Wymagania edukacyjne WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE klasa III gimnazjum Przedstawione niżej wymagania edukacyjne zostały opracowane na podstawie obowiązującej podstawy programowej. Poszczególnym poziomom wymagań zostały przyporządkowane następujące oceny: poziom ocena niedostateczny konieczny dopuszczający podstawowy dostateczny rozszerzający dobry dopełniający bardzo dobry wykraczający celujący Szczegółowo opracowano wymagania dla poziomów od koniecznego do dopełniającego, a więc dla ocen od dopuszczającej do bardzo dobrej. Uznano, że ocena niedostateczna i celująca są graniczne, ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełni wymagań koniecznych, natomiast ocenę celującą uczeń, który wykaże się wiedzą, umiejętnościami i postawą znacznie wykraczającymi ponad poziom wymagań dopełniających. Przy formułowaniu kryteriów dla poszczególnych poziomów wymagań uwzględniono następującą zasadę: wyższy poziom osiągnięć zawiera wszystkie wymagania z niższego poziomu, a ponadto poszerza je i pogłębia. Wiedza o społeczeństwie zawiera również elementy wychowawcze, w tym wymagania dotyczące postaw i przekonań. Chodzi tu m.in. o pogłębianie świadomości patriotycznej czy kształtowanie poczucia bycia obywatelem. Sposób ich oceny powinien być możliwie zobiektywizowany, to znaczy powinien uwzględniać przede wszystkim zdobycie umiejętności merytorycznego przedstawiania i uzasadniania poglądów i postaw. Warto ponadto wziąć pod uwagę następujące elementy: aktywność podczas lekcji, umiejętność współpracy z innymi, uczestnictwo w dyskusjach, systematyczność, obowiązkowość, odpowiedzialność za podjęte zadania, udział w konkursach, a także pracę społeczną na rzecz grupy, np. w Samorządzie Uczniowskim. 1
Tematyka zajęć 1. Polska we współczesnym świecie 2. Geneza i rozwój Unii Europejskiej 3. Instytucje Unii Europejskiej i ich siedziby 4. Proces wstępowania Polski do Unii Europejskiej Wymagania na poszczególne oceny dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący Dział Świat współczesny Polska, Unia Europejska, NATO - wyjaśnia terminy: racja różne - ocenia bieżącą politykę stanu, służba sposoby działania zagraniczną dyplomatyczna w polityce Polski i konsularna - wymienia zadania - przedstawia kierunki - na podstawie mapy polskiej dyplomacji polskiej polityki przedstawia kierunki - uzasadnia konieczność polskiej polityki współpracy w Europie międzynarodowej źródłowego omawia tezę i na świecie o wpływie techniki na politykę międzynarodową - wyjaśnia termin: polityka zagraniczna - wymienia podmioty uprawnione w Polsce do prowadzenia polityki - wskazuje główne kierunki polskiej polityki - przedstawia najważniejsze etapy integracji europejskiej - wymienia nazwy organów Unii Europejskiej - zna symbole Unii - potrafi wymienić instytucje UE - wskazuje na mapie położenie miast, na terenie których znajdują się instytucje UE - zna historię integracji Polski z UE - wyjaśnia znaczenie Traktatu z Lizbony dla procesu integracji europejskiej - wskazuje na mapie państwa członkowskie Unii Europejskiej - zna strukturę instytucji UE - wie, jakie są zadania poszczególnych instytucji - potrafi wymienić etapy integracji Polski z UE - umie wskazać na mapie miejscowości, w których - przedstawia przyczyny integracji europejskiej - omawia szczegółowo etapy integracji europejskiej - potrafi przypisać odpowiednie sytuacje społeczno-gospodarcze konkretnym organom Wspólnoty - umie wymienić przedstawicieli reprezentujących Polskę w ramach działalności określonych instytucji UE - w oparciu o tekst źródłowy formułuje wnioski dotyczące decyzji rządu Polskiego - wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające z integracji Polski z Unią Europejską - uczestniczy w dyskusji na temat dalszego pogłębiania i poszerzania integracji Unii Europejskiej oraz wprowadzenia euro w Polsce - zna zasady wyborów do Parlamentu Europejskiego - rozróżnia parlamentarne frakcje polityczne i wskazuje reprezentowane przez nie interesy - potrafi wymienić polskich przedstawicieli zasiadających w poszczególnych - ocenia znaczenie takich elementów polskiej polityki, jak: wejście w struktury NATO, UE, Rady Europy czy uczestnictwo w konfliktach zbrojnych w Iraku i Afganistanie - poszukuje informacji na temat programów unijnych oraz budżetu UE - ocenia różnorodne aspekty funkcjonowania UE: finansowy, polityczny, społeczny, kulturowy itp. - opierając się na konkretnych przykładach, potrafi wyjaśnić, jak realizowana jest zasada pomocniczości i solidarności w krajach UE - umie wskazać korzyści wynikające z przystąpienia Polski do struktur Wspólnoty 2
5. Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej System polityczno gospodarczy Unii 6. NATO od zimnej wojny do współistnienia 7. Człowiek istotą gospodarującą Funkcjonowanie gospodarstwa domowego 8. Gospodarka rynkowa i jej mechanizmy - zna zasadę prezydencji w Radzie Unii Europejskiej - wie, jakie czynniki społeczno-polityczne miały wpływ na powołanie Paktu Północnoatlantyckiego - umie wytłumaczyć czym jest NATO gospodarstwo domowe - przedstawia różne źródła dochodów w gospodarstwach domowych - planuje swoje wydatki - wyjaśnia, kim jest konsument - wymienia podstawowe prawa konsumenta - tłumaczy, czym jest gwarancja towaru gospodarka - wyjaśnia terminy: konkurencja, monopol - wymienia funkcje - wyjaśnia, jak należy odbywały się kolejne etapy negocjacji - potrafi zdefiniować pojęcie jednolitego rynku europejskiego - rozumie mechanizmy rządzące jednolitym rynkiem europejskim - rozumie, czym była zimna wojna - wymienia najważniejsze organy NATO - zna pojęcia: misja pokojowa, operacja militarna Dział - wymienia rodzaje gospodarstw domowych - podaje sposoby zgłaszania reklamacji - wskazuje instytucje zajmujące się ochroną praw konsumenta - przedstawia historię - omawia funkcje poszczególne działy gospodarki o przystąpieniu do struktur Wspólnoty - potrafi przedstawić korzyści społecznogospodarcze wynikające z członkostwa Polski w Unii - zna założenia polityki regionalnej oraz polityki spójności Wspólnoty - zna programy UE przeznaczone dla młodzieży - umie przedstawić rozwój NATO na mapie Europy - potrafi opisać polską politykę obronną po 1989 roku Funkcjonowanie gospodarki rynkowej - planuje budżet domowy - wyjaśnia, czym są wydatki stałe i zmienne - podaje, na co należy zwrócić uwagę przy dokonywaniu zakupu towaru - omawia prawa konsumenta i obowiązki sprzedawcy - prawidłowo wypełnia formularz reklamacyjny - wskazuje różnice pomiędzy gospodarką centralnie planowaną i gospodarką wolnorynkową monopol i konkurencja instytucjach UE - wie czym są fundusze unijne - potrafi scharakteryzować: Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz Fundusz Spójności - potrafi wymienić misje pokojowe oraz operacje militarne, w których brali bądź biorą udział polscy żołnierze, w ramach działań NATO - określa liczebność i rodzaje współczesnych polskich gospodarstw domowych - wymienia pozytywne i negatywne skutki nieograniczonego dostępu do pieniędzy polską gospodarkę - określa zależność między - potrafi opisać założenia określonego programu unijnego przeznaczonego dla młodzieży - odpowiednio argumentuje decyzję władz polskich o przystąpieniu RP do Paktu Północnoatlantyckiego - wymienia zadania rzecznika konsumentów - tłumaczy, czym zajmuje się Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów koniunktura gospodarcza - tłumaczy ideę wprowadzania wspólnej europejskiej waluty euro 3
9. Budżet państwa dochody i wydatki Podatki i ich funkcje 10. Rola banków w gospodarce rynkowej Giełda papierów wartościowych - czyli akcje i obligacje 11. Rynek pracy Bezrobocie - czyli dlaczego nie wszyscy mają pracę posługiwać się kartą płatniczą - wyjaśnia termin: podatek - uzasadnia potrzebę płacenia podatków budżet państwa - wyjaśnia terminy: waluta, konto bankowe, lokata, kredyt - określa istotę działalności banków - wyjaśnia terminy: giełda, makler, akcja, obligacja - wyjaśnia terminy: rynek pracy, mobilność zawodowa, aktywność zawodowa, bezrobocie, bezrobotny, stopa bezrobocia - podaje przyczyny emigracji zarobkowej - wyjaśnia terminy: popyt, podaż - wymienia rodzaje podatków w Polsce - podaje wysokość stawek podatkowych obowiązujących w Polsce - wskazuje źródła dochodów i wydatków państwa - wyjaśnia terminy: emisja, NBP, Rada Polityki Pieniężnej - omawia prawo popytu i podaży - wyjaśnia terminy: indeks giełdowy, hossa, bessa - wskazuje różnice między akcjami a obligacjami - uczestniczy w dyskusji na temat przyszłości - przedstawia pozytywne strony posiadania karty płatniczej rodzaje podatków w Polsce zjawisko szarej strefy - wskazuje szanse i zagrożenia wynikające z korzystania z różnorodnych usług bankowych - wymienia nazwy miast, w których znajdują się największe współczesne giełdy papierów wartościowych Dział Człowiek w gospodarce rynkowej potrzeby - określa stopę bezrobocia lokalnego rynku pracy w powiecie, na którego - omawia działania terenie instytucji wpływających mieszka na rynek pracy - wskazuje przyczyny - wskazuje na mapie i skutki bezrobocia kierunki emigracji zarobkowej Polaków popytem i podażą - wyjaśnia terminy: deficyt budżetowy, NIP, PIT, CIT, VAT - oblicza wysokość podatku dochodowego płaconego przez obywatela - wymienia zadania Narodowego Banku Polskiego i Rady Polityki Pieniężnej - określa czynniki kształtujące prawo popytu i podaży - omawia rolę reklamy w sektorze bankowym - opisuje, na czym polega praca maklera i gra na giełdzie - ocenia ryzyko związane z grą na giełdzie - ocenia sposoby przeciwdziałania bezrobociu - proponuje własne sposoby przeciwdziałania bezrobociu - opisuje sposoby pokrywania deficytu budżetowego - ocenia skalę podatkową obowiązującą w Polsce na tle innych państw - przedstawia własne propozycje inicjatyw, które można by finansować z dochodów państwa - wyjaśnia, co wpływa na tworzenie systemu pieniężnego w danym państwie - porównuje i ocenia jakość usług bankowych - prezentuje ofertę wybranych banków internetowych - odszukuje w 4nternecie informacje o wynikach indeksów giełdowych - przedstawia zasady funkcjonowania funduszy inwestycyjnych - ocenia skutki emigracji zarobkowej z perspektywy społecznej, ekonomicznej, politycznej i kulturowej - analizuje zjawisko bezrobocia w UE i na świecie 4
12. Być przedsiębiorcą Pracownik i jego prawa Polaków - wymienia zawody najbardziej poszukiwane na rynku pracy - wyjaśnia terminy: biznesplan, marketing - wymienia podstawowe procedury związane z założeniem firmy - wymienia podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy - przedstawia korzyści i zagrożenia wynikające z istnienia emigracji zarobkowej drenaż mózgów - określa rodzaje działalności gospodarczej mobbing źródłowego określa obowiązki pracodawcy zatrudniającego osobę niepełnoletnią - przedstawia biznes-plan dla własnej firmy różne rodzaje działalności gospodarczej - wymienia zasady zatrudniania młodocianych - podaje nazwy instytucji, do których można zwrócić się o pomoc w przypadku łamania praw pracowniczych i mobbingu - wymienia korzyści i zagrożenia związane z założeniem własnej firmy - omawia zasady marketingu i zarządzania - wyjaśnia wpływ związków zawodowych i Państwowej Inspekcji Pracy na warunki pracy - opracowuje plan finansowy własnej firmy - poszukuje informacji na temat sposobów zawierania umów o pracę 13. Reklama i marketing - umie wytłumaczyć czym jest reklama - wie, na czym polegają działania marketingowe - wymienia formy reklamy - podaje rodzaje marketingu - potrafi wytłumaczyć, jak reklamy i działania marketingowe wpływają na postępowanie konsumenta na rynku - za pomocą przygotowanych materiałów potrafi stworzyć folder reklamowy - potrafi wyjaśnić, jakie znaczenie ma reklama i marketing dla funkcjonowania gospodarki rynkowej - za pomocą dostępnych narzędzi potrafi przygotować reklamę wybranego produktu 5
14. Wybór przyszłej szkoły i zawodu 15. Korupcja i szara strefa w gospodarce Etyka życia gospodarczego 16. Organizacja Narodów Zjednoczonych - zjednoczony świat, zjednoczone narody - podaje umiejętności i predyspozycje osobiste niezbędne do wykonywania określonych zawodów - wskazuje własne predyspozycje zawodowe - wymienia rodzaje szkół w Polsce - omawia możliwości dalszego kształcenia - wyjaśnia terminy: norma moralna (etyczna), zaufanie publiczne - omawia rodzaje nieuczciwych praktyk - wymienia zawody zaufania publicznego - podaje nazwy najważniejszych organów ONZ - wymienia najważniejsze organizacje wyspecjalizowane ONZ - planuje własną ścieżkę edukacji i kariery zawodowej źródłowego wyjaśnia ideę zmian w polskim systemie kształcenia źródłowego przedstawia przyczyny funkcjonowania dotychczasowego systemu kształcenia na wybranych kierunkach - wyjaśnia zjawisko szarej strefy źródłowego gromadzi argumenty do dyskusji na temat braku możliwości prawnego usankcjonowania zaufania Dział - omawia przyczyny utworzenia ONZ - określa założenia i cele ONZ działalność UNESCO i UNICEF - wymienia sposoby pozyskiwania informacji dotyczących dalszego kształcenia - ocenia skuteczność różnorodnych sposobów pozyskiwania informacji - wymienia przyczyny nieuczciwych praktyk rynkowych - odszukuje informacje o kodeksach etyki zawodowej Problemy współczesnego świata - przedstawia genezę ONZ poszczególne organy ONZ - lokalizuje na mapie miejsca misji pokojowych ONZ - uzasadnia dokonany przez siebie wybór dalszej ścieżki edukacyjnej i kariery zawodowej - wskazuje zalety i wady wykonywania określonych zawodów - przedstawia rozwiązania, które mogłyby ograniczyć tzw. szarą strefę i nieetyczne zachowania w życiu gospodarczym - ocenia etyczność określonych działań w życiu gospodarczym - ocenia skuteczność działań podejmowanych przez ONZ - uczestniczy w dyskusji na temat przyszłości i reformy ONZ - oddziela kwestię prestiżu zawodowego od wysokości zarobków związanych z wykonywaniem określonych zawodów - ocenia wady i zalety prowadzenia własnej działalności gospodarczej, pracy na podstawie umowy o pracę i umowy cywilnej, pracy w pełnym i niepełnym wymiarze godzin - wyjaśnia zjawiska nieuczciwej konkurencji i dumpingu - udowadnia pozytywną rolę kapitału zaufania (teoria gier) w biznesie - analizuje kodeksy etyki zawodowej - wyjaśnia mechanizmy funkcjonowania ONZ (wybór przedstawicieli, sposób nabywania i utraty członkostwa, podejmowanie decyzji w Zgromadzeniu Ogólnym i Radzie Bezpieczeństwa) - ocenia wkład Polski w funkcjonowanie ONZ 6
17. Bogata północ i biedne Południe Terroryzm i wojny - wyjaśnia terminy: Trzeci Świat, pomoc humanitarna - wskazuje na mapie kraje bogatej Północy i biednego Południa - wyjaśnia terminy: migracja, terroryzm - wymienia potencjalne skutki konfliktów zbrojnych i działań terrorystycznych - wyjaśnia termin: globalizacja problemy współczesnego świata aktualne konflikty i wskazuje na mapie miejsca, w których do nich doszło - opisuje różnorodne formy działań terrorystycznych - przedstawia sposoby rozwiązywania problemów współczesnego świata działalność organizacji humanitarnych - opisuje różne wymiary globalizacji różne formy migracji uchodźstwo - opisuje wybrane zamachy terrorystyczne w XXI w. - uzasadnia konieczność niesienia pomocy humanitarnej w wybranych rejonach świata - wskazuje pozytywne i negatywne strony globalizacji - ocenia działalność terrorystyczną, uwzględniając zasady moralne, prawo oraz skuteczność działania - odszukuje informacje na temat najważniejszych konfliktów zbrojnych na świecie - wskazuje miejsca potencjalnych konfliktów w przyszłości i uzasadnia swój wybór - proponuje działania lokalne, państwowe i międzynarodowe zmierzające do rozwiązania problemów migracyjnych 18. Ziemia - planeta ludzi - globalizacja 19. Umiejętność pisania tzw. dokumentów obywatelskich - rozumie na czym polega globalizacja w sferze gospodarki, polityki i kultury - zna zasady pisania życiorysu i listu motywacyjnego - wie, w jakich sytuacjach i do kogo należy sformułować ww. pisma - na podstawie wcześniej przygotowanych materiałów podaje konkretne przykłady charakteryzowanych zjawisk - potrafi dostosować odpowiednie elementy wymienionych form pisemnych do określonej sytuacji - dba o oprawność zapisu pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym pozytywne i negatywne skutki globalizacji - wymienia główne zagrożenia ekologiczne dla Ziemi - poprawnie rozplanowuje szatę graficzną - stosuje odpowiednie struktury gramatyczne, zapewniające poprawność stylistyczną wypowiedzi - w oparciu o materiały źródłowe tworzy własną definicję globalizacji - samodzielnie formułuje pisma urzędowe, prezentując wybrane na forum klasy - uzasadnia, w jaki sposób zachowania każdego człowieka mogą wywierać wpływ na życie innych ludzi (na świecie) - pisze list motywacyjny do przykładowego pracodawcy 7