Polish Botanical Society Elektronicznie podpisany przez Polish Botanical Society DN: email=p.otreba@pbsociety.org.pl, c=pl, st=warszawa, o=polish Botanical Society, ou=standard Certificate, ou=support, serialnumber=pt2110520970, title=managing Editor, sn=otreba, givenname=piotr, cn=polish Botanical Society Data: 2013.06.19 15:36:57 +01'00' ACTA AGROBOTANICA Vol. 59 z. 2 2006 s. 377 391 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu. Cz. II. Zbiorowiska zbo owe ZOFIA RZYMOWSKA, JANINA SKRZYCZYÑSKA Katedra Ekologii Rolniczej, Akademia Podlaska, B. Prusa 14, 08 110 Siedlce Department of the Agricultural Ecology of the Podlaska Academy University of Podlasie in Siedlce B. Prusa 14, 08 110 Siedlce Plant communities of the cultivated fields of the Podlaski Prze³om Bugu mesoregion. Part 2. Cereal communities (Otrzymano: 20.12.2004) Summary Presence of communities without species characteristic for cereal associations was observed in the cultivations of the Podlaski Prze³om Bugu mesoregion. Community Scleranthus annuus and community with species characteristic for alliance Aperion spica-venti were observed in winter cereals. Phytocoenoses similar in floristic composition to root cultivations were noted in spring cereals of the studied area. Plots of communities with participation of species characteristic for alliance Panico-Setarion were observed on loose soils while on more compact and fertile habitats community with species characteristic for Polygono-Chenopodion was noted. Key words: impoverished communities, winter cereals, spring cereals, Podlaski Prze³om Bugu mesoregion WSTÊP I METODYKA Oprócz zbiorowisk polnych posiadaj¹cych wyraÿn¹ odrêbnoœæ florystyczn¹ i ekologiczn¹ coraz czêœciej wystêpuj¹ fitocenozy bez gatunków charakterystycznych znanych zespo³ów, a wykazuj¹ jedynie cechy wy szych jednostek syntaksonomicznych. Te fragmentarycznie wykszta³cone fitocenozy w literaturze okreœlane s¹ jako zbiorowiska zubo a³e lub,,og³owione. Zbiorowiska takie opisywali: W n u k i in. (1989, 1991) A n i o ³ - K w i a t k o w s k a (1990), W a r c h o l i ñ s k a, S i c i ñ s k i (1991), W a r c h o l i ñ s k a (1999), H o ³ d y ñ s k i (1991), S i c i ñ s k i (2003). W zbo ach jarych wykszta³caj¹ siê specyficzne zbiorowiska, jako rezultat odmiennego, skróconego okresu wegetacji oraz korzystnych warunków œwietlnych
378 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska i termicznych, co stwarza lepsze warunki rozwoju chwastom z rzêdu Polygono-Chenopodietalia. Z fitosocjologicznego punktu widzenia zajmuj¹ one miejsce poœrednie miêdzy zespo³ami zbó ozimych i upraw okopowych (Kornaœ, 1977). Wiêkszoœæ autorów nie podkreœla odrêbnoœci florystycznej zbiorowisk zbó jarych i umieszcza razem zdjêcia wykonane w zasiewach zbó jarych i ozimych, staraj¹c siê zaznaczyæ jedynie ich podobieñstwo florystyczne (Anio³-Kwiatkowska, 1974, 1990; Wnuk, 1976; Skrzyczyñska i Marciniuk, 2002). Odmiennie traktuje takie zbiorowiska Kozak (2002), klasyfikuj¹c je podobnie do zbiorowisk roœlin okopowych. Niniejsze opracowanie przedstawia analizê fitosocjologiczn¹ zbiorowisk, u których w sk³adzie florystycznym nie stwierdzono charakterystycznej kombinacji gatunków wyró niaj¹cych zespo³y zbo owe. Jest ono kolejn¹ czêœci¹ pracy pt.:,,zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu. Z tej racji pominiêto wiêkszoœæ podanych w czêœci I za³o eñ metodycznych. Tutaj podajemy jedynie to, e materia³ badawczy stanowi³o 93 zdjêæ fitosocjologicznych wykonanych metod¹ Braun-Blanqueta (Paw³owski, 1972) w zbo ach jarych i ozimych. Obserwacje prowadzono na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu w latach 1995-1999. Systematykê i nomenklaturê zbiorowisk segetalnych przyjêto za Matuszkiewiczem (2001), natomiast nazewnictwo gatunków podano za Mirkiem i in. (1995). Rozmieszczenie miejscowoœci, w których prowadzono badania przedstawiono na rycinie (ryc. 1). Wykaz miejscowoœci objêtych badaniami: 1 Anusin, 2 Arbasy, 3 Bia³obrzegi, 4 Binduga, 5 B³onie, 6 Borsuki, 7 Bubel Granna, 8 Bubel ukowiska, 9 Bubel Stary, 10 Buczyce, 11 Bu ka, 12 Bu yska, 13 Bu yski, 14 Chro³owice, 15 Chutkowice, 16 Der³o, 17 Dra niew, 18 Drohiczyn Kolonie, 19 Frankopol, 20 Franopol, 21 G³êboczek, 22 Gnojno, 23 Góry, 24 Granne, 25 Gródek, 26 Gródek Dwór, 27 Janów Podlaski, 28 Kamianka Nadbu na, 29 Kamieñczyk, 30 Kie³piniec, 31 Klekotowo, 32 Klepaczew, 33 Klimczyce, 34 Klimczyce Kolonie, 35 Kobyla, 36 Kossaki, 37 Kózki, 38 Kruzy, 39 Krzemieñ, 40 Krzemieñ Kolonie, 41 Krzemieñ Zagacie, 42 Krzyczew, 43 Kukuryki, 44 Ku awka, 45 Laskowice, 46 Leœniki, 47 Lipno, 48 êgi, 49 Maækowicze, 50 Ma³o ew, 51 Ma³o ew Dwór, 52 Matejki, 53 Mê enin, 54 Mê enin Kolonie, 55 Micha³ów Kolonie, 56 Mielnik, 57 Mielnik Zagórze, 58 Mierzwice Kolonie, 59 Mierzwice Nowe, 60 Mierzwice Stare, 61 M³ynarze, 62 Mogielnica, 63 Murawskie, 64 Myœlibory, 65 Neple, 66 Niemirów, 67 Nur, 68 Obryte, 69 Ogrodniki, 70 Olendry, 71 O³owskie, 72 Os³owo, 73 Osnówka, 74 Ostrów, 75 Paw³ów Nowy, 76 Paw³ów Stary, 77 Pratulin, 78 Putkowice Nadolne, 79 Putkowice Nagórne, 80 Rudniki, 81 Samowicze, 82 Serpelice, 83 Skrzeszew, 84 Skrzeszew Kolonie, 85 S³ochy Annopolskie, 86 Starczewice, 87 Sutno, 88 Œledzianów, 89 Œlepowrony, 90 Teofilówka, 91 Tonkiele, 92 Turna Du a, 93 Turna Ma³a, 94 Wajków, 95 Wasilew Skrzeszewski, 96 Wasilew Szlachecki, 97 Werchliœ, 98 Wierzchuca Nadbu na, 99 Wierzchuca Nagórna, 100 Wieska, 101 Wirów, 102 Wojtkowice Glinna, 103 Woroblin, 104 Wólka Nadbu na, 105 Wólka Zamkowa, 106 Zabu e, 107 Zaczopki, 108 Zajêczniki 109 Zaszków, 110 Zaszków Kolonie.
Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu... 379 Po³o enie obszaru badañ na tle Polski Locationof the area of investigations on the bacground of Poland Ryc 1 teren badañ 1 granica mezoregionu, 2 granica Polski, 3 granica gmin, 4 miejscowoœci, w których prowadzono badania Fig 1 Investigated area 1 range of mesoregion, 2 range of Poland, 3 boundary of the community, 4 the investigatedlocatilies
380 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska WYNIKI Systematyka wyró nionych zbiorowisk Klasa: Stellarietea mediae (Br.-Bl.1936) Rz¹d: Centauretalia cyani R. Tx. 1950 Zwi¹zek: Aperion spicae-venti (R. Tx. et. J.Tx. 1960) 1. Zbiorowisko: Scleranthus annuus-veronica dillenii 2. Zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Aperion spicae-venti a. zubo a³e b. typowe c. z udzia³em gatunków higrofilnych Rz¹d: Polygono-Chenopodietalia (R. Tx. et Lohm. 1950) J. Tx. 1961 3. Zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Panico-Setarion a. typowe b. z udzia³em gatunków higrofilnych 4. Zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Polygono-Chenopodion a. typowe b. z udzia³em gatunków higrofilnych Charakterystyka wyró nionych zbiorowisk Na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu w ³anach zbó wyró niono: zbiorowisko Scleranthus annuus-veronica dillenii oraz zbiorowiska z udzia³em gatunków charakterystycznych: Aperion spicae-venti, Panico-Setarion i Polygono-Chenopodion. Zbiorowisko Scleranthus annuus-veronica dillenii W uprawach yta na najs³abszych siedliskach kompleksu ytniego bardzo s³abego i ytniego s³abego wykszta³ca³y siê fitocenozy zbiorowiska Scleranthus annuus-veronica dillenii. Wszystkie zidentyfikowane p³aty odnotowano na glebach wytworzonych z piasków s³abogliniastych zalegaj¹cych na piasku luÿnym. Opisuje go 15 zdjêæ fitosocjologicznych (tab. 1). Acidofilny charakter tych fitocenoz wyra a³ siê wystêpowaniem gatunków wyró niaj¹cych: Scleranthus annuus i Veronica dillenii oraz Rumex acetosella. Wy sze jednostki fitosocjologiczne reprezentowane s¹ przede wszystkim przez: Anthemis arvensis, Centaurea cyanus, Apera spica-venti, Viola arvensis, Conyza canadensis, Fallopia convolvulus i Equisetum arvense. By³y to fitocenozy ubogie gatunkowo, gdy sk³ada³y siê nañ tylko 43 taksony. Liczba gatunków w zdjêciu waha³a siê od 11 do 18, a œrednio ich by³o 14. Zbiorowisko to spotykano na ca³ym obszarze Podlaskiego Prze³omu Bugu. W zwi¹zku z bardzo rzadkim wystêpowaniem na badanym terenie subatlantyckiego zespo³u Arnoserido-Scleranthetum, typowe dla niego siedliska zajmowane s¹ przez p³aty zbiorowiska Scleranthus annuus-veronica dillenii. Zbiorowisko sk³adem florystycznym nawi¹zuje do wyró nianego z pó³nocno-wschodniej Polski zbiorowiska z Veronica dillenii (K o r- niak, 1970, 1974), jednak ze wzglêdu na sta³y udzia³ w jego p³atach Scleranthus annuus i Veronica dillenii okreœlono je jako zbiorowisko Scleranthus annuus-veronica dillenii.
Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu... 381 Tabela 1 Zbiorowisko Sclerathus annuus Veronica dillenii. Table 1 Community Sclerathus annuus Veronica dillenii.
382 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska Zbiorowisko z udzia³em gatunków charakterystycznych Aperion spicae-venti Na badanym terenie w uprawach zbó ozimych wykonano 30 zdjêæ fitosocjologicznych, które ze wzglêdu na acidofilny charakter ich sk³adników oraz brak w nich gatunków charakterystycznych znanych zespo³ów zbo owych okreœlono jako zbiorowisko z udzia³em gatunków Aperion spicae-venti (tab. 2). Na podstawie zró nicowania florystycznego wydzielono 3 jego postacie: zubo a³¹, typow¹ i z udzia³em gatunków higrofilnych. P³aty tego zbiorowiska spotykano w zbo ach ozimych, najczêœciej w ycie. Fitocenozy zubo a³e wykszta³ca³y siê na glebach wytworzonych z piasków gliniastych lekkich lub s³abogliniastych zaliczanych najczêœciej do kompleksu ytniego s³abego, rzadziej dobrego. W sk³adzie florystycznym tych p³atów oprócz licznego wystêpowania Apera spica-venti notowano inne gatunki charakterystyczne Aperion spicae-venti: Vicia angustifolia, Scleranthus annuus. Ponadto w wysokiej sta³oœci wystêpowa³y pospolite na tym terenie chwasty, a zw³aszcza: Centaurea cyanus, Viola arvensis, Anthemis arvensis i Equisetum arvense. P³aty te budowa³o 41 gatunków, zaœ liczba gatunków w zdjêciu waha³a siê od 10 do 15, a œrednio ich by³o 12 (tab. 2). Analizowane fitocenozy spotykano w ycie i w pszenicy ozimej. Typowe p³aty zbiorowiska z gatunkami Aperion spicae-venti spotykano najczêœciej w ycie na ró nych siedliskach. By³y to gleby wytworzone z piasków s³abogliniastych, z piasków gliniastych lekkich i mocnych a nawet glin zaliczanych g³ównie do kompleksów ytnich (tab. 2). Postaæ typowa omawianego zbiorowiska wyró - nia³a siê wiêksz¹ frekwencj¹ gatunków charakterystycznych opisywanego zwi¹zku: Apera spica-venti, Vicia angustifolia, Scleranthus annuus i Vicia hirsuta oraz rzêdu Centauretalia cyani: Anthemis arvensis i Centaurea cyanus. Ponadto czêsto ale w niewielkim pokryciu spotykano: Viola arvensis, Myosotis arvensis, Fallopia convolvulus, Equisetum arvense, Veronica arvensis i Chenopodium album. Omawiane fitocenozy by³y bogatsze gatunkowo poniewa stwierdzono w nich 68 taksonów chwastów. Œrednia liczba gatunków w pojedynczym zdjêciu wynosi³a 20. Czêœæ fitocenoz omawianego zbiorowiska charakteryzowa³a siê licznym wystêpowaniem gatunków higrofilnych, wœród których dominowa³y: Plantago intermedia, Mentha arvensis i Gnaphalium uliginosum (tab. 2). P³aty te by³y zbli one pod wzglêdem sk³adu florystycznego i pokrycia gatunków wy szych syntaksonów do p³atów typowych. Takie fitocenozy wykszta³ca³y siê najczêœciej na glebach wytworzonych z piasków gliniastych mocnych, czêsto zalegaj¹cych na glinie lekkiej, rzadziej z piasków gliniastych lekkich pylastych lub utworów py³owych podœcielonych piaskiem luÿnym. By³y to najczêœciej mady, rzadziej gleby brunatne lub czarnoziemne zaliczane do kompleksu zbo owo-pastewnego mocnego i s³abego oraz do kompleksu ytniego bardzo dobrego i dobrego, a nawet pszennego dobrego. Wystêpowa- ³o w nich 73 gatunki chwastów, zaœ liczba gatunków w zdjêciu waha³a siê od 15 do 28, a œrednio wynosi³a 22. Wykszta³canie siê takich zbiorowisk na badanym terenie jest, jak siê wydaje, wynikiem oddzia³ywañ antropogenicznych, szczególnie stosowania herbicydów i zwiêkszonego nawo enia. Fitocenozy pozbawione gatunków charakterystycznych znanych zespo³ów zbo owych, a wykazuj¹ce swoiste cechy jedynie wy szych jednostek syntaksono-
Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu... 383 Tabela 2 Zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Aperion spicae-venti. Table 2 Community with species characteristic for Aperion spicae-venti.
384 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska cd tab 2
Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu... 385 Tabela 3 Zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Panico-Setarion. Table 3 Community with species characteristic for Panico-Setarion.
386 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska cd tab 3
Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu... 387 Tabela 4 Zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Polygono-Chenopodion. Table 4 Community with species characteristic for Polygono-Chenopodion.
388 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska cd tab 4
Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu... 389 micznych opisywa³a Anio³-Kwiatkowska (1990) okreœlaj¹c je jako zbiorowiska kad³ubowe ze zwi¹zku Aperion spicae-venti. O fragmentarycznie wykszta³caj¹cych siê zbiorowiskach pisali równie : Warcholiñska (1974), Wnuk i in. (1989, 1991), Skrzyczyñska i Marciniuk (2002), Siciñski (2003). W uprawach zbó jarych Podlaskiego Prze³omu Bugu wykszta³ca³y siê zbiorowiska, w sk³adzie których znacz¹cy udzia³ mia³y gatunki typowe dla upraw okopowych. Na glebach l ejszych wystêpowa³y p³aty z przewag¹ gatunków charakterystycznych Panico-Setarion, natomiast na glebach yÿniejszych i bardziej zwiêz³ych fitocenozy z gatunkami charakterystycznymi zwi¹zku Polygono-Chenopodion. Zbiorowiska z udzia³em gatunków typowych dla upraw okopowych czêsto klasyfikowane s¹ jako zbiorowiska przejœciowe pomiêdzy zwi¹zkami zespo³ów zbo- owych i okopowych (Warcholiñska i Siciñski, 1991; Ho³dyñski, 1991, Skrzyczyñska i Marciniuk 2004). Na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu fitocenozy zbó jarych s¹ jednak sk³adem florystycznym bardziej podobne do zbiorowisk upraw okopowych (Skrzyczyñska i Rzymowska, 2002; Kozak 2002) ni zbo owych. Zbiorowisko z udzia³em gatunków charakterystycznych Panico-Setarion Typowe p³aty zbiorowiska z gatunkami Panico-Setarion na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu spotykano doœæ czêsto. Wystêpowa³y one najczêœciej na glebach wytworzonych z piasków s³abogliniastych zaliczanych do kompleksu ytniego s³abego. Opisano je na podstawie 15 zdjêæ fitosocjologicznych (tab. 3). Z gatunków charakterystycznych Panico-Setarion licznie notowano: Echinochloa crus-galli, Setaria pumila i Setaria viridis. Znacznie rzadziej i z niewielkim pokryciem w p³atach omawianego zbiorowiska notowano nieliczn¹ grupê gatunków charakterystycznych Aperion spicae-venti i Centauretalia cyani. Jedynie Avena fatua w czêœci p³atów osi¹ga³ wy sze pokrycie. Omawiane fitocenozy by³y ubogie florystycznie, gdy budowa³o je tylko 54 taksony. Liczba gatunków w zdjêciu waha siê od 10 do 15, a œrednio wynosi³a 13. P³aty z udzia³em gatunków higrofilnych (zdjêcia 16 25) by³y bogatsze gatunkowo, bo wyst¹pi³o w nich 61 taksonów. Œrednia liczba gatunków w zdjêciu wynosi³a 19, zaœ w poszczególnych zdjêciach waha³a siê od 12 do 28 (tab. 3). Fitocenozy takie rozwija³y siê najczêœciej na madach lub glebach pseudobielicowych kompleksu zbo owo-pastewnego s³abego. Pokrycie Echinochloa crus-galli w tych p³atach by³o wy sze ni w postaci typowej. Nadto wyró nia³y siê one du ym udzia³em gatunków wilgociolubnych, a szczególnie: Gnaphalium uliginosum, Juncus bufonius, Polygonum amphibium, Trifolium repens i lokalnie Phragmites australis. Zbiorowisko z udzia³em gatunków charakterystycznych Polygono-Chenopodion Typowe fitocenozy zbiorowiska z gatunkami charakterystycznymi Polygono- Chenopodion opisano na podstawie 13 zdjêæ fitosocjologicznych (tab. 4). Wyró niono go na podstawie wystêpowania: Veronica persica, Lamium purpureum, Euphorbia helioscopia, Veronica polita, Veronica agrestis, Galinsoga parviflora, Sonchus asper i Lamium amplexicaule. Z pozosta³ych gatunków buduj¹cych omawiane fitocenozy
390 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska czêsto i doœæ licznie wystêpowa³y: Chenopodium album, Polygonum lapathifolium ssp. pallidum, Stellaria media, Matricaria maritima ssp. inodora, Fallopia convolvulus, Anagallis arvensis i Galium aparine. Typowe p³aty zbiorowiska wykszta³ca³y siê najczêœciej na glebach zaliczanych do kompleksu ytniego bardzo dobrego, rzadziej ytniego dobrego i do kompleksów pszennych (wadliwego i dobrego). P³aty tego zbiorowiska z udzia³em gatunków higrofilnych (zdjêcia 14 23) rozwija³y siê na madach i czarnych ziemiach zaliczanych najczêœciej do kompleksu zbo owo-pastewnego mocnego (tab. 4). Wydzielono go na podstawie obecnoœci du- ej grupy gatunków wilgociolubnych, a zw³aszcza: Plantago intermedia, Stachys palustris, Mentha arvensis, Ranunculus repens i Juncus bufonius. Udzia³ gatunków charakterystycznych Polygono-Chenopodion w tych fitocenozach by³ mniejszy w porównaniu z postaci¹ typow¹, zaœ wy sz¹ sta³oœæ i pokrycie osi¹ga³ Lamium purpureum. P³aty typowe liczy³y 76 gatunków, a postaæ zbiorowiska z udzia³em gatunków higrofilnych 79 gatunków. Ogó³em w zbiorowisku zanotowano 108 taksonów. Liczba gatunków w zdjêciu waha siê od 14 do 30 (œrednio 21) w postaci typowej i 18-34 (œrednio 25) w postaci z udzia³em gatunków wilgociolubnych. WNIOSKI 1. Na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu w zasiewach zbó licznie wystêpowa³y fitocenozy pozbawione charakterystycznej kombinacji gatunków wyodrêbniaj¹cej zespo³y zbo owe. 2. W uprawach zbó ozimych obecne by³o zbiorowisko Scleranthus annuus- Veronica dillenii i zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Aperion spicaeventi. 3. W zasiewach zbó jarych wystêpowa³y zbiorowiska zbli one sk³adem florystycznym do fitocenoz roœlin okopowych. Na lekkich glebach piaszczystych wyró - niono zbiorowisko z udzia³em gatunków charakterystycznych Panico-Setarion, a na zwiêz³ych i yÿniejszych glebach zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Polygono-Chenopodion. LITERATURA Anio³ Kwiatkowska J., 1974. Flora i zbiorowiska synantropijne Legnicy, Lubina i Polko wic. Acta Univ. Wratisl. 229. Prace Bot. XIX: 1 222. Anio³ Kwiatkowska J., 1990. Zbiorowiska segetalne Wa³u Trzebnickiego. Florystyczno ekologiczne studium porównawcze. Acta Univ. Wratisl. Prace Bot. XLVI: 1 228. Ho³dyñski Cz., 1991. Charakterystyka botaniczna i ekologiczna zbiorowisk chwastów z udzia³em Echinochloa crus galli (L.) P. B. na madach u³awskich. Acta. Acad. Agricult. Tech. Olst. Agricult. 53: 19 29. Kornaœ J., 1977. Zespo³y synantropijne. (w:) Szata roœlinna Polski, I, PWN, Warszawa: 442 465. Korniak T., 1970. Stosunki florystyczno fitosocjologiczne zbiorowisk chwastów upraw zbo owych i okopowych Pojezierza Olsztyñskiego. Praca doktorska, ART. Olsztyn: 1 75.
Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu... 391 Korniak T., 1974. Niektóre charakterystyczne cechy zbiorowisk chwastów polnych Polski pó³nocno wschodniej, IUNG, R(82): 260 266. Kozak M., 2002. Zbiorowiska segetalne gminy Rudniki (woj. opolskie). Fragm. Flor. Geobot. Polonica, 9: 219 272. Matuszkiewicz W., 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roœlinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 1 536. Mirek Z., Piêkoœ Mirkowa H., Z aj¹c A., Z aj¹c M., 1995. Vascular plants of Poland a checlist. Polish Bot. Stud. Guideb. 15: 1 303. Paw³owski B., 1972. Sk³ad i budowa zbiorowisk roœlinnych oraz metody ich badania. (w:) Szata roœlinna Polski, I, PWN, Warszawa: 237 268. Siciñski J. T., 2003. Agrofitocenozy dorzecza œrodkowej Warty i Bzury stan, dynamika i zagro enia. Wyd. U, Rozpr.: 1 69. Skrzyczyñska J., Marciniuk J., 2002. Zbiorowiska segetalne rzêdu Centauretalia cyani w granicach Siedlec. Acta Scientiarum Polonorum, Biologia, 1, (1 2): 49 78. Skrzyczyñska J., Marciniuk J., 2004. Zbiorowiska segetalne o charakterze poœrednim pomiêdzy zespo³ami z rzêdów Centauretalia cyani i Polygono Chenopodietalia w grani cach Siedlec. Acta Scient. Polonor., Biologia, 3 (1): 71 82. Skrzyczyñska J., Rzymowska Z., 2002. Zbiorowiska i zespo³y upraw zbo owych gminy Grêbków. Zesz. Nauk. Akad. Podl. Siedlce, Seria: Rolnictwo, 61: 15 24. Warcholiñska A. U., 1974. Zbiorowiska chwastów segetalnych Równiny Piotrkowskiej i jej wspó³czesne przemiany w zwi¹zku z intensyfikacj¹ rolnictwa (Mezoregion Nizin Œrodko wopolskich). Acta Agrobot. 27 (2): 95 194. Warcholiñska A. U., 1999. Vicietum tetraspermae w Polsce. Fragm. Flor. Geobot., ser. Polonica, 6: 95 117. Warcholiñska A. U., Siciñski J. T., 1991. Zbiorowiska chwastów segetalnych Be³chatow skiego Okrêgu Górniczo Energetycznego. Acta Univ. Lodz., Folia Bot. 8: 19 46. Wnuk Z., 1976. Zbiorowiska chwastów segetalnych Pasma Przedborsko Ma³ogoskiego i przy leg³ych terenów. Cz. II. Zbiorowiska zbo owe i œcierniskowe. Zesz. Nauk. U, ser. II, 14: 123 177. Wnuk Z., Dymon E., G r zebyk D., 1989. Zbiorowiska segetalne Rzeszowa. Zesz. Nauk. Akad. Roln. Kraków, Rolnictwo 28: 67 90. Wnuk Z., Zalewski K., G r z e b y k D., 1991. Zbiorowiska segetalne gminy Tyrawa Wo³ow ska w woj. kroœnieñskim. Zesz. Nauk. Akad. Roln. Kraków, Rolnictwo 28: 91 123. Streszczenie W uprawach zbó Podlaskiego Prze³omu Bugu stwierdzono wystêpowanie zbiorowisk pozbawionych przewodnich gatunków charakterystycznych znanych zespo³ów zbo owych. W zasiewach zbó ozimych wyró niono zbiorowisko Scleranthus annuus-veronica dillenii i zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Aperion spicae-venti. Natomiast w zbo ach jarych na badanym terenie wykszta³ca³y siê fitocenozy przypominaj¹ce sk³adem florystycznym zbiorowiska upraw okopowych. Na l ejszych glebach notowano p³aty zbiorowiska z udzia³em gatunków charakterystycznych Panico-Setarion, a na bardziej zwiêz³ych i yÿniejszych glebach zbiorowisko z gatunkami charakterystycznymi Polygono-Chenopodion.