ZOFIA RZYMOWSKA, JANINA SKRZYCZYÑSKA. (Otrzymano: ) Summary

Transkrypt

1 Polish Botanical Society Elektronicznie podpisany przez Polish Botanical Society DN: c=pl, st=warszawa, o=polish Botanical Society, ou=standard Certificate, ou=support, serialnumber=pt , title=managing Editor, sn=otreba, givenname=piotr, cn=polish Botanical Society Data: :36:21 +01'00' ACTA AGROBOTANICA Vol. 59 z s Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu. Cz. III. Zbiorowiska œcierniskowe gleb piaskowych ZOFIA RZYMOWSKA, JANINA SKRZYCZYÑSKA Katedra Ekologii Rolniczej, Akademia Podlaska, ul. B. Prusa 14, Siedlce Department of the Agricultural Ecology, University of Podlasie in Siedlce, B. Prusa 14, Siedlce, Poland Plant communities of cultivated fields of the Podlaski Prze³om Bugu mesoregion. Part 3. Stubble field communites on sandy soils (Otrzymano: ) Summary The characteristic of communities developing in sandy stubble fields in the area of the Podlaski Prze³om Bugu mesoregion is presented in the paper. The association Echinochloo-Setarietum was the most frequently noted and the most differentiated internally. Subassociations: Echinochloo-Setarietum scleranthetosum and Echinochloo-Setarietum typicum, as well as lower phytosociological units were distinguished in it. Phytocoenoses with Setaria pumila and Oxalis stricta were also common in the studied area. Small area patches of Digitarietum ischaemi were observed seldom and in the poorest habitats. On superficially excessively moistened soils, phytocoenoses from class Isoëto-Nanojuncetea, community Spergularia rubra-hypericum humifusum and association Centunculo-Anthoceretum were noted. Key words: cultivated fields, stubble field communites, Podlaski Prze³om Bugu, mesoregion WSTÊP Zbiorowiska roœlinne œciernisk cechuj¹ siê z³o onym sk³adem botanicznym. Na œcierniskach rosn¹ typowe gatunki zbo owe oraz chwasty, nie wystêpuj¹ce wczeœniej w ³anie roœliny uprawnej. Du y udzia³ w tych zbiorowiskach maj¹ równie typowe chwasty upraw okopowych oraz gatunki pochodz¹ce ze zbiorowisk naturalnych i pó³naturalnych lub ruderalnych Ze wzglêdu na brak konkurencji ze strony roœlin

2 394 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska uprawnych chwasty znajduj¹ odmienne warunki ycia (zw³aszcza œwietlne, cieplne, wilgotnoœciowe i troficzne) w zbiorowiskach œcierniskowych ni mia³y w ³anie (J ê - druszczak i in. 1989; Jêdruszczak, 1990; Tr¹ba, 1993; Skrajna i Skrzyczyñska, 2002). Niniejsza praca jest kolejn¹ publikacj¹ na temat,,zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu. Szczegó³ow¹ charakterystykê miejsca badañ i zastosowane metody opisano w Cz. I.,,Zespo³y zbo owe (S k r z y c z y ñ s k a i Rzymowska, 2005). Tutaj informujemy jedynie o tym, e przynale noœæ fitosocjologiczn¹ zbiorowisk œcierniskowych dokumentuje 119 zdjêæ fitosocjologicznych wykonanych metod¹ Braun-Blanqueta (Paw³owski, 1972). Obserwacje prowadzono od koñca sierpnia do pierwszych przymrozków. Systematykê i nomenklaturê zbiorowisk przyjêto za Matuszkiewiczem (2001), nazewnictwo gatunków podano wed³ug M irka i in. (1995). Rozmieszczenie miejscowoœci, w których prowadzono badania przedstawiono na rycinie (ryc. 1). Wykaz miejscowoœci objêtych badaniami: 1 Anusin, 2 Arbasy, 3 Bia³obrzegi, 4 Binduga, 5 B³onie, 6 Borsuki, 7 Bubel Granna, 8 Bubel ukowiska, 9 Bubel Stary, 10 Buczyce, 11 Bu ka, 12 Bu yska, 13 Bu yski, 14 Chro³owice, 15 Chutkowice, 16 Der³o, 17 Dra niew, 18 Drohiczyn Kolonie, 19 Frankopol, 20 Franopol, 21 G³êboczek, 22 Gnojno, 23 Góry, 24 Granne, 25 Gródek, 26 Gródek Dwór, 27 Janów Podlaski, 28 Kamianka Nadbu na, 29 Kamieñczyk, 30 Kie³piniec, 31 Klekotowo, 32 Klepaczew, 33 Klimczyce, 34 Klimczyce Kolonie, 35 Kobyla, 36 Kossaki, 37 Kózki, 38 Kruzy, 39 Krzemieñ, 40 Krzemieñ Kolonie, 41 Krzemieñ Zagacie, 42 Krzyczew, 43 Kukuryki, 44 Ku awka, 45 Laskowice, 46 Leœniki, 47 Lipno, 48 êgi, 49 Maækowicze, 50 Ma³o ew, 51 Ma³o ew Dwór, 52 Matejki, 53 Mê enin, 54 Mê enin Kolonie, 55 Micha³ów Kolonie, 56 Mielnik, 57 Mielnik Zagórze, 58 Mierzwice Kolonie, 59 Mierzwice Nowe, 60 Mierzwice Stare, 61 M³ynarze, 62 Mogielnica, 63 Murawskie, 64 Myœlibory, 65 Neple, 66 Niemirów, 67 Nur, 68 Obryte, 69 Ogrodniki, 70 Olendry, 71 O³owskie, 72 Os³owo, 73 Osnówka, 74 Ostrów, 75 Paw³ów Nowy, 76 Paw³ów Stary, 77 Pratulin, 78 Putkowice Nadolne, 79 Putkowice Nagórne, 80 Rudniki, 81 Samowicze, 82 Serpelice, 83 Skrzeszew, 84 Skrzeszew Kolonie, 85 S³ochy Annopolskie, 86 Starczewice, 87 Sutno, 88 Œledzianów, 89 Œlepowrony, 90 Teofilówka, 91 Tonkiele, 92 Turna Du a, 93 Turna Ma³a, 94 Wajków, 95 Wasilew Skrzeszewski, 96 Wasilew Szlachecki, 97 Werchliœ, 98 Wierzchuca Nadbu na, 99 Wierzchuca Nagórna, 100 Wieska, 101 Wirów, 102 Wojtkowice Glinna, 103 Woroblin, 104 Wólka Nadbu na, 105 Wólka Zamkowa, 106 Zabu e, 107 Zaczopki, 108 Zajêczniki 109 Zaszków, 110 Zaszków Kolonie.

3 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 395

4 396 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska WYNIKI Systematyka wyró nionych zbiorowisk œcierniskowych Klasa: Stellarietea mediae (Br. Bl.1936) Rz¹d: Polygono-Chenopodietalia (R. Tx. et Lohm. 1950) J. Tx Zwi¹zek: Panico-Setarion 1. Zespó³: Digitarietum ischaemi R. Tx. et Prsg. (1942) Zbiorowisko z Setaria pumila a. postaæ zubo a³a b. postaæ typowa c. postaæ z udzia³em gatunków higrofilnych 3. Zbiorowisko z Oxalis stricta 4. Zespó³: Echinochloo-Setarietum Krus. et Vlieg. (1939) 1940 Podzespó³: Echinochloo-Setarietum scleranthetosum a. wariant typowy b. wariant z Gnaphalium uliginosum Podzespó³: Echinochloo-Setarietum typicum a. wariant typowy b. wariant z Gnaphalium uliginosum Klasa: Isoëto-Nanojuncetea Br.-Bl. et R. Tx Rz¹d: Cyperetalia fusci (Klika 1935) Müller-Stoll et Pietsch 1961 Zwi¹zek: Radiolion linoidis (Rivas Goday 1961) Pietsch Zespó³: Centunculo-Anthoceretum punctati (Koch 1926) Moor Zbiorowisko: Spegularia rubra-hypericum humifusum Charakterystyka wyró nionych zespo³ów i zbiorowisk Digitarietum ischaemi R. Tx. et Prsg. (1942) 1950 P³aty Digitarietum ischaemi rozwija³y siê na glebach najs³abszych pod wzglêdem troficznym nale ¹cych do kompleksu ytniego bardzo s³abego i ytniego s³abego. Charakteryzuje go 10 zdjêæ fitosocjologicznych (tab. 1). Gatunek charakterystyczny zespo³u Digitaria ischaemum w badanych fitocenozach osi¹ga³ znaczne pokrycie. Taksonem wyró niaj¹cym by³ Setaria pumila. Ponadto w sk³adzie zespo³u notowano chwasty w³aœciwe siedliskom ubogim i kwaœnym. Do sta³ych sk³adników zbiorowiska nale a³y Rumex acetosella i Spergula arvensis, wystêpuj¹ce w du ym pokryciu. Czêsto notowano: Equisetum arvense, Agrostis stolonifera, Raphanus raphanistrum, Fallopia convolvulus i Anthemis arvensis. Pod wzglêdem florystycznym by³ to najubo szy zespó³ wystêpuj¹cy na œcierniskach Podlaskiego Prze³omu Bugu. W jego p³atach znaleziono tylko 35 gatunków, zaœ œrednio na jedno zdjêcie przypada- ³o 12 gatunków. Œcierniskow¹ postaæ Digitarietum ischaemi wyró niali miêdzy innymi: Æwi- kliñski (1982) z Miñskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, Jêdruszczak

5 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 397 Tabela 1 Digitarietum ischaemi Tx.et Psrg. (1942) Table 1 Digitarietum ischaemi Tx.et Psrg. (1942) 1950.

6 398 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska Tabela 2 Zbiorowisko z Setaria pumila. Table 2 Community with z Setaria pumila.

7 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 399 cd. tab. 2

8

9 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 401 Tabela 3 Zbiorowisko z Oxalis stricta. Table 3 Community with z Oxalis Oxalis stricta.

10 402 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska cd. tab. 3 i in. (1989) oraz Jêdruszczak (1990 b) z Lubelszczyzny, Paw³owski i in., (1991) z po³udniowo-wschodniej Polski, Skrzyczyñska i Rzymowska (1997) z zachodniej czêœci woj. siedleckiego oraz S k r a j n a i Skrzyczyñska (2002) z gminy Grêbków (woj. mazowieckie). Zbiorowisko z Setaria pumila Zbiorowisko to rozwija³o siê na glebach brunatnych wy³ugowanych i na madach, zaliczanych do kompleksu ytniego s³abego i zbo owo-pastewnego s³abego (tab. 2). P³aty zbiorowiska by³y zró nicowane florystycznie, dziel¹c siê wewnêtrznie na postacie: zubo a³¹, typow¹ i z udzia³em gatunków higrofilnych. Fitocenozy zubo a³e opisano na podstawie 10 zdjêæ fitosocjologicznych (tab. 2). Budowa³o je 35 gatunków chwastów, a liczba gatunków w zdjêciu waha³a siê od 10 do 15, (œrednio wynosi³a 12). W omawianych p³atach licznie notowano Setaria pumila. Poza masowym wystêpowaniem tego taksonu czêsto i w znacznym pokryciu spotykano: Equisetum arvense, Raphanus raphanistrum, Setaria viridis, Anthemis arvensis, Conyza canadensis, Fallopia convolvulus i Rumex acetosella.

11 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 403 Tabela 4 Echinochloo-Setarietum Krus. et Vlieg Table 4 Echinochloo-Setarietum Krus. et Vlieg

12 404 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska cd. tab. 4

13 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 405 cd. tab. 4

14 406 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska Tabela 5 Echinochloo-Setarietum Krus. et Vlieg Table 5 Echinochloo-Setarietum Krus. et Vlieg

15 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 407 cd. tab. 5

16 408 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska cd. tab. 5

17 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 409 Tabela 6 Zbiorowisko Spelgularia rubra Hypericum humifusum. Table 6 Community Spelgularia rubra Hypericum humifusum.

18 410 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska cd. tab. 6

19 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 411 Tabela 7 Centunculo-Athoceretum puncati (Koch 1926) Moor Table 7 Centunculo-Athoceretum puncati (Koch 1926) Moor 1936.

20 412 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska cd. tab. 7

21 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 413 cd. tab. 7

22 414 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska cd. tab. 7

23 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 415 Typowe fitocenozy opisano równie na podstawie 10 zdjêæ. Dominowa³a w nich Setaria pumila. Natomiast sta³ymi sk³adnikami by³y Rumex acetosella, Conyza canadensis i Fallopia convolvulus. Pokrycie Rumex acetosella by³o bardzo du e. Ponadto czêsto i w znacznym pokryciu wystêpowa³y: Raphanus raphanistrum, Spergula arvensis, Equisetum arvense, Scleranthus annuus, Erodium cicutarium i Viola arvensis. ¹cznie w p³atach typowych stwierdzono 63 gatunki chwastów, a liczba gatunków w zdjêciu waha³a siê od 18 do 26, zaœ œrednio wynosi³a 20. Fitocenozy z udzia³em gatunków higrofilnych przedstawiono tak e na podstawie 10 p³atów. Obserwowano w nich bardzo du e pokrycie Setaria pumila oraz wystêpowanie w wysokich klasach sta³oœci i z du ym pokryciem gatunków higrofilnych, jak: Mentha arvensis, Gypsophila muralis, Gnaphalium uliginosum i Stachys palustris. W tych p³atach liczniej ni w typowych spotykano Agrostis stolonifera, a rzadziej: Rumex acetosella, Spergula arvensis, Scleranthus annuus i Conyza canadensis. Zbiorowisko z udzia³em gatunków higrofilnych budowa³y 63 gatunki, a œrednia liczba gatunków w zdjêciu wynosi³a 19. Zbiorowiska œcierniskowe z Setaria pumila opisywali: na kompleksach górskich w po³udniowo-wschodniej Polsce Paw³owski i Tr¹ba (1987 b), Tr¹ba (1991 a, 1993) oraz na LubelszczyŸnie Jêdruszczak i in. (1989), Jêdruszczak (1990 b), a w gminie Grêbków Skrajna i Skrzyczyñska (2002). Zbiorowisko z Oxalis stricta Na glebach piaszczystych, zaliczanych najczêœciej do kompleksu ytniego dobrego i zbo owo-pastewnego s³abego wykszta³ca³y siê p³aty zbiorowiska z Oxalis stricta (tab. 3). Zbiorowisko to opisano na podstawie 10 zdjêæ fitosocjologicznych. Jego cech¹ charakterystyczn¹ by³o masowe wystêpowanie Oxalis stricta. Gatunki charakterystyczne zwi¹zku Polygono-Chenopodion spotykano sporadycznie. Liczniej notowano jedynie Galinsoga parviflora. Ponadto masowo wystêpowa³a Stellaria media. Czêsto i w du ym pokryciu spotykano równie Setaria pumila, Fallopia convolvulus i Chenopodium album oraz lokalnie Agropyron repens i Rumex acetosella. Natomiast sporadycznie notowano gatunki charakterystyczne jednostek Aperion spicae-venti i Centauretalia cyani. Czêœæ siedlisk, na których wykszta³ca³y siê p³aty zbiorowiska z Oxalis stricta wykazywa³a nadmierne uwilgotnienie. Uwidacznia³o siê to obecnoœci¹ licznej grupy gatunków higrofilnych, w tym miêdzy innymi: Gnaphalium uliginosum, Mentha arvensis, Stachys palustris, Gypsophila muralis i innych. Fitocenozy z Oxalis stricta by³y bogate florystycznie. Budowa³o je 85 taksonów. Liczba gatunków w zdjêciu waha³a siê od 14 do 31, a œrednio wynosi³a 24. Analizowane fitocenozy wykazywa³y charakter poœredni miêdzy zwi¹zkami Panico-Setarion i Polygono-Chenopodion. Ma³y udzia³ gatunków eutroficznych z Polygono-Chenopodion zdecydowa³ o umieszczeniu omawianego zbiorowiska w zwi¹zku Panico-Setarion. Sk³adem gatunkowym nawi¹zuje on czêœciowo do zbiorowiska Rorippa sylvestris-oxalis stricta, zw³aszcza wariantu z Scleranthus annuus opisanego przez Jêdruszczak (1990 a, b) z Lubelszczyzny. Wyró nione zbiorowisko by³o jednak znacznie ubo sze w gatunki oraz wykszta³ca³o siê na glebach l ejszych i nie notowano w jego p³atach Rorippa sylvestris.

24 416 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska Echinochloo-Setarietum Krus. et Vlieg. (1939) 1940 Czêsto spotykanym zespo³em na œcierniskach Podlaskiego Prze³omu Bugu by³ Echinochloo-Setarietum. Z gatunków charakterystycznych zespo³u pospolicie notowano Echinochloa crus-galli, rzadziej Raphanus raphanistrum. Wewnêtrzna niejednolitoœæ tego zespo³u by³a podstaw¹ do wyró nienia ni szych jednostek syntaksonomicznych (tab. 4). Na piaszczystych, kwaœnych glebach kompleksu ytniego s³abego wykszta³ca³y siê p³aty Echinochloo-Setarietum scleranthetosum. Gatunkami wyró niaj¹cymi podzespó³ by³y masowo wystêpuj¹ce chwasty acidofilne takie, jak: Rumex acetosella, Scleranthus annuus i Spergula arvensis oraz dodatkowo Setaria pumila. Ponadto czêsto i z du ym pokryciem wystêpowa³y: Conyza canadensis, Polygonum aviculare i Viola arvensis. Lokalnie wykszta³ca³y siê tak e p³aty zdominowane przez Agropyron repens. Wariant wilgotny podzespo³u wyró nia³y: Gnaphalium uliginosum, Gypsophila muralis, Mentha arvensis, Stachys palustris i inne gatunki wystêpuj¹ce w ni - szych klasach sta³oœci i mniejszym pokryciu. We wszystkich p³atach zbiorowiska wystêpowa³ Equisetum arvense. Zbiorowisko opisano na podstawie 10 zdjêæ fitosocjologicznych. W obu wariantach Echinochloo-Setarietum scleranthetosum stwierdzono 97 gatunków (67 w typowym i 84 w wilgotnym). Liczba gatunków w zdjêciu waha³a siê od 14 do 27 (œrednio 21) w wariancie typowym i od 22 do 41 (œrednio 31) w wariancie wilgotnym. Echinochloo-Setarietum typicum notowano najczêœciej na glebach kompleksu ytniego dobrego. Wariant typowy tego podzespo³u opisano na podstawie 10 zdjêæ (tab. 5). W podzespole, oprócz gatunków charakterystycznych (Echinochloa crusgalli i Raphanus raphanistrum) licznie wystêpowa³a Setaria pumila. W wysokich klasach sta³oœci i du ym pokryciu notowano tak e: Chenopodium album, Stellaria media, Fallopia convolvulus, Viola arvensis, Myosotis arvensis, Capsella bursa-pastoris i Matricaria maritima ssp. inodora. Wariant wilgotny scharakteryzowano na podstawie 10 zdjêæ fitosocjologicznych. Oprócz gatunków charakterystycznych i wyró niaj¹cych licznie w nim wystêpowa³y: Gnaphalium uliginosum i Juncus bufonius oraz w III klasie sta³oœci Plantago intermedia, Stachys palustris i Trifolium repens. Lokalnie notowano du e pokrycie Mentha arvensis i Gypsophila muralis. ¹cznie w obu wariantach stwierdzono wystêpowanie 83 gatunków. Liczba taksonów w jednym zdjêciu kolejno wynosi³a 12 21(œrednio 17) i (œrednio 24). Œcierniskowe fitocenozy Echinochloo-Setarietum z ró nych terenów Polski podawali: z Miñskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu Æwikliñski (1982), z terenów nizinnych i górzystych po³udniowo-wschodniej Polski Paw³owski i Tr¹ba (1987a) oraz Paw³owski i in. (1991), z Lubelszczyzny Jêdruszczak i in. (1989), z Równiny Piotrkowskiej Warcholiñska (1994), z zachodniej czêœci woj. siedleckiego Skrzyczyñska i Rzymowska (1997), z gminy Grêbków Skrajna i Skrzyczyñska (2002).

25 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 417 Zbiorowisko Spergularia rubra-hypericum humifusum Zbiorowisko Spergularia rubra-hypericum humifusum rozwija³o siê w obni eniach terenu na glebach brunatnych wy³ugowanych, czarnych ziemiach i madach (kompleks zbo owo-pastewny s³aby). Na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu spotykano go rzadko, chocia opisano na podstawie 10 zdjêæ (tab. 6). Budowa³y go drobne roœliny kwiatowe z klasy Isoëto-Nanojuncetea, a mianowicie: Spergularia rubra, Hypericum humifusum, Gnaphalium uliginosum, Gypsophila muralis, Plantago intermedia i Juncus bufonius oraz mszaki (Anthoceros punctatus i Riccia sp.). Towarzyszy³y im gatunki higrofilne g³êbiej korzeni¹ce siê takie, jak: Mentha arvensis, Stachys palustris, Trifolium repens, Polygonum hydropiper i inne. W fitocenozach liczn¹ grupê tworzy³y chwasty acidofilne: Rumex acetosella, Anthemis arvensis, Raphanus raphanistrum, Scleranthus annuus, Spergula arvensis i Setaria pumila. Wœród nich w najwiêkszym pokryciu spotykano Rumex acetosella. Ponadto licznie wystêpowa³y: Equisetum arvense, Polygonum aviculare, Viola arvensis i Chenopodium album. Zespó³ budowa³o 91 taksonów. Liczba gatunków w zdjêciu wynosi³a (œrednio 29). Zbiorowisko Spergularia rubra-hypericum humifusum by³o zbli one sk³adem gatunkowym do zespo³u Hyperico-Spergularietum rubrae podawanego miêdzy innymi przez: Wnuka (1988) z Wy yny Czêstochowskiej, Æwikliñskiego (1982) z Miñskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, Tr¹bê (1991 b) z Polski po³udniowo-wschodniej, Skrzyczyñsk¹ i Rzymowsk¹ (1997) z zachodniej czêœci woj. siedleckiego. Centunculo-Anthoceretum punctati (Koch 1926) Moor 1936 Fitocenozy Centunculo-Anthoceretum punctati wykszta³ca³y siê na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu przede wszystkim na czarnych ziemiach i madach kompleksu zbo owo-pastewnego s³abego i ytniego dobrego. Przedstawiono go na podstawie 12 zdjêæ fitosocjologicznych (tab. 7). Zespó³ ten na badanym terenie wyró nia³y: Anthoceros punctatus, Centunculus minimus, Riccia sp., Plantago intermedia oraz sporadycznie wystêpuj¹ce Juncus capitatus i Radiola linoides. Liczn¹ grupê stanowi³y gatunki charakterystyczne klasy Isoëto-Nanojuncetea takie, jak: Gnaphalium uliginosum, Juncus bufonius, Gypsophila muralis i inne. Du y udzia³ mia³y równie inne gatunki higrofilne: Mentha arvensis, Cerastium holosteoides, Stachys palustris, Ranunculus repens, Trifolium repens. W p³atach analizowanego zespo³u spotykano równie gatunki charakterystyczne i wyró niaj¹ce klasy Polygono-Chenopodietalia: Rumex acetosella, Stellaria media, Setaria pumila i inne oraz Centauretalia cyani (zw³aszcza Anthemis arvensis i Scleranthus annuus). Zespó³ tworzy³o 88 taksonów. Liczba gatunków w zdjêciu waha³a siê od 23 do 36 (œrednio 29). Z terenów Polski Centunculo-Anthoceretum punctati opisali: Kornaœ (1950), Fija³kowski (1967), Wójcik (1968), Wnuk (1976, 1988), Æwikliñski (1982), Tr¹ba (1991 b), Skrzyczyñska i Rzymowska (1997).

26 418 Zofia Rzymowska, Janina Skrzyczyñska WNIOSKI 1. Na œcierniskach Podlaskiego Prze³omu Bugu najczêœciej notowano p³aty zespo³u Echinochloo-Setarietum. Zajmowa³ on siedliska od gleb lekkich i kwaœnych po gleby zwiêz³e i yzne, co mia³o wyraz w zró nicowaniu florystycznym. 2. Na lekkich, piaszczystych glebach kwaœnych i ubogich wykszta³ca³y siê p³aty Digitarietum ischaemi. Spotykano je rzadko i na niewielkich powierzchniach. 3. Czêsto na badanym terenie wystêpowa³y p³aty zbiorowiska z Setaria pumila. Fitocenozy takie notowano równie na glebach o wysokim poziomie wód gruntowych. Nieco rzadziej na podobnych siedliskach spotykano p³aty zbiorowiska z Oxalis stricta. 4. Na nadmiernie powierzchniowo uwilgotnionych glebach spotykano fitocenozy z klasy Isoëto-Nanojuncetea, a w ich obr¹bie zespó³ Centunculo-Anthoceretum punctati i zbiorowisko Spergularia rubra-hypericum humifusum. LITERATURA Æwikliñski E., 1982: Zespo³y œcierniskowe Miñskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu w woj. siedleckim. Zesz. Nauk. WSRP w Siedlcach. Ser. Roln. 1: Fija³kowski D., 1967: Flora i roœlinnoœæ synantropijna miast i wsi próba analizy porównaw czej. Mat. Zak³. Fitosocjol. Stos. UW, Warszawa Bia³owie a, 27: Jêdruszczak M., 1990 a: Zbiorowiska roœlinne œciernisk Lubelszczyzny. Cz. III. Zbiorowiska siedlisk bogatych i wilgotnych. Acta Agrobot. 43 (1, 2): Jêdruszczak M., 1990 b: Zbiorowiska roœlinne œciernisk Lubelszczyzny. Cz. IV. Charaktery styka porównawcza zbiorowisk œcierniskowych. Acta Agrobot. 43 (1, 2): Jêdruszczak M., Paw³owski F., Wójcik Z., 1989: Zbiorowiska roœlinne œciernisk Lu belszczyzny. Cz. I. Zbiorowiska siedlisk ubogich. Acta Agrobot. 42 (1, 2): Kornaœ J., 1950: Zespo³y roœlinne Jury Krakowskiej. Cz. I. Zespo³y pól uprawnych. Acta Soc. Bot. Pol. 20 (2): Matuszkiewicz W., 2001: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roœlinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: Mirek Z., Piêkoœ Mirkowa H., Zaj¹c A., Z aj¹c M., 1995: Vascular plants of Poland a checlist. Polish Bot. Stud. Guideb. 15: Paw³owski B., 1972: Sk³ad i budowa zbiorowisk roœlinnych oraz metody ich badania. (w:) Szata roœlinna Polski, I, PWN, Warszawa: Paw³owski F., Tr¹ba Cz., 1987a: Zachwaszczenie œciernisk zbo owych na niektórych gle bach w po³udniowo wschodniej Polsce. Cz. I. Gleby terenów nizinnych. Ann. Univ. Mariae Curie Sk³odowska, Sect. E. 42 (9): Paw³owski F., Tr¹ba Cz., 1987b: Zachwaszczenie œciernisk zbo owych na niektórych gle bach w po³udniowo wschodniej Polsce. Cz. II. Gleby terenów górskich. Ann. Univ. Mariae Curie Sk³odowska, Sect. E. 42 (9): Paw³owski F., Tr¹ba Cz., Wójcik Z., 1991: Zbiorowiska roœlinne œciernisk na nizinnych kompleksach glebowo rolniczych po³udniowo wschodniej Polski. Cz. I. zbiorowiska zwi¹z ku Panico Setarion. Acta Agrobot. 44 (1 2): Skrzyczyñska J., 1994: Studia nad flor¹ i zbiorowiskami segetalnymi Wysoczyzny Siedlec kiej. R 39:

27 Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskiego Prze³omu Bugu 419 Skrzyczyñska J., Rzymowska Z., 1997: Zbiorowiska roœlinne w zachodniej czêœci woj. siedleckiego. (w:) Zachwaszczenie wtórne roœlin okopowych i œciernisk. Mat. Kraj. Konf. IUNG Wroc³aw, Wyd., IUNG Pu³awy: Skrzyczyñska J., Rzymowska Z., 2005: Zbiorowiska roœlinne pól uprawnych Podlaskie go Prze³omu Bugu Cz. I. Zespo³y zbo owe. Acta Agrobot. 58 (1): Skrajna T., Skrzyczyñska J., 2002: Roœlinnoœæ œciernisk gminy Grêbków. Zesz. Nauk. AP w Siedlcach, Ser. Roln., 61: Tr¹ba Cz., 1991 a: Zbiorowiska roœlinne w po³udniowo wschodniej Polsce. Cz. III. Zbiorowi ska górskich kompleksów glebowo rolniczych. Acta Agrobot. 4 (1, 2): Tr¹ba Cz., 1991 b: Zbiorowiska roœlinne w po³udniowo wschodniej Polsce. Cz. IV. Zbiorowi ska ze zwi¹zku Nanocyperion flavescentis. Acta Agrobot. 44 (1, 2): Tr¹ba Cz., 1993: Zbiorowiska roœlinne w po³udniowo wschodniej Polsce. Cz. V. Charaktery styka porównawcza zbiorowisk œcierniskowych. Acta Agrobot. 46 (1): Warcholiñska A. U., 1974: Zbiorowiska chwastów segetalnych Równiny Piotrkowskiej i ich wspó³czesne przemiany w zwi¹zku z intensyfikacj¹ rolnictwa. (Mezoregion Nizin Œrod kowopolskich). Acta Agrobot. 27 (2): Warcholiñska A. U., 1994: Zmiany roœlinnoœci segetalnej Równiny Piotrkowskiej w ostat nich 22 latach. Cz. III. Zbiorowiska chwastów œciernisk. Acta Agrobot. 47 (1): Wnuk Z., 1976: Zbiorowiska chwastów segetalnych Pasma Przedborsko Ma³ogoskiego i przy leg³ych obszarów. Cz. II. Zbiorowiska zbo owe i œcierniskowe. Zesz. Nauk. U, II, 14: Wnuk Z., 1988: Zbiorowiska segetalne Wy yny Czêstochowskiej na tle zbiorowisk segetalnych Polski. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, R 125: Wójcik Z., 1968: Udzia³ apofitów i antropofitów w zbiorowiskach segetalnych Mazowsza. Zak³. Fitosoc. Stos. UW, Warszawa Bia³owie a, 25: Streszczenie W pracy przedstawiono charakterystykê zbiorowisk wykszta³caj¹cych siê na œcierniskach na glebach piaszczystych Podlaskiego Prze³omu Bugu. Najczêœciej notowanym i najbardziej zró nicowanym florystycznie by³ zespó³ Echinochloo-Setarietum, w którym wyró niono Echinochloo-Setarietum scleranthetosum i Echinochloo-Setarietum typicum oraz ni sze jednostki fitosocjologiczne. Czêstymi fitocenozami badanego terenu by³y równie zbiorowiska z Setaria pumila i z Oxalis stricta. Rzadko i na niewielkich powierzchniach, na najs³abszych siedliskach spotykano p³aty Digitarietum ischaemi. Na glebach powierzchniowo nadmiernie uwilgotnionych wystêpowa³y zbiorowiska z klasy Isoëto-Nanojuncetea: zespó³ Centunculo-Anthoceretum i zbiorowisko Spergularia rubra-hypericum humifusum.

28