Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Szczecinie 71-342 Szczecin, ul. Wincentego Pola 6, tel.: 091-4870313, fax: 091-4861141 OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO POWIATU SZCZECIN ZA 2011 r.
SPIS TREŚCI ZAGADNIENIA Z ZAKRESU EPIDEMIOLOGII 6 I SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH.. 6 1. Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych 6 1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe 6 1.1.1. Ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową, które wystąpiły w okresie od 01.01.2011 r. do 31.12.2011r. 11 1.1.2. Ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową, które wystąpiły w sezonie od 01.06.2011 r. do 31.08.2011 r. 11 1.2. Decyzje administracyjne wydane w 2011 r. na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi 12 1.3. Wirusowe zapalenia wątroby. 12 1.3.1. Wirusowe zapalenia wątroby typu A.. 12 1.3.2. Wirusowe zapalenia wątroby typu B.. 13 1.3.3. Wirusowe zapalenia wątroby typu C.. 13 1.4. Grypa sezonowa, grypa wywołana nowym wirusem AH1N1.. 14 1.5 Choroby wieku dziecięcego.. 16 1.6. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu 22 1.6.1. Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu.. 23 1.6.2. Wirusowe zapalenie opon mózgowych 24 1.6.3. Wirusowe zapalenie mózgu.. 24 1.7. Inwazyjna choroba meningokokowi... 24 1.8. Borelioza z Lome.. 25 1.9. Styczność, narażenie na wściekliznę potrzeba szczepień... 26 2.Realizacja szczepień ochronnych 29 2.1. Niepożądane odczyny poszczepienne.. 30 Podsumowanie i wnioski. 30 II STAN SANITARNY PODMIOTÓW DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ. 31 1. Decyzje administracyjne wydane na podmioty działalności leczniczej, z wyodrębnieniem decyzji dot. opiniowania pomieszczeń 31 2
2. Zakłady Opieki Zdrowotnej... 32 2.1. Szpitale - stan techniczny i funkcjonalność, dezynfekcja, utrzymywanie bieżącej czystości, sterylizacja... 32 2.2. Zakażenia szpitalne i ocena działalności szpitalnych zespołów ds. zapobiegania i zwalczania zakażeń szpitalnych. 66 3. Przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie i ambulatoria.. 68 3.1. Indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe praktyki lekarskie, lekarzy dentystów oraz pielęgniarek i położnych. 70 Podsumowanie i wnioski. 72 ZAGADNIENIA Z ZAKRESU HIGIENY ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU.. 73 1. Stan sanitarny obiektów żywności i żywienia i materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków 73 2. Jakość zdrowotna środków spożywczych oraz materiałów i wyrobów, przeznaczonych do kontaktu z żywnością.. 87 3. Zatrucia pokarmowe postępowanie w ognisku choroby przenoszonej drogą pokarmową... 89 4. Współpraca z innymi inspekcjami, instytucjami podjętych w ramach określonych akcji.. 89 5. Znakowanie środków spożywczych.. 91 6. Nadzór nad obrotem grzybami i przetwórstwem grzybów. 93 7. Nadzór nad przestrzeganiem warunków określonych w rozporządzeniach 1829/2003 i 1830/2003 dotyczących żywności genetycznie zmodyfikowanej 94 8. Ocena sposobu żywienia i podejmowane działania związane z edukacją dotyczącą prawidłowego żywienia 94 ZAGADNIENIA Z ZAKRESU HIGIENA PRACY 96 1. Nadzór bieżący nad zakładami pracy 96 2. Ocena narażenia na czynniki rakotwórcze lub mutagenne 107 3. Ocena narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne 107 4. Nadzór nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami oraz produktami biobójczymi... 107 5. Choroby zawodowe. 108 ZAGADNIENIA Z ZAKRESU HIGIENY KOMUNALNEJ. 110 1. Stan sanitarny wybranych obiektów. 110 1.1. Ustępy publiczne.. 110 3
1.2. Obiekty świadczące usługi hotelarskie skategoryzowane i nie objęte kategoryzacją 111 1.3. Domy Pomocy Społecznej 111 1.4. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu, odnowy biologicznej oraz świadczące łącznie wybrane z powyższych usług pod kątem zachowania wymogów procesów mycia i dezynfekcji oraz, gdy zachodzi taka potrzeba, procesów sterylizacji narzędzi wykorzystywanych podczas świadczenia usług.. 112 1.5. Obiekty komunikacji publicznej dworce autobusowe, dworce i stacje PKP, środki transportu osobowego 114 1.6. Cmentarze i zakłady pogrzebowe w kontekście nadzoru nad postępowaniem ze zwłokami i szczątkami ludzkimi z uwzględnieniem zapobiegania chorób zakaźnych i zakażeń 116 2. Jakość wody przeznaczonej do spożycia.. 117 2.1. Zbiorowe zaopatrzenie w wodę do spożycia.. 117 2.2. Inne podmioty zaopatrujące w wodę.. 118 3. Baseny kąpielowe 119 3.1. Ocena jakości wody basenowej i stanu sanitarno-technicznego basenów.. 119 4. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej szpitale 121 4.1. Zaopatrzenie szpitali w wodę.. 121 4.2. Postępowanie z bielizną szpitalną i pralnictwo. 122 4.3. Postępowanie z odpadami medycznymi w aspekcie ochrony zdrowia ludzkiego z uwzględnieniem spełnienia wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowego postępowania z odpadami medycznymi... 125 4.4. Postępowanie z odpadami komunalnymi.. 127 4.5. Postępowanie ze zwłokami w aspekcie ochrony zdrowia ludzkiego, prosektoria. 127 Podsumowanie 128 ODDZIAŁ HIGIENY DZIECI I MŁODZIEŻY. 129 1. Szkoły i inne placówki oświatowo-wychowawcze oraz wypoczynek dzieci i młodzieży.. 129 2. Warunki pobytu dzieci i młodzieży w placówkach nauczania i wychowania 130 3. Warunki zdrowotne 130 4. Profilaktyczna opieka zdrowotna i dożywianie w szkołach 134 5. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi... 135 6. Wypoczynek dzieci i młodzieży.. 135 7. Realizacja zagadnień problemowych 135 4
8. Ocena higieny procesów nauczania.. 136 Podsumowanie 136 ODDZIAŁ ZAPOBIEGAWCZEGO NADZORU SANITARNEGO 138 ODDZIAŁ OŚWIATY ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA 140 1. Działalność w zakresie promocji zdrowia i oświaty zdrowotnej. 140 2. Metody pracy... 140 3. Realizacja zadań oświatowo-zdrowotnych w oparciu o cele Narodowego Programu Zdrowia.. 141 4. Szkolenia i konferencje z zakresu oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia. 158 5. Współpraca z administracją rządową, samorządową i innymi służbami inspekcji sanitarnej.. 161 Podsumowanie. 162 ODDZIAŁ BADAŃ I POMIARÓW ŚRODOWISKOWYCH 163 Spis tabel.. 164 Spis rycin. 166 5
ZAGADNIENIA Z ZAKRESU EPIDEMIOLOGII I SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH 1. Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych Opracowanie przedstawia zasadnicze dane dotyczące kształtowania się sytuacji epidemiologicznej wybranych chorób zakaźnych na terenie Szczecina w roku 2011, w odniesieniu do lat 2009-2010. Raport przygotowano na podstawie rocznych sprawozdań o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach przygotowywanych dla Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie. 1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe W roku 2011 zgłoszono łącznie 137 przypadków zatruć i zakażeń pokarmowych o etiologii bakteryjnej (współczynnik zapadalności 33,7 na 100 tys. mieszkańców). Jest to o 20 zachorowań więcej niż w roku ubiegłym, gdzie zanotowano ogółem 117 przypadków zatruć i zakażeń pokarmowych (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców w roku 2010 wynosił 28,8). Porównując rok 2011 do roku 2009 stwierdza się niewielki spadek zachorowań różnica wynosi 31 zgłoszonych i zarejestrowanych zachorowań. Tab. 1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe o etiologii bakteryjnej w Szczecinie w latach 2009-2011. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Nazwa jednostki chorobowej ogółem lata 2009-2011 Liczba zachorowań Liczba zachorowań w % Liczba zachorowań Rok 2009 2010 2011 Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Zatrucia i zakażenia pokarmowe 233 55.2 94 23,1 58 14,3 80 19,7 Salmonellozy jelitowe 179 42,4 73 18,0 55 14,5 51 12,6 Salmonellozy pozajelitowe 10 2,4 1 0,2 4 1,0 5 1,2 Czerwonka bakteryjna 0 0 0 0 0 0 1 0,2 Ogółem 422 100 168 41,3 117 28,8 137 33,7 Najczęstszą przyczyną zdiagnozowanych zatruć pokarmowych wywołanych w roku 2011 były zatrucia wywołane przez bakterie z grupy Salmonella. Poniżej przedstawiono opracowanie danych statystycznych 6
dotyczących kształtowania się sytuacji epidemiologicznej występowania salmonelloz jelitowych w Szczecinie w roku 2011 w odniesieniu do ostatnich 2 lat (tj. 2009-2010). W roku 2011 zarejestrowano potwierdzonych bakteriologicznie 51 przypadków zachorowań to jest o 4 zachorowania mniej niż w roku 2010. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców w roku 2011 w stosunku do roku poprzedniego spadł o 1,9 i wynosił 12,6. W porównaniu z rokiem 2009 w roku sprawozdawczym 2011 zarejestrowano również spadek zachorowań. Różnica rejestracji wyniosła 22 zachorowań współczynnik zapadalności zmalał o 5,4. Spośród 51 zarejestrowanych potwierdzonych wynikami laboratoryjnymi salmonelloz jelitowych w roku 2011 duży odsetek (36 osób) chorych poddano hospitalizacji - 70,6 %. Najwięcej z nich (20 pacjentów) hospitalizowano w Samodzielnym Publicznym Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Szczecinie, ul. Arkońska 4 (na oddziale dziecięcym 18 osób, na oddziale dorosłych 2 osób). Pozostałe osoby hospitalizowane były w innych szpitalach Szczecina. W analizowanym okresie (2009-2011 r.) najczęstszym występującym serotypem Salmonella jelitowych u chorych była Salmonella Enteritidis. W roku 2011 wyhodowano 43 przypadki zachorowań na ten typ Salmonella, stanowiło to 84,3 % ogółu zarejestrowanych w roku sprawozdawczym. Oprócz najczęściej stwierdzanej S. Enteritidis, identyfikowano serotypy: Typhimurium (4) co stanowiło różnicując wg serotypu tej bakterii 11,7 % ogółu rejestrowanych, Salmonella Mbandaka (1) i Salmonella Derby (1) - to po 2 % ogółu rejestrowanych. Ryc. 1. Salmonellozy jelitowe w 2011 roku rejestracja wg serotypu % udział Salmonelloz jelitowych w roku 2011 - wg serotypu 2 2 11,7 S. Enteritidis S. Typhimurium S. Mbandaka S. Derby 84,3 Analizując zachorowania na salmonellozy należy podkreślić, że w grupie największego ryzyka podobnie jak w latach poprzednich były osoby o obniżonej sprawności układu odpornościowego, czyli niemowlęta i dzieci do 6 roku życia. W roku 2011 w tej grupie wiekowej zarejestrowano 38 zachorowań (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 9,4), co stanowi 74,5 % ogółu zachorowań. 7
Sezonowość zachorowań była typowa dla salmonelloz ze szczytem w miesiącach styczeń, czerwieclipiec oraz wrzesień październik. Liczba odnotowanych zachorowań wynosiła odpowiednio: 5, 7, 6, 11, 8. Oprócz rejestracji ozdrowieńców Salmonella w roku 2011 podobnie jak w latach poprzednich spoczywał na Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej obowiązek prowadzenia rejestracji czasowych nosicieli Salmonella. Przez okres 3 lat ogółem zarejestrowano 186 nosicieli Salmonelloz jelitowych (rok 2011 61 nosicieli - współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wyniósł 15). Liczba ta zawiera zarówno ozdrowieńców, którzy przeszli w nosicielstwo czasowe tej bakterii jak również osoby, u których nie wystąpiły objawy chorobowe a stwierdzono u nich salmonellozę przypadkowo, gdy wykonywali badania kału do książeczek zdrowia do celów sanitarno-epidemiologicznych oraz od osób z kontaktu z ozdrowieńcami i nosicielami. Według przedstawionych danych w ostatnich 3 latach w Szczecinie rejestrowano niewielki wzrost nosicieli czasowych tej bakterii. W roku 2011 zarejestrowano o 8 nosicieli więcej niż w roku 2010. Różnica pomiędzy wskaźnikiem zapadalności w roku 2011 była o 1,9 niższa niż w roku 2010. W porównaniu z rokiem 2009 liczba rejestrowanych nosicieli zmniejszyła się o 11 przypadków w roku 2011 tym samym różnica współczynnika zapadalności na 100 tys. mieszkańców wyniosła 2,7. Ryc. 2. Nosiciele Salmonella w Szczecinie w latach 2009-2011. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 18 współczynni zapadalności na 100 tys. mieszkańców 16 14 12 10 8 6 4 2 0 17,7 15 13,1 2009 2010 2011 Nosiciele Salmonella rok W roku 2011 zarejestrowano 18 nosicieli pałeczek Salmonella, którzy wykonali badania do książeczek do celów sanitarno-epidemiologicznych. Stanowiło to 29,5 % ogółu zarejestrowanych nosicieli w Szczecinie. Wskaźnik zapadalności nosicieli salmonelloz wykonujących badania do książeczek do celów sanitarnoepidemiologicznych w roku 2011 był w stosunku do lat 2009-2010 wyższy i w roku sprawozdawczym wyniósł 29,5. 8
Tab. 2. Nosicielstwo Salmonella w Szczecinie w latach 2009-2011 - nosiciele przebadani do książeczek do celów sanitarno-epidemiologicznych. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców oraz udział procentowy Rok bieżący 2009 2010 2011 Nosicielstwo Salmonella Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Udział procentowy Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Udział procentowy Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Udział procentowy 15 3,7 20,5 13 3,2 24,5 18 4,4 29,5 W roku 2011 zarejestrowano 5 przypadków zakażeń pozajelitowych wywołanych przez bakterie Salmonella. Wszyscy pacjenci byli hospitalizowani. W 2 przypadkach wyhodowano Salmonella Enteritidis (materiał poddany do badania to: krew i mocz). W jednym przypadku wyhodowano z posiewu krwi Salmonella Typhimurium. W pozostałych dwóch przypadkach brak określenia typu Salmonella, ponieważ wysłano próby do potwierdzenia do Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie (w jednym przypadku materiał pobrano z ropy z przestrzeni zaotrzewnowej, zaś w drugim z rany kardiochirurgicznej). W porównaniu z latami ubiegłymi nastąpił znikomy wzrost zachorowań na Salmonellozy pozajelitowe wśród mieszkańców Szczecina w roku 2010 zarejestrowano 4 przypadki. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Szczecinie prowadzi rejestrację nosicieli stałych Salmonella Typhi i Paratyphi. W roku 2011 nie zarejestrowano żadnego przypadku zachorowania na dur brzuszny. Na terenie Szczecina zarejestrowanych było 7 stałych nosicieli tej bakterii (4 nosicieli Salmonella Typhi, 2 Salmonella Paratyphi B oraz 1 Salmonella Paratyphi C). W roku 2011 wykreślono z nosicielstwa 3 osoby (2 zgony, 1 zmiana meldunku przekaz do innej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej) Wirusowe zakażenia jelitowe Rotawirusy są najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia żołądka i jelit u niemowląt i małych dzieci na całym świecie. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową. W Szczecinie, w roku 2011 zarejestrowano 451 przypadków biegunki rotawirusowej (współczynnik zapadalności 111,1 na 100 tys. mieszkańców). Hospitalizowano 445 przypadków, co stanowi 98,7 % ogółu zachorowań. W 2010 r. zarejestrowano 238 przypadków biegunki rotawirusowej (współczynnik zapadalności 58,6 na 100 tys. mieszkańców). Hospitalizowano 226 przypadków, co stanowi 95 % ogółu zachorowań. 9
Tab. 3. Zestawienie zachorowań na biegunki rotawirusowe w Szczecinie w latach 2009-2011. Liczba przypadków i współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Rok 2009 2010 2011 Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Biegunki rotawirusowe 205 50,4 238 58,6 451 111,1 Ryc. 3. Liczba przypadków zachorowań na biegunki rotawirusowe w Szczecinie w latach 2009-2011 liczba przypadków 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 451 205 238 2009 2010 2011 rok biegunki rotawirusowe Ryc. 4. Biegunki rotawirusowe w Szczecinie w latach 2009-2011. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 120 wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 100 80 60 40 20 0 111,1 50,4 58,6 2009 2010 2011 rok Biegunki rotawirusowe 10
1.1.1. Ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową, które wystąpiły w okresie od 01.01.2011 r. do 31.12.2011 r. W Polsce za ognisko zbiorowego zatrucia i zakażenia pokarmowego uważa się zachorowanie co najmniej 2 osób po spożyciu tej samej żywności, w tym samym czasie w określonym środowisku. Patogeny wywołujące zatrucia i zakażenia jelitowe szerzą się głownie drogą pokarmową. Objawy żołądkowo-jelitowe najczęściej wywoływały bakterie (z rodzaju Salmonella) oraz wirusy (rotawirusy). Pracownicy pionu Epidemiologii Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie w 2011 r. uczestniczyli w opracowaniu 10 ognisk zbiorowych zatruć pokarmowych, tj. o 4 ogniska więcej niż w roku 2010. W roku 2011 liczba osób chorych na zachorowanie łącznie z 10 ognisk wynosiła 37 w tym 16 do 14 go roku życia. Na zachorowanie ogółem w 2011 r. narażonych z ognisk zatruć pokarmowych było 99 osób, tj. o 54 osoby mniej niż w roku poprzednim. Pomimo, że w roku sprawozdawczym wystąpiło więcej ognisk zatruć pokarmowych jednakże uczestniczyło w nich mniej osób niż w roku 2010. Hospitalizacji poddano 24 pacjentów w tym 12 dzieci do 14-go roku życia (w roku 2010 odpowiednio hospitalizowano 23 pacjentów w tym 9 dzieci do 14-go roku życia). W dwóch przypadkach zatrucia pokarmowe wywołane były bakterią Salmonella (jedno ognisko domowe i jedno w zakładzie pracy). Czynnikiem etiologicznym w 7 przypadkach były rotawirusy (dom rodzinny). W jednym przypadku ogniska obejmującego 82 osoby zakładu leczniczego nie udało się określić czynnika etiologicznego. Osoby chore uskarżały się na bóle brzucha, wymioty, gorączkę, osłabienie, nudności i luźne stolce. Z analizy nośników zakażenia w jednym przypadku podejrzanym produktem było spożycie surowego mięsa mielonego, w jednym spożycie lodów. W pozostałych 8 ogniskach nie udało się ustalić nośnika zakażenia. Wśród uczestników zarejestrowanych ognisk nie zarejestrowano zgonów. 1.1.2. Ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową, które wystąpiły w sezonie od 01.06.2011 r. do 31.08.2011 r. W sezonie letnim zarejestrowano wystąpienie jednego ogniska choroby przenoszonej drogą pokarmową. Miało ono miejsce pod koniec sezonu wiosennego (w II kwartale 2011 r.). Podejrzanym produktem były spożyte lody. W zatruciu pokarmowym brało udział 5 osób w tym 2 chorych dzieci do 14-go roku życia oraz 3 zdrowe osoby z kontaktu (1 dziecko do 14-go roku życia). Żadne z chorych dzieci nie hospitalizowano. Czynnikiem etiologicznym była Salmonella Enteritidis. Należy przyjąć, że zarejestrowana liczba zatruć i zakażeń pokarmowych jest tylko wierzchołkiem góry lodowej, ponieważ większość chorych leczy się samodzielnie w domu, tylko część chorych zgłasza się do lekarza pierwszego kontaktu, a ten tylko niektórych kieruje na badania bakteriologiczne. 11
1.2. Decyzje administracyjne wydane w 2011 r. na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi W roku 2011 na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wystawiono łącznie 26 decyzji administracyjnych, w tym: odsunięcia od uczęszczania do przedszkoli otrzymało 15 dzieci; 3 decyzje administracyjne nakazujące odsunięcie od uczęszczania do szkół gdzie przystąpieniem do zajęć było posiadanie aktualnej książeczki do celów sanitarno-epidemiologicznych z ujemnymi wynikami badań kału; 8 decyzji zakazujących wykonywania czynności zarobkowych. Spośród ozdrowieńców Salmonella oraz nosicieli tej bakterii, którym wystawiono decyzje administracyjne wszystkie osoby wykonały zalecenia i powróciły do swoich dawnych obowiązków po otrzymaniu ujemnych badań kontrolnych kału. Do przedszkoli jednak powróciło tylko 13 dzieci. Pozostałych 2 nosicieli podlegać będzie dalszemu nadzorowi epidemiologicznemu w roku 2012. 1.3. Wirusowe zapalenia wątroby Poniżej przedstawiono statystykę zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby wywołane wirusem typu A, B lub C oraz nosicielstwo. Rejestracja przypadków zachorowań na WZW ma wyłącznie charakter bierny i opiera się tylko na zgłoszeniach przekazywanych PPIS w Szczecinie przez lekarzy i kierowników laboratoriów diagnostycznych. Na tę zgłaszalność wpływała także coraz bardziej dostępna i powszechna diagnostyka serologiczna wirusowego zapalenia wątroby. 1.3.1. Wirusowe zapalenia wątroby typu A W latach 2009-2011 zanotowano pojedyncze przypadki zachorowania na WZW typu A (tzw. żółtaczkę pokarmową) w Szczecinie. W roku sprawozdawczym 2011 zachorowały 3 osoby. Podejrzanym źródłem wystąpienia objawów chorobowych wg pacjentów były owoce morza spożyte w restauracji, w innym przypadku przyczyną zachorowania było spożycie poza granicami kraju kebaba. W związku z małą ilością występowania zakażeń na żółtaczkę pokarmową zwiększa się liczba osób nieodpornych, zwłaszcza dzieci i młodzieży, co może stanowić w przyszłości zagrożenie wystąpienia epidemii wyrównawczych. Tab. 4. Zachorowania na WZW typu A WZW rok 2009 2010 2011 Zarejestrowane Liczba zachorowań 3 4 3 wirusowe zapalenia wątroby typu A zapadalność 0,5 0,9 0,7 12
1.3.2. Wirusowe zapalenia wątroby typu B Rejestracja zachorowań na WZW typu B w Szczecinie kształtuje się od dwóch lat na tym samym poziomie. Zarówno w roku 2011 jak i w roku 2010 zarejestrowano tylko 2 przypadki WZW typu B. Oba przypadki WZW typu B stwierdzone w roku sprawozdawczym były o ostrym przebiegu. Trudno jednoznacznie określić czy tak mała ilość zgłaszanych przypadków zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B to efekt prowadzonych od lat szczepień ochronnych p/wzw typu B. Tab. 5. Zachorowania na WZW typu B WZW Rok 2009 2010 2011 Zarejestrowane Liczba zachorowań 7 2 2 wirusowe zapalenia wątroby typu B zapadalność 1,7 0,2 0,2 W latach 2009-2011 rejestrowano podobną liczbę nowo wykrytych przypadków nosicielstwa antygenu HBs Ag (wirusa żółtaczki typu B). W roku 2009-56 przypadków (współczynnik zapadalności 13,8 na 100 tys. mieszkańców). W roku 2010 odnotowano 59 nosicieli tego antygenu. W roku tym wśród nowo zarejestrowanych przypadków nosicielstwa HBs Ag pojawiło się 11 przypadków u osób zaszczepionych p/wzw typu B, co stanowi 18,6 % zarejestrowanych przypadków. W roku sprawozdawczym 2011 zarejestrowano 50 przypadków nosicielstwa, jest to najmniejsza liczba przypadków nosicielstwa na przestrzeni trzech ostatnich lat. Spośród 50 zarejestrowanych nosicieli 6 z nich otrzymało pełne szczepienia p/wzw typu B przed stwierdzeniem dodatniego czynnika chorobotwórczego. Tab. 6. Nosicielstwo HbS Ag Nosicielstwo WZW typu B Rok 2009 2010 2011 Zarejestrowani Liczba zachorowań 56 59 50 nosiciele HbS Ag zapadalność 13,8 14,5 12,3 1.3.3. Wirusowe zapalenia wątroby typu C Rejestracja przypadków zachorowań na WZW ma wyłącznie charakter bierny i opiera się tylko na zgłoszeniach przekazywanych Państwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu w Szczecinie, przez lekarzy i kierowników laboratoriów diagnostycznych. Poniższa tabela obrazuje sytuację epidemiologiczną dotyczącą zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C, na przestrzeni ostatnich trzech lat. W roku 2011 zarejestrowano 10 przypadków nosicielstwa WZW typu C (współczynnik zapadalności 2,5 na 100 tys. mieszkańców) w porównaniu z rokiem 2010 jest to o 1 przypadek rejestracji mniej. Porównując zaś z rokiem 2009 zarejestrowano o 8 przypadków więcej zachorowań na WZW typu C (współczynnik zapadalności 0,5 na 100 tys. mieszkańców). 13
Tab. 7. Wirusowe zapalenia wątroby typu C. Liczba zachorowań i wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców w latach 2009-2011 WZW Rok 2009 2010 2011 Zarejestrowane Liczba zachorowań 2 11 10 wirusowe zapalenia wątroby typu C zapadalność 0,5 2,7 2,5 W roku 2011 zarejestrowano 100 przypadków nosicielstwa HCV to jest o 10 przypadków więcej niż w 2010 roku gdzie wówczas zarejestrowano 90 takich przypadków (współczynnik zapadalności 22,2 na 100 tys. mieszkańców). W porównaniu z rokiem 2009 w roku sprawozdawczym 2011 zarejestrowano o 12 przypadków nosicielstwa mniej. Liczba zarejestrowanych przypadków nosicielstwa HCV od kilku lat wykazuje naprzemienną tendencję wzrostu i spadku. Tab. 8. Nosicielstwo HCV Zarejestrowane nosiciele HCV WZW rok 2009 2010 2011 Liczba zachorowań 112 90 100 zapadalność 27,6 22,2 24,6 1.4. Grypa sezonowa, grypa wywołana nowym wirusem AH1N1 Grypa jest ostrą, bardzo zakaźną chorobą wirusową, mającą szczególne powinowactwo do układu oddechowego. Źródłem zakażenia jest chory człowiek. Zakażenie szerzy się drogą kropelkową. Zachorowania mogą występować w formie cyklicznych epidemii i pandemii. Grypa może być również przyczyną zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia mózgu i opon mózgowordzeniowych, zaostrzenia chorób przewlekłych, a nawet zgonu. Większość przypadków grypy diagnozowanych jest tylko na podstawie objawów klinicznych, co powoduje ich stosunkowo niską wiarygodność etiologiczną. Obowiązek zgłaszania zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi spoczywał na wszystkich placówkach służby zdrowia. W 2011 r. do PSSE w Szczecinie zgłoszono 2.761 przypadków podejrzeń zachorowań na grypę sezonową. Żadnego pacjenta nie hospitalizowano. W sezonie 2010/2011 odnotowano 38 przypadków zachorowań na grypę A/H1N1v (w tym 4 dzieci) oraz 1 zachorowanie na grypę typu A, łącznie 39 (współczynnik zapadalności 9,6 na 100 tyś. mieszkańców). Hospitalizowano 34 osoby z powodu grypy A/H1N1v (w tym 3 dzieci). 14
Ryc. 5. Liczba przypadków podejrzeń i zachorowań na grypę w Szczecinie w latach 2009-2011 liczba przypadków 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 6715 2761 878 2009 2010 2011 rok Grypa Ryc. 6. Liczba przypadków podejrzeń i zachorowań na grypę w Szczecinie w latach 2009-2011. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1652,3 680 216,4 2009 2010 2011 rok Grypa W roku 2011 kontynuowano program SENTINEL, którego wdrażanie w Szczecinie rozpoczęto w 2004 roku. Nadzór SENTINEL jest zintegrowanym systemem nadzoru epidemiologicznego i wirusologicznego nad grypą. Prowadzony jest przez lekarzy pierwszego kontaktu, którzy zbierają dane o klinicznych zachorowaniach na grypę, oraz zobowiązani są do pobrania materiałów do badań wirusologicznych od pacjentów z objawami grypy. W sezonie 2010/2011 program SENTINEL realizowało 28 lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, którzy sprawowali opiekę medyczną nad 51.158 pacjentami. Taki zintegrowany i reprezentatywny dla całego kraju nadzór epidemiologiczny i wirusologiczny jest niezbędny dla systemu wczesnego ostrzegania w sytuacji epidemii oraz spodziewanej pandemii grypy. 15
Ryc. 7. Liczba szczepień p/w grypie w Szczecinie w latach 2009-2011 liczba osób zaszczepionych p/grypie 25000 20000 15000 10000 5000 21894 16558 17355 0 2009 2010 2011 rok Szczepienia p/grypie Najskuteczniejszą obecnie metodą profilaktyki są szczepienia ochronne. Dają one możliwość najskuteczniejszej walki z tą chorobą, zwłaszcza, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że jest ona poważna, masowa, występuje corocznie, daje dużą zachorowalność i śmiertelność w grupach ryzyka. Od lat zainteresowanie szczepieniem przeciw grypie było bardzo duże. W roku 2009 zaszczepiono 21.894 osób. W roku 2010 zainteresowanie szczepieniem przeciwko grypie nieco spadło zaszczepiło się 16.558 osób. W roku 2011 w punktach szczepień zrejestrowano niewielki wzrost wyszczepialności p/grypie. W roku 2011 zaszczepiono 17.355 osób. 1.5 Choroby wieku dziecięcego Ospa wietrzna Ospa wietrzna jest ostrą, wirusową, wysoce zaraźliwą chorobą zakaźną, przenoszoną drogą kropelkową. Na ospę wietrzną chorują głównie dzieci. W Polsce od 1999 roku zarejestrowana jest szczepionka przeciwko ospie wietrznej. Przeznaczona ona głównie jest do czynnego uodpornienia osób zdrowych od 9. m. ż., oraz osób z tzw. grup dużego ryzyka. W Szczecinie w roku 2011 zaszczepiono przeciwko ospie wietrznej 422 osoby. W 2011 r. w porównaniu do lat 2009-2010, zaobserwowano tendencję wzrostową zachorowań na ospę wietrzną. Do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie zgłoszono 1444 przypadki zachorowań (współczynnik zapadalności 355,7 na 100 tys. mieszkańców) hospitalizowano 17 osób. Obserwuje się tendencję wzrostową zgłoszeń zachorowań na ospę wietrzną. W roku 2009 zgłoszono 765 zachorowań (współczynnik zapadalności 188,2 na 100 tys. mieszkańców) hospitalizowano 7 osób, w 2010 r. stwierdzono 982 w tym hospitalizowano 9 osób. 16
Tab. 9. Zestawienie zachorowań na ospę wietrzną w Szczecinie w latach 2009-2011 Rok 2009 2010 2011 Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Ospa wietrzna 765 188,2 982 242,0 1444 355,7 Ryc. 8. Liczba przypadków zachorowań na ospę wietrzną w Szczecinie w latach 2009-2011 1600 1444 liczba przypadków 1400 1200 1000 800 600 400 200 765 982 ospa wietrzna 0 2009 2010 2011 rok Ryc. 9. Zachorowania na ospę wietrzną w Szczecinie w latach 2009-2011 współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców ospa wietrzna współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 400 350 300 250 200 150 100 50 0 355,7 242 188,2 2009 2010 2011 ospa wietrzna rok 17
Płonica (szkarlatyna) Jest to ostra choroba zakaźna wieku dziecięcego, która występuje wśród dzieci młodszych w przedziale wiekowym 3 7 r. ż. Płonicę wywołują bakterie zwane paciorkowcami. Do zarażenia dochodzić może poprzez przedmioty (typu ubranie, pościel, zabawki, smoczki) i żywność zawierającą te bakterie, zwłaszcza mleko i jego przetwory, niekiedy jajka, ale także przez wodę i kurz. Płonica wymaga wczesnego podania antybiotyku, aby nie doszło do groźnych w skutkach powikłań, którymi mogą być: zapalnie mięśnia sercowego, zapalenie ucha środkowego, zapalenie nerek i stawów. W przypadku płonicy nie ma możliwości podnoszenia odporności poprzez szczepienia. W analizowanych latach 2009-2011 zanotowano znaczny wzrost zgłoszeń zachorowań na płonicę. Poniżej umieszczono tabelaryczne zestawienie zarejestrowanych zgłoszonych do PSSE w Szczecinie zachorowań na szkarlatynę. W samym roku 2011 zarejestrowano 261 możliwych przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 64,3 na 100 tys. mieszkańców). W stosunku do roku sprawozdawczego w roku 2009 zgłoszono o 162 zachorowania mniej (99 zachorowań - współczynnik zapadalności 24,4 na 100 tys. mieszkańców). W roku 2010 zarejestrowano spadek zgłoszeń zachorowań do roku 2009 i roku 2011. W roku 2010 zarejestrowano 148 zachorowań (współczynnik zapadalności 36,5 na 100 tys. mieszkańców) żadna z osób nie wymagała leczenia szpitalnego. Tab. 10. Zestawienie zachorowań na płonicę w Szczecinie w latach 2008-2010 Rok 2009 2010 2011 Nazwa jednostki chorobowej Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Szkarlatyna (Płonica) 99 24,4 148 36,5 261 64,3 Ryc. 10. Liczba przypadków zachorowań na płonicę w Szczecinie w latach 2009-2011 300 250 261 liczba przypadków 200 150 100 50 99 148 Płonica 0 2009 2010 2011 rok 18
Ryc. 11. Zachorowania na płonicę w Szczecinie w latach 2009-2011. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 70 współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 60 50 40 30 20 10 0 64,3 36,5 24,4 2009 2010 2011 Płonica rok Różyczka Różyczka (łac. Rubeola), to choroba wieku dziecięcego. Wirus różyczki przenoszony jest drogą kropelkową. Zachorowanie na różyczkę u kobiety w ciąży może spowodować bardzo poważne zmiany rozwojowe płodu. Najskuteczniejszą ochroną przed różyczką są szczepienia ochronne. W roku 2011 nie odnotowano żadnego przypadku różyczki wrodzonej. Świadczy to o prawidłowym uodpornieniu kobiet w wieku rozrodczym. W latach 2009-2011 obserwuje się naprzemienny wzrost i spadek zgłoszonych zachorowań na różyczkę. Zdecydowanie najwyższą zachorowalność na tę jednostkę chorobową zanotowano w roku 2011. Zarejestrowano 57 przypadków różyczki (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców był wysoki i wynosił 14,0). Z tego 30 mężczyzn i 27 kobiet. Nieszczepionych 17 osób. Zaszczepionych 1 dawką szczepionki 24 mężczyzn i 16 kobiet łącznie zaszczepionych 40 osób. W roku 2009 zarejestrowano o 5 przypadków zachorowań mniej do roku sprawozdawczego. W 2010 r. zarejestrowano spadek zgłoszonych zachorowań - 18 zachorowań na różyczkę (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 4,4). Tab. 11. Zestawienie zachorowań na różyczkę w Szczecinie w latach 2009-2011. Liczba przypadków i współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Rok 2009 2010 2011 Nazwa jednostki chorobowej Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Różyczka 52 12,8 18 4,4 57 14,0 19
Ryc. 12. Zachorowania na różyczkę w Szczecinie w latach 2009-2011. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 14 12 10 8 6 4 2 0 14 12,8 4,4 2009 2010 2011 Różyczka rok W roku 2011 na różyczkę najczęściej chorowały dzieci w wieku od 1 do 8 r. ż., łącznie zarejestrowano 15 przypadków, 1 przypadek zachorowania w 15 r. ż. oraz w przedziale wiekowym 30-34 lata - 2 przypadki. Ryc. 13. Liczba przypadków zachorowań na różyczkę w Szczecinie w latach 2009-2011 60 50 57 liczba przypadków 40 30 20 10 52 18 Różyczka 0 2009 2010 2011 rok Świnka Nagminne zapalenie przyusznic, tzw. świnka (łac. parotitis epidemica, ang. mumps) jest to stan zapalny ślinianek przyusznych wywołanych przez wirusa świnki. Choroba zaczyna się nagle. Świnka może wywoływać wiele powikłań, które występują u dzieci starszych lub osób dorosłych są to: zapalenie ucha 20
środkowego prowadzące czasem do głuchoty, zapalenie trzustki, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych a u około 20 % mężczyzn bóle i obrzęk jąder, co może prowadzić do bezpłodności. W latach 2009-2011 r. zaobserwowano znaczny spadek liczby zachorowań na świnkę. W roku 2010 zarejestrowano 17 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności wyniósł 4,2 na 100 tys. mieszkańców), jest to aż o 37 przypadków mniej niż w roku 2009. Liczba zgłoszonych zachorowań na świnkę w roku 2011 wynosiła 20 możliwych przypadków (współczynnik zapadalności wyniósł 4,9 na 100 tys. mieszkańców). W 2011 roku najczęściej chorowali: mężczyźni 13, (od 4-15 r. ż.), kobiety - 7 (od 2-15 r. ż). Tab. 12. Zestawienie zachorowań na świnkę w Szczecinie w latach 2009-2011. Liczba przypadków i współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Rok 2009 2010 2011 Nazwa jednostki chorobowej Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Świnka 54 13,3 17 4,2 20 4,9 Ryc. 14. Liczba przypadków zachorowań na świnkę (nagminne zapalenie przyusznic) w Szczecinie w latach 2009-2011 60 liczba przypadków 50 40 30 20 10 54 17 20 0 2009 2010 2011 rok zachorowania na świnkę 21
Ryc. 15. Zachorowania na nagminne zapalenie przyusznic w Szczecinie w latach 2009-2011. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 14 12 10 8 6 4 2 0 13,3 4,2 4,9 2009 2010 2011 rok zachorowania na świnkę Krztusiec W roku sprawozdawczym 2011 wzrosła liczba zgłoszonych przypadków zachorowania na krztusiec. Zarejestrowano 11 przypadków, w tym 6 dzieci wymagało hospitalizacji. W roku sprawozdawczym 2010 zarejestrowano 3 przypadki zachorowania na krztusiec, w tym 1 dziecko wymagało hospitalizacji. W poprzednim roku 2009 odnotowano 1 przypadek zachorowania 1.6. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu jest neuroinfekcją spowodowaną przekroczeniem bariery krew- płyn mózgowo- rdzeniowy, przez różne czynniki infekcyjne m.in.: bakterie, wirusy, pierwotniaki i grzyby. Typowymi objawami klinicznymi jest zespół objawów oponowych z bólami głowy, wymiotami, gorączką często z utratą przytomności, a w przypadku zajęcia mózgu z towarzyszącymi objawami neurologicznymi W roku 2011 zarejestrowano zachorowania na bakteryjne i wirusowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Tab. 13. Zestawienie zachorowań na wirusowe i bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w Szczecinie w latach 2008-2010. Liczba przypadków i współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Rok 2009 2010 2011 Rodzaj zapalenia opon mózgrdzeniowych Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców bakteryjne 12 3,0 9 2,2 20 5,0 wirusowe 17 4,2 23 5,7 30 7,4 22
Wszystkie osoby chore hospitalizowano. Ze względu na długotrwałe i kosztowne leczenie tej choroby oraz częste następstwa neurologiczne nierzadko prowadzące do trwałego inwalidztwa zapalenie opon mózgowordzeniowych stanowi nadal istotny problem kliniczny i społeczny. 1.6.1. Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu W roku 2011 zarejestrowano 20 przypadków zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W 2 przypadkach przyczyną zachorowań była Streptococcus pneumoniae oraz tyle samo Staphylococcus aureus. Wszystkie osoby chore hospitalizowano. Tab. 14. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu w latach 2009-2011 Choroby zakaźne - zapalenie opon mózgowordzeniowych Rok i mózgu 2009 2010 2011 Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu nie określone 2 1 2 O etiologii Neisseria meningitidis 0 1 1 O etiologii Streptococcus pneumoniae 3 0 2 O etiologii bakteryjnej innej i nieokreślone 3 2 15 Ryc. 16. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu bakteryjne i wirusowe w Szczecinie w latach 2009-2011 liczba przypadków 30 25 20 15 10 5 0 30 23 20 17 12 9 2009 2010 2011 rok bakteryjne zapalenie opon mózgowo rdzeniowych i mózgu wirusowe opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 23
Ryc. 17. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu bakteryjne i wirusowe w Szczecinie w latach 2009-2011. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 8 7 6 5 4 3 2 1 0 7,4 5,7 5 4,2 3 2,2 2009 2010 2011 rok bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 1.6.2. Wirusowe zapalenie opon mózgowych W roku 2011 zarejestrowano 30 przypadków zachorowań na wirusowe zapalenie opon mózgowych, jest to o 7 przypadków zachorowań więcej niż w roku 2010 i o 16 więcej niż w roku 2009. W roku sprawozdawczym nie zarejestrowano ogniska tej choroby. Przedział osób chorujących na wirusowe zapalenie opon mózgowych to dzieci od 1 roku życia do dorosłych w wieku 55 lat. Wszystkich pacjentów hospitalizowano w Klinice Chorób Zakaźnych Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala zespolonego w Szczecinie, ul. Arkońska 4. 1.6.3. Wirusowe zapalenie mózgu W roku 2011 zarejestrowano w Szczecinie jeden przypadek wirusowego zapalenia mózgu w przebiegu ospy wietrznej. Zachorowało dziecko w wieku 2 lat i poddane zostało hospitalizacji. 1.7. Inwazyjna choroba meningokokowa To określenie zaplenia opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy wywołanych przez bakterie Neisseria meningitidis. Ze względu na różnice antygenowe wielocukrów otoczki wyróżnia się 13 grup serologicznych Neisseria meningitidis, z czego 5 serotypów jest chorobotwórczych: A, B, C, W135,Y. W Polsce zachorowania są powodowane głownie przez serotyp B i serotyp C. W roku 2011 w Szczecinie zidentyfikowano 2 przypadki zachorowania wywołanego w jednym przypadku przez serotyp B w drugim przypadku nie określono serotypu. Zachorowaniu uległo dwoje dzieci w wieku 1 roku życia i w 3 m-cu życia. W każdym przypadku przeprowadzane były dochodzenia epidemiologiczne oraz podjęto działania mające na celu przecięcie dróg szerzenia się zakażeń. U osób z najbliższego otoczenia chorych zastosowano chemioprofilaktykę rekomendowaną przez Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki 24
Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego układu nerwowego (KOROUN). Na rynku dostępne jest szczepienia przeciwko meningokokom, chroni ono jednak tylko przeciwko niektórym serotypom Neisseria meningitidis. Nie ma jednej uniwersalnej szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokowym. Tab. 15. Choroba meningokokowa w 2011 r. Choroby zakaźne - posocznica O etiologii Neisseria meningitidis O etiologii Hemophilus influenze O etiologii Streptococcus pneumoniae Rok 2011 Liczba zachorowań 2 zapadalność 0,5 Liczba zachorowań 1 zapadalność 0,2 Liczba zachorowań 1 zapadalność 0,2 W roku 2011 zarejestrowano również po jednym przypadku posocznicy o etiologii Hemophilus influenze i Streptococcus pneumoniae. Wszystkie osoby hospitalizowano. 1.8. Borelioza z Lyme W Szczecinie, w roku 2011 zarejestrowano 92 przypadki zachorowań na boreliozę. Hospitalizacji wymagało 14 pacjentów, w tym 3 osoby z powodu neuroboreliozy pod postacią porażenia nerwu twarzowego. Nie odnotowano w minionym roku przypadków zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych w przebiegu boreliozy. W roku 2010 zarejestrowano 115 przypadków zachorowań na boreliozę. Hospitalizacji wymagało 31 pacjentów m.in.: 9 osób z powodu neuroboreliozy, a w tym 5 przypadków choroby przebiegającej pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W roku 2009 zarejestrowano 77 osób, u których stwierdzono boreliozę, wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 18,9. W latach 2009-2011 ilość przypadków zachorowań na boreliozę kształtowała się na podobnym, stałym poziomie. Ryc. 18. Liczba przypadków zachorowania na boreliozę w Szczecinie w latach 2009-2011 120 100 115 liczba przypadków 80 60 40 20 77 92 borelioza 0 2009 2010 2011 rok 25
Ryc. 19. Borelioza -współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Szczecina w latach 2009-2011 30 współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 25 20 15 10 5 0 28,3 22,7 18,9 2009 2010 2011 borelioza rok Nasilenie zachorowań obserwuje się od maja do października, a szczyt zachorowań przypada w okresie między czerwcem a sierpniem, co wiąże się z aktywnością i cyklem rozwojowym kleszczy. Związane jest to także z częstym przebywaniem ludzi w okresie letnim w lasach i na łąkach w celach rekreacyjnych oraz z noszeniem lżejszych ubrań, co umożliwia przedostanie się kleszcza na skórę. 1.9. Styczność, narażenie na wściekliznę potrzeba szczepień Wścieklizna (lyssa) jest chorobą zakaźną o ostrym przebiegu i niemalże światowym zasięgu. Wywołuje ją wirus atakujący ośrodkowy układ nerwowy ssaków (mózgowie, rdzeń kręgowy) w tym również ludzi. Do zakażenia wścieklizną dochodzi wskutek ugryzienia przez zainfekowane zwierzę, a także poprzez kontakt z jego śliną, gdy kontakt ten następuje w miejscu skaleczenia, zadrapania. Nieleczona wścieklizna prawie zawsze prowadzi do śmierci. W latach 2009-2011 liczba zgłoszonych i zarejestrowanych pokąsanych utrzymywała się na zbliżonym poziomie. W roku 2011 liczba pokąsanych przez zwierzęta ludzi wyniosła 500 przypadków pokąsań (współczynnik zapadalności wynosił 123,2 na 100 tys. mieszkańców). 26
Ryc. 20. Pokąsania ludzi w Szczecinie w latach 2009-2011. Liczba przypadków 500 499 500 liczba przypadków 498 497 496 495 494 493 495 494 pokąsania ludzi przez zwierzęta 492 491 2009 2010 2011 rok Ryc. 21. Pokąsania ludzi w Szczecinie w latach 2009-2011. Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Pokąsania ludzi przez zwierzęta 123,5 123,2 współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 123 122,5 122 121,5 121 120,5 121,8 121,7 2009 2010 2011 rok W latach 2009-2010 zarejestrowano podobną liczbę przypadków pokąsań i wynosiła odpowiednio w roku 2009 495 (współczynnik zapadalności wynosił 121,8 na 100 tys. mieszkańców), zaś w roku 2010 zarejestrowano o jeden przypadek pokąsania mniej, tj. 494 pokąsań (współczynnik zapadalności wynosił 121,7 na 100 tys. mieszkańców). 27
Tab. 16. Zestawienie liczby pokąsań ludzi przez zwierzęta chore lub podejrzane o wściekliznę w Szczecinie w latach 2009-2011 Rok bieżący Ogółem 2009 2010 2011 Gatunek zwierząt Liczba przypadków ogółem za lata 2008-2010 Pokąsania w % Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców ogółem 1489 100 495 121,8 494 121,7 500 123,2 pies 1128 75,8 377 92,8 375 92,4 376 92,6 kot 308 20,7 101 24,8 102 25,1 105 25,9 szczur 15 1 7 1,7 3 0,7 5 1,2 nietoperz 5 0,3 0 0 4 1,0 1 0,2 tchórzofretka 8 0,5 3 0,7 1 0,2 4 1 inne zwierzęta 24 1,6 7 1,7 9 2,2 9 2,2 Wg gatunku zwierząt, które pokąsały poszkodowanych w 2011 roku dominowały pokąsania przez psy 376 przypadków pokąsań, na drugim miejscu znalazły się koty 105 przypadki pokąsań w następnej kolejności pokąsania przez nietoperze 1 przypadek i szczury 5 przypadki. Na pozostałe 9 pokąsań przypadały pojedyncze pokąsania przez zwierzęta takie jak: mysz, lis, jeż, wiewiórka, kuna Ryc. 22. Pokąsania ludzi w Szczecinie w roku 2011. Udział procentowy wg gatunku zwierząt 20,7 Pokąsania ludzi przez zwierzęta w roku 2011 - udział procentowy 1 0,3 0,5 1,6 75,8 pies kot szczur nietoperz tchórzofretka inne zwierzęta W przypadku pokąsania lub oślinienia przez zwierzę podejrzane lub chore na wściekliznę, przed zachorowaniem chroni podana jak najszybciej po zakażeniu szczepionka przeciw wściekliźnie. Szczepienia ludzi prowadzone były w roku 2011 w Poradni Profilaktyki Wścieklizny Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego 28
Szpitala Zespolonego w Szczecinie przy ul. Arkońskiej 4. Lekarze pracujący w Poradni oceniali stopień narażenia pacjenta na zakażenie wścieklizną i kwalifikowali do ewentualnych szczepień. Tab. 17. Liczba szczepionych osób p/w wściekliźnie w Szczecinie w latach 2009-2011 Liczba osób zakwalifikowanych do szczepień Ogółem w latach 2009-2012 Liczba przypadków Liczba przypadków Rok 2009 2010 2011 Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków Współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 295 115 28,3 82 20,2 98 24,1 W związku z powyższym w latach 2009-2011 wdrożono szczepienia przeciw wściekliźnie łącznie 295 poszkodowanym, co stanowi 20 % ogółu pokąsanych (1.489 pokąsanych). Pomimo utrzymującej się liczbie rejestracji pokąsań w latach 2009-2010, w roku 2011 liczba zaszczepionych pokąsanych wynosiła 98 (wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wyniósł 24,1), zaszczepiono więc o 16 pokąsanych mniej niż w roku 2009 (115 pokąsanych zaszczepionych), a o 16 więcej niż w roku 2010. W 84 przypadkach podjęto szczepienia przeciwko wściekliźnie pokąsanym przez zwierzęta domowe zaś w 14 przypadkach przez zwierzęta dzikie. W 2011 roku tylko trzy przypadki wymagały hospitalizacji i wdrożenia zarówno surowicy jak i szczepienia z powodu pokąsania przez nietoperza. W pozostałych 95 przypadkach wdrożono szczepienia i pogryzieni leczeni byli ambulatoryjnie. W myśl art. 24 poz. 4 i 5 Ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570 z 5 grudnia 2008 r. ze zm.) organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej współdziałają w zakresie zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych, które mogą być przenoszone ze zwierząt na ludzi. W związku z powyższym w roku 2011 na potrzeby PSSE w Szczecinie Powiatowy Inspektor Weterynarii nakazał decyzją administracyjną obserwacje zwierząt. Na podstawie przeprowadzonego dochodzenia epizootycznego oraz badań klinicznych zwierząt przez urzędowego lekarza weterynarii wyniki wszystkich obserwacji wykluczały wystąpienie choroby zakaźnej zwierząt. 2. Realizacja szczepień ochronnych W 2011 r. program Szczepień Ochronnych na terenie miasta Szczecina realizowany był przez 83 świadczeniodawców w 94 gabinetach szczepień, które obejmowały swoją opieką 223.998 osoby, z czego 153.132 stanowiły osoby powyżej 19 roku życia. Przeprowadzono 222 kontroli punktów szczepień, w tym 54 kontrole doraźne. Przy przeprowadzanych kontrolach gabinetów szczepień szczególną uwagę zwraca się na: wykonawstwo szczepień ochronnych, bieżący stan sanitarny, 29
warunki przechowywania szczepionek, sposób postępowania ze sprzętem jednorazowego użytku, zachowanie łańcucha chłodniczego, przepływu kart uodpornienia (dokumentowanie przychodzących i wychodzących kart). Nadzorem objęto 150 zgłoszonych przez punkty szczepień tzw. matek opornych, co skutkowało, wysłaniem 150 wezwań i przeprowadzeniem dodatkowych analiz wszczepialności tych dzieci. Na skutek podjętych działań, immunizacji zostało poddane 58 dzieci. Natomiast 51 wezwań do szczepień nie podjęto w terminie. Opiekunowie prawni 6 dzieci podpisali oświadczenie, że nie wyrażają zgody na szczepienie dzieci. W 20 przypadkach osoby podlegające szczepieniu wyjechały za granicę. Pozostałe 15 dzieci zwolnione ze szczepień z powodu przeciwwskazań lekarskich. Oprócz szczepień obowiązkowych przeprowadzono immunizację z grupy szczepień zalecanych, nie finansowanych ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia, w ramach tych działań przeprowadzono: 17.355 szczepień przeciwko grypie, 422 szczepienia przeciwko ospie wietrznej, 171 szczepień przeciwko zakażeniom wirusem brodawczaka ludzkiego, 544 szczepień przeciwko zakażeniom Neisseria meningitidis, 1.015 szczepień przeciwko WZW typu A, 2.830 szczepień przeciwko zakażeniom Streptococcus pneumoniae, 861 szczepień przeciwko biegunce rotawirusowej, 460 szczepień przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. W roku 2011 według zaleceń Głównego Inspektora Farmaceutycznego, na terenie działania Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie wydano: 1 decyzję o wstrzymaniu w obrocie preparatów szczepionkowych, o czym w trybie natychmiastowym powiadomiono placówki, 1 decyzję o wycofaniu z obrotu preparatów szczepionkowych, o czym w trybie natychmiastowym powiadomiono placówki. 2.1. Niepożądane odczyny poszczepienne poszczepiennych W roku 2011 do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie nie zgłoszono odczynów Podsumowanie i wnioski 1. Niepokojącym jest wzrost zgłoszonych w 2011 r. przypadków zachorowań na grypę. Przypuszcza się, że spowodowane to było poprawą zgłaszalności chorób zakaźnych do Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Szczecinie zgodnie z Ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1570 z późn. zm.) 30
2. Należy kontynuować wdrażanie zintegrowanego systemu nadzoru epidemiologicznego i wirusologicznego nad grypą SENTINEL. 3. Szczególnym nadzorem epidemiologicznym nadal obejmować przypadki inwazyjnej choroby meningokokowej, która ze względu na ciężki, piorunujący przebieg zakażenia, stwarza zagrożenie dla życia osoby chorej, oraz jej najbliższego otoczenia. 4. W przypadku pokąsań oraz niektórych chorób odzwierzęcych celowe jest współdziałanie pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej z innymi inspekcjami, m. in. Państwową Inspekcją Weterynaryjną. 5. Prowadzić ciągły nadzór nad poprawą wykonalności obowiązkowych szczepień ochronnych wśród dzieci i młodzieży szkolnej do 19 r. ż II STAN SANITARNY PODMIOTÓW DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ Działalność kontrolno- represyjna: liczba kontroli 959; liczba decyzji merytorycznych 16; liczba decyzji-rachunków - 15 na kwotę 3.848,36 zł; liczba postanowień 45; liczba decyzji opinii 47; liczba mandatów - 7 na kwotę 1.850 zł Tab. 18. Liczba obiektów pod nadzorem PSSE Rodzaj placówki Liczba obiektów wg ewidencji liczba skontrolowanych obiektów % obiektów skontrolowanych Zakłady opieki zdrowotnej ogółem (wg MZ46) 474 392 82,7 % Praktyki lekarskie, pielęgniarskie ogółem oraz inne podmioty świadczące usługi medyczne 846 148 17,5 % Razem 1320 540 40,9 % 1. Decyzje administracyjne wydane na podmioty działalności leczniczej, z wyodrębnieniem decyzji dot. opiniowania pomieszczeń Tab. 19. Decyzje administracyjne wydane na podmioty działalności leczniczej Decyzje na stan sanitarnotechniczny i higieniczny Decyzje o wstrzymaniu działalności lub zamknięciu obiektu Postanowienia Decyzjerachunki Decyzji opinie Szpitale 6 0 1 4 (2486,66 zł) 2 Zakłady opieki zdrowotnej 7 0 26 11 (1352,06 zł) 30 Indywidualne praktyki 2 0 18 0 15 Pralnia 1 - - - - Razem 16 0 45 15 47 31