Temat: Odpady organiczne - jak zrobić kompost? Cele: Uczeń - poznaje proces kompostowania - wymienia róŝne rodzaje odpadów, które mogą być składowane na kompoście - tłumaczy pojęcia biodegradacja - dekompozycja, kompost, odpady organiczne - zna zasady zakładania kompostownika w ogrodzie - pokazuje moŝliwość uŝytkowania kompostu jako nawozu naturalnego - planuje doświadczenie związane z biodegradacją - czyta instrukcję i przeprowadza doświadczenie - czyta tekst ze zrozumieniem - odpowiada na pytania Środki: puzzle, 4 słoje, odpadki kuchenne, ziemia, rurki szklane, termometr, teksty, pytania, Metody, formy i techniki: Pogadanka, zabawa - układanka puzzle, doświadczenie, czytanie tekstu, odpowiedzi na pytania. Tok lekcji 1. Wprowadzenie. Nauczyciel przedstawia informacje na temat procesów rozkładu i kompostowania. Kompostowanie to wytwarzanie kompostu ( naturalnego nawozu) z nagromadzonych materiałów organicznych ( głównie szczątków roślinnych, które poddaje się kontrolowanym procesom rozkładu ( głownie przez mikroorganizmy) Kompostowanie to metoda utylizacji i unieszkodliwiania odpadów przebiegająca w warunkach naturalnych ( pryzmach) lub w sztucznych ( specjalne komory). Dla właściwego przebiegu procesu kompostowania konieczne jest utrzymanie odpowiedniej temperatury, ph, wilgotności, napowietrzenia oraz rozdrobnienia. ( Co kaŝdy uczeń ze śmieciami powinien robić - M Grodzińska Jurczak, M Tarabuła- Fiertak ) Odpady organiczne pochodzące z gospodarstw domowych stanowią około 30 50 % odpadów komunalnych. ( E. Tyralska Wojtycza Śmieci mniej Ziemi lŝej ) Na kompoście moŝna zbierać: organiczne odpadki kuchenne ( fusy, skorupki z jaj, obierki z jarzyn i owoców, ( nie nadają się resztki mięsne, ryby, sery- przyciągają szczury), wszystkie odpadki ogrodowe np. liście, trawa, gałęzie, chwasty przed kwitnieniem, wiórki, trociny. Warstwy kompostu ( od ziemi) 1. warstwa gliny lub torfu 2. gruby materiał np. gałęzie, łodygi, łęty roślinne. 3. cienka międzywarstwa - środek przyśpieszający kompostowanie, mączka kamienna, nawóz organiczny 4. ziemia 5. liście i resztki roślinne 6. nawozy zwierzęce 7. ziemia 8. nawozy mineralne min wapniowe 9. liście resztki roślin itd. 10. ziemia 11. odpadki kuchenne 12. Okrycie pryzmy gałęzie świerkowe, mata ze słomy, worki z juty, liście, trawa. ( dokładne informacje- Ogród biodynamiczny przy domu Dorota Metera) 2. Na podstawie tych informacji uczniowie w grupach lub parach budują pryzmę kompostową z puzzli.
KaŜdy puzzel to jeden ze składników pryzmy. W puzzlach znajdują się równieŝ elementy, których nie wolno kompostować. Zadaniem uczniów jest ułoŝenie pryzmy z tych puzzli, które mogą się znaleźć na kompoście. (załącznik 1- puzzle pryzma kompostowa) Po ułoŝeniu nauczyciel sprawdza poprawność ułoŝenia pryzmy. 3. Aby poznać procesy zachodzące w pryzmie kompostowej nauczyciel przeprowadza doświadczenie. Doświadczenie. Pozwalające poznać procesy zachodzące w składowiskach odpadów (M. Häfner Ochrona środowiska- księgą ekotestów do pracy w szkole i w domu ) Dwa słoje do połowy wypełniamy dobrze wilgotną ziemią, po czym do kaŝdego z nich wkładamy pewną ilość odpadów kuchennych, resztek warzyw itp. Jeden słój szczelnie zamykamy a drugi pozostawiamy otwarty. Do otwartego słoja dla lepszego przewietrzania tej mieszaniny wtykamy na róŝnych wysokościach rurki szklane. Naczynia odstawiamy na kilka dni i co 6 12 godz. mierzymy temperaturę. Do trzeciego i czwartego słoja ( kontrola) wkładamy samą ziemię. Jeden z nich zamykamy a drugi jest otwarty Słój 1 odpadki otwarty Słój 2 odpadki zamknięty Słój 3 ziemia otwarty Słój 4 ziemia zamknięty Temperatura wzrosła Temperatura stała Temperatura stała Brak zapachów Odór ulatniającego się Brak zapachów Brak zapachów gazu Słój 1 odpadki, otwarty bakterie znajdują bogatą ofertę wraz z dostateczną ilością powietrza do oddychania szybko się rozmnaŝają. Aktywność bakterii wzmaga rozpad odpadków a skutkiem tej aktywności jest wzrost temperatury. Z materiału organicznego powstaje dwutlenek węgla i azot. Słój 2 odpadki, zamknięty - bakterie znajdują dostateczną ilość pokarmu, ale brak im tlenu. W procesie rozpadu w tym słoju powinien nastąpić zastój. Dzięki obecności bakterii, substancje organiczne rozkładane są bez dostępu powietrza. Powstają wówczas inne produkty rozkładu niŝ te, które wytwarzają bakterie przy udziale tlenu. Powstaje np. siarkowodór lub amoniak. 4. Cechy pryzmy i warunki kompostowania czytamy tekst. ( Załącznik 2) ( Co kaŝdy uczeń ze śmieciami robić powinien, Śmieci mniej Ziemi lŝej) 5. Podsumowanie. Nauczyciel zadaje pytania do tekstu oraz pytania dotyczące tematyki lekcji. Uczniowie losują karteczki z pytaniami i kaŝdy odpowiada na swoje pytanie. ( załącznik 3) 6. Na zadanie domowe moŝna zaproponować uczniom przeprowadzenie hodowli wybranej rośliny na ziemi ogrodowej oraz na takiej samej ziemi wzbogaconej kompostem.
Test 1. Na kompostowniku moŝna zbierać: a) fusy, skorupki z jaj, obierki z jarzyn i owoców b) resztki mięsne, ryby, sery c) Skórek owoców cytrusowych, chwastów, szczególnie tych, które wydały juŝ nasiona d) Szkła, metalu, plastiku, folii 2. Jaki procent odpadów komunalnych stanowią odpady organiczne: a) 10 30 % b) 30 50% c) 40 60 % d) 50 70 % 3. Na kompostowniku nie naleŝy gromadzić: a) opadłych liści drzew b) kuchennych i ogrodowych odpadków oraz resztek warzyw i owoców, c) trocin i popiołu z drewna oraz odchodów zwierzęcych d) resztek mięsnych, ryb i serów 4. Okres kompostowanie trwa: a) 1-3 miesięcy b) 3-10 miesięcy c) 1-5 tygodni d) 3-10 tygodni 5. Kompostownik naleŝy umiejscowić: a) w miejscu ogólnie dostępnym, słonecznym, na podłoŝu z trocin b) lekko zacienionym miejscu bezpośrednio na podłoŝu c) bardzo zacienionym miejscu bezpośrednio na podłoŝu d) lekko zacienionym miejscu na podłoŝu z piasku 6. JeŜeli na kompoście znajdują się duŝe ilości trawy naleŝy wówczas dodać: a) warstwę mączki bazaltowej b) gałązki i trociny c) mączkę kamienną d) nawozy wapniowe 7. Podczas tworzenia kompostu powstaje: a) dwutlenek węgla i azot b) dwutlenek węgla i amoniak c) siarkowodór i azot d) siarkowodór i amoniak 8. Gałęzie i łęty roślinne na spodzie kompostu powodują: a) przyśpieszają kompostowanie b) przyśpieszają aktywność bakterii rozkładających substancję organiczną c) powodują lepsze przewietrzanie kompostu d) odpowiedzi b i c 9. Butwienie odpadów na kompoście będzie spowodowane: a) duŝą wilgotnością i dobrym dotlenieniem b) małą wilgotnością i dobrym dotlenieniem c) duŝą wilgotnością i małym dotlenieniem d) duŝą wilgotnością i wysoką temperaturą 10. Kompost nie moŝna uŝywać: a) do uŝyźniania rabat, pod uprawę warzyw, kwiatów b) jako ściółkę dla zwierząt hodowlanych c) do sadzenia drzew, krzewów d) do wzbogacania ziemi do kwiatów
Załącznik 1 GAŁĄZKI ŚWIERKOWE SŁOMA LIŚCIE TRAWA FUSY Z KAWY TRAWA ZIEMIA LIŚCIE OBIERKI Z JARZYN OBIERKI Z ZIEMNIAKÓW TRAWA OBIERKI Z JABŁEK LIŚCIE ZIEMIA KORA NAWÓZ MINERALNY SKORUPKI Z JAJ NAWÓZ ORGANICZNY LIŚCIE TRAWA TROCINY RESZTKI JEDZENIA ZWIĘDŁE KWIATY NAWÓZ ZWIERZĘCY SKORUPKI Z JAJ ZIEMIA TRAWA LIŚCIE OBIERKI Z JARZYN ZIEMIA FUSY Z HERBATY MĄCZKA KAMIENNA LIŚCIE LIŚCIE ŁĘTY ROŚLINNE GAŁĘZIE ŁODYGI ROŚLIN GLINA TORF GLINA Dodatkowe puzzle, które nie powinny być na pryzmie kompostowej CHWASTY Z NASIONAMI RYBY RESZTKI MIĘSNE SERY Załącznik 2 Kompostownik umieszczamy w lekko zacienionym miejscu bezpośrednio na podłoŝu. W kompostowniku powinno utrzymywać się odpowiednią wilgotność. Zbytnie przesuszenie nie dopuszcza do prawidłowego rozwoju mikroorganizmów. DuŜa wilgotność moŝe odciąć dopływ powietrza i powodować butwienie materiału. W kompostowniku powinny znaleźć się większe kawałki materiału gałązki, które umoŝliwią przewietrzanie kompostu. JeŜeli kompost będzie wykorzystywany do nawoŝenia ziemi piaszczystej dobrze jest czasami posypać jego warstwę mączką bazaltową. JeŜeli kompost zawiera duŝe ilości trocin i zielonej masy roślinnej wskazany jest dodatek wapnia dla wyrównania kwasowości. Okres kompostowania moŝe trwać od 3 do 12 miesięcy. W wyniku kompostowania otrzymujemy sporo cennego nawozu. MoŜemy go uŝywać do uŝyźniania rabat, pod uprawę warzyw, kwiatów dodawać do podłoŝa przy sadzeniu drzew, krzewów, a po przesianiu przez rzadkie sito, wzbogacać nim nawet ziemię do kwiatów doniczkowych. Załącznik 3 1. Gdzie naleŝy umiejscowić kompostownik? 2. W jakim celu umieszcza się w kompostowniku większe elementy np. gałązki? 3. Do czego prowadzi przesuszenie kompostu? 4. Do czego prowadzi zbyt duŝa wilgotność kompostu? 5. W jakim celu dodajemy mączkę bazaltową? 6. W jakim celu dodajemy wapno do kompostu? 7. Jak długo trwa robienie kompostu? 8. Jakich odpadów nie naleŝy składać na kompoście? 9. Jakie gazy powstają podczas procesów rozkładu przy braku tlenu? 10. Dlaczego następuje wzrost temperatury podczas rozkłady przy udziale tlenu? 11. Jaką część odpadów komunalnych stanowią odpady organiczne? 12. Jakie odpady naleŝy gromadzić na kompoście? 13. Jak moŝna wykorzystać kompost?
Literatura M Grodzińska Jurczak, M Tarabuła- Fiertak - Co kaŝdy uczeń ze śmieciami powinien robić M. Häfner - Ochrona środowiska- księga ekotestów do pracy w szkole i w domu Dorota Metera - Ogród biodynamiczny przy domu E. Tyralska Wojtycza Śmieci mniej Ziemi lŝej Autorka: GraŜyna Jakieła