dr in. PAWE WRONA dr in. GRZEGORZ PACH Politechnika lska, Gliice Analiza arunkó cieplnych na ybranych stanoiskach pracy KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Borynia i Ruch Zofióka W artykule przedstaiono analiz arunkó cieplnych pracy dla ybranych stanoisk KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Borynia i Ruch Zofióka. W jej ramach yselekcjonoani górnicy zostali poddani badaniom pulsometrycznym cigu dnia roboczego. Analiz przeproadzono oparciu o zmierzone tym celu parametry fizyczne poietrza (temperatura sucha, prdko poietrza) oraz o yznaczone skaniki mikroklimatu amerykask temperatur efektyn, temperatur zastpcz klimatu, zastpcz temperatur lsk, skanik oraz skanik dyskomfortu cieplnego (WDC). Zestaiajc dane z indyidualnych ankieypenionych przez praconikó, okrelono ciko ykonyanej przez nich pracy. Zastosoano tym celu Polsk Norm dotyczc yznaczania obcie termicznych dziaajcych na czoieka rodoisku pracy. 1. WSP W rodoisku pracy, jakim jest kopalnia, ystpuje szereg czynnikó niebezpiecznych (urazoych) oraz szkodliych i uciliych, które mog niekorzystnie oddziaya na dobre samopoczucie, bezpieczesto oraz zdroie praconikó. Wyrónia si ród nich cztery podstaoe grupy czynnikó jedn z nich stanoi zagadnienia zizane z mikroklimatem [4]. Na mikroklimat rodoiska pracy maj py parametry poietrza, takie jak temperatura, ilgotno poietrza oraz prdko jego przepyu, a na jego odczuanie ciko ykonyanej pracy, stopie aklimatyzacji i odzie praconika [3, 5]. Praca arunkach podyszonej temperatury moe iza si zaróno z obnieniem komfortu i ydajnoci pracy u zatrudnionych, jak i z zagroeniem dla ich zdroia, a skrajnych przypadkach ycia [2]. Wedug oboizujcych przepisó [8] polskim górnictie podziemnym ocena arunkó cieplnych pracy musi by oparta o pomiar i yznaczenie temperatury suchej poietrza ( ) oraz intensynoci chodzenia poietrza (katastopnie ilgotne). Dla dokadniejszej oceny cieplnych arunkó pracy stosoane s dodatkoe skaniki: temperatura zastpcza klimatu ( ), zastpcza temperatura lska () lub amerykaska temperatura efektyna (), a take skanik oraz skanik dyskomfortu cieplnego [1]. W artykule przedstaiono yniki analizy arunkó cieplnych pracy na ybranych stanoiskach KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Borynia i Ruch Zofióka edug skanikó,,, oraz. Do realizacji zadania ybrano osiemdziesiciu dóch górnikó pracujcych na rónych stanoiskach (np. kombajnista cianie, elektryk yrobisku korytarzoym) i oceniono jednoczenie zaróno parametry poietrza na stanoisku pyajce na arunki mikroklimatu, jak i ydatek energetyczny praconika poprzez odniesienie ypenionej ankiety do cikoci ykonyanej pracy g PN-85/N-08011 [7] (rys. 1).
22 MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA Praca zostaa okrelona metod porónania czynnoci ykonyanych przez praconika (edug ankiety) z artociami odniesienia odpoiadajcymi ydatkoi energetycznemu edug oboizujcej Polskiej Normy. Na przykad transportoanie cikich materiaó lub pioanie odpoiada pracy cikiej i arto rednia przyrostu metabolizmu ynosi M = 230 W/m 2, a chodzenie z prdkoci od 3,5 do 5,5 km/h okrelone zostao jako praca umiarkoana przy artoci M = 165 W/m 2. W charakterze informacji uzupeniajcej podano artoci rednie zmierzonego ttna dla penego dnia roboczego u ybranych praconikó (arto, ). 2. METODYKA I WYNIKI POMIARÓW Analiza bada przeproadzonych na górnikach in situ KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Borynia i Ruch Zofióka zostaa opracoana na podstaie danych zebranych od praconikó oraz przeproadzonych pomiaró parametró poietrza [6]. Badania objy 82 praconikó obu ruchó kopalni (42 praconikó Ruchu Borynia oraz 40 praconikó Ruchu Zofióka ). Na liczb t zoyli si: praconicy zatrudnieni cianach 43 praconikó, tym: kombajnici 10 praconikó, sekcyjni 10 praconikó, dozór 10 praconikó, mechanicy, elektrycy, hydraulicy, lusarze 5 praconikó, praconicy pomocniczy 8 praconikó, praconicy zatrudnieni przodkach 28 praconikó, tym: kombajnici kombajnó chodnikoych 10 praconikó, górnicy przodku 7 praconikó, dozór 4 praconikó, elektrycy i mechanicy, hydraulicy, lusarze 7 praconikó, praconicy zatrudnieni transporcie i na przesypach przenonikó 11 praconikó. Kady z praconikó zosta poddany badaniom pulsometrem Suunto Memory Bel okresie 5 dni roboczych. Praconicy uczestniczcy badaniu nie mieli przeciskaza lekarskich oraz byli sprani fizycznie. Kady praconik ypeni ponadto Ankiet programu pomiaru ttna oraz Ankiet do oceny ydatku energetycznego (rys. 1). Dla otrzymanych rezultató przeproadzono analiz zagroenia cieplnego oparciu o skaniki,,, i z uzupenieniem o redni arto dla penego czasu roboczego dla danej grupy praconikó. Wyniki zestaiono tab. 1-10. Rys. 1. Przykad ypenionej ankiety programu pomiaru ttna oraz ankiety do oceny ydatku energetycznego [6]
Nr 2(504) LUTY 2013 23 Tabela 1. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci [6] 30,5 29,7 1,3 27,2 28,7 29,0 30,0 1,19 Grupa zaodoa / liczba osób Kombajnici / 3 94,8 Sekcyjni / 2 96,0 Elektrycy Hydraulicy Pomoc Dozór / 4 98,6 Objanienia: i rednia z artoci temperatur psychrometrycznych uzyskanych podczas pomiaró na odpoiednich stanoiskach pracy,, rednia anemometryczna prdko poietrza olnym przekroju,, skanik obliczany dla ludzi nieubranych,, zastpcza temperatura lska,, zastpcza temperatura klimatu LGOM,, skanik,, skanik dyskomfortu cieplnego, rednie ttno (rednia z 5 kolejnych dni pracy, ). Tabela 2. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci ttna dla grup zaodoych zatrudnionych oddziale ydobyczym nr 2 Ruchu Zofióka [6] 31,4 28,1 1,1 26,9 28,3 28,3 29,1 1,19 Grupa zaodoa / liczba osób Kombajnici / 2 98,3 Sekcyjni / 3 99,7 Elektrycy Hydraulicy Pomoc / 1 97,6 Dozór / 1 86,4 Tabela 3. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci ttna dla grup zaodoych zatrudnionych oddziale ydobyczym nr 3 Ruchu Zofióka [6] 29,3 26,1 2,7 22,2 24,7 25,1 27,2 1,02 Grupa zaodoa / liczba osób Kombajnici Sekcyjni Elektrycy Hydraulicy Pomoc / 1 88,4 Dozór Tabela 4. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci ttna dla grup zaodoych zatrudnionych oddziale ydobyczym nr 4 Ruchu Zofióka [6] 30,8 29,5 1,5 26,9 28,6 28,9 29,9 1,18 Grupa zaodoa / liczba osób Kombajnici Sekcyjni Elektrycy Hydraulicy / 1 92,6 Pomoc / 2 86,7 Dozór
24 MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA Tabela 5. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci ttna dla grup zaodoych zatrudnionych oddziaach przodkoych Ruchu Zofióka dla rónych stanoisk pracy [6] Stanoisko / liczba osób Kombajnista / 5 30,5 27,5 0,8 26,4 27,9 27,8 28,5 1,16 94,4 Górnik przodku / 4 29,8 24,9 1,0 24,5 25,9 25,7 26,5 1,07 99,8 Dozór / 2 31,25 27,5 1,0 26,85 27,95 27,9 28,8 1,17 97,9 lusarz, mechanik / 2 29,9 26,7 0,95 25,5 27 26,95 27,8 1,13 96,4 Elektryk / 1 28,8 28,1 1,1 25,8 27,3 27,5 28,3 1,12 82,8 Transport, odstaa / 6 28,2 26,2 1,8 22,0 25,2 25,5 26,9 1,02 93,3 Tabela 6. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci ttna dla grup zaodoych zatrudnionych oddziale ydobyczym nr 1 Ruchu Borynia [6] 27,4 25,1 1,59 21,1 24,4 24,6 25,9 1,00 Grupa zaodoa / liczba osób Kombajnici / 3 94,0 Sekcyjni / 1 89,0 Elektrycy / 1 69,0 Hydraulicy - Pomoc / 3 98,0 Dozór / 1 72,0 Tabela 7. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci ttna dla grup zaodoych zatrudnionych oddziale ydobyczym nr 2 Ruchu Borynia [6] 27,4 24,9 2,39 19,1 23,5 23,9 25,7 0,94 Grupa zaodoa / liczba osób Kombajnici / 1 98,0 Sekcyjni / 1 70,0 Elektrycy / 1 91,0 Hydraulicy - Pomoc - Obsuga przenonika / 1 93,0 Dozór / 1 104,0 Tabela 8. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci ttna dla grup zaodoych zatrudnionych oddziale ydobyczym nr 3 Ruchu Borynia [6] 29,4 27,6 1,87 24,0 26,5 26,8 28,2 1,08 Grupa zaodoa / liczba osób Kombajnici /1 95,0 Sekcyjni / 2 95,0 Elektrycy / 1 99,0 Hydraulicy - Pomoc - Dozór / 1 71,0
Nr 2(504) LUTY 2013 25 Tabela 9. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci ttna dla grup zaodoych zatrudnionych oddziale ydobyczym nr 4 Ruchu Borynia [6] 29,7 27,8 1,78 24,4 26,7 27,1 28,4 1,10 Grupa zaodoa / liczba osób Kombajnici - Sekcyjni / 1 97,0 Elektrycy - Hydraulicy / 1 90,0 Pomoc - Dozór / 2 89,0 Tabela 10. rednie artoci parametró poietrza, skanikó,,, i oraz rednie artoci ttna dla grup zaodoych zatrudnionych oddziaach przodkoych Ruchu Borynia dla rónych stanoisk pracy [6] Stanoisko / liczba osób Kombajnista / 5 26,0 23,7 0,81 21,9 23,8 23,8 24,5 0,99 99,0 Górnik przodku / 3 27,9 25,7 0,41 25,1 26,2 26,1 26,4 1,09 94,0 Dozór / 2 26,7 24,5 0,37 24,0 25,0 24,9 25,2 1,05 108,0 lusarz, mechanik / 2 27,2 25,1 0,51 24,0 25,5 25,4 25,8 1,06 95,0 Elektryk / 1 26,7 24,6 0,48 23,6 25,0 24,9 25,3 1,04 95,0 Transport, odstaa / 5 26,0 23,4 1,6 19,0 22,8 23,0 24,3 0,92 97,0 3. ANALIZA WYNIKÓW Analiz ynikó pomiaró i bada pod ktem arunkó cieplnych pracy przeproadzono dla omiu oddziaó ydobyczych ruchó Zofióka i Borynia. Brano pod uag rednie artoci tempera- tury suchej, yznaczone artoci skanikó,,, i (rys. 2-7) oraz py prdkoci poietrza na spomniane skaniki. Ponadto przeanalizoano rodzaj pracy ykonyanej przez badanych górnikó, a take rednie artoci ich ttna () mierzone podczas dnia roboczego. 35 30 25 20 15 ts Tzk 10 5 0 O1Z O2Z O3Z O4Z O1B O2B O3B O4B Oddzia ydobyczy Rys. 2. rednie artoci temperatury suchej oraz skanikó,, i dla poszczególnych oddziaó ydobyczych KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Borynia i Ruch Zofióka (O1Z oddzia pierszy Ruchu Zofióka, O1B oddzia pierszy Ruchu Borynia) [6]
26 MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA 35 30 25 20 15 ts Tzk 10 5 0 Kombajnista / 5 Górnik przodku /4 Dozór / 2 lusarz, mechanik /2 Elektryk / 1 Transport, odstaa/6 Stanoisko pracy przodku Rys. 3. rednie artoci temperatury suchej oraz skanikó,, i dla poszczególnych stanoisk pracy przodkach KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Zofióka [6] 30 25 20 15 ts Tzk 10 5 0 Kombajnista / 5 Górnik przodku /3 Dozór / 2 lusarz, mechanik /2 Elektryk / 2 Transport, odstaa/5 Stanoisko pracy przodku Rys. 4. rednie artoci temperatury suchej oraz skanikó,, i dla poszczególnych stanoisk pracy przodkach KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Borynia [6] W D C 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 O1Z O2Z O3Z O4Z O1B O2B O3B O4B Oddzia ydobyczy Rys. 5. Wartoci skanika dyskomfortu cieplnego (WDC) dla poszczególnych oddziaó ydobyczych [6]
Nr 2(504) LUTY 2013 27 WDC 1,2 1,15 1,1 1,05 1 0,95 0,9 Kombajnista / 5 Górnik przodku /4 Dozór / 2 lusarz, mechanik /2 Elektryk / 1 Transport, odstaa/6 Stano isko pracy przodku Rys. 6. Wartoci skanika dyskomfortu cieplnego (WDC) dla poszczególnych stanoisk pracy przodkach KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Zofióka [6] WDC 1,15 1,1 1,05 0,95 1 0,9 0,85 0,8 Kombajnista / 5 Górnik przodku /3 Dozór / 2 lusarz, mechanik /2 Elektryk / 2 Transport, odstaa/5 Stano isko pracy przodku Rys. 7. Wartoci skanika dyskomfortu cieplnego (WDC) dla poszczególnych stanoisk pracy przodkach KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Borynia [6] rednie artoci temperatury suchej dla oddziaó ydobyczych KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruch Borynia i Ruch Zofióka ynosz od = 27,4 (O1B i O2B) do = 31,4 (O2Z). Jedynie dóch rejonach ydobyczych temperatura ta nie przekracza artoci = 28 (oddziay 1 i 2 Ruchu Borynia ), natomias adnym z oddziaó nie zostaa przekroczona temperatura = 33. rednie artoci temperatury suchej oddziaach ydobyczych Ruchu Borynia s nieznacznie nisze ni oddziaach Ruchu Zofióka mimo porónyalnej gbokoci pooenia oddziaó. Dla oddziaó eksploatacyjnych artoci skanika dyskomfortu cieplnego (WDC) dla pracy cikiej z yjtkiem drugiego oddziau Ruchu Borynia przekraczaj dopuszczaln arto = 1,0. Oznacza to dyskomfort cieplny niebezpieczny dla praconika. Najysze artoci skanikó, oraz odnotoano dla O1Z, za najnisze dla O2B. Uzyskane rozbienoci klasyfikacji oddziaó ydobyczych pod ktem arunkó cieplnych edug artoci temperatury suchej oraz skanikó mikroklimatu ynikaj ze stierdzonych oddziaach rónych artoci prdkoci poietrza od 1,1 (O2Z) do 2,7 (O3Z) pyajcych na artoci tych skanikó. Dua prdko poietrza pooduje znaczce obnienie skanikó mikroklimatu. Uzyskane poszczególnych oddziaach artoci oraz s do siebie zblione i rónica midzy nimi nie przekracza 0,4. W siedmiu przypadkach arto jesysza od, a jednym przypadku temperatury te s sobie róne. Stierdzono, e adnym z oddziaó ydobyczych nie zostaa przekroczona dopuszczalna arto skanika ynoszca 28,0. Na podstaie ypenionych ankiet oraz oceny cikoci pracy g PN-85/N-08011 (klasyfikacja poziomó metabolizmu na podstaie semantycznego opisu ykonyanych czynnoci podczas pracy) [7] zaoono, e oddziaach ydobyczych (i przodkoych) praconicy ykonuj prac umiarkoan, cik lub bardzo cik, dla której graniczne artoci temperatur ynosz odpoiednio 28, 26 oraz 25. W trzech oddziaach (O1Z, O2Z i O4Z) stierdzono redni arto ysz ni 28. W piciu oddzia- ach ydobyczych stierdzono przekroczenie naj-
28 MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA niszej podanej artoci odniesienia. Tylko trzech oddziaach (O3Z, O1B, O2B) arunki cieplne edug skanika s korzystne naet przy ykonyaniu bardzo cikiej pracy. Uzyskane rozbienoci pomidzy skanikami zastpczej temperatury lskiej oraz amerykaskiej temperatury efektynej ynikaj z zaoenia, e bya yznaczona dla ludzi nieubranych, natomiase skaniku zastpczej temperatury lskiej nie uzgldnia si oporu cieplnego odziey jako artoci zmiennej. Efektem tego s znacznie ysze artoci zastpczej temperatury lskiej stosunku do skanika. Analogiczny niosek mona ycign dla uzyskanych relacji pomidzy temperatur zastpcz klimatu i. Wartoci ynosz od 25,7 do 30,0. Przyjmujc opór cieplny odziey praconika jako I clo = 1,0, dopuszczalna arto dla osoby zaaklimatyzoanej, ykonujcej prac bardzo cik przy odczualnym ruchu poietrza, ynosi 23, ykonujcej prac cik 24, umiarkoan 26, lekk 28 [7]. Zatem edug niniejszego skanika praca bardzo cika na szystkich stanoiskach oddziaó eksploatacyjnych poinna by zabroniona, a oddziale pierszym Ruchu Zofióka nie poinien by dopuszczony aden rodzaj pracy. W oddziaach przodkoych stierdzone rednie artoci temperatury suchej zale od miejsca ykonyanej pracy. Najysze rednie artoci temperatury suchej odnotoano u praconikó na stanoiskach dozór Ruchu Zofióka ( = 31,2) oraz górnik przodku Ruchu Borynia ( = 27,9). Z kolei artoci skanika dyskomfortu cieplnego (WDC) tego typu oddziaach z yjtkiem dóch oddziaó Ruchu Borynia przekraczaj dopuszczaln arto = 1,0. Oznacza to dyskomfort cieplny niebezpieczny dla praconika. Najnisze rednie artoci skanikó, oraz odnotoano dla ludzi pracujcych przy transporcie i odstaie ( = 22,0 dla Ruchu Zofióka oraz 19,0 dla Ruchu Borynia, = 25,2 dla Ruchu Zofióka oraz 22,8 dla Ruchu Borynia, = 25,5 dla Ruchu Zofióka oraz 23,0 dla Ruchu Borynia ), co ynika podobnie jak przypadku oddziaó ydobyczych z pyu prdkoci poietrza na artoci skanikó. Naley zauay, e rónie oddziaach przodkoych rednie artoci oraz s do siebie zblione (arto jesiksza), a ich rónica nie przekracza 0,3. W adnym z oddziaó przodkoych nie zostaa przekroczona dopuszczalna arto skanika ynoszca 28,0. Na adnym stanoisku nie stierdzono redniej artoci przekraczajcej 28, co oznacza, e kadym z analizoanych yrobisk dopuszczalna jest praca umiarkoana g tego skanika. Przekroczenie artoci 26 odnotoano przypadku czterech typó stanoisk Ruchu Zofióka (kombajnista, dozór, lusarz/mechanik, elektryk), natomias Ruchu Borynia tylko dla jednego typu stanoiska (górnik przodku). Oznacza to, e na tych stanoiskach nie poinna by ykonyana praca cika. Dla szystkich stanoisk oddziaó przodkoych Ruchu Zofióka odnotoano przekroczenie redniej artoci = 25. Natomias Ruchu Borynia arto bya nisza ni 25 dla stanoisk kombajnista oraz praconik przy transporcie i odstaie. Oznacza to, e tylko przypadku tych dóch typó stanoisk dopuszczalna byaby praca bardzo cika. Wartoci dla oddziaó przodkoych ynosz od 24,3 do 28,8. Podobnie jak przypadku yrobisk eksploatacyjnych, na czci stanoisk praca bardzo cika i cika poinny by zabronione, a jednym przypadku poinien by zabroniony kady rodzaj pracy. W tabeli 11. przedstaiono porónanie arunkó pracy penym ymiarze przez osob zaaklimatyzoan, ykonujc prac cik (230 W/m 2 ), ubran odzie robocz o oporze cieplnym I clo = 1,0. Prac dozolon oznaczono jako T, prac niedozolon jako N. Tabela pozala odnie si do ymogó aktualnych (opartych m.in. o pomiar temperatury suchej), a take do proponoanej noelizacji przepisó (proadzenie oceny edug skanika ). Na dadziecia rozpatryanych przypadkó dla ymienionych zaoe praca cika zostaaby dozolona penym ymiarze siedmiu miejscach edug temperatury suchej, dziesiciu miejscach edug temperatury zastpczej klimatu, adnym z miejsc edug oraz trzech miejscach edug skanika dyskomfortu cieplnego. rednie artoci dla praconikó oddziaó ydobyczych obu ruchó ynosiy: kombajnista: 94,0-98,3, sekcyjny: 70,0-99,7, elektryk: 69,0-99,0, hydraulik: 90,0-92,6, pomocnik: 86,7-98,0, obsuga przenonika (tylko jedna osoba): 93,0, dozór: 71,0-104,0. rednie artoci dla praconikó oddziaó przodkoych obu ruchó ynosiy: kombajnista: 94,4-99,0, górnik przodku: 94,0-99,8, dozór: 97,9-108,0, lusarz/mechanik: 95,0-96,4, elektryk: 82,8-95,0, praconik przy transporcie/odstaie: 93,3-97,0.
Nr 2(504) LUTY 2013 29 Tabela 11. Dopuszczenie do pracy penym ymiarze czasoym dla pracy cikiej (M = 230 W/m 2 ) dla osoby zaaklimatyzoanej i ubranej pen odzie robocz edug,, oraz [6] (T oznacza prac dopuszczon, N zabronion) Oddzia / stanoisko O1Z N N N N O2Z N N N N O3Z N T N N O4Z N N N N O1B T T N N O2B N T N T O3B N N N N O4B N N N N Stanoiska pracy oddziaach przodkoych Ruchu Zofióka Kombajnista N N N N Górnik przodku N T N N Dozór N N N N lusarz, mechanik N N N N Elektryk N N N N Transport, odstaa N T N N Stanoiska pracy oddziaach rzodkoych Ruchu Borynia Kombajnista T T N T Górnik przodku T N N N Dozór T T N N lusarz, mechanik T T N N Elektryk T T N N Transport, odstaa T T N T Suma T 7 10 0 3 4. UWAGI I WNIOSKI Rozpatrujc oboizujce przepisy pod ktem dopuszczalnej artoci temperatury suchej = 28 dla omiogodzinnego czasu pracy oraz = 33 dla pracy ymiarze szeciu godzin, naley zauay, e graniczna arto redniej temperatury suchej = 33 nie zostaa przekroczona przypadku adnego ytypoanego do bada stanoiska pracy oddziaach KWK Borynia-Zofióka-Jastrzbie Ruchu Zofióka i Ruchu Borynia. Natomiast jedynie dóch rejonach ydobyczych artoci redniej temperatury suchej byy nisze ni = 28 (oddziay 1 i 2 Ruchu Borynia ). W oddzia- ach przodkoych Ruchu Zofióka dla szystkich stanoisk stierdzono rednie artoci temperatury suchej pomidzy = 28,2 a = 31,2. Natomiast oddziaach przodkoych Ruchu Borynia dla szystkich stanoisk stierdzono rednie artoci temperatury suchej nisze ni = 28,0. Zatem, aby nie dopuci do skrócenia czasu pracy, konieczne jestosoanie urzdze chodniczych. Stierdzono take, e adnym z oddziaó ydobyczych i przodkoych nie zostaa przekroczona dopuszczalna arto skanika ynoszca 28,0, co pozalaoby na ustanoienie tych oddziaach penego ymiaru czasu pracy. Naley jednak zi pod uag fakt, e artoci byy yznaczane dla ludzi nieubranych i tym przypadku nie s skanikiem miarodajnym. W oddziaach eksploatacyjnych i przodkoych rednie artoci oraz s do siebie zblione (arto jesiksza), a ich rónica nie przekracza 0,4. W oddziaach eksploatacyjnych najysza ze rednich artoci ynosia 28,7, najnisza 23,5, a przypadku rednich artoci najysza ynosia 29,0, najnisza 23,9. W oddzia- ach przodkoych stierdzone rednie artoci skanikó mikroklimatu rodoiska pracy zale od miejsca ykonyanej pracy. Wysokie artoci skanikó odnotoano na kadym ze stanoisk pracy, natomiast najnisze rednie artoci skanikó oraz odnotoano dla ludzi pracujcych przy transporcie i odstaie ( = 25,2 dla Ruchu Zofióka i 22,8 dla Ruchu Borynia oraz
30 MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA = 25,5 dla Ruchu Zofióka i 23,0 dla Ruchu Borynia ), co ynika podobnie jak przypadku oddziaó ydobyczych z pyu prdkoci poietrza na artoci skanikó. Porónujc yniki analizy zagroenia cieplnego na ybranych stanoiskach pracy edug przepisó oboizujcych ( ) oraz przepisó proponoanych ( ), a take edug skanikó oraz (tab. 11), mona zauay, e kilku przypadkach skanik zezala na prac arunkach niedopuszczalnych edug innych skanikó, klasyfikujcych prac cik danym miejscu ju jako niebezpieczn dla zdroia. Wskazuje to, e zmiana przepisó dotyczcych oceny arunkó cieplnych zakadach podziemnych ymaga dalszej dyskusji i alternatynych propozycji. Opisyane badania zrealizoano ramach grantu strategicznego Popraa bezpieczesta pracy kopalniach, zadanie nr 5 Opracoanie zasad zatrudniania praconikó arunkach zagroenia klimatycznego podziemnych zakadach górniczych (nr SP/K/5/143275/11). Literatura 1. Drenda J.: Dyskomfort cieplny rodoiskach pracy kopal gbokich. W: Zeszyty Naukoe Politechniki lskiej, z. 213, Gliice 1993. 2. Drenda J. i in.: Strefy chodzce komorach frontó eksploatacyjnych kopal miedzi LGOM, Gbokie Zoe 2005, Materiay konferencji Wybieranie zó na duych gbokociach oraz trudnych arunkach geotermicznych, Jugoice 14-17.06.2005. 3. Frycz A.: Klimatyzacja kopal. Wydanicto lsk, Katoice 1981. 4. Rczkoski B.: BHP praktyce, Gdask 2007. 5. Wacaik J.: Wentylacja kopal, t. 1, Wydanicta AGH, Krakó 2010. 6. Opracoanie JSW: Analiza bada górnikó in situ kopalniach Jastrzbskiej Spóki Wgloej ramach grantu strategicznego Popraa bezpieczesta pracy kopalniach zadanie nr 5 Opracoanie zasad zatrudniania praconikó arunkach zagroenia klimatycznego podziemnych zakadach górniczych SP/K/5/143275/11, Jastrzbie Zdrój, sierpie 2012. 7. Norma PN-85/N-08011: Ergonomia. rodoiska gorce. Wyznaczanie obcie termicznych dziaajcych na czoieka rodoisku pracy, oparte na skaniku. 8. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerca 2002 r. spraie bezpieczesta i higieny pracy, proadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przecipoaroego podziemnych zakadach górniczych. DZ.U. z 2010 nr 126, poz. 855. Artyku zosta zrecenzoany przez dóch niezalenych recenzentó.