologii nietoperzy jaskiniowych w Polsce. Fragmenta Faunistica Musei Zoologii Polonici 6, s. 541 564. 21

Kozakiewicz K., Wołoszyn B. W. 2008. Nietoperze Ojcowskiego Parku Narodowego [W:] A. Klasa., J. Partyka (red.). Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Przyroda. Ojców, s. 471 504. Nowak J., Grzywiński W. 2007. Zimowe spisy nietoperzy na Wyżynie Krakowskiej w latach 2003 2007 na tle 20 lat badań. Prądnik. Prace i materiały Muzeum im. prof. Władysława Szafera 17, s. 149 165 Tab. 9 Występowanie nietoperzy na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego (OPN) i Wyżyny Krakowskiej w okresie zimowym (na podstawie: Grzywiński i in. 2006; Kowalski 1953; Kozakiewicz, Wołoszyn 2008; Nowak, Grzywiński 2007); w nawiasach podano najwyższą zanotowaną liczebność Gatunek Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros Podkowiec duży Rhinolophus ferrumequinum Nocek duży Myotis myotis Nocek Bechsteina Myotis bechsteini Nocek orzęsiony Myotis emarginatus Nocek Natterera Myotis nattereri Nocek Brandta Myotis brandtii Nocek wąsatek Myotis mystacinus Nocek rudy Myotis daubentonii Nocek łydkowłosy Myotis dasycneme Mroczek późny Eptesicus serotinus Miejsce występowania OPN: Jaskinie: Ciemna (100), Biała (6), Krakowska (4), Zbójecka (4), Złodziejska (1), Jama Ani (4), Koziarnia (1), Lisi Meander, Łokietka (22), Niedźwiedzia (1), Sąspowska (7), Schronisko Sowie, Schronisko w Kopcowej Górze Poza OPN: Jaskinie: Pod Kościołem Wschodnia (3), W Paskowych Dołach (2), Dziewicza (1), Ciasny Awen (9), Nad Źródłem I (4), Wierzchowska Górna (40), na Tomaszówkach Dolnych (2), Nietoperzowa (46), Racławicka (43), Szeroki Awen (31), W Diablej Górze (2), Sztolnia w Czernej (8) OPN: Jaskinia Łokietka (1) Poza OPN: Jaskinia Nietoperzowa (1) OPN: Jaskinie: Ciemna (18) Biała (2), Krakowska (1), Zbójecka (4), Złodziejska (1), Jama Ani (1), Łokietka (16), Okopy Wielka Dolna, Sąspowska (2), Tunel Wielki, Lisi Meander (1) Poza OPN: Jaskinie: Nad Źródłem V (1), Małotowa (4), Ciasny Awen (1), Błotna (3), Pod Kościołem Zachodnia (1), W Paskowych Dołach (1), Nietoperzowa (56), Wierzchowska Górna (10), Dziewicza (1), na Tomaszówkach Dolnych (2), Racławicka (14), Szeroki Awen (18), Twardowskiego (1), W Diablej Górze (1), Żarska (2) OPN: Jaskinie: Zbójecka (1), Ciemna (1) OPN: Jaskinie: Biała, Zbójecka (5), Ciemna (2), Łokietka (1), Krakowska (1) Poza OPN: Jaskinie: Racławicka (29), Nietoperzowa (15), Wierzchowska Górna (4), Ciasny Awen OPN: Jaskinie: Biała, Krakowska, Zbójecka, Złodziejska, Łokietka (1), Sąspowska Poza OPN: Jaskinie: Nietoperzowa (1), Racławicka (1), Błotna OPN: Jaskinie: Jama Ani, Zbójecka, Ciemna OPN: Jaskinie: Ciemna, Zbójecka, Łokietka, Jama Ani OPN: Jaskinie: Ciemna (6), Biała (4), Krakowska (3), Lisi Meander (1), Zbójecka (3), Złodziejska (1), Jama Ani (1), Łokietka (7), Sąspowska (4) Poza OPN: Jaskinie: Pod Kościołem Zachodnia (2), W Paskowych Dołach, Nietoperzowa (13), Błotna (1), Dziewicza(1), Gorenicka (1), Małotowa (1), Racławicka (4), Wierzchowska Górna (2), Szeroki Awen (2), Ciasny Awen, Żarska (1), Na Tomaszówkach Dolna OPN: Jaskinie: Biała (1), Jama Ani (1), Zbójecka (5), Łokietka (1), Krakowska (2), Sąspowska (1) Poza OPN: Jaskinia Nietoperzowa (2) OPN: Jaskinie: Borsucza (1), Łokietka (1), Okopy Wielka Dolna (1), Złodziejska (1) Poza OPN: Jaskinie: Pod Kościołem Zachodnia (1), Żarska (1), Nietoperzowa 22

Borowiec wielki Nyctalus noctula Mroczek pozłocisty Eptesicus nilssonii Gacek brunatny Plecotus auritus Gacek szary Plecotus austriacus Mopek zachodni Barbastella barbastellus OPN: Jaskinia Borsucza (1) OPN: Jaskinie: Biała, Borsucza, Krakowska (1), Sąspowska (1), Szlachcicowa (1), Zbójecka (1), Złodziejska (1) Poza OPN: Jaskinia Wierzchowska Górna OPN: Jaskinie: Ciemna (1), Biała (2), Koziarnia (1), Lisi Meander, Krakowska (1), Zbójecka (1), Złodziejska, Jama Ani, Łokietka (4), Sąspowska (4), Okopy Wielka Dolna (1) Poza OPN: Jaskinie: W Paskowych Dołach, Pod Kościołem Zachodnia (1), Racławicka (4), Dziewicza (3), Małotowa (1), Nad Źródłem I (2), Nad Źródłem V (1), Nietoperzowa (1), Szeroki Awen (1), W Diablej Górze (1), Wierzchowska Górna (1), Żarska(2), Na Tomaszówkach Dolna, Schronisko Przechodnie (1) OPN: Jaskinie: Koziarnia (1), Okopy Wielka Dolna (1) OPN: Jaskinie: Ciemna (6), Biała (4), Borsucza (1), Koziarnia (1), Krakowska (3), Zbójecka, Złodziejska (5), Łokietka (3), Tunel Wielki, Sąspowska (4) Poza OPN: Jaskinie: Żarska (21), Dziewicza (5), Małotowa (1), Nietoperzowa (1), Racławicka (1), Szlachcicowa (1), Wierzchowska Górna (2), Na Tomaszówkach Dolna Na przełomie lutego i marca 2012 roku wykonano wizję terenową okolic planowanej farmy wiatrowej w celu zidentyfikowania potencjalnych i istniejących zimowych kryjówek nietoperzy. Kontrolowano przede wszystkim piwnice domów, ruiny domów, mosty itp. w miejscowościach położonych w promieniu ok. 10 km od planowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych. W trakcie przeprowadzonych kontroli nie odnaleziono hibernujących nietoperzy ani ich śladów. Dokumentacja fotograficzna kontroli kryjówek zimowych znajduje się w Załączniku 9. 4.5. Kryjówki letnie Z dostępnych danych literaturowych oraz rezultatów wizji terenowej wynika, że na terenie powierzchni inwestycyjnej Zimnodół nie występują letnie kryjówki nietoperzy. Znane są natomiast kryjówki letnie nietoperzy w promieniu 20 km od obszaru farmy wiatrowej. Dane literaturowe z okresu aktywności letniej podają, że na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego stwierdzono występowanie w okresie letnim i wiosenno - jesiennym 13 gatunków nietoperzy. Podsumowanie dotychczasowego stanu wiedzy o nietoperzach OPN i jego otoczenia znajduje się w dwóch artykułach przeglądowych: Grzywiński W., Nowak J., Węgiel A. 2006. Nietoperze Ojcowskiego Parku Narodowego stan poznania. Prądnik. Prace i materiały Muzeum im. prof. Władysława Szafera 16, s. 199 208. Kozakiewicz K., Wołoszyn B. W. 2008. Nietoperze Ojcowskiego Parku Narodowego [W:] A. Klasa., J. Partyka (red.). Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Przyroda. Ojców, s. 471 504. 23