MAŁOPOLSKIE OBSERWATORIUM GOSPODARKI

MAŁOPOLSKIE OBSERWATORIUM GOSPODARKI HANDEL INWESTORZY ZAGRANICZNY W ZAGRANICZNI POLSCE I MAŁOPOLSCE W 2010 W MAŁOPOLSCE W 2009 I 2010 ROKU DEPARTAMENT POLITYKI REGIONALNEJ URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki. Publikację przygotował: Zespół Zakładu Rozwoju Regionalnego Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego Skład zespołu: Marek Ciechowski Piotr Dawidko Magdalena Dej Bolesław Domański (konsultacje merytoryczne) Jarosław Działek Janusz Górecki Krzysztof Gwosdz Robert Guzik Arkadiusz Kocaj Anna Łobodzińska (Zakład Geografii Ludności, Osadnictwa i Rolnictwa IGiGP UJ) korekta: Justyna Sobala ryciny: Arkadiusz Kocaj Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej ul. Basztowa 22, 31 156 Kraków Adres do korespondencji: 30 017 Kraków, ul. Racławicka 56 (012) 63 03 368, (012) 63 03 374 e mail: gospodarka@umwm.pl Copyright Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2012. Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane z podaniem źródła. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. PUBLIKACJA WSPÓŁFINANSOWANA PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO.

Spis treści 4 Spis treści Cel i zakres opracowania... 3 1. Wielkość i struktura inwestycji... 5 1.1. Napływ inwestycji w latach 1989-2010... 5 1.2. Struktura inwestycji według typu nakładów... 7 1.3. Struktura branżowa inwestycji... 8 1.4. Główni inwestorzy... 9 2 Inwestycje według sekcji i działów PKD... 11 Przemysł... 11 Budownictwo... 18 Handel... 18 Usługi... 20 3 Innowacyjność i zaawansowanie technologiczne... 29 Nakłady na działalność innowacyjną... 30 Centra badawczo-rozwojowe w Małopolsce... 34 Zaawansowanie technologiczne firm z kapitałem zagranicznym... 36 Podsumowanie... 39 4 Zatrudnienie w firmach zagranicznych... 40 Zatrudnienie według kraju pochodzenia inwestora... 40 Zatrudnienie według działów i sekcji PKD... 41 Zwolnienia grupowe... 50 Bilans zatrudnienia... 51 Najwięksi pracodawcy... 53 5 Kraje pochodzenia kapitału... 54 6 Rozmieszczenie inwestycji zagranicznych... 64 7 Inwestycje realizowane w 2011 roku i planowane... 74 Przemysł i budownictwo... 74 Handel... 75 Usługi... 76 8 Czynniki i bariery atrakcyjności inwestycyjnej w regionie... 78 9 Wnioski... 84 Bibliografia... 88 Spis tabel... 91 Spis rycin... 93 Załączniki... 95

Cel i zakres opracowania Niniejsze opracowanie jest raportem końcowym z badania Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2009 i 2010 roku, którego głównym celem była identyfikacja inwestorów z kapitałem zagranicznym w Małopolsce. Badanie miało za zadanie wskazać źródła pochodzenia zainwestowanego kapitału, największych inwestorów oraz prawidłowości rozmieszczenia inwestycji wraz z analizą struktury i dynamiki napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych na teren województwa małopolskiego. Dane zaprezentowane w tym opracowaniu dotyczą głównie lat 2009 i 2010. Wartości inwestycji dla analizowanych lat odniesiono do tendencji, jakie miały miejsce w ostatnich dwóch dekadach. Przedmiotem zainteresowania są bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ; foreign direct investment, FDI), to jest przedsięwzięcia, które wiążą się z dążeniem zagranicznego inwestora do uzyskania trwałego dochodu przez efektywny wpływ na decyzje miejscowego przedsiębiorstwa. Jako miarę owego oddziaływania przyjęto posiadanie przez inwestora co najmniej 10% udziału w kapitale akcyjnym/zakładowym spółki. Badano następujące cechy bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ): rodzaj działalności, który określano zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD 2007) na poziomie sekcji i działów, kraj pochodzenia inwestora, przy czym przyjmowano państwo źródła kapitału a nie rejestracji spółki nadrzędnej wobec polskiej filii, forma inwestycji w podziale na: prywatyzacje, nakłady na obiekty budowane od podstaw (greenfield), przejęcia firm prywatnych, dodatkowe nakłady w firmach wcześniej przejętych lub sprywatyzowanych, lokalizacja inwestycji według faktycznego miejsca poniesionych nakładów (metoda zakładowa), okres realizacji inwestycji, struktura wielkościowa inwestycji i przedsiębiorstw, mierzona nakładami udziałowców zagranicznych i liczbą zatrudnionych osób. Podstawową miarą aktywności kapitału zagranicznego jest wielkość nakładów wyrażona w dolarach amerykańskich (USD). Innymi używanymi miernikami są liczba pracowników oraz liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Ponadto, najważniejsze dane o wielkości nakładów inwestycyjnych zostały podane także w euro (załącznik 1). Autorzy dążyli do pozyskania danych bezpośrednio od przedsiębiorstw i inwestorów. W tym celu do 243 inwestorów, którzy zatrudniali na koniec 2008 roku 50 osób lub ponieśli do końca 2008 roku nakłady przekraczające 1 mln USD, zwrócono się z ankietą telefoniczną i internetową. Uzyskano 48 wypełnionych kwestionariuszy. Pozyskano ponadto 195 rocznych sprawozdań finansowych firm. Przeprowadzano także kwerendy Krajowego Rejestru Sądowego, prasy codziennej i specjalistycznej, newsletterów branżowych oraz baz danych, m.in. HBI, rejestru REGON, Listy Największych Inwestorów Zagranicznych w Polsce prowadzonej przez PAIiIZ oraz Wykazu transakcji zawartych w spółkach z udziałem Skarbu Państwa, w których nastąpiło zbycie akcji/udziałów. 5 Cel i zakres opracowania

W trakcie prowadzonych badań wiele firm zastrzegło sobie prawo nieudostępniania do wiadomości publicznej ujawnionych danych. Informacje takie wykorzystano jedynie w zbiorczych zestawieniach statystycznych. Przytaczane w tekście przybliżone wartości inwestycji dla pojedynczych firm opierają się w tym przypadku na publicznie dostępnych źródłach, np. rocznych raportach finansowych publikowanych w Monitorze Polskim B, prasie specjalistycznej, komunikatach firm dla mediów, itd. W związku z pozyskaniem nowych danych skorygowano wielkość inwestycji w województwie małopolskim dla niektórych lat przed 2009 rokiem. Opracowanie składa się z dziewięciu rozdziałów. Podstawowe charakterystyki bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Małopolsce w 2009 i 2010 roku zawarto w rozdziale pierwszym. Szczegółowe omówienie aktywności inwestorów według rodzajów działalności przedstawiono w rozdziale drugim, który jest najobszerniejszą częścią pracy. W kolejnej części przedstawiono rozważania nad innowacyjnością i zaawansowaniem technologicznym firm z kapitałem zagranicznym oraz ich potencjalnym oddziaływaniem na regionalny system innowacji. Następny rozdział jest poświęcony zatrudnieniu w firmach zagranicznych. Podstawowe prawidłowości dotyczące krajów pochodzenia kapitału omówiono w rozdziale piątym, a rozmieszczenie inwestycji na terenie Małopolski w rozdziale szóstym. W rozdziale siódmym zawarto informacje o przedsięwzięciach inwestycyjnych w trakcie realizacji i planowanych po 2010 roku. Raport kończy analiza czynników i barier w przyciąganiu inwestycji zagranicznych do regionu oraz syntetyczna prezentacja podstawowych prawidłowości dotyczących inwestycji zagranicznych na terenie Małopolski w latach 2009 i 2010. Załączniki obejmują listę największych inwestorów zagranicznych w województwie w latach 1989-2010, listę największych inwestorów, którzy zaangażowali na terenie Małopolski w latach 2009 i 2010 co najmniej 1 mln USD, informacje o inwestycjach realizowanych lub planowanych do realizacji po 2010 roku oraz statystyczne zestawienie ważniejszych danych dotyczących aktywności inwestorów zagranicznych w latach 2009 i 2010 wyrażonych w euro. W raporcie zamiennie używane są określenia województwo małopolskie, Małopolska i region. 6 Cel i zakres opracowania Autorzy pragną złożyć podziękowania wszystkim pracownikom i zarządzającym, którzy wyrazili zgodę na wzięcie udziału w badaniach i poświęcili swój czas na przygotowanie danych na potrzeby niniejszego opracowania.

Wielkość i struktura inwestycji 1.1 Napływ inwestycji w latach 1989-2010 W 2009 i 2010 roku odnotowano w Małopolsce spadek napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (rys. 1). Wielkość zainwestowanego kapitału wynosiła odpowiednio 1 204 mln USD i 809 mln USD. Oznacza to dość istotne zmniejszenie się strumienia inwestycji w porównaniu z latami 2006-2008, kiedy aktywność zagranicznych firm w regionie była największa. Województwo małopolskie, cechujące się wysoką atrakcyjnością inwestycyjną, korzystało wówczas z dobrej koniunktury gospodarczej oraz ze zwiększonego zainteresowania Polską po wstąpieniu do Unii Europejskiej. Zmniejszająca się wartość inwestycji zagranicznych w ostatnich dwóch latach stanowi konsekwencję światowego kryzysu gospodarczego, który skutkował wstrzymaniem lub rezygnacją z wielu projektów inwestycyjnych. Wartość kapitału zainwestowanego w 2010 roku zbliżyła się do poziomu sprzed 2006 roku, kiedy to do regionu trafiały inwestycje rzędu 600-750 mln USD. Rys. 1. Wartość inwestycji zagranicznych w województwie małopolskim do końca 2010 roku Roczna warto inwestycji [mln USD] 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 0 do 1996 Źródło: badania własne 933 567 612 654 622 615 650 753 672 1997 roczna wielko inwestycji [w mln USD] 2034 Ma opolska skumulowana warto inwestycji [w mln USD] Ma opolska 15301462 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 1204 2009 Zak ad Rozwoju Regionalnego IGiGP UJ Opracowanie graficzne: Arkadiusz Kocaj 809 2010 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Skumulowana warto inwestycji [mln USD] 7 Wielkość i struktura inwestycji

Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych zrealizowanych w Małopolsce w całym okresie od 1989 do 2010 roku wyniosła 14 052 mln USD. Udział regionu w strumieniu inwestycji trafiających do Polski można oszacować na około 8%. Udział ten w ostatnich trzech latach jest podobny, a równocześnie o około 0,5 pp. (punktów procentowych) wyższy niż w okresie 2000-2007. Oznacza to, że Małopolska utrzymuje swą pozycję na tle kraju. Ogólnie rzecz biorąc, tendencje w napływie BIZ do regionu są zbliżone do trendów ogólnokrajowych (rys. 2). Dla Małopolski wyjątkowe była lata 1999 i 2008, kiedy to zwiększony napływ kapitału do województwa wynikał z dużych przejęć w sektorze bankowym. Rys. 2. Dynamika napływu kapitału zagranicznego do województwa małopolskiego na tle Polski 250 Polska ( rednia 1997 2010 = 100) 200 Ma opolska ( rednia 1997 2010 = 100) 150 100 50 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Wska nik dynamiki 8 Wielkość i struktura inwestycji 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Zak ad Rozwoju Regionalnego IGiGP UJ Opracowanie graficzne: Arkadiusz Kocaj Źródło: dane dla województwa małopolskiego na podstawie badań własnych, dane dla Polski za PAIiIZ (do 2004 roku) i NBP (od 2005 roku) Udział liczby przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym zarejestrowanych w województwie małopolskim w stosunku do całego kraju wyniósł na koniec 2010 roku 5,5% (tab. 1). Odsetek ten systematycznie rośnie w latach 2003-2010 wzrósł o 0,7 pp. Wynika to z wyższej niż przeciętnie w kraju dynamiki rejestracji spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Największy ich napływ odnotowano w 2006 roku (zarejestrowano wówczas 293 nowe firmy z udziałem kapitału zagranicznego) od tego momentu ich aktywność spadała. W latach 2009 i 2010 ustabilizowała się na poziomie około 190 nowo rejestrowanych spółek rocznie. Zmniejszającej się aktywności przedsiębiorstw zagranicznych, związanej ze spowolnieniem gospodarczym, towarzyszył wzrost liczby spółek wycofujących się z regionu. Najwięcej spółek zagranicznych wyrejestrowano w 2008 roku, gdy rozpoczął się światowy kryzys finansowy. W latach 2009 i 2010 liczba zamykanych spółek zmniejszyła się wyraźnie. Stopa wejścia netto, obrazująca saldo nowo rejestrowanych i wyrejestrowanych spółek odniesione do ogółu spółek zarejestrowanych w roku poprzednim wskazuje, że w 2010 roku odwrócił się wcześniejszy

trend spadkowy w aktywności podmiotów zagranicznych w Małopolsce, co może świadczyć o poprawie koniunktury gospodarczej. Czy tendencja ta utrzyma się w kolejnych latach zależy od sytuacji gospodarczej na świecie, a w szczególności w państwach, z których trafia najwięcej kapitału do regionu. Tab. 1. Dynamika przedsiębiorstw zagranicznych w Małopolsce rejestrowanych w REGON Liczba spółek 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Zarejestrowanych w REGON 2 364 2 523 2 694 2 987 3 240 3 394 3 565 3 736 Składających roczne sprawozdanie 813 844 920 1 092 1 110 1 251 1 381 b.d. Nowo zarejestrowanych 103 163 217 293 273 210 186 193 Wwyrejestrowanych 25 18 30 25 27 76 42 25 Wskaźniki demografii firm 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Stopa wejścia brutto [w%] 4,5 6,9 8,6 10,9 9,1 6,5 5,5 5,4 Stopa wyjścia brutto [w%] 1,1 0,8 1,2 0,9 0,9 2,3 1,2 0,7 Stopa wejścia netto [w%] 3,4 6,1 7,4 9,9 8,2 4,1 4,2 4,7 Udział województwa małopolskiego w Polsce [w %] 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Zarejestrowanych w REGON 4,8 4,9 5,0 5,2 5,3 5,3 5,4 5,5 Składająca roczne sprawozdanie 5,3 5,3 5,5 6,1 6,0 5,9 6,2 b.d. Nowo zarejestrowanych 4,9 5,2 6,5 7,7 6,8 6,3 7,3 6,4 Wyrejestrowanych 6,7 4,2 5,2 4,7 5,2 5,7 6,0 3,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS. 1.2 Struktura inwestycji według typu nakładów Zarówno w 2009, jak i w 2010 roku, największe znaczenie miały nakłady inwestycyjne na przedsięwzięcia greenfield, tj. budowę lub rozbudowę nowych zakładów produkcyjnych lub placówek usługowych zrealizowanych przez podmioty zagraniczne (rys. 3). W tej kategorii mieszczą się wydatki na obiekty wybudowane w analizowanym latach oraz dodatkowe nakłady na nowe inwestycje powstałe w latach wcześniejszych. Stanowiły one blisko 2/3 kapitału zagranicznego zaangażowanego w 2009 roku oraz blisko połowę środków wydatkowanych w 2010 roku. W obu latach ich udział przewyższał średnią dla całego okresu po 1989 roku, w którym tego rodzaju wydatki stanowiły około 1/3 ogółu nakładów. W badanym okresie inwestycje greenfield obejmowały w największej mierze obiekty handlowe i biurowe. 9 Wielkość i struktura inwestycji

Mniejsze znaczenie niż w całym okresie 1989-2010 miały przejęcia i fuzje działających prywatnych przedsiębiorstw 1. Było to bezpośrednią konsekwencją niedoboru kapitału w związku z dekoniunkturą lat 2008-2009. Łączne nakłady na ten typ inwestycji wyniosły w 2009 roku 215 mln USD, a w 2010 roku 186 mln USD. W 2010 roku, w porównaniu z 2009 rokiem i całym okresem, wzrosły nakłady na modernizację i rozbudowę wcześniej sprywatyzowanych lub przejętych spółek. W 2010 roku na ten cel przeznaczono ponad 240 mln USD. Stosunkowo najmniejsze środki trafiły na rynek z tytułu prywatyzacji spółek Skarbu Państwa. Podmioty zagraniczne uczestniczyły w prywatyzacji małopolskich spółek przede wszystkim w 2009 roku, kupując głównie mniejszościowe udziały wcześniej prywatyzowanych przez nie firm. W 2010 roku nie odnotowano większych tego rodzaju transakcji z udziałem inwestorów zagranicznych. Rys. 3. Struktura bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Małopolsce według typu nakładów 18% 11% 1% 37% 15% 18% 6% 0,2% 61% 28% 23% 0,2% 1989-2010 2009 2010 33% 49% greenfield przejęcia i fuzje dodatkowe nakłady prywatyzacje brak danych Zakład Rozwoju Regionalnego IGiGP UJ Opracowanie graficzne: Arkadiusz Kocaj Źródło: badania własne 1.3. Struktura branżowa inwestycji 10 Wielkość i struktura inwestycji W strukturze nakładów w 2009 roku przeważały inwestycje w działalności usługowe, natomiast w 2010 roku inwestycje w przemysł i budownictwo (rys. 4). Tak duży napływ kapitału zagranicznego do sektora usług w 2009 roku związany był w największym stopniu z realizacją dużych przedsięwzięć na rynku nieruchomości, głównie obiektów handlowych i biurowych. W 2009 roku wydatkowano na nim blisko 2/3 nakładów (czyli około 400 mln USD) zaangażowanych przez podmioty zagraniczne w działalność usługową w regionie. Na inwestycje na rynku nieruchomości przedsiębiorstwa zagraniczne przeznaczały duże środki już od 2004 roku, ale dopiero w 2009 roku po raz pierwszy inwestycje w tej sekcji dały jej pierwsze miejsce w strukturze branżowej BIZ w Małopolsce (wcześniej największe inwestycje trafiały z reguły do przetwórstwa przemysłowego, a w latach 1999 i 2008 do sektora finansowego). Większość dużych inwestycji w obiekty handlowe i biurowe zakończono w 2009 roku, a w 2010 roku do tej sekcji trafiło już blisko pięciokrotnie mniej środków (około 85 mln USD). W 2010 roku największe nakłady w usługach przeznaczono na działalność profesjonalną, naukową i techniczną (96 mln USD), znaczące były również inwestycje w działalności usługowe z zakresu informacji i komunikacji (62 mln USD) także tu trafiły środki podobnej wartości w roku poprzednim. Nakłady rzędu 60 mln USD 1 Transakcje mergers & acquisitions definiuje się jako czynności prawne, na podstawie których dochodzi do przejścia z jednego podmiotu na drugi akcji lub udziałów spółki kapitałowej albo przedsiębiorstwa (Pietrzak 2002). O przejęciu (acquisition) mówimy, gdy jedna firma przejmuje aktywa drugiej, stając się w ten sposób jej nowym właścicielem. Fuzja (merger) dotyczy sytuacji, gdy dwie firmy, często o podobnej wielkości, łączą się w jeden podmiot.

zainwestowano w 2009 roku w zakwaterowanie i gastronomię oraz w sektorze finansowym i ubezpieczeniowym. Blisko 70 mln USD zaangażowały w 2009 roku podmioty zagraniczne w działalność handlową, co oznaczało jednak blisko dwukrotny spadek w porównaniu z latami 2007 i 2008. W 2010 roku powróciły one do poprzedniego poziomu i wyniosły blisko 120 mln USD. Rys. 4. Roczny napływ inwestycji zagranicznych do Małopolski według sektorów gospodarki 1600 Inwestycje [mln USD] 1400 1200 1000 800 600 400 przemys i budownictwo handel us ugi 200 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Zak ad Rozwoju Regionalnego IGiGP UJ Opracowanie graficzne: Arkadiusz Kocaj Źródło: badania własne W latach 2009 i 2010 odnotowano spadek wielkości nakładów przeznaczanych przez podmioty zagraniczne na działalność przemysłową w Małopolsce, zwłaszcza w porównaniu z latami 2006-2007. Mimo to, w 2010 roku przemysł i budownictwo powróciły na pierwsze miejsce pod względem wielkości inwestycji w podziale na główne sektory gospodarki, wyprzedzając sektor usług. Stosunkowo najbardziej skurczyły się inwestycje w energetyce: ze 111 mln USD w 2008 roku do 87 mln USD w 2009 roku i 34 mln USD w 2010 roku. W przetwórstwie przemysłowym spadek ten był mniejszy: 389 mln USD w 2008 roku, 362 mln USD w 2009 roku i 345 mln USD w 2010 roku. W porównaniu z poprzednimi latami, w latach 2009 i 2010 znacznie wyższe były inwestycje w sektorze budowlanym. W 2009 roku osiągnęły one drugą największą roczną wartość w całym okresie 1990-2010 (39 mln USD), w następnym roku wyniosły około 2/3 tej sumy, co było i tak znacznie większą wartością niż w innych latach ostatniej dekady. 11 Wielkość i struktura inwestycji

1.4. Główni inwestorzy Zidentyfikowano 139 inwestorów zagranicznych, którzy w latach 2009 i 2010 zainwestowali w Małopolsce powyżej 1 mln USD. Wśród nich 39 firmy poniosły nakłady powyżej 10 mln USD, a 9 powyżej 50 mln USD. Liderem inwestycji był amerykański F&P Holding, który przeznaczył największe środki na dalszy rozwój swoich małopolskich spółek, wchodzących w skład grupy Can-Pack. Wśród największych inwestorów znalazł się TriGránit Holding, z dominującym kapitałem węgierskim działający na rynku nieruchomości handlowych i biurowych (Bonarka City Center i Bonarka 4 Business), oraz francuski koncern energetyczny EDF, właściciel elektrociepłowni w Krakowie i Chrzanowie, który rozwijał również centrum usług wspólnych w Krakowie. W pierwszej dziesiątce podmiotów najbardziej zaangażowanych kapitałowo w latach 2009 i 2010 znalazły się trzy spółki działające na rynku nieruchomości: duński TK Development (galerie handlowe w Nowym Sączu i Tarnowie), słowacki I.P.R. (wspólnie z TriGránit realizował inwestycje w Krakowie) i niemiecki Union Investment Real Estate (nowy właściciel hotelu Radisson w Krakowie 2 ). Aktywny był również właściciel banku BPH, korporacja General Electric Company, która poza inwestycjami w sektorze bankowym wyłożyła znaczące środki na zakup biurowca Onyx w Krakowie. Przetwórstwo przemysłowe reprezentuje ArcelorMittal, który konsekwentnie inwestuje w krakowską hutę. W działalność handlową na dużą skalę zaangażował się słowacko-czeski fundusz inwestycyjny Penta Investment, który przejął polskiego dystrybutora mrożonek Iglokrak. Wymienić należy także niemiecką spółkę telekomunikacyjną T-Mobile Deutschland, która inwestowała w rozbudowę swojej sieci na terenie Małopolski. 12 Wielkość i struktura inwestycji 2 Właściwie nieruchomości, w której działa hotel, ponieważ działalność hotelarską prowadzi w tym budynku firma kontrolowana przez szwedzką grupę Carlson.

Inwestycje według sekcji i działów PKD 2.1. Przemysł Działalności przemysłowe (sekcje B-E wg klasyfikacji PKD 2007) przyciągnęły w latach 2009-2010 łącznie 833 mln USD, z czego większość przypada na przetwórstwo przemysłowe (85%), reszta głównie na energetykę. Przetwórstwo przemysłowe jest działalnością, która przyciąga regularnie duże nakłady kapitału zagranicznego w Małopolsce, najczęściej otwierając listę aktywności gospodarczych o najwyższej wartości inwestycji. W latach 2009 i 2010 strumień kapitału trafiający do przetwórstwa przemysłowego wynosił odpowiednio 362 i 345 mln USD (tab. 2). Udział przemysłu przetwórczego w całości nakładów inwestycyjnych w Małopolsce był w dwóch ostatnich latach większy niż w całym okresie 1990-2010. Rys. 5. Udział wybranych gałęzi w inwestycjach zagranicznych w przemyśle przetwórczym Źródło: badania własne. Produkcja wyrobów tytoniowych Produkcja metalowych wyrobów gotowych Produkcja pojazdów i cz ci samochodowych Produkcja wyrobów z pozosta ych mineralnych surowców niemetalicznych Produkcja artyku ów spo ywczych Zak ad Rozwoju Regionalnego IGiGP UJ Opracowanie graficzne: Arkadiusz Kocaj Produkcja metali Produkcja napojów inne 9,2 5,9 7,7 Około połowa inwestycji w latach 2009-2010 trafiła do dwóch branż przemysłu przetwórczego (rys. 5) produkcji metali oraz wyrobów z metali, przy czym więcej do tej drugiej działalności (blisko 30% całości inwestycji w przetwórstwo przemysłowe w latach 2009-2010). Znaczące środki pochłonęły nakłady w produkcji artykułów spożywczych, duże i niemal identycznej wysokości w oby- 4,9 4,6 5,3 5,3 7,9 6,9 9,2 9,1 9,8 9,6 10,8 13,4 13,1 12,4 16,2 19,4 21,8 18,4 2010 2009 1989 2010 23,6 27,6 30,1 0 5 10 15 20 25 30 35 Nak ady inwestycyjne [%] 13 Inwestycje według sekcji i działów PKD

dwu latach (32-33 mln USD) były one również w przemyśle samochodowym i produkcji wyrobów z mineralnych surowców niemetalicznych. Nakłady o zbliżonej wartości, które stanowiły w każdym z badanych lat ok. 5% całości kapitału zaangażowanego w przetwórstwie przemysłowym, ponieśli producenci napojów oraz wyrobów z tytoniu. W sumie siedem wymienionych gałęzi skupiło aż 84% łącznych nakładów poniesionych w przemyśle przetwórczym w 2009 roku i 87% poniesionych w 2010 roku. Wszystkie te branże były przedmiotem znaczących inwestycji również w poprzednich latach. Wysoka pozycja produkcji wyrobów z metali w badanym dwuleciu wynika głównie z wysokości zysków zatrzymanych (reinwestowanych) przez firmę Can-Pack. Centrum zarządzania grupą należącą do F&P Holding z USA znajduje się w Krakowie. Działalność produkcyjna grupy Can-Pack w województwie skoncentrowana jest w fabryce puszek napojowych w Brzesku, gdzie w dwóch ostatnich latach poniesiono nakłady, m.in. na instalacje urządzeń obniżających wpływ na środowisko. Zaangażowanie kapitałowe przekraczające 1 mln USD w latach 2009-2010 w branży metalowej wykazało pięć innych firm. W Niepołomicach inwestują firma Staco (kraty pomostowe), która należy do zarejestrowanego w Niderlandach holdingu, oraz producent wieczek łatwootwieralnych typu twist-off Silgan White Cap (kapitał amerykański, wcześniej australijski). Inwestowali ponadto belgijscy udziałowcy Emalii z Olkusza oraz niemiecki właściciel spółki Severt w Gorlicach (konstrukcje stalowe). W Oświęcimiu w nowy zakład na terenie zakupionym od firmy chemicznej Synthos inwestuje spółka IPB (wyroby tłoczone), której właścicielem jest włoska firma Industrimeccanica Di Precisione. W listopadzie 2010 roku cywilną część Fabryki Maszyn Tarnów, zajmującą się obróbką mechaniczną elementów metalowych, kupił za 1,3 mln USD brytyjski producent maszyn i urządzeń dla przemysłu 600 Group. 14 Inwestycje według sekcji i działów PKD W branży produkcji metali liderem w zakresie ponoszonych nakładów jest koncern stalowy ArcelorMittal, właściciel grupy spółek w skład których wchodzi m.in. huta w Krakowie (dawniej Huta im. Tadeusza Sendzimira). Łączne nakłady tego brytyjsko-luksemburskiego koncernu w latach 2009 i 2010 przekroczyły 30 mln USD3. Największe sumy pochłonęło dokończenie modernizacji walcowni zimnej w krakowskiej hucie. W bocheńskim zakładzie Stalprodukt, w którym ArcelorMittal posiada ponad 1/3 akcji4, realizowane były również wielkie inwestycje. Oddano do użytku m.in. nowe linie technologiczne do produkcji blach transformatorowych, linię automatycznego pakowania taśm blachy walcowanej na gorąco w krążkach oraz linię do profilowania kształtowników zamkniętych. W oddziale Stalproduktu w Tarnowie inwestowano natomiast w linie technologiczne centrum serwisowego blach walcowanych. Zaangażowanie kapitałowe w innej wielkiej małopolskiej firmie z branży produkcji metali - Grupie Kęty zwiększyły fundusze inwestycyjne zarządzane przez brytyjską Avivę i niderlandzki ING. Inwestycje modernizacyjne w zakładzie Hydro Aluminium w Chrzanowie ponosił jego norweski właściciel Norsk Hydro. Na terenie dawnej huty aluminium w Skawinie zainwestowała w zakład sortowania, separacji oraz odzysku metalu z odpadów brytyjska spółka Erival. Produkcja artykułów spożywczych i pokrewna jej branża produkcji napojów przyciągnęła w 2009 2010 roku 111 mln USD. Największe nakłady poniósł duński Carlsberg w browarze w Brzesku. Trzeba zauważyć, że rozbudowa i modernizacja brzeskiego browaru jest największą jak do tej pory 3 Dane przybliżone, obliczone ze źródeł ogólnodostępnych. Firma nie wyraziła zgody na upublicznienie dokładnej wartości inwestycji. 4 ArcelorMittal posiada 33,77% akcji w bocheńskim Stalprodukcie, uprawniających do 38,2% głosów na walnym zebraniu wspólników.

inwestycją Carlsberga w Polsce. Ważne miejsce w funkcjonowaniu korporacji Coca-Cola na rynku polskim zajmuje zakład w Staniątkach (gmina Niepołomice), gdzie również w latach 2009-2010 miało miejsce duże zaangażowanie amerykańskiej korporacji. Największym przejęciem w przemyśle spożywczym w latach 2009 i 2010 w Małopolsce było kupno tarnowskiej firmy Lewil-Iglokrak (produkcja mrożonek) przez słowacko-czeski fundusz Penta. Inną inwestycją w akcje było kupno dużego pakietu akcji Wawelu przez brytyjski fundusz Aviva. Znaczące inwestycje w modernizację lub rozbudowę zakładów miały miejsce w ośmiu innych firmach z branży. Wśród nich wyróżniały się skawińskie firmy, które są własnością przedsiębiorstw z Niemiec: zakłady Lajkonik Snack i Bahlsen należące do korporacji Bahlsen (pieczywo cukiernicze, słone przekąski) oraz Biogran (kawa zbożowa) kontrolowana przez Kord. W nowy zakład produkcyjny w Niepołomicach inwestował francuski producent karmy dla zwierząt Royal Canin. Zagraniczni właściciele angażowali się także w modernizację i rozwój starszych zakładów produkcyjnych: Dan Cake (duński zakład cukierniczy w Chrzanowie), Segafredo Zanetti (włoska palarnia kawy w Bochni) oraz Zakład Mięsne w Tarnowie, które jako oddział grupy Sokołów należą do kapitału duńsko-fińskiego5. Dzięki zaangażowaniu zagranicznych firm województwo małopolskie jest obecnie liczącym się w Polsce obszarem produkcji części i pojazdów samochodowych, wchodząc w skład największego skupienia przestrzennego (górnośląsko-małopolskiego) tej branży w kraju6. Trzeba podkreślić, że niemal wszystkie inwestycje w latach 2009 i 2010 to nakłady w budowę nowych lub rozwój istniejących zakładów greenfield, które również są stosunkowo młode, wszystkie z nich powstały bowiem po 1999 roku. Z tego powodu branża samochodowa jest dość wyjątkowa na tle pozostałych działalności, które regularnie przyciągają duże inwestycje kapitału zagranicznego. Kryzys gospodarczy silnie dotknął największego inwestora w branży niepołomicką fabrykę ciężarówek MAN nakłady inwestycyjne w fabryce w latach 2009-2010 sięgnęły ledwie 1 mln USD7, a jeden z dostawców firmy przerwał budowę nowego zakładu na zakupionej parceli (ACP Polska). Inwestowali jednak inni producenci części samochodowych. Małopolska jest strategicznym miejscem prowadzenia działalności dla globalnego francuskiego dostawcy Valeo. Firma ta systematycznie zwiększa zaangażowanie w regionie, posiadając tu trzy duże zakłady produkcyjne, siedzibę zarządu w Polsce (Skawina), biuro handlowe i centrum badawczo-rozwojowe. W latach 2009-2010 firma intensywnie inwestowała w zakłady chłodnic i wycieraczek szyb samochodowych w Skawinie oraz w zakład systemów oświetlenia (lampy przednie, tylne i przeciwmgielne) w Chrzanowie. Skawina przez koncentrację funkcji pozaprodukcyjnych Valeo stała się miejscem, gdzie podejmuje się kluczowe decyzje dotyczące funkcjonowania tej jednej z wiodących firm motoryzacyjnych w Polsce. Inwestycje rzędu 1-5 mln USD miały miejsce w innych nowych zakładach zbudowanych w Małopolsce w ostatnich kilku latach - japońskiej firmie Nidec w Niepołomicach oraz amerykańskim oddziale Cooper Standard Automotive w Myślenicach. Nakłady przekraczające 1 mln USD poniosła ponadto japońska firma Tokai Rubber (grupa Mitsui), która jest właścicielem zakładu produkcyjnego w Wolbromiu. W latach 2009-2010 firma wdrożyła m.in. produkcję nowych wyrobów antywibracyjnych dla Suzuki i Hondy oraz wybudowała magazyn. Nakłady w zakładach produkujących wyroby z surowców niemetalicznych (łącznie ponad 50 mln USD) miały głównie miejsce w placówkach wybudowanych lub przejętych przez inwestorów 5 W zakładzie w Tarnowie oddano do użytku specjalną dojrzewalnię mięsa wołowego oraz zakupiono krajalnicę umożliwiającą przygotowanie plastrów wołowiny o stałej wadze. 6 Gwosdz K., Micek G., 2010, Spatial agglomerations in the Polish automotive industry, Przegląd Geograficzny, 82, 2, 159-190. 7 Dane przybliżone, obliczone ze źródeł ogólnodostępnych. Firma nie wyraziła zgody na upublicznienie dokładnej wartości inwestycji. 15 Inwestycje według sekcji i działów PKD

w latach 1990. Największe zaangażowanie na poziomie około 10 mln USD wykazały w latach 2009-2010 trzy korporacje. Francuski koncern Saint Gobain inwestował w zakład produkcyjny szyb zespolonych Glaspol w Jaroszowcu koło Olkusza oraz w wytwórnię mat z włókien szklanych w oddziale Saint-Gobain Velimat w Gorlicach. Brytyjski Cookson modernizował zakład Vesuvius w Skawinie (wyroby ogniotrwałe i budowlane), a austriacki Leier zakład ceramiki budowlanej w Woli Rzędzińskiej pod Tarnowem. Inwestycje rzędu 3-4 mln USD miały miejsce w kontrolowanych przez włoskie Mapei zakładach Górka Cement w Trzebini (materiały ogniotrwałe). W Małopolsce w omawianym okresie miały miejsce dwie inwestycje w zakup akcji lub udziałów firm z branży mineralnej. Austriacki Wienerberger dokończył prywatyzację Zesławic (cegielnia w Krakowie), przejmując za 2 mln USD pakiet 34,6% akcji Skarbu Państwa. Producenta kostki brukowej Libet, który posiada w Małopolsce dwa zakłady w Krakowie i Libiążu, przejął od brytyjskiego Tarmac fundusz inwestycyjny Innova Capital. Po zamknięciu w 2010 roku przez nowego właściciela (British American Tobacco) zakładu w Jaworniku (powiat myślenicki), jedyną dużą fabryką z branży tytoniowej w regonie pozostał amerykański Philip Morris. Firma ta należy do wiodących inwestorów w Małopolsce w latach 2009 i 2010 zainwestowała łączne niemal 30 mln USD. 16 Inwestycje według sekcji i działów PKD Nakłady o podobnej wysokości rzędu 20 mln USD łącznie w latach 2009-2010 w każdej z działalności miały miejsce w dwóch gałęziach przemysłu: produkcji urządzeń elektrycznych oraz wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych. W tej ostatniej branży wysokością inwestycji wyróżniała się francuska firma Polplast, która otworzyła na terenie strefy aktywności inwestycyjnej w Myślenicach nowy zakład zajmujący się przetwórstwem tworzyw. Kosztował on inwestora ponad 10 mln USD. Połowę tej sumy wydał w latach 2009-2010 szwajcarski Swisspor w Chrzanowie, gdzie posiada on fabrykę styropianu. Pozostałe firmy z branży gumowej i tworzyw sztucznych były znacznie mniej aktywne w analizowanym okresie. W Oświęcimiu halę magazynowo-produkcyjną rozbudował inny producent styropianu Austrotherm. Wśród producentów urządzeń elektrycznych od lat najwyższe nakłady ponoszą: właściciel nowosądeckiego producenta elektrod węglowych SGL Carbon oraz Lindeteves-Jacoberg z Singapuru, do którego należy fabryka silników elektrycznych Tamel w Tarnowie. Nie inaczej było w latach 2009 i 2010. Średniej wielkości zakładem w branży jest Schneider Electric Industries z Bukowna, gdzie również miały miejsce inwestycje przekraczające 1 mln USD. Natomiast, mimo częściowej realizacji inwestycji, produkcji nie rozpoczął w Krzeszowicach szwajcarski Teiszmann, producent silników o napędzie elektrycznym przeznaczonych do motorowerów i łodzi motorowych. Po około 10 mln USD w dwuleciu 2009-2010 przyciągnęły przemysł farmaceutyczny i papierniczy. W pierwszej branży nakłady dotyczyły tylko jednego podmiotu krakowskiej fabryki Pliva, która od stycznia 2009 roku jest własnością korporacji Teva z Izraela, światowego potentata w zakresie produkcji leków generycznych. Większość nakładów w przemyśle papierniczym poniósł Kimberly-Clark w Kluczach, mniejszymi inwestorami są Van Genechten (Niderlandy), który produkuje w Chełmku opakowania z tektury falistej, i Pflueger (Niemcy) posiadający fabrykę kopert w Krakowie. Nieco mniejsze były inwestycje w branży poligraficznej (łącznie 8 mln USD w latach 2009-2010), gdzie dominują nakłady amerykańskiego Donnelley posiadającego w Krakowie dwie duże drukarnie.

W pozostałych branżach przemysłu w latach 2009 i 2010 miały miejsce inwestycje pojedynczych podmiotów. Na wymienienie zasługują zwłaszcza przedsięwzięcia z branży wysokich technologii. Pierwszym jest dynamiczny rozwój firmy z branży lotniczej Kreisler Manufacturing Corporation, która w związku z pozyskaniem dużych zamówień oddała do użytku w 2011 roku nowy zakład produkcyjny na terenie Niepołomickiej Strefy Inwestycyjnej. Wcześniej firma angażowała kapitał w dotychczasowej lokalizacji (m.in. wydział rur produkujący elementy silników lotniczych) w Krakowie. Inny amerykański inwestor z sektora high-tech, Woodward Governor, w 2010 roku otworzył, także w Niepołomicach, nową fabrykę, która wytwarza czujniki kontroli i optymalizacji energii. Nakłady inwestycyjne w energetykę kształtują się na poziomie 5% ogółu inwestycji zagranicznych w regionie. Duże inwestycje w tej branży ponoszą regularnie dwa podmioty: Elektrociepłownia Kraków (wchodzi w skład francuskiego koncernu EDF) oraz Elektrownia Skawina (należy do czeskiej spółki ČEZ). W przypadku pierwszej firmy, w 2009 roku francuski właściciel wyłożył dodatkowe 51,2 mln USD na zakup od Skarbu Państwa pakietu 28,05% akcji. Dodatkowo, w latach 2009-2010, przeznaczył ponad 15 mln USD na rozwój zakładu, m.in. na nową instalację służącą transportowaniu, magazynowaniu i przeróbce biomasy. Duże nakłady, przekraczające 17 mln USD, miały także miejsce w latach 2009-2010 w Elektrowni Skawina. Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją jest działem przemysłu, w którym funkcjonuje około 10 inwestorów, których łączne nakłady w okresie 1989-2010 wyniosły 42 mln USD. W ostatnich dwóch latach największe zidentyfikowane inwestycje miały miejsce w spółce Sita Nowy Sącz, która jest własnością francuskiej grupy Suez Environment oraz w spółce Koba w Wojniczu (zagospodarowanie metalowych odpadów i złomu) należącej do grupy Can-Pack. 17 Inwestycje według sekcji i działów PKD

18 Inwestycje według sekcji i działów PKD Tab. 2. Struktura inwestycji zagranicznych w przemyśle według sekcji i działów PKD 2007 w latach 1989-2010 Nakłady 1989-2010 Nakłady w 2009 r. Nakłady w 2010 r. Wartość Odsetek Wartość Odsetek Wartość Odsetek Odsetek Odsetek Odsetek PKD Sekcja/Dział inwestycji inwestycji inwestycji inwestycji inwestycji inwestycji inwestycji inwestycji inwestycji w mln w danej w mln w danej w mln w danej ogółem ogółem ogółem USD sekcji USD sekcji USD sekcji B,C,D,E Przemysł 6 517,7 X 46,3 449,0 X 37,4 382,4 X 47,3 C Przetwórstwo przemysłowe, w tym 5743,8 100,0 40,9 362,0 100,0 30,1 344,9 100,0 42,6 24 Produkcja metali 1051,5 18,3 7,5 76,5 21,1 6,4 65,0 18,8 8,0 12 Produkcja wyrobów tytoniowych 767,1 13,4 5,5 16,7 4,6 1,4 17,0 4,9 2,1 25 Produkcja metalowych wyrobów gotowych 611,7 10,6 4,4 105,3 29,1 8,7 93,8 27,2 11,6 29 Produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep, naczep 565,4 9,8 4,0 32,7 9,0 2,7 32,1 9,3 4,0 11 Produkcja napojów 552,1 9,6 3,9 19,2 5,3 1,6 18,6 5,4 2,3 23 Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicz. 436,2 7,6 3,1 21,4 5,9 1,8 25,1 7,3 3,1 10 Produkcja artykułów spożywczych 398,9 6,9 2,8 31,1 8,6 2,6 48,2 14,0 6,0 21 Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych 266,9 4,6 1,9 3,7 1,0 0,3 6,4 1,9 0,8 20 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 238,3 4,1 1,7 4,7 1,3 0,4 2,2 0,6 0,3 27 Produkcja urządzeń elektrycznych 215,9 3,8 1,5 11,5 3,2 1,0 6,9 2,0 0,9 17 Produkcja papieru i wyrobów z papieru 166,4 2,9 1,2 4,7 1,3 0,4 5,7 1,7 0,7 18 Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 165,0 2,9 1,2 4,5 1,2 0,4 3,7 1,1 0,5 22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 149,7 2,6 1,1 17,0 4,7 1,4 3,9 1,1 0,5 28 Produkcja maszyn i urządzeń 47,1 0,8 0,3 3,3 0,9 0,3 4,8 1,4 0,6 26 Produkcja komputerów, wyrobów elektron. i optycznych 28,0 0,5 0,2 6,4 1,8 0,5 7,9 2,3 1,0 14 Produkcja odzieży 27,5 0,5 0,2 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0 30 Produkcja pozostałego sprzętu transportowego 13,7 0,2 0,1 3,4 0,9 0,3 3,7 1,1 0,5 15 Produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych 11,7 0,2 0,1 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0

Wartość PKD Sekcja/Dział inwestycji w mln USD Nakłady 1989-2010 Nakłady w 2009 r. Nakłady w 2010 r. Odsetek inwestycji w danej sekcji 16 Produkcja wyrobów z drewna oraz korka 8,8 0,2 0,1 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0 Odsetek inwestycji ogółem Wartość inwestycji w mln USD Odsetek inwestycji w danej sekcji Odsetek inwestycji ogółem Wartość inwestycji w mln USD Odsetek inwestycji w danej sekcji Odsetek inwestycji ogółem 13 Produkcja wyrobów tekstylnych 8,7 0,2 0,1 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0 32 Pozostała produkcja wyrobów 7,8 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0 31 Produkcja mebli 4,9 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0-0,0 0,0 D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektr., gaz i wodę 704,3 100,0 5,0 86,7 100,0 7,2 34,3 100,0 4,2 E Dostawa wody, gospod. ściekami i odpadami, rekultywacja 42,3 100,0 0,3 2,0 100,0 0,2 3,2 100,0 0,4 B Górnictwo i wydobywanie 16,2 100,0 0,1 0,2 100,0 0,0-100,0 0,0 Źródło: badania własne 19 Inwestycje według sekcji i działów PKD

2.2 Budownictwo Poziom inwestycji zagranicznych w firmy budowlane w latach 2009 i 2010, w porównaniu z całym okresem 1989-2010, należy ocenić jako bardzo wysoki (tab. 3). Strumień kapitału, jaki trafił do tej działalności, przekroczył w dwuleciu 65 mln USD, co stanowiło ponad 1/3 wszystkich nakładów w tej działalności po 1990 roku. Największe zaangażowanie cechowało portugalską spółkę Mota- Engil, która posiada swoją polską siedzibę w Krakowie. Dużą inwestycją był zakup 71,1% udziałów w tarnowskiej spółce Poldim (dawne Polskie Drogi i Mosty) przez litewską grupę Tiltra za kwotę 22,8 mln USD. Nakłady przekraczające 1 mln USD miały także miejsce w Mostostalu Kraków, który przez Budimex-Dromex należy do hiszpańskiego Ferrovial. Swoje oddziały posiadają w Małopolsce duże firmy budowlane Hochtief i Skanska, jednak trudno ocenić precyzyjnie ich zaangażowanie kapitałowe w regionie, gdyż nie udostępniają one informacji na ten temat. Nakłady ponoszone przez firmy deweloperskie z kapitałem zagranicznym działające w Małopolsce nie mają charakteru inwestycji zagranicznych, gdyż właścicielami są ich późniejsi użytkownicy. 2.3. Handel 20 Inwestycje według sekcji i działów PKD Sumaryczna wartość nakładów poniesionych po 1989 roku przez zagranicznych inwestorów w działalność handlową w Małopolsce wyniosła na koniec 2010 roku prawie 1,3 miliarda USD. Stanowi to 9,2% ogółu inwestycji zagranicznych zrealizowanych na terenie województwa małopolskiego w latach 1990-2010 (tab. 4). Zdecydowaną większość nakładów w tych dwóch dekadach pochłonęły inwestycje w handlu detalicznym (prawie 3/4 ogółu zainwestowanego kapitału). Niespełna 1/4 wartości inwestycji przypadła na handel hurtowy, pozostałe nakłady były związane z handlem pojazdami samochodowymi i ich naprawą. Do najważniejszych zagranicznych inwestorów w branży handlowej od lat należą operatorzy sieci hipermarketów. Pierwszą czwórkę największych inwestorów stanowią: brytyjskie Tesco, francuski Carrefour oraz niemieckie Metro (sieci dystrybucyjne Makro Cash&Carry, Real, Media Markt i Saturn) i francuska grupa Association Familiale Mulliez. Ta ostatnia zawdzięcza swoją wysoką pozycję głównie inwestycjom dokonanym w latach 2008-2009. Udział przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w ogólnej powierzchni sprzedaży w województwie małopolskim wyniósł na koniec 2009 roku 18,3%. W porównaniu z przeciętną dla całego kraju, był niższy o 4,1 pp. W strukturze własnościowej sklepów w sektorze prywatnym do inwestorów zagranicznych w Małopolsce należy 2,1% obiektów przy średniej dla Polski wynoszącej 2,6% 8. Do inwestorów zagranicznych należą przede wszystkim sklepy wielkopowierzchniowe (powierzchnia sprzedaży ponad 2 tys. m 2 ), w tym hipermarkety 9 oraz centra handlowe. Zdecydowana większość obecnych w Małopolsce sieci hipermarketów (wyjątkiem jest sieć delikatesów Alma i Bomi) i praktycznie wszystkie sieci dyskontowe 10 stanowią własność zagraniczną. Inwestorzy zagraniczni mają też duży udział wśród sieci supermarketów, przy czym niektóre z nich prowadzone są jedynie pod znakiem franczyzowym zagranicznej sieci. 8 Rynek wewnętrzny w 2009 roku, 2010, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. 9 Zgodnie z definicją GUS za hipermarket uznaje się sklep o powierzchni sprzedaży powyżej 2 500 m2, sprzedający żywność oraz inne towary konsumpcyjne i artykuły przemysłowe. 10 Dyskont (sklep dyskontowy) sklep o powierzchni sprzedaży zazwyczaj nie mniejszej niż 300 m2, charakteryzujący się ograniczonym asortymentem i stosunkowo niskimi cenami.

Inwestycje w branży handlowej w samym 2009 roku wyniosły niecałe 70 mln USD (tab. 4), z czego prawie 90% przypadło na handel detaliczny. Na powyższe nakłady złożyła się w zdecydowanej większości aktywność inwestycyjna ośmiu podmiotów zagranicznych, z których każdy zaangażował ponad 1 mln USD. Warto zaznaczyć, że ponad połowa ogółu kapitału zainwestowanego w analizowanej sekcji pochodziła z Association Familiale Mulliez (sieci handlowe Auchan i Leroy Merlin). Grupa ta całość nakładów przeznaczyła na inwestycję w hipermarket Auchan mieszczący się w centrum handlowo-usługowym Bonarka City Center w Krakowie, ukończonym w IV kwartale 2009 roku. Auchan jest właścicielem części tego obiektu, a nie jego najemcą jak inne firmy handlowe, stąd tak wysokie nakłady inwestycyjne. Znaczącym inwestorem była w 2009 roku również szwedzka Ikea, która rozbudowuje w Krakowie hipermarket oferujący meble i artykuły dekoracyjne. Pozostali inwestorzy ponieśli łączne nakłady w wysokości prawie 22,9 mln USD (niecała 1/3 ogółu nakładów). Najważniejsi z nich to: Arrow ECS (sprzęt komputerowy), Sephora (kosmetyki i perfumy), Mitsubishi Electric (maszyny i urządzenia) oraz Peek & Cloppenburg (odzież). W 2010 roku nakłady w handlu były znacząco wyższe w porównaniu do 2009 roku, ich wartość osiągnęła bowiem 120 mln USD (tab. 4). Była ona tym samym jedną z najwyższych od 1989 roku. Warto zaznaczyć, że większość nakładów (ponad 60%) poniesiono na handel hurtowy, a nie jak zazwyczaj na handel detaliczny. Inwestycje w handel hurtowy poniesione w 2010 roku stanowią ponad 1/5 ogółu wartości nakładów w tej branży od 1989 roku. Taka sytuacja zaistniała głównie na skutek dużej transakcji przejęcia Grupy Kapitałowej Iglokrak przez słowacko-czeski fundusz inwestycyjny Penta. Nakłady o wartości co najmniej miliona USD poniosło w analizowanej sekcji kilkanaście podmiotów. Oprócz wspomnianej inwestycji Penta, grono dużych inwestorów tworzą Metro AG (właściciel Makro Cash & Carry) oraz Ikea, która w 2010 roku kontynuowała rozbudowę swojej placówki w Krakowie. Inwestycja Metro wiązała się z kupnem od Armatury Kraków działki przy ulicy Zakopiańskiej (około 6 ha), w pobliżu Parku Handlowego Zakopianka, z przeznaczeniem pod budowę nowego sklepu Makro Cash&Carry. Realizacja umowy sprzedaży prawa wieczystego użytkowania nieruchomości odbywała się w kilku etapach, dlatego poniesione nakłady inwestycyjne odnoszą się odpowiednio do 2008 oraz 2010 roku (większość). Wśród pozostałych inwestorów, którzy ponieśli w 2010 roku łączne nakłady w wysokości prawie 50 mln USD, można wymienić m.in. brytyjski Kingfisher (właściciel sieci sklepów wielkopowierzchniowych Castorama, który otworzył w Nowym Targu swoją pierwszą placówkę poza Krakowem), Tesco (nakłady poniesione na budowę nowych supermarketów), brytyjski koncern IMI (centrum logistyczne w Olewinie k. Olkusza) oraz niemiecki Arrow ECS (handel sprzętem komputerowym). Dotychczasowa wartość nakładów inwestycyjnych w handel i naprawy pojazdów samochodowych ma niewielki wpływ na łączną sumę inwestycji zagranicznych w całej branży handlowej. W 2009 roku skala tych inwestycji była znikoma w porównaniu do działań, jakie podjęły przedsiębiorstwa handlu detalicznego i hurtowego (0,2% wartości nakładów w sekcji). W 2010 roku inwestycje w handel i naprawy pojazdów samochodowych wyraźnie wzrosły (do około 6 mln USD), jednak wciąż stanowiły zaledwie 5% ogółu nakładów w analizowanej sekcji. Całkowita wartość zainwestowanych środków została uzyskana dzięki zaangażowaniu inwestycyjnemu Volvo Truck, które otworzyło w Skawinie jeden z siedmiu w Polsce punktów sprzedaży i serwisu samochodów ciężarowych tej marki. 21 Inwestycje według sekcji i działów PKD