MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK MECHANIK LOTNICZY SYMBOL CYFROWY 314 [05] Akceptuj: Zatwierdzam: Minister Infrastruktury Minister Edukacji Narodowej i Sportu 0
I. ZAŁOENIA PROGRAMOWO ORGANIZACYJNE A. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umie: 1) interpretowa i odnosi podstawowe zjawiska i prawa z zakresu mechaniki technicznej, materiałoznawstwa, technologii, budowy maszyn, elektrotechniki, elektroniki, techniki cyfrowej oraz termodynamiki, aerodynamiki, mechaniki lotu i automatyki lotniczej do budowy statków powietrznych, ich zespołów i podzespołów, 2) czyta, interpretowa i opracowywa schematy logiczne, ideowe, montaowe oraz szkice i rysunki techniczne układów mechanicznych, hydraulicznych, pneumatycznych, elektrycznych i elektronicznych wystpujcych w sprzcie lotniczym, 3) interpretowa i wykorzystywa zapisy rejestratorów parametrów lotu do diagnozowania instalacji i systemów statków powietrznych, 4) rozpoznawa, dobiera i uywa materiały stosowane w budowie i eksploatacji sprztu lotniczego oraz charakteryzowa ich właciwoci, 5) przelicza jednostki wielkoci fizycznych midzy rónymi układami miar, 6) posługiwa si podstawowymi technikami pomiarowymi wielkoci fizycznych, 7) wykonywa podstawowe operacje obróbki rcznej i mechanicznej, 8) wykonywa połczenia rozłczne i nierozłczne elementów mechanicznych oraz prostych elementów elektrycznych i elektronicznych, 9) konstruowa proste układy mechaniczne, elektryczne i elektroniczne, 10) opracowywa dokumentacj techniczn i planistyczn podstawowych procesów technologicznych, 11) posługiwa si dokumentacj konstrukcyjn, technologiczn i eksploatacyjn sprztu lotniczego, 12) klasyfikowa statki powietrzne według ich budowy i przeznaczenia, 13) klasyfikowa elementy i podzespoły układów mechanicznych, hydraulicznych i pneumatycznych oraz wyposaenia elektrycznego i awionicznego statków powietrznych według ich przeznaczenia, zasady działania i budowy, 1
14) interpretowa i odnosi procesy zuycia i starzenia zachodzce w sprzcie lotniczym do warunków jego eksploatacji i obsługi, 15) klasyfikowa i odnosi rodzaje procesów korozyjnych zachodzcych w sprzcie lotniczym do warunków jego eksploatacji i obsługi i stosowa standardowe metody usuwania korozji oraz zabezpieczania przed jej powstawaniem / rozwijaniem si, 16) korzysta z dokumentacji technicznej produkcji, uytkowania i obsługi technicznej statków powietrznych oraz ich podzespołów, 17) uytkowa urzdzenia mechaniczne, hydrauliczne, pneumatyczne, elektryczne, elektroniczne oraz układy automatyki statków powietrznych z zachowaniem zasad prawidłowej eksploatacji i bezpieczestwa pracy, 18) uytkowa urzdzenia pomocnicze słuce do obsługi statków powietrznych z zachowaniem zasad prawidłowej eksploatacji i bezpieczestwa pracy, 19) klasyfikowa materiały pdne, smary i płyny odladzajce oraz okrela ich właciwoci i zasady doboru, 20) stosowa zasady oceny stanu technicznego konstrukcji statków powietrznych oraz ich instalacji i podzespołów oraz wykorzystywa urzdzenia diagnostyczne przeznaczone do tych ocen, 21) wykorzystywa prawa i parametry niezawodnociowe do oceny stanu technicznego instalacji i podzespołów statków powietrznych, 22) posługiwa si narzdziami uniwersalnymi i specjalistycznymi oraz stosowa zasady oceny ich przydatnoci do uytkowania oraz przechowywania i konserwacji, 23) wykonywa proste operacje montaowe, obsługowe oraz naprawcze statku powietrznego i jego zespołów na podstawie dokumentacji technicznej, 24) stosowa podstawowe techniki planistyczne do organizowania procesów produkcyjnych i obsługowych, 25) interpretowa i odnosi obowizujce przepisy lotnicze do warunków wykonywania wyuczonego zawodu, 26) wykorzystywa specjalistyczn technik komputerow stosowan w lotnictwie oraz korzysta ze standardowego oprogramowania komputerowego w zakresie edycji dokumentów, tworzenia arkuszy kalkulacyjnych i prostych baz danych, 2
27) organizowa i utrzymywa swoje stanowisko pracy z zastosowaniem zasad ergonomii, 28) rozrónia materiały niebezpieczne uywane w obsłudze statków powietrznych i rodzaje zagroe dla ludzi i sprztu przez nie powodowane, 29) stosowa zasady bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej oraz ochrony rodowiska, 30) właciwie prezentowa swoje kwalifikacje podczas poszukiwania pracy, 31) posługiwa si podstawowymi pojciami ekonomicznymi i prawnymi, 32) korzysta z ogólnej literatury technicznej, norm, katalogów i poradników w zakresie wyszukiwania i stosowania informacji potrzebnych do wykonywania zawodu, 33) posługiwa si jzykiem angielskim w zakresie niezbdnym do wykonywania zawodu, 34) odnosi i interpretowa wpływ czynnika ludzkiego na jako pracy w zawodzie, 35) minimalizowa moliwo popełniania błdów podczas wykonywania pracy, 36) ocenia skutki podejmowanych lub zaniechanych działa, 37) komunikowa si, wyszukiwa i przetwarza informacje, 38) samodzielnie rozwizywa problemy i podejmowa decyzje, 39) działa zgodnie z przysługujcymi prawami i obowizkami pracownika, 40) podnosi swoje kwalifikacje drog samokształcenia. Kształtowanie postaw przedsibiorczych oraz przygotowanie do wejcia na rynek pracy powinno przebiega zarówno w trakcie procesu kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zaj edukacyjnych "Podstawy przedsibiorczoci". 3
B. SPECYFICZNE WYMAGANIA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE Kształcenie w zawodzie technik mechanik lotniczy odbywa si zgodnie z: - okrelonymi w przepisach JAR 66 wymaganiami dotyczcymi wiedzy podstawowej, - okrelonymi w przepisie JAR-147 standardami prowadzenia nauczania i egzaminowania dla kandydatów na posiadaczy licencji JAR-66 kategorii B1. Postanowienia w zakresie wymaga psychofizycznych i fizycznych dla kandydatów na posiadaczy licencji JAR-66 kategorii B1 zawarte s w ustawie Prawo Lotnicze. 1. Wymagania psychofizyczne właciwe dla zawodu: 1) zainteresowania techniczne, w szczególnoci w zakresie lotnictwa, 2) zdyscyplinowanie, odpowiedzialno, gotowo bezkonfliktowego współycia i współpracy w rodowisku pracy, 3) gotowo do wykonywania zada trudnych, opanowanie, nieuleganie frustracji i panice, 4) systematyczno w pracy i zdobywaniu wiedzy, 5) zdolno przewidywania skutków podjtych i zaniechanych działa, 6) samodzielno, 7) koncentracja, podzielno uwagi, spostrzegawczo, 8) dobra koordynacja wzrokowo ruchowa i słuchowo-ruchowa, 9) wiadomo istniejcych zagroe dla ludzi i sprztu w rodowisku pracy, 10) odporno na warunki rodowiska pracy, 11) kultura osobista, 12) zdolnoci manualne, 13) nieuleganie nałogom i uzalenieniom. 4
2. Technik mechanik lotniczy jest przygotowany do wykonywania nastpujcych typowych zada zawodowych: 1) czytania i wykonywania rysunków technicznych elementów konstrukcji, podzespołów i czci statków powietrznych, 2) czytania i opracowywania schematów logicznych, ideowych i montaowych instalacji i podzespołów statków powietrznych, 3) projektowania prostych podzespołów i czci oraz projektowania procesów regeneracyjnych podzespołów i czci statków powietrznych, 4) wykonywania i dokumentowania planowej obsługi technicznej statków powietrznych, ich instalacji i podzespołów zgodnie z obowizujc w tym zakresie dokumentacj techniczn, 5) wykonywania i dokumentowania modyfikacji i napraw statków powietrznych zgodnie z obowizujc w tym zakresie dokumentacj techniczn, 6) projektowania i realizowania procesów poszukiwania niesprawnoci w instalacjach statków powietrznych z wykorzystaniem dokumentacji technicznej przeznaczonej do tego celu oraz dokumentowanie tych procesów, 7) prawidłowego rozpoznawania oraz montau i demontau podzespołów i czci statków powietrznych z wykorzystaniem dokumentacji technicznej przeznaczonej do tego celu oraz dokumentowania tych procesów, 8) posługiwania si właciwymi narzdziami i sprztem naziemnej obsługi statków powietrznych i oceny ich przydatnoci do uytkowania, 9) organizowania i nadzorowania przebiegu procesów obsługowych ze szczególnym uwzgldnieniem stosowania właciwej dokumentacji technologicznej i wykonawczej, materiałów, narzdzi i aparatury diagnostycznej oraz parametrów technicznych procesów, 10) samodzielnego opracowywania prostej dokumentacji technicznej i planistycznej procesów obsługowo-naprawczych statków powietrznych i ich podzespołów, 11) organizowania stanowiska pracy w zakresie przygotowania odpowiednich narzdzi i rodków transportu oraz zapewnienia bezpieczestwa pracy, 12) prowadzenia racjonalnej gospodarki materiałami eksploatacyjnymi i czciami zamiennymi, 5
13) uczestniczenia w przygotowaniach statków powietrznych do wykonywania i po- wiadczania obsługi technicznej, 14) kontrolowania przestrzegania przepisów prawa lotniczego, 3. Technik mechanik lotniczy moe by zatrudniony w: 1) zakładach projektowych i produkcyjnych przemysłu lotniczego: a) bezporednio w produkcji lub remoncie, b) przy opracowaniach konstrukcyjnych i technologicznych płatowca, zespołów napdowych i ich podzespołów lub przy opracowaniach konstrukcyjnych i technologicznych ich regeneracji i napraw, c) przy obsłudze stanowisk pomiarowych i badawczych, d) przy projektowaniu narzdzi i wyposaenia oraz opracowywaniu dokumentacji ich regeneracji i napraw, e) w słubach planistycznych i zaopatrzeniowych; 2) słubach technicznych lotnictwa wojskowego oraz organizacjach obsługowych lotnictwa cywilnego: a) przy bezporedniej obsłudze i naprawach sprztu lotniczego jako wykonawca lub licencjonowany personel powiadczajcy kategorii A lub B1, b) przy opracowaniach konstrukcyjnych i technologicznych napraw płatowca oraz podzespołów statków powietrznych, c) przy obsłudze i naprawach narzdzi i wyposaenia, d) przy obsłudze dokumentacji technicznej, e) w słubach zapewnienia jakoci, f) w słubach planistycznych i zaopatrzeniowych. Technik mechanik lotniczy samodzielnie wykonuje powierzone mu zadania, wspomaga prac inynierów, a w bezporedniej produkcji, obsłudze i remoncie take nadzoruje prac robotników. 6
Stanowiska, które moe zajmowa technik mechanik lotniczy w wyej wymienionych zakładach lotniczych okrelaj odpowiednie taryfikatory lub inne dokumenty obowizujce w tych zakładach, przeznaczone do regulowania wymogów zatrudnienia na poszczególnych stanowiskach pracy. Uzyskanie uprawnie do zajmowania poszczególnych stanowisk okrelaj stosowne rozporzdzenia właciwych ministrów. 4. Kształcenie w zawodzie wymaga zapewnienia właciwych warunków technicznych i dydaktycznych. Pracownie przedmiotowe musz by odpowiednio owietlone, wyciszone, ogrzane i o takiej wilgotnoci, aby uczniowie mogli koncentrowa si na zajciach lub podczas egzaminów, bez zbdnych niewygód lub rozpraszania uwagi. W kadej klasie musi znajdowa si sprzt pomocniczy przeznaczony do prezentacji o standardzie umoliwiajcym uczniom łatwe odczytywanie tekstów, rysunków, wykresów i liczb z kadego miejsca: 1) zestaw do prezentacji multimedialnych - projektor z komputerem, 2) rzutniki pisma 2 sztuki, 3) rzutnik przeroczy, 4) magnetowid z monitorem szerokoekranowym, 5) magnetofon, 6) pomoce szkoleniowe na odpowiednich nonikach. Maksymalna liczba uczniów uczestniczcych w szkoleniu teoretycznym nie moe przekracza 28. Maksymalna liczba uczniów uczestniczcych w szkoleniu praktycznym nie moe by wiksza ni 15 osób na instruktora lub egzaminatora. 7
Realizacja treci kształcenia zawodowego wymaga, aby szkoła: 1) posiadała nastpujce pomieszczenia dydaktyczne: a) pracowni komputerow, b) pracowni technologii mechanicznej i rysunku technicznego, c) laboratorium elektrotechniki i elektroniki, d) laboratorium jzykowe, 2) posiadała lub uytkowała na podstawie stałej umowy nastpujce pomieszczenia dydaktyczne: a) pracowni aerodynamiki i mechaniki lotu, b) pracowni lotniczych zespołów napdowych, c) pracowni bada nieniszczcych konstrukcji lotniczych, d) laboratorium materiałoznawstwa i struktur kompozytowych, e) pracowni awioniki i automatyki oraz wyposaenia elektrycznego, f) pracowni budowy i eksploatacji statków powietrznych. Pracownia komputerowa powinna by wyposaona w: 1) stanowiska komputerowe (jedno dla jednego ucznia) połczone w sie z dostpem do Internetu, 2) drukarki, 3) ploter, 4) skaner z oprogramowaniem do rozpoznawania tekstu, 5) licencyjne oprogramowanie na kade stanowisko: a) system operacyjny, b) system zarzdzania bazami danych, c) pakiet oprogramowania: edytor tekstu, edytor graficzny, arkusz kalkulacyjny, d) oprogramowanie wspomagajce realizacj zada zawodowych, e) aktualizowane oprogramowanie ochrony antywirusowej. 8
Pracownia technologii mechanicznej i rysunku technicznego powinna by wyposaona w: 1) próbki rónych materiałów konstrukcyjnych stosowanych w lotnictwie, 2) typowe eksponaty półwyrobów i wyrobów stosowanych w lotnictwie, a w szczególno- ci: a) elementów gwintowanych (ruby, wkrty, kołki i nakrtki), b) elementów zabezpieczajcych (podkładki, zawleczki, przeciwnakrtki, druty, zamki szybko-rozłczne, zatyczki), c) nitów, d) rur, przewodów i złcz stosowanych w instalacjach statków powietrznych, e) łoysk, kół zbatych, pasowych, łacuchowych, łacuchów i pasów, f) przewodów elektrycznych i złcz, g) linek sterowniczych i ich osprztu, h) elementów struktury płatowca (kształtowniki, podłunice, ebra, dwigary, wrgi, okucia, wzły mocowania), 3) zestaw warsztatowych narzdzi pomiarowych, 4) mikroskop metalograficzny, 5) twardociomierze, 6) przykładowe dokumentacje techniczne, 7) stanowiska umoliwiajce uczniom samodzielne wykonywanie rysunków (jedno stanowisko dla jednego ucznia), 8) stanowiska komputerowe do prac z typowymi programami CAD, 9) model trzech rzutni do rzutowania prostoktnego, 10) plansze figur płaskich i modele brył geometrycznych, 11) rysunki brył citych i przenikajcych si, 12) zestaw modeli wspomagajcych kształtowanie wyobrani przestrzennej, 13) zestaw norm rysunkowych i katalogi typowych czci maszyn, 14) przykładowe dokumentacje konstrukcyjne, 9
15) katalogi, plansze, rysunki i przerocza urzdze do wykonywania bada własnoci wytrzymałociowych, 16) filmy wideo z prób wytrzymałociowych materiałów i elementów konstrukcji mechanicznych. Laboratorium elektrotechniki i elektroniki powinno by wyposaone w: 1) stanowiska laboratoryjne do montau i bada układów elektronicznych (jedno dla trzech uczniów) wyposaone w szczególnoci w: a) maty i opaski elektrostatyczne, b) przyrzdy do pomiaru podstawowych wielkoci elektrycznych mierniki analogowe i cyfrowe (po jednym kadego typu), c) stacje lutownicze, d) generator sygnałowy, e) oscyloskop, f) zasilacz laboratoryjny o regulowanym napiciu i nateniu prdu stałego i przemiennego, g) tester diod i tranzystorów, h) zestawy elementów do budowy układów elektronicznych, i) materiały i narzdzia do wykonywania płytek obwodów drukowanych, 2) elementy obwodów elektrycznych rezystory, kondensatory, cewki, przełczniki, przekaniki, transformatory, 3) elementy obwodów elektronicznych - diody, tranzystory, scalone układy analogowe i cyfrowe, 4) układy prostowników, 5) katalogi oznacze, parametrów i zamiennoci elementów elektrycznych i elektronicznych, 6) normy rysunkowe, 7) instrukcje uytkowania wybranych, powszechnie stosowanych urzdze elektrycznych, 8) filmy i plansze dotyczce bezpiecznej obsługi urzdze elektrycznych. 10
Laboratorium jzykowe powinno by wyposaone w pomoce anglojzyczne: 1) podrczniki techniczne, czasopisma, katalogi i albumy o tematyce lotniczej, 2) dokumentacj techniczn, planistyczn i obsługow, 3) specjalistyczne słowniki, 4) plansze i tablice statków powietrznych, ich instalacji i zespołów (z opisami elementów i czci). Pracownia aerodynamiki i mechaniki lotu powinna by wyposaona w: 1) modele profili lotniczych, 2) modele statków powietrznych - samolotów, migłowców i szybowców, odzwierciedlajce rónorodno rozwiza aerodynamicznych i konstrukcyjnych statków powietrznych, 3) aerodynamiczny tunel dymowy do wizualizacji przepływów, 4) stanowisko do badania rozkładu cinie i prdkoci przepływu, 5) tablice i plansze ilustrujce w szczególnoci: a) zmian właciwoci atmosfery ze wzrostem wysokoci, b) charakterystyki geometryczne i aerodynamiczne wybranych profili aerodynamicznych, c) przykłady rozwiza układów mechanizacji skrzydła i efektów ich zastosowania, 6) zestaw przeroczy i dysków CD-ROM oraz filmów na kasetach wideo i dyskach DVD ilustrujcych w szczególnoci: a) rodzaje startów i ldowa rónych typów statków powietrznych, b) rodzaje i fazy lotów (w tym figury akrobacyjne), 7) podrczniki, czasopisma fachowe, poradniki, albumy, katalogi i instrukcje. 11
Pracownia lotniczych zespołów napdowych powinna by wyposaona w: 1) plansze, fotografie, rysunki i modele rónych typów i rodzajów silników lotniczych, 2) plansze, fotografie, rysunki i modele podzespołów, takich jak: wentylatory i sprarki, komory spalania, turbiny, odwracacze cigu, 3) wybrane elementy silników (łopatki sprarek i turbin, komory spalania, wtryskiwacze paliwa, pompy paliwowe i olejowe, 4) plansze, fotografie, rysunki i modele migieł, wirników nonych oraz reduktorów, 5) plansze, tablice i modele instalacji silnikowych: a) automatyki paliwowej, b) olejowych, c) rozruchowych, d) powietrznych, e) hydraulicznych, 6) stanowisko do sprawdzania wtryskiwaczy paliwowych, 7) plansze, tablice i modele przyrzdów do demontau, montau, obsługi i transportu silników lotniczych, 8) plansze i tablice ilustrujce parametry i ograniczenia eksploatacyjne silników oraz procedury przeprowadzania ich prób naziemnych, 9) zestaw filmów wideo do prezentacji budowy, zasady działania oraz obsługi lotniczych zespołów napdowych, 10) plansze, filmy oraz instrukcje dotyczce przepisów bezpieczestwa podczas obsługi lotniczych zespołów napdowych. 12
Pracownia bada nieniszczcych konstrukcji lotniczych powinna by wyposaona w: 1) aparatur do przeprowadzania bada rónymi metodami w tym: a) defektoskop do bada metod prdów wirowych, b) defektoskop ultradwikowy, c) urzdzenie do bada metod magnetyczn, d) zestaw do bada metod penetracyjn, f) urzdzenia do bada radiologicznych, f) zestawy do boroskopii, 2) próbki badanych elementów statków powietrznych z wykrytymi wadami, 3) fotografie oraz zdjcia rentgenowskie wykrytych wad, 4) filmy wideo ilustrujce technologi wykonywania bada poszczególnymi metodami. Laboratorium materiałoznawstwa i struktur kompozytowych powinno by wyposaone w: 1) próbki rónych materiałów konstrukcyjnych stosowanych w lotnictwie, w tym strukturalne materiały kompozytowe, a w szczególnoci tkaniny, ywice, wypełniacze, uszczelniacze, 2) materiały technologiczne do wykonywania napraw struktur kompozytowych, w szczególnoci folie i tkaniny technologiczne, 3) sprzt do produkcji elementów i napraw struktur kompozytowych: a) nagrzewnice, b) koce grzewcze, c) termopary, d) pompy próniowe z wyposaeniem, e) formy i wzorniki, 4) zestaw do anodowania kompozytów metalowych, 5) próbki z przykładami rodzajów korozji, 6) próbki z przykładami zabezpiecze przed korozj, 7) mikroskop metalograficzny, 13
8) twardociomierze, 9) plansze i tablice prezentujce oznakowania i właciwoci materiałów konstrukcyjnych, 10) plansze i tablice prezentujce zastosowanie materiałów kompozytowych w produkcji i remoncie statków powietrznych, 11) przerocza uszkodze i wad struktur kompozytowych, 12) filmy wideo ilustrujce technologie napraw struktur kompozytowych. Pracownia awioniki, automatyki i wyposaenia elektrycznego powinna by wyposaona w: 1) makiety, plansze i fotografie tablic przyrzdów w kabinie pilotów, 2) zestaw przyrzdów pokładowego wyposaenia awionicznego statków powietrznych: a) cinieniowych, b) kontroli pracy silników i instalacji płatowcowych, c) giroskopowych, d) pilotaowo-nawigacyjnych, 3) plansze typowych systemów elektronicznych / cyfrowych statku powietrznego, 4) stanowiska i przyrzdy do sprawdzania: a) paliwomierzy i przepływomierzy, b) przyrzdów cinieniowych, c) obrotomierzy, d) nadajników temperatury i cinienia, e) wskaników ktowego wychylenia i połoenia elementów sterowania i mechanizacji skrzydła, 5) stanowisko do okrelania charakterystyk maszyn elektrycznych, 6) stanowisko do sprawdzania prdnic i silników elektrycznych, 7) stanowisko do obsługi akumulatorów, 8) plansze, filmy oraz instrukcje dotyczce przepisów bezpieczestwa podczas obsługi urzdze wyposaenia elektrycznego i awionicznego. 14
Pracownia budowy i eksploatacji statków powietrznych powinna by wyposaona w: 1) modele redukcyjne samolotów, migłowców i szybowców rónych typów, 2) makiety (dioramy), plansze i fotografie sprztu naziemnej obsługi statków powietrznych, a w szczególnoci: lotniskowe ródła energii elektrycznej, hydraulicznej i pneumatycznej, urzdzenia do holowania i podnoszenia statków powietrznych, schody i drabinki oraz pomosty, dystrybutory paliwowe, tlenowe, mieszanek hydraulicznych i wody, urzdzenia do odladzania, 3) makiety, modele, plansze i tablice instalacji i podzespołów statków powietrznych, 4) stanowisko audiowizualne z zestawem slajdów i kaset magnetofonowych do nauki budowy, zasad działania, obsługi zespołów i instalacji oraz wyposaenia statków powietrznych, 5) stanowiska komputerowe z oprogramowaniem (CBT) jedno dla dwóch uczniów do nauki oraz sprawdzania i oceny znajomoci: a) budowy statków powietrznych, ich zespołów oraz instalacji, b) wykonywania procedur obsługowych, 6) przegldark z kompletem mikrofilmów dotyczcych wybranych statków powietrznych, 7) plansze, filmy oraz instrukcje dotyczce przepisów bezpieczestwa podczas obsługi statków powietrznych, 8) przykładowe kopie: przepisów JAA i krajowych przepisów lotniczych, polece nadzorów lotniczych (AD), programów obsługi statków powietrznych, typowych instrukcji obsługi, ilustrowanych katalogów czci zamiennych, schematów ideowych i monta- owych, biuletynów serwisowych, dokumentacji pokładowej, dokumentacji powiadczajcej, procedur organizacyjnych, instrukcji wykonawczych, kart zadaniowych i innych dokumentów zwizanych z eksploatacj i obsług sprztu lotniczego, 15
9) przykładowe kopie certyfikatów statku powietrznego, w tym: a) wiadectwo typu, b) wiadectwo sprawnoci technicznej, c) wiadectwo rejestracji, d) certyfikat hałasu, e) protokół waenia, f) licencja radiostacji i jej homologacja. II. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE Nazwa bloku programowego Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w % * Podstawowa wiedza techniczna 30 Budowa, eksploatacja i obsługa techniczna statków powietrznych Technologia obsługi statków powietrznych 25 Podstawowa wiedza ekonomiczno - społeczna 10 30 Razem: 95** * Podział godzin na bloki programowe dotyczy wyłcznie kształcenia w szkołach dla młodziey. ** Pozostałe 5% godzin pozostaje do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy. 16
III. PODSTAWY PROGRAMOWE KSZTAŁCENIA W BLO- KACH PROGRAMOWYCH Umiejtnoci i treci kształcenia zawarte w blokach programowych s zgodne z wymaganiami JAA w zakresie wiedzy podstawowej niezbdnej przy ubieganiu si o licencj JAR- 66. BLOK: PODSTAWOWA WIEDZA TECHNICZNA 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: 1) wykonywa szkice czci maszyn, odwzorowujc z zachowaniem proporcji kształty zewntrzne i wewntrzne, 2) wykonywa i czyta rysunki techniczne czci maszyn, wymiarowa i podawa oznaczenia zgodne z obowizujcymi normami rysunku technicznego, 3) czyta w jzyku polskim i angielskim oraz wykorzystywa dokumentacj techniczn statku powietrznego, jego zespołów i podzespołów, normy pastwowe i midzynarodowe oraz czasopisma i inn literatur techniczn, 4) rozrónia i okrela poszczególne pozycje dokumentacji technicznej statku powietrznego, jego zespołów i podzespołów, 5) uytkowa urzdzenia komputerowe w zakresie wspomagania obsługi statków powietrznych oraz pozyskiwania i archiwizacji danych, 6) wykonywa proste obliczenia wytrzymałociowe elementów maszyn (zginanie, skrcanie, rozciganie, wyboczenie, wytrzymało złoona, zmczeniowa), równie z wykorzystaniem programów komputerowych, 7) odnosi podstawowe zasady mechaniki ogólnej, mechaniki płynów, termodynamiki, wytrzymałoci materiałów do budowy statków powietrznych i innego sprztu lotniczego, 8) okrela pojcia oraz parametry niezawodnociowe i wykorzystywa je do okrelania stanu technicznego podzespołów i instalacji statków powietrznych, 9) charakteryzowa materiały metalowe i niemetalowe, 17
10) rozrónia materiały niebezpieczne uywane w obsłudze statków powietrznych i rodzaje zagroe dla ludzi i sprztu przez nie powodowane, 11) dobiera materiały konstrukcyjne uwzgldniajc: warunki pracy, trwało narzdzi oraz normy i katalogi, 12) rozrónia i okrela metody badania metali, stopów i sposoby wykrywania ich wad, 13) rozpoznawa zjawiska korozji oraz erozji w materiałach krystalicznych i ich skutki oraz dobiera rodzaje powłok ochronnych w zalenoci od materiałów i ich przeznaczenia, 14) rozrónia podstawowe procesy obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej oraz ocenia ich wpływ na struktur i własnoci mechaniczne stali, 15) charakteryzowa metody regeneracji i naprawy czci maszyn, nanoszenia powłok ochronnych i regeneracyjnych (powłoki galwaniczne i lakiernicze), 16) okrela cechy charakterystyczne operacji: lutowania, klejenia, nitowania oraz spawania elektrycznego i gazowego, 17) okrela cechy charakterystyczne procesów wykonywania i naprawy elementów tworzyw przekładkowych (kompozytów), 18) okrela podstawowe operacje obróbki rcznej, 19) okrela podstawowe operacje obróbki mechanicznej oraz dobiera parametry obróbki, narzdzia i oprzyrzdowanie, 20) okrela budow i zasady działania osi, wałów, łoysk, sprzgieł, hamulców i innych mechanizmów, 21) planowa przebieg procesu montau i demontau maszyn i urzdze, 22) wyjania budow i zasad działania napdów hydraulicznych, pneumatycznych i elektrycznych oraz analizowa schematy tych układów, 23) stosowa przepisy prawa lotniczego ustalenia konwencji midzynarodowych, polskie prawo lotnicze, rozporzdzenia europejskich i krajowych władz lotniczych. 18
2. Treci kształcenia (działy programowe) 1) Matematyka (uzupełnienie treci kształcenia ogólnego, wynikajce z wymaga zawodu) a) Algebra: systemy liczbowe inne ni dziesitny - dwójkowe, pitkowe, szesnastkowe, logarytmy naturalne i dziesitne. b) Geometria: uywanie tablic trygonometrycznych, współrzdne biegunowe. 2) Fizyka (uzupełnienie treci kształcenia ogólnego, wynikajce z wymaga zawodu) a) Materia: zmiany stanów skupienia, b) Mechanika: - Statyka: siły, momenty i pary sił, przedstawienie sił i momentów jako wektory, rodek masy, rodek cikoci, elementy teorii obcie, obcienia i elastyczno, napr- enia ciskajce, rozcigajce, zginajce, tnce i skrcajce, - Dynamika: moment giroskopowy, zasada działania urzdze giroskopowych, tarcie: istota i skutki, współczynniki tarcia, - Dynamika płynów: gsto i ciar właciwy, lepko płynów, opory opływu, ciliwo płynów, cinienie statyczne, dynamiczne i całkowite - prawo Bernoulli ego, zwka Venturi ego, c) Termodynamika: temperatura, termometry, skale temperatur Celsiusza, Fahrenheita i Kelvina, definicja ciepła, pojemno cieplna, ciepło właciwe, wymiana ciepła przewodzenie, promieniowanie i unoszenie, rozszerzalno objtociowa, pierwsze i drugie prawo termodynamiki, ciepło parowania i mieszania, energia cieplna, ciepło spalania, d) Optyka: natura wiatła, prdko wiatła, prawa odbicia i załamania wiatła, odbicie od powierzchni płaskiej i sferycznej, załamanie w rónych orodkach, soczewki, optyka wiatłowodowa, e) Układy miar: jednostki miar, przeliczanie jednostek miar midzy rónymi układami. 19
3) Rysunek techniczny Przybory krelarskie, rodzaje linii, formaty, podziałki, szkicowanie figur, bryły, przenikanie si brył, przekroje, wymiarowanie, tolerancje i pasowania, chropowato, wykonywanie szkiców, rysunków wykonawczych, złoeniowych, uproszczenia rysunkowe, opisy, czytanie rysunków. Tworzenie rysunków z wykorzystaniem programów komputerowych przeznaczonych do tego celu, w szczególnoci z grupy CAD. 4) Materiałoznawstwo Rodzaje, własnoci i zastosowanie metali i ich stopów, jak: stale konstrukcyjne i wysokostopowe, eliwa, staliwa, mied i jej stopy, glin i jego stopy, tytan i jego stopy. Rodzaje, własnoci i zastosowanie materiałów niemetalowych i tworzyw sztucznych, a w szczególnoci: lakiery, oleje, guma, szkło, ceramika, kleje, materiały plastyczne, materiały kompozytowe. Metody badania metali i stopów. Materiały konstrukcyjne, regeneracyjne, eksploatacyjne stosowane w lotnictwie i ich własnoci. 5) Podstawy technologii Pomiary warsztatowe, klasy połcze i tolerancje. Obróbka rczna, mechaniczna, plastyczna, odlewnictwo. Obróbka powierzchniowa. Obróbka cieplna, cieplno-chemiczna i chemiczna. Wykonywanie połcze: spawanych, zgrzewanych, lutowanych, klejonych, nitowych, rubowych wciskowych, skurczowych i kształtowych, w tym wpustowych, wypustowych, kołkowych, sworzniowych i klinowych,. Łczenie metod hydrauliczn. Korozja i ochrona przed korozj. Metody regeneracji i napraw. Zasady prowadzenia prac remontowych i naprawczych z uwzgldnieniem warunków bezpieczestwa i higieny pracy. Ergonomia i higiena pracy. Materiały niebezpieczne i rodzaje zagroe. 6) Elementy maszyn Budowa, rodzaje i zastosowanie elementów maszyn: osi, wałów, łoysk, sprzgieł, hamulców, elementów podatnych, przekładni. Elementy hydrauliczne i pneumatyczne. 7) Mechanika techniczna z elementami wytrzymałoci materiałów i mechanika płynów. Statyka, kinematyka i dynamika. Podstawowe wskaniki wytrzymałociowe. Odkształcenia belek. Wytrzymało zmczeniowa i złoona. Podstawowe prawa i wybrane zagadnienia mechaniki płynów, w tym przepływ laminarny, burzliwy, opory przepływu i kawitacja. 8) Wiedza ogólnolotnicza 20
Podstawy aerodynamiki. Zarys teorii lotu statków powietrznych mechanika lotu. Zasady okrelania wymaga obsługowych dla statków powietrznych. Zasady planowania i organizacji pracy przy obsłudze statków powietrznych. Elementy teorii niezawodnoci. Dokumentacja pokładowa, obsługowa i wykonawcza. Gospodarka materiałowa. Przepisy prawa lotniczego polskiego, JAA, ICAO. Czynnik ludzki w obsłudze technicznej statków powietrznych. 21
BLOK: BUDOWA, EKSPLOATACJA I OBSŁUGA TECHNICZNA STATKÓW POWIETRZNYCH 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: 1) odnosi podstawow wiedz techniczn z zakresu: mechaniki ogólnej, mechaniki płynów i wytrzymałoci materiałów do budowy statków powietrznych, ich wyposa- enia i urzdze pomocniczych do ich obsługi, 2) odnosi podstawowe prawa termodynamiki do pracy lotniczych zespołów napdowych (w szczególnoci prawa rzdzce przemianami i obiegami), przewidywa zjawiska oraz przelicza jednostki cinienia i temperatury, 3) odnosi podstawowe zagadnienia elektrotechniki i elektroniki do pracy maszyn i urzdze elektrycznych i elektronicznych stanowicych wyposaenie statków powietrznych, 4) interpretowa podstawowe pojcia zwizane z obwodem elektrycznym, prawa rzdzce przepływem prdu, jednostki i definicje wielkoci elektrycznych, 5) interpretowa podstawowe prawa z zakresu statyki kinematyki i dynamiki statków powietrznych, 6) korzysta z komputerowego oprogramowania uytkowego przeznaczonego do zarzdzania eksploatacj i obsług statków powietrznych, 7) rozpoznawa rodzaje i czci składowe statków powietrznych, 8) odczytywa schematy instalacji pokładowych oraz omawia ich budow i zasady działania, 9) kontrolowa poprawno pracy instalacji i podzespołów statków powietrznych oraz urzdze do ich obsługi, 10) dobiera i wykorzystywa właciwe przyrzdy kontrolno-pomiarowe stosowane w diagnostyce oraz interpretowa uzyskane wyniki, 11) wykonywa obsług metrologiczn podstawowych przyrzdów pomiarowych stosowanych w obsłudze statków powietrznych, 22
12) wykonywa podstawowe pomiary wielkoci elektrycznych w sieci pokładowej i pokładowych maszynach elektrycznych, 13) diagnozowa prac urzdze i systemów, okrela ich stan techniczny i zakres prac obsługowych z wykorzystaniem właciwych przyrzdów kontrolnopomiarowych, 14) przeprowadza regulacj podstawowych parametrów pracy instalacji pokładowych, 15) ocenia prawdopodobne przyczyny niesprawnoci urzdze i instalacji pokładowych na podstawie bezporednich objawów niesprawnoci oraz parametrów pracy urzdze i instalacji mierzonych urzdzeniami diagnostycznymi, 16) podejmowa decyzje o warunkach dalszej eksploatacji instalacji i ich podzespołów w przypadkach nietypowych niesprawnoci, 17) interpretowa wpływ czynników eksploatacyjnych na sprawno statku powietrznego i podejmowa właciwe działania zapobiegawcze, 18) okrela rodzaje korozji i przyczyny jej powstawania, dobiera właciwe metody ochrony przed korozj i właciwe powłoki ochronne, 19) przeprowadza konserwacje instalacji i podzespołów statków powietrznych oraz sprztu do ich obsługi, 20) okrela rodzaje i właciwoci gazów i płynów eksploatacyjnych stosowanych w eksploatacji statków powietrznych, w szczególnoci paliw, smarów, mieszanek hydraulicznych, gazów technicznych i tlenu medycznego oraz zasady właciwego ich doboru, 21) zaopatrywa pokładowe instalacje statków powietrznych w gazy i płyny eksploatacyjne, 22) uytkowa maszyny i urzdzenia elektryczne, elektroniczne oraz elementy elektrycznych sieci pokładowych i układów automatyki statków powietrznych z zachowaniem zasad prawidłowej eksploatacji i bezpieczestwa pracy, 23) stosowa zasady konserwacji i przechowywania materiałów i czci zamiennych, 24) wykorzystywa w praktyce znajomo zasad zarzdzania obsług techniczn statków powietrznych, 25) opracowywa dokumentacj wykonawcz obsługi technicznej zgodnie z wymaganiami odnonych przepisów lotniczych, 23
26) okrela zapotrzebowanie na niezbdne materiały techniczne i czci zamienne do obsługi statków powietrznych, 27) wiadomie stosowa przepisy bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo- arowej i ochrony rodowiska podczas obsługi statków powietrznych, 28) organizowa bezpieczn prac zespołów ludzi, 29) dokonywa właciwego wyboru metod działania w warunkach ekstremalnych, 30) porozumiewa si w jzyku angielskim w zakresie niezbdnym do wykonywania pracy, 31) podnosi swoje kwalifikacje drog samokształcenia. 24
2. Treci kształcenia (działy programowe) Treci kształcenia ujte s w nastpujcych działach programowych: 1) Historia i organizacja transportu lotniczego Pocztki i rozwój transportu lotniczego na wiecie. Pocztki i rozwój transportu lotniczego w Polsce. Organizacje lotnicze na wiecie i zakresy ich działania. Historia prawa lotniczego. 2) Słownictwo jzyka angielskiego stosowane w lotnictwie Nazwy statków powietrznych, ich elementów, podzespołów i czci. Nazwy narzdzi i wyposaenia. Słownictwo stosowane w pracach projektowych, obsłudze dokumentacji technicznej i organizacyjnej oraz w planowaniu i realizacji obsługi technicznej. 3) Klasyfikacja statków powietrznych Według zasad unoszenia si w powietrzu. Według zastosowania. Według rodzajów napdu. Według masy startowej. Według sposobów obcienia konstrukcji. 4) Konstrukcja statków powietrznych (podział wg grup ATA-100) Kadłuby, skrzydła i urzdzenia ich mechanizacji, usterzenia i urzdzenia ich mechanizacji, okna i drzwi, podwozia, zawieszenia zespołów napdowych, wyposa- enia wntrz. 5) Zespoły napdowe statków powietrznych Główne zespoły napdowe tłokowe, turbomigłowe i turbinowe. Pomocnicze zespoły napdowe. Niekonwencjonalne ródła napdu silniki pulsacyjne, strumieniowe i rakietowe. 6) migła i wirniki Rodzaje migieł i ich konstrukcja. Układy regulacji skoku. Rodzaje wirników migłowców. Konstrukcje głowic. Wirniki pomocnicze. Reduktory napdowe. Niekonwencjonalne konstrukcje migieł i wirników przeciwbiene, zdwojone, szybkobiene. 7) Instalacje statków powietrznych (podział według grup ATA-100) Klimatyzacje i układy regulacji cinienia, urzdzenia automatycznego pilotau, rejestratory lotu, owietlenie, instalacje paliwowe, elektryczne, hydrauliczne, tleno- 25
we i powietrzne, urzdzenia komunikacji i łcznoci, urzdzenia nawigacyjne, instalacje wodne i sanitarne, wyposaenie awaryjne i ratunkowe. 8) Ogólne zasady obsługi technicznej statków powietrznych Wymagania obsługowe dla typów statków powietrznych zwizane ze wiadectwem typu. Analizy MSG-2 i MSG-3. Rekomendowane programy obsługi planowej statków powietrznych i ich modyfikowanie przez przewoników lotniczych. Wykorzystanie teorii niezawodnoci do modyfikowania programów obsługi planowej. Zamówienia obsługi. Rodzaje i czstotliwoci wykonywania zada obsługowych. Czasokresy pracy (resursy) statków powietrznych, ich podstawowych zespołów i podzespołów. Usuwanie niesprawnoci. Wykonywanie polece nadzorów lotniczych (AD). Modyfikowanie statków powietrznych, ich zespołów i podzespołów. Naprawy struktury statków powietrznych. Obsługa metrologiczna narzdzi pomiarowych. 9) Zasady planowania i realizacji obsługi technicznej statków powietrznych Tworzenie pakietów dokumentacji wykonawczej na podstawie zamówie obsługi. Normowanie czasów wykonania zada obsługowych i czasów wykonania zamówionej obsługi. Potwierdzanie i powiadczanie wykonania obsługi. Przechowywanie zapisów z obsługi. 26
BLOK: TECHNOLOGIA OBSŁUGI STATKÓW POWIETRZNYCH 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: 1) ocenia stan techniczny urzdze i systemów statków powietrznych, 2) wybiera właciwe technologie napraw, 3) dobiera odpowiednie materiały, narzdzia i przyrzdy do rodzaju wykonywanych prac naprawczych, 4) dobiera metody kontroli wykonanej naprawy i stosowa właciwe przyrzdy pomiarowe, 5) korzysta z komputerowego oprogramowania uytkowego, 6) diagnozowa instalacje statków powietrznych z wykorzystaniem ich schematów ideowych i montaowych, 7) posługiwa si wybranymi technikami warsztatowymi w zakresie podstawowych operacji lusarskich, obróbki skrawaniem, obróbki powierzchniowej, spawania, lutowania i klejenia, pomiarów warsztatowych, 8) wykonywa prace monterskie, naprawcze i regeneracyjne typowych czci statków powietrznych i ich wyposaenia, korzystajc z dokumentacji i właciwych narzdzi, 9) demontowa, weryfikowa stan techniczny, naprawia lub wymienia zuyte elementy oraz przeprowadza prawidłowy monta i konserwacj podzespołów statków powietrznych, 10) stosowa właciwe metody ochrony przed korozj, nakłada powłoki ochronne, 11) wiadomie stosowa przepisy bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo- arowej oraz przepisy o ochronie rodowiska podczas prac konserwacyjno - remontowych. 12) organizowa własne stanowisko pracy. 27
2.Treci kształcenia (działy programowe) 1) Obróbka rczna Pomiary warsztatowe. Trasowanie na płaszczynie i przestrzenne. Prostowanie i gicie metali. Cicie, przecinanie, cinanie i wycinanie. Piłowanie powierzchni płaskich i kształtowych. Wiercenie i nawiercanie. Gwintowanie. 2) Obróbka skrawaniem Budowa maszyn skrawajcych. Dobór parametrów skrawania. Obróbka powierzchni walcowych. Wiercenie, nawiercanie i rozwiercanie otworów na tokarce. Wytaczanie. Toczenie stoków. Toczenie powierzchni kształtowych. Toczenie przedmiotów trudnych do mocowania, gwintowanie na tokarce. Frezowanie i szlifowanie. Obróbki powierzchniowe. 3) Technologia połcze Spawanie elektryczne. Wykonywanie spoin czołowych i pachwinowych. Napawanie metali. Spawanie i cicie gazowe. Zgrzewanie. Lutowanie. Klejenie. Połczenia nitowane. Połczenia wtłaczane. Połczenia gwintowe. 4) Obsługa i naprawa statków powietrznych, ich instalacji i podzespołów. Obsługa profilaktyczna i diagnostyka podzespołów i instalacji statków powietrznych. Monta i demonta podzespołów instalacji statków powietrznych. Odczytywanie i interpretowanie zapisów rejestratorów parametrów lotu statków powietrznych. Regulacje podzespołów i instalacji statków powietrznych. Naprawy konstrukcji statków powietrznych. Obsługa i konserwacja akumulatorów i układów zasilajcych. Obsługa, diagnostyka i konserwacja układów automatyki lotniczej i urzdze elektronicznych. Pomiary wielkoci elektrycznych. Bezpieczestwo i higiena pracy przy pracach obsługowonaprawczych. 5) Dokumentacja techniczna urzdze i instalacji statków powietrznych Korzystanie z dokumentacji obsługowej opisów technicznych, instrukcji obsługowych, schematów elektrycznych i innych. Czytanie schematów ideowych i montaowych instalacji pokładowych. Czytanie rysunków technicznych: wykonawczych, złoeniowych i montaowych. Korzystanie z dokumentacji techniczno-ruchowych. Korzystanie z katalogów czci zamiennych i komputerowych baz danych. 28
BLOK: PODSTAWOWA WIEDZA EKONOMICZNO SPOŁECZNA 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: 1) komunikowa si, wyszukiwa i przetwarza informacje, 2) samodzielnie podejmowa decyzje, 3) interpretowa i stosowa przepisy kodeksu pracy dotyczce praw i obowizków pracownika oraz warunków pracy, 4) podnosi kwalifikacje drog samokształcenia, 5) właciwie prezentowa swoje kwalifikacje podczas poszukiwania pracy, 6) wyjania istot i charakteryzowa cele gospodarowania, 7) wyjania i podawa przykłady podstawowych poj ekonomicznych, 8) wyjania istot i cechy gospodarki rynkowej, 9) opisywa główne elementy mechanizmów rynkowych, 10) wyjania zasady finansowania firmy, 11) właciwie ocenia sytuacj firmy na podstawie jej raportów finansowych (giełda papierów wartociowych), 12) wypełnia podstawowe dokumenty finansowe, 13) redagowa podstawowe dokumenty zgodnie z wymaganiami rynku pracy (CV, list intencyjny), 14) oblicza podatek dochodowy od osób fizycznych i wypełnia roczn deklaracj podatkow, 15) oblicza wysoko podatku VAT naliczonego i nalenego, 16) rejestrowa typowe zdarzenia gospodarcze w podatkowej ksidze przychodów i rozchodów. 17) organizowa i wykorzystywa czas wolny. 29
2. Treci kształcenia (działy programowe) Treci kształcenia ujte s w nastpujcych działach programowych: 1) podstawowe kategorie ekonomiczne (rynek, zasoby produkcyjne, pienidz, płaca), 2) system gospodarki rynkowej, 3) przedsibiorstwa i podstawy prawne ich funkcjonowania, 4) finansowanie przedsibiorstw (wewntrzne i zewntrzne), 5) zasady wypełniania podstawowych dokumentów (czek, przelew, PIT), 6) istota ubezpiecze i ich formy, 7) przygotowanie do wejcia na rynek pracy, 8) planowanie własnych dochodów i wydatków (formy oszczdzania), 9) elementy prawa pracy, 30