FIRMOWI UŻYTKOWNICY INTERNETU W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM

Nr projektu: Z/2.2/II/2.6/5/5 Sieć współpracy w zakresie rozwoju szerokopasmowych technik dostępowych dla regionu podlaskiego FIRMOWI UŻYTKOWNICY INTERNETU W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM Raport z badań Styczeń 27 r. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz z budżetu państwa w ramach Działania 2.6 ZPORR.

1. Wstęp Niniejszy raport powstał na podstawie badań własnych Instytutu Łączności. Jego problematyka koncentruje się wokół czterech zasadniczych tematów, w ramach których poddano analizie następujące zagadnienia: 1. Komputery w firmie: Sposoby korzystania z komputerów, Dostęp zatrudnionych do komputerów oraz Wpływ komputeryzacji firm na ich funkcjonowanie. 2. Internet w firmie: Sposoby korzystania z Internetu, Dostęp zatrudnionych do Internetu, Wpływ wprowadzenia Internetu do firm na ich funkcjonowanie, Firmowe strony internetowe oraz Indywidualny dostęp zatrudnionych do poczty internetowej. 3. Korzystanie w firmach z telefonii komórkowej i sposoby komunikacji z klientami. 4. Publiczne usługi dla firm świadczone drogą elektroniczną: Zapotrzebowanie na publiczne usługi dla firm świadczone elektronicznie, Korzystanie z tych usług oraz Ocena jakości ich świadczenia. Ogółem zrealizowano 4563 ankiety, w tym w województwie podlaskim - 92. Niniejszy raport prezentuje statystyki dla tego województwa. W badanej próbie dla województwa podlaskiego najwięcej znalazło się firm małych, z zatrudnieniem do 5 (31,5%). Drugą w kolejności grupę tworzą firmy średnie, z zatrudnieniem od 6 do 25 i od 26 do 5 (odpowiednio: 18,5% i 2,7%). Firm większych, z zatrudnieniem od 51 do 1 i od 11 do 25 oraz powyżej 25 jest wyraźnie mniej (odpowiednio: 13%; 9,8%; 6,5%). Reprezentowane są wszystkie obszary działalności gospodarczej (według klasyfikacji Rocznika Statystycznego); sporą grupę tworzą te firmy, które zajmują się usługami (15,2%), handlem (15,2%), jednak stosunkowo najwięcej jest przedsiębiorstw, które zaliczają się do jednostek administracji publicznej (18,5%). Większość to firmy prywatne; firm państwowych jest 5,4%. Analiza porównawcza struktury podmiotów gospodarczych w rejestrze KRUPGN-REGON wg sektorów (www.stat.gov.pl/urzedy) dla populacji i próby pozwala stwierdzić, że próba objęta badaniem zbliżona jest do rzeczywistości, w której wyraźną przewagę w tym województwie mają firmy prywatne, zajmujące się usługami i handlem oraz zatrudniające niewiele. Wśród respondentów dominują firmy cieszące się (samoocena) dobrą i średnią kondycją finansową (odpowiednio: 44,6% i 23,9%). Firm o bardzo dobrej kondycji finansowej jest 12%, zaś osiągających słabe wyniki ekonomiczne 9,8%. Część badanych (3,3%) nie potrafiła określić swojej kondycji finansowej. Badane firmy działają w stolicy województwa Białymstoku (42,4%), w innych miastach (41,3%) lub na obszarach wiejskich województwa (14,1%). 1

Przestawione w raporcie zależności zwymiarowane zostały współczynnikiem korelacji liniowej Pearsona (z przedziałem ufności <,5). 2

2.1 Sposoby korzystania z komputerów 2. Komputery w firmie W badanych firmach komputery najczęściej używane są do prac biurowych i jako medium dostępu do Internetu (po 98%). Często wspomagają prowadzenie księgowości (74%) i utrzymywanie baz danych (66%). Znacznie rzadziej korzysta się z nich do przeprowadzania szkoleń (2%) i tworzenia oprogramowania (15%). Część firm (13%), wybierając opcję Inne, wyszczególniła takie zastosowania, jak np.: 1. projektowanie, 2. podstawowe narzędzie pracy, 3. gospodarka magazynowa, 4. prace graficzne, 5. logistyka. Oznacza to, że w części firm występuje komputerowe wspomaganie - z wykorzystaniem dedykowanego oprogramowania - różnego rodzaju prac związanych z ich podstawową działalnością. Liczba obserwacji 1 9 8 7 6 5 4 98% 74% 98% 66% prace biurowe księgowość Internet tworzenie oprogramowania szkolenie pracowników utrzymywanie bazy o klientach inne 3 2 1 15% 2% 13% Rys. 1 Sposoby korzystania z firmowych komputerów Między niektórymi sposobami korzystania z firmowych komputerów a określonymi atrybutami firmowymi istnieją pewne (statystycznie) istotne zależności. Dotyczy to następujących korelacji: 1. używanie komputerów w księgowości oraz wielkość i status prawny firm (wsp. Pearsona:,37;,25 ), 2. przeprowadzanie szkoleń z użyciem komputerów oraz wielkość firm (wsp. Pearsona:,42), 3

3. utrzymywanie komputerowych baz danych oraz dziedzina działalności firm, status i wielkość miejscowości funkcjonowania firm (wsp. Pearsona: -,29; -,23;,23), 4. inne korzystanie z firmowych komputerów oraz status prawny firm (wsp. Pearsona: -,25), Używanie firmowych komputerów w księgowości biorąc pod uwagę wielkość firm (zatrudnienie) stosunkowo rzadko ma miejsce w firmach małych, zatrudniających nie więcej niż 5 (48%). Przekroczenie poziomu takiego zatrudnienia powoduje wyraźny wzrost zainteresowania elektroniczną księgowością. Najczęstsze wykorzystywanie komputerów do tego celu wystąpiło wśród respondentów zatrudniających od 21 do 5 (95%). 1 9 8 częsrości (%) potwierdzeń 7 6 5 4 3 2 1 do 5 do 2 do 5 do 1 do 25 więcej Rys. 2 Używanie firmowych komputerów w księgowości wg wielkości firm Wszyscy respondenci, którzy funkcjonują jako firmy bądź instytucje państwowe, fundacje oraz spółdzielnie wykazali używanie komputerów w księgowości. Także stosunkowo często takie wykorzystanie komputerów występuje w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach jawnych (po 9%). Najrzadziej wspomaganie księgowości za pomocą komputerów potwierdzały badane spółki cywilne (25%). 4

1 9 częstości (%) potwierdzeń 8 7 6 5 4 3 2 1 fundacja spóldzielnia sp. jawna sp. akcyjna sp.z o.o. sp.cywilna p.państwowe osoba. fiz. Rys. 3 Używanie firmowych komputerów w księgowości wg statusu prawnego firm Korzystanie z komputerów do prowadzenia szkoleń, ogólnie rzecz ujmując, nie jest zbyt popularne. W porównaniu do poprzednio omawianych korelacji (uwzględniających zatrudnienie) poziom takiego zastosowania komputerów w firmach (biorąc pod uwagę zatrudnienie) jest bardziej zróżnicowany na korzyść większych firm. Stosunkowo najrzadziej taki sp używania komputerów wykazywali respondenci zatrudniający do 5 (3%), a najczęściej zatrudniający powyżej 25 (5%). 5 45 częstości (%) potwierdzeń 4 35 3 25 2 15 1 5 do 5 do 2 do 5 do 1 do 25 więcej Rys. 4 Używanie komputerów do szkoleń wg wielkości firm 5

Utrzymywanie baz danych - inny sp korzystania z komputerów - jest najczęściej (w zależności od prowadzonej działalności) stosowane w firmach: handlowych, związanych z finansami, działających w dziedzinie telekomunikacji (i łączności) oraz zajmujących się rachunkowością (i doradztwem). Wszyscy respondenci działający w wyżej wymienionych obszarach potwierdzili, że używają swoich komputerów do tego celu. Stosunkowo najrzadziej ma to miejsce w firmach budowlanych i turystycznych (po 33%). Żadna firma zajmująca się mediami nie wykazała utrzymywania komputerowych baz danych. 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % prod. handel usługi infor. media turystyka budow. nauka zdrowie adm.pub finanse trans. telekom. rach. kultura tak nie Rys. 5 Używanie komputerów do utrzymywania baz danych wg dziedziny prowadzonej działalności Rozkład uzyskanych potwierdzeń używania komputerów do utrzymywania informacji w bazach danych, według statusu miejscowości działania, wskazuje, że podlaskie firmy funkcjonujące w Białymstoku (stolica województwa) czynią to stosunkowo częściej (77%) niż te, które posiadają swoje siedziby w innych miastach (61%) lub na wsi (46%). 6

1% 8% 6% 4% 2% % Białystok inne miasto wieś tak nie Rys. 6 Używanie komputerów do utrzymywania baz danych wg statusu miejscowości Biorąc pod uwagę wielkości miejscowości, w których firmy działają, wykorzystywanie komputerów do utrzymywania baz danych stosunkowo najrzadziej zdarza się w miejscowościach bardzo małych, posiadających do 5 tysięcy mieszkańców (38%). W miejscowościach większych zainteresowanie takim sposobem używania komputerów jest znacząco wyższe. Największe zainteresowanie (86%) korzystaniem z utrzymywania komputerowych baz danych wystąpiło wśród firm mających swoje siedziby w miejscowościach liczących od 5 do 2 tysięcy mieszkańców. 1% 8% 6% 4% 2% % do 5 tys. 5-2 tys. 2-1 tys. 1-2 tys. pow. 2 tys. tak nie Rys. 7 Używanie komputerów do utrzymywania baz danych wg wielkości miejscowości Używanie komputerów do innych celów, wyszczególnionych przez respondentów, wykracza poza podstawowe (powszechne) sposoby korzystania z nich. Wymaga ono zainstalowania dedykowanego oprogramowania, wspomagającego wysoce specjalizowane 7

prace, np. projektowanie. Tego typu korzystanie z komputerów nie występuje wśród respondentów, którzy funkcjonują jako fundacja lub spółdzielnia. Ma to miejsce w firmach państwowych i typu osoba fizyczna oraz w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością (po 2%). 25 częstości (%) potwierdzeń 2 15 1 5 osoba. fiz. p.państwowe sp.cywilna sp.z o.o. sp. akcyjna sp. jawna spóldzielnia fundacja Rys. 8 Inne używanie komputerów wg statusu prawnego firm 2.2 Dostęp zatrudnionych do komputerów W większości badanych firm z komputerów korzysta ponad połowa pracowników (73%), co świadczy o stosunkowo wysokim stopniu komputeryzacji badanych firm. 72 73% 63 54 Liczba obserwacji 45 36 27 18 9 14% 8% 3% do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys. 9 Odsetek pracowników korzystających indywidualnie z komputerów 8

Nie stwierdzono, by między dostępnością pracowników do komputerów, a takimi podstawowymi atrybutami firm, jak: wielkość zatrudnienia, dziedzina działalności gospodarczej, status prawny funkcjonowania, kondycja finansowa oraz status lub wielkość miejscowości działania zachodziły (statystycznie) istotne korelacje. 2.3 Skutki komputeryzacji firmy Firmy zdecydowanie pozytywnie oceniają wpływ wprowadzenia komputerów na sprawność swojego działania. Większość respondentów stwierdziła, że komputery stały się niezbędne do funkcjonowania firmy (67,4%). Drugą w kolejności grupę stanowią te firmy, które oceniły, że komputeryzacja znacznie usprawniła ich funkcjonowanie (29,3%). Opinie, że komputery tylko nieznacznie usprawniły działanie pojawiały się rzadko (2,2%), zaś tego, że nie wniosły żadnych zmian nie wskazała żadna z badanych firm. 7 6 5 4 67,4 % 1 stały się to niezbędne do funkcjonowania firmy 2 znacznie usprawniły funkcjonowanie firmy 3 nieznacznie usprawniły funkcjonowanie firmy 4 nie wniosły żadnych zmian 5 trudno powiedzieć 6 inne 3 29,3 % 2 1 2,2 % 1,1 % 1 2 3 4 5 6 7 Rys. 1 Wpływ komputeryzacji na funkcjonowanie firm Stwierdzono, że między postrzeganiem wpływu komputeryzacji na funkcjonowanie firmy, a pewnymi atrybutami oceniających zachodzą (statystycznie) istotne korelacje. Dotyczy to związków dokonanych ocen i takich charakterystyk firmowych, jak: status prawny funkcjonowania (wsp. Pearsona:,27), status miejscowości działania i (wsp. Pearsona:,31) We wszystkich firmach, które działają jako spółdzielnie, korzystanie z komputerów stało się niezbędne. W pozostałych grupach firm, wyróżnionych ze względu na status prawny funkcjonowania, przewagę mają te, dla których do działania komputery stały się niezbędne. Stosunkowo częściej takie opinie wyrażały spółki cywilne (87,5%), a rzadziej spółki jawne (5%). Dodatkowo, w tej ostatniej grupie, jako jedynej, część zaliczających się do niej firm stwierdziła, że komputeryzacja tylko nieznacznie usprawniła ich działanie (25%). 9

1 częstości (%) potwierdzeń 8 6 4 2 fundacja spóldzielnia sp. jawna sp. akcyjna sp.z o.o. sp.cywilna p.państwowe osoba. fiz. niezbędne znacznie usprawniły działanie nieznacznie usprawniły działanie Rys. 11 Ocena wpływu komputerów na funkcjonowanie firm wg statusu prawnego firm To, że komputery stały się niezbędne do funkcjonowania firmy stosunkowo częściej potwierdzali respondenci działający w stolicy województwa (79,5%) niż w miejscowościach o innym statusie. Żadna z badanych miejskich firm nie stwierdziła, że ich komputeryzacja tylko nieznacznie usprawniła działanie. Takie oceny wyrażały jedynie firmy umiejscowione na obszarach wiejskich (16,7%). 8 częstości (%) potwierdzeń 6 4 2 Białystok inne miasto wieś niezbędne znacznie usprawniły działanie nieznacznie usprawniły działanie Rys. 12 Ocena wpływu komputerów na funkcjonowanie firm wg statusu miejscowości 2.4 Plany zakupu komputerów Większość badanych w województwie firm myśli o zakupie nowych komputerów (82%). Nie potwierdziło istnienia takich zamiarów 6% respondentów; zaś 12% nie miało na 1

ten temat wyrobionego zdania. 9 75 % potwierdzeń 6 45 3 15 istnieje plan zakupu komputerów nie przewiduje się kupna komputerów trudno powiedzieć Rys. 13 Plany zakupu komputerów Nie stwierdzono, by między wyrażonymi deklaracjami istnienia (bądź nieistnienia) planów kupna komputerów a firmowymi atrybutami zachodziły istotne zależności. Badane firmy, które nie planują w niedalekiej przyszłości kupna komputerów w większości (67%) nie odczuwają takiej potrzeby (zaspokojone potrzeby); reszta (33%) nie posiada wystarczających na ten cel środków finansowych. finanse, 33,3 % brak potrzeb, 66,7 % Rys. 14 Przyczyny braku planów zakupu komputerów Zestawiając uzyskane odpowiedzi na pytanie o przyczyny braku zamiaru kupna komputerów z firmowymi atrybutami respondentów nie stwierdzono, by zachodziły między nimi istotne zależności. 11

3.1 Sposoby korzystania z Internetu 3. Internet Wszystkie badane firmy posiadają dostęp do Internetu, korzystają jednak z niego w różny sp. Najczęściej jest on używany do takich czynności, jak: prowadzenie korespondencji za pomocą poczty elektronicznej (97%), wyszukiwanie informacji związanych z działalnością firmy (92%) lub o innych firmach (76%), promowanie firmy (76%) i e-bankowość (74%) Najrzadziej firmy korzystają z Internetu do prowadzenia sprzedaży i świadczenia usług (odpowiednio 27% i 29%). Częstsze używanie Internetu do składania zamówień (52%) i dokonywania zakupów (43%) świadczy o tym, że większość firm uczestniczy w e-biznesie biernie - tylko w roli klienta. Stosunkowo rzadko realizowana też jest inna idea związana ze społeczeństwem informacyjnym zdalna praca (33%). Niektóre firmy (5%), wybierając opcję Inne, wskazały na takie zastosowania Internetu, jak: prowadzenie zdalnych rejestrów lub dostęp do czasopism w wersji elektronicznej. 1 Liczba obs. 9 8 7 6 5 4 3 2 1 97% 92% 76% 74% 58% 27% 43% 52% 76% 52% 29% 33% 5% poczta e-mail informacje zwiazane z działalnościa szukanie informacji o innych firmach e-bankowość szukanie partnerów sprzedaż zakupy zamówienia promocja, reklama ogłoszenia świad. usług e-praca inne tak Rys. 15 Sposoby korzystania z Internetu Przeprowadzona analiza zależności między atrybutami firmowymi i sposobami korzystania z Internetu ujawniła następujące (statystycznie) istotne korelacje: wielkość firm dokonywanie via Internet sprzedaży i zakupów, dziedzina działalności firm szukanie partnerów przez Internet, prowadzenie sprzedaży oraz zamieszczanie ogłoszeń, status prawny firm - szukanie informacji o innych firmach, e-bankowość, szukanie partnerów, sprzedaż i dokonywanie zakupów, składanie zamówień oraz realizacja zdalnej pracy, 12

kondycja finansowa firm wyszukiwanie partnerów przez Internet, status miejscowości, w której firmy funkcjonują - e-bankowość, szukanie partnerów i zamieszczanie ogłoszeń, wielkość miejscowości, w której firmy funkcjonują - e-bankowość, szukanie partnerów. Widać, że ostateczne różnice w korzystaniu przez firmy z Internetu wynikają jednocześnie z kilku ich charakterystyk. Podobne zjawisko zaobserwowano także w przypadku korzystania z komputerów, jednak występuje ono tam w mniejszym zakresie i zależności są słabsze. Stwierdzono, na podstawie wartości współczynników korelacji dla omawianych związków, że (ogólnie) najpopularniejsze sposoby korzystania z Internetu (np. poczta elektroniczna) są mniej zależne od specyfiki firmy niż te rzadziej używane. Dość często na sp korzystania z Internetu silny wpływ ma to status prawny funkcjonowania firm, np. inaczej czynią to fundacje, a inaczej firmy komercyjne. Najsilniejsze (statystycznie) istotne zależności to: szukanie informacji o innych firmach i status prawny firm (wsp. Pearsona: -,24); e-bankowość i status miejscowości działania firm (wsp. Pearsona: -,36); szukanie partnerów i status prawny firm (wsp. Pearsona: -,43); dokonywanie sprzedaży przez Internet i wielkość firm (wsp. Pearsona: -,35); dokonywanie zakupów przez Internet i status prawny firm (wsp. Pearsona: -,39); składanie zamówień i status prawny firm (wsp. Pearsona: -,26); zamieszczanie ogłoszeń i dziedzina działalności firm (wsp. Pearsona:,24); praca na odległość i status prawny firm (wsp. Pearsona: -,23). Wykorzystywanie Internetu do szukania informacji o innych firmach stosunkowo najrzadziej zdarza się w spółkach cywilnych (63%). Także niezbyt często z takiej możliwości korzystają fundacje (67%). Poziom takiego używania Internetu przez respondentów, którzy zdefiniowali swój status jako osoba fizyczna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest zbliżony; częstości potwierdzeń w grupach takich firm wynoszą (odpowiednio) 83% oraz 8%. Wszystkie badane przedsiębiorstwa państwowe, spółki akcyjne oraz jawne, a także spółdzielnie stwierdzały, ze w Internecie poszukują między innymi - takich informacji. 13

1 9 częśtość (%) potwierdzeń 8 7 6 5 4 3 2 1 osoba fizyczna p.państwowe sp.cywilna sp.z.o.o. s.akcyjna s.jawna spółdzielnia fundacja Rys. 16 Szukanie informacji o innych firmach wg statusu prawnego firm Firmy, które posiadają swoje siedziby na obszarach wiejskich wyraźnie rzadziej korzystają z Internetu do realizowania rozliczeń finansowych niż te z aglomeracji miejskich. Stosunkowo najczęściej elektronicznej bankowości używają firmy działające w stolicy województwa Białymstoku (85%). W grupie badanych firm funkcjonujących w innych miastach 71% potwierdziło, że z takiej możliwości korzysta. Natomiast tylko 54% respondentów z miejscowości o statusie wsi wykazało taki sp korzystania z Internetu. wieś inne miasto Białystok 1 2 3 4 5 6 7 8 9 częstość (%) potwierdzeń Rys. 17 e-bankowość wg statusu miejscowości Szukanie partnerów przez Internet stosunkowo najczęściej zdarza się w fundacjach (i stowarzyszeniach) potwierdziło to 1% takich respondentów, zaś całkowity brak używania posiadanego dostępu do sieci w taki sp wykazały firmy o statusie spółdzielni. Wśród pozostałych respondentów z sektora prywatnego takie korzystanie z firmowego Internetu dość 14

często potwierdzały spółki jawne i cywilne (po 75%). To, że takie działania są podejmowane wskazało 6% badanych przedsiębiorstw państwowych. 1 9 częstość (%) potwierdzeń 8 7 6 5 4 3 2 1 osoba fizyczna p.państwowe sp.cywilna sp.z.o.o. s.akcyjna s.jawna spółdzielnia fundacja Rys. 18 Szukanie partnerów wg statusu prawnego firm Dokonywanie sprzedaży przez Internet częściej występuje w małych firmach niż większych. Najczęściej potwierdzali to respondenci, którzy zatrudniają nie więcej niż 5 (52%), zaś najrzadziej ci, którzy zatrudniają od 21 do 5 (5%). Firmy większe (zatrudnienie powyżej 5 ) sprzedają swoje produkty via Internet w stosunku do tych ostatnich nieco częściej, lecz znacznie rzadziej niż te, które posiadają do 2 pracowników. 15

6 5 częśtość(%) potwirdzeń 4 3 2 1 do 5 do 2 do 5 do 1 do 25 więcej zatrudnienie Rys. 19 Sprzedaż przez Internet wg wielkości firm Dokonywanie zakupów przez Internet stosunkowo najczęściej występuje wśród firm, które prawnie funkcjonują jako spółki cywilne (75%). Najrzadziej robienie takich zakupów zdarza się spółkom akcyjnym i jawnym (po 25%). Żadna z biorących udział w badaniu spółdzielnia oraz fundacja (i stowarzyszenie) nie potwierdziła takiego korzystania z Internetu. 8 7 częstość (%) potwierdzeń 6 5 4 3 2 1 osoba fizyczna p.państwowe sp.cywilna sp.z.o.o. s.akcyjna s.jawna spółdzielnia fundacja Rys. 2 Zakupy przez Internet wg statusu prawnego firm 16

Najczęstsze korzystanie z Internetu do składania zamówień wykazały przedsiębiorstwa państwowe (8%). Najrzadziej w ten sp działają badane spółki jawne (25%). Żadna spółdzielnia nie potwierdziła używania firmowego Internetu do tego celu. 8 7 częstość (%) potwierdzeń 6 5 4 3 2 1 osoba fizyczna p.państwowe sp.cywilna sp.z.o.o. s.akcyjna s.jawna spółdzielnia fundacja Rys. 21 Składanie zamówień wg statusu prawnego firm Korzystanie z dostępu do Internetu w celu publikacji ogłoszeń, biorąc pod uwagę dziedzinę działalności gospodarczej firm, najczęściej ma miejsce w firmach turystycznych, związanych z opieką zdrowia oraz w tych, które zajmują się telekomunikacją (i łącznością). Wszystkie badane firmy prowadzące działalność w wyżej wymienionych obszarach potwierdziły, że używają Internetu do zamieszczania ogłoszeń. Często takie działania mają miejsce w jednostkach administracji publicznej (88%). Stosunkowo najrzadziej takie zastosowanie firmowego Internetu potwierdzały badane firmy produkcyjne (22%), zaś związane z finansami i mediami wykazały całkowity brak używania Internetu w ten sp. kultura rachunkowość telekomunikacja transport finanse adm.pub zdrowie nauka budownictwo turystyka media informatyka usługi handel produkcja tak nie % 2% 4% 6% 8% 1% Rys. 22 Zamieszczanie ogłoszeń wg dziedziny działalności firm 17

W województwie podlaskim na podstawie wypowiedzi ankietowanych wykorzystywanie Internetu do pracy na odległość (ogólnie) częściej ma miejsce w firmach prywatnych niż państwowych. Zauważa się jednak, ze taki sp używania Internetu w grupie respondentów zaliczanych do sektora prywatnego jest zróżnicowany; nie wykazała tego żadna spółka jawna ani spółdzielnia, z pozostałych stosunkowo najczęściej potwierdzały to spółki cywilne (75%), a najrzadziej spółki akcyjne (25%). Stosowanie e-pracy zadeklarowało 2% badanych przedsiębiorstw państwowych. 8 7 częstość (%) potwierdzeń 6 5 4 3 2 1 osoba fizyczna p.państwowe sp.cywilna sp.z.o.o. s.akcyjna s.jawna spółdzielnia fundacja Rys. 23 Praca na odległość wg statusu prawnego firm 3.2 Dostęp zatrudnionych do Internetu Większość badanych firm (69%) gwarantuje dostęp do Internetu ponad połowie zatrudnionych. Jednak indywidualne korzystanie w firmach z Internetu jest mniejsze niż indywidualne korzystanie z komputerów (73% badanych firm gwarantuje ponad połowie zatrudnionych dostęp do komputera). Być może nie zawsze wszystkie firmowe komputery są podłączone do sieci lub też istnieją inne przyczyny, wynikające z polityk firm. 18

7 6 69% 5 Liczba obserwacji 4 3 2 1 13% 6% 12% do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys. 24 Odsetek zatrudnionych z dostępem do Internetu Na odsetek pracowników z dostępem do Internetu (statystycznie) istotny wpływ ma dziedzina działalności gospodarczej firm (wsp. Pearsona:,25). Istnieją sfery działalności, w których występuje wyłącznie duży dostęp zatrudnionych do Internetu. Największy służbowy dostęp do sieci mają pracownicy firm działających w sferze informatyki, mediów, telekomunikacji (i łączności) oraz kultury i tych, które zajmują się rachunkowością (i doradztwem) wszyscy respondenci działający w tych sektorach potwierdzali, że w ich firmach ponad połowa załogi ma zapewniony indywidualny dostęp do Internetu. Kolejne miejsca zajmują: firmy handlowe, usługowe, prowadzące działalność naukową (i edukacyjną), jednostki administracji publicznej oraz te, które zajmują się finansami większość z nich zapewnia ponad połowie zatrudnionych indywidualne korzystanie z Internetu. Stosunkowo najrzadziej zdarza się, by taki odsetek pracowników korzystał z Internetu w firmach produkcyjnych. Średnie możliwości indywidualnego korzystania z Internetu od 26 do 5% zatrudnionych potwierdzali respondenci, którzy zajmują się handlem, usługami, nauką (i edukacją), finansami oraz zaliczają się do administracji publicznej. Stosunkowo najczęściej ma to miejsce w instytucjach naukowo-edukacyjnych (37%), zaś najrzadziej w jednostkach administracji publicznej (12%). Bardzo mały dostęp zatrudnionych do Internetu (do 1% składu osobowego) znacząco często ma miejsce w firmach produkcyjnych potwierdziło to 75% takich respondentów. 19

do 1% zatrudnionych 11-15% zatrudnionych 26-5% zatrudnionych powyżej 5% zatrudnionych 1% 8% 6% 4% 2% % produkcja handel usługi informatyka media turystyka budownictwo nauka zdrowie adm.pub finanse transport telekomunikacja rachunkowość kultura Rys. 25 Odsetek zatrudnionych z dostępem do Internetu wg dziedziny działalności firm Na dostępność firmowego Internetu (statystycznie) istotny wpływ ma także wielkość firm (wsp. Pearsona:,23). Największy dostęp - od 51 do 1% zatrudnionych korzystających z Internetu - najczęściej występuje w firmach małych, z zatrudnieniem do 5. Wytłumaczyć można to tym, że w takich firmach łatwiej osiągnąć wysoką dostępność pracowników do Internetu, liczoną w procentach liczby zatrudnionych. Dodatkowo, w firmach dużych, z rozbudowaną strukturą określony odsetek załogi nie korzysta z Internetu z powodu braku potrzeb (np. portierzy, sprzątaczki). Dlatego też w firmach większych częściej niż w tych małych zdarza się, że indywidualnie sieci używa mniej niż połowa załogi. 1% 8% 6% 4% 2% do 1% zatrudnionych 11-25% zatrudnionych 26-5% zatrudnionych powyżej 5% zatrudnionych % do 5 6-2 21-5 51-1 11-25 zatrudnienie pow. 25 Rys. 26 Odsetek zatrudnionych z dostępem do Internetu wg wielkości firm 2

3.3 Skutki wprowadzenia Internetu do firmy Internet dla większości firm stał się niezbędny do ich funkcjonowania (56%) lub znacznie usprawnił ich funkcjonowanie (39%). Stwierdzenia, że jego wprowadzenie tylko nieznacznie poprawiło działanie firmy lub nie spowodowało żadnych zmian w tym zakresie pojawiały się raczej rzadko (2% i 1%). 6 Liczba obserwacji 54 48 42 36 3 24 18 56% 39% 1 - stał się niezbędny 2 - znacznie usprawnił funkcjonowanie firmy 3 - nieznacznie usprawnił funkcjonowanie firmy 4 - nie wniósł żadnych zmian 5 - trudno powiedzieć 12 6 2% 1% 2% 1 2 3 4 5 Rys. 27 Wpływ wprowadzenia Internetu na funkcjonowanie firmy Widać, ze firmy w zdecydowanej większości postrzegają pozytywny wpływ Internetu na swoje funkcjonowanie. Podobne zjawisko odnotowano także w odniesieniu do oceny skutków wprowadzenia komputerów. Porównując jednak rozkłady uzyskanych ocen dla obu przypadków widać, że na funkcjonowanie firm wprowadzenie Internetu miało mniejszy wpływ niż fakt ich komputeryzacji. Ocena skutków wprowadzenia Internetu lub inaczej roli Internetu w firmie w (statystycznie) istotny sp skorelowana jest z kondycją finansową firm (wsp. Pearsona:,29) i statusem miejscowości działania (wsp. Pearsona:,29). Firmy biorące udział w badaniu, które określiły swoją kondycję finansową jako słabą rzadziej niż pozostałe stwierdzały, że Internet stał się do ich funkcjonowania niezbędny (33%). W grupie takich firm obok opinii, że wprowadzenie Internetu w znacznym stopniu usprawniło ich działanie (44%), pojawiły się i takie, które wskazywały, że nie spowodowało to żadnych zmian (11%). Stosunkowo najbardziej przekonane o tym, że Internet stał się niezbędny do ich działania są firmy o średniej kondycji finansowej (64%). Należy jednak odnotować, że tylko takie firmy jako jedyne - wyrażały też opinie, że wpływ Internetu na sp ich funkcjonowania jest nieznaczny (9%). Respondenci o dobrej i bardzo dobrej kondycji finansowej wyrażali jedynie dwie opinie - ich zdaniem Internet stał się niezbędny do prowadzenia firmy (odpowiednio: 55% i 45%) bądź znacznie usprawnił jej funkcjonowanie (odpowiednio: 43% i 55%). Widać, że dla firm osiągających lepsze wyniki ekonomiczne wpływ posiadania dostępu do Internetu na sp prowadzenia działalności jest większy niż w przypadku firm 21

słabych. Przyczyną tego być przypuszczenie, że firmy w lepszej sytuacji ekonomicznej po części swój sukces zawdzięczają umiejętności takiej organizacji pracy, by wspomagało to osiąganie zamierzonych korzyści i potrafią w tym celu wykorzystać wszystkie możliwości, w tym i Internet. b. dobra dobra średnia słaba % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% stał się niezbędny nieznacznie usprawnił funkcjonowanie trudno powiedzieć znacznie usprawnił funkcjonowanie żadnych zmian nie spowodował Rys. 28 Ocena skutków wprowadzenia Internetu wg kondycji finansowej firm Biorąc pod uwagę status miejscowości działania badanych firm, to stosunkowo najczęściej Internet stał się niezbędny w firmach, które posiadają siedzibę w stolicy województwa (61%), zaś najrzadszej - w funkcjonujących na wsi (31%). To, że Internet w znacznym stopniu usprawnił działanie firmy stosunkowo najczęściej zachodzi w przedsiębiorstwach z miast innych niż Białystok (43%). Opinię, że jego wprowadzenie tylko nieznacznie usprawniło funkcjonowanie bądź nie spowodowało żadnych zmian w tym zakresie wyraziły wyłącznie respondenci ze środowisk wiejskich (odpowiednio: 16%, 7%). wieś inne miasto Białystok % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% stał się niezbędny znacznie usprawnił funkcjonowanie nieznacznie usprawnił funkcjonowanie żadnych zmian nie spowodował trudno powiedzieć Rys. 29 Ocena skutków wprowadzenia Internetu wg statusu miejscowości 22

3.4 Firmowe strony WWW 3.4.1 Posiadanie strony WWW Wszystkie badane firmy to użytkownicy Internetu. Oznacza to, że każda z nich posiada dostęp do Internetu, lecz nie oznacza (automatycznie), że każda nich także posiada lub inaczej utrzymuje swoją stronę WWW. Uzyskane statystyki ujawniają, w jakim stopniu firmy z takiej możliwości korzystają, a jeśli nie, to czy planują w przyszłości to zmienić. Okazuje się, że utrzymywanie stron internetowych jest wśród firm popularne. Posiadanie firmowej strony WWW potwierdziła zdecydowana większość respondentów (92%). 1 9 92% 8 7 Liczba obserwacji 6 5 4 3 2 1 tak 8% nie Rys. 3 Utrzymywanie przez firmy stron WWW Firmy, które nie utrzymują strony internetowej w większości planują je utworzyć (57%). Stwierdzeń odrzucających możliwość założenia firmowej strony nie odnotowano. Dość duża grupa takich firm nie ma jeszcze na ten temat wyrobionego zdania (43%). 42,9 % Trudno powiedzieć Tak 57,1 % Rys. 31 Istnienie planów utworzenia strony WWW 23

Stwierdzono, że między deklarowanymi zamiarami utworzenia firmowej strony internetowej, a wielkością badanych firm (liczba zatrudnionych) istnieje (statystycznie) istotna zależność (wsp. Pearsona: -,81). Wśród respondentów, którzy nie posiadają takiej strony, jedynie firmy, zatrudniające od 6 do 2 wykazały niezdecydowanie (1%). Wszystkie pozostałe, które nie utrzymują strony WWW, planują w najbliższej przyszłości to zmienić. 6-2 21-5 51-1 11-25 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % zatrudnienie Tak Trudno powiedzieć Rys. 32 Istnienie planów utworzenia strony WWW wg wielkości firm 3.4.2 Zadowolenie z funkcjonowania stron WWW Firmy, które posiadają strony internetowe w większości (82%) są zadowolone z ich funkcjonowania - tylko 8% takich respondentów wyraziła swoje niezadowolenie. 7 6 82% 5 Liczba obserwacji 4 3 2 1 8% 1% tak nie trudno pow. Rys. 33 Zadowolenie z funkcjonowania firmowych stron WWW 24

3.4.3 Korzyści z posiadania strony WWW Zdecydowana większość badanych firm potwierdziła, że z tytułu posiadania internetowej strony czerpie korzyści (8%). Jednak wyrażone przez respondentów zadowolenie z tego, że firmowe strony WWW przynoszą im korzyści jest o 2 punkty procentowe mniejsze niż wyrażone zadowolenie z ich funkcjonowania. Jednocześnie w ocenie internetowych stron jako źródła korzyści w porównaniu z oceną funkcjonowania tych stron - występuje większe niezdecydowanie. 7 63 56 8% 49 42 35 28 21 14 16% 7 4% tak nie trudno pow. Rys. 34 Stwierdzenie, czy utrzymywanie strony WWW daje korzyści Mimo zasygnalizowanych powyżej pewnych rozbieżności w ocenach stron WWW ze względu na ich działanie i uzyskiwanie korzyści, to między tymi jakościami istnieje (statystycznie) istotna korelacja (wsp. Pearsona:,49). Wśród stron WWW, które przynoszą korzyści przeważającą większość stanowią te, które technicznie dobrze funkcjonują (94%). Wszystkie internetowe strony, które nie przynoszą korzyści jednocześnie źle funkcjonują. strona nie przynosi korzyści strona przynosi korzyści dobrze działa źle działa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 zadowolenie z funkcjonowania strony (%) Rys. 35 Uzyskiwanie korzyści ze stron WWW wg oceny działania stron WWW 25

Wśród korzyści, jakie przynosi firmom posiadanie stron WWW, pierwsze miejsce zajmuje promocja, bez widocznych zysków finansowych (52%). To, że firma odnosi znaczne korzyści finansowe potwierdziło 26%, a do nieznacznych przyznało się 16% badanych użytkowników Internetu, czerpiących korzyści z internetowych stron. Pewna część respondentów (3%) wskazała na inne zyski, a mianowicie, że strona WWW: 1. usprawnia przekazywanie informacji i 2. stanowi pomoc w nawiązaniu współpracy. 42 35 52% 28 21 26% 14 16% 7 3% 1% znaczne fin. małe fin. tylko promuje inne trudno pow. Rys. 36 Rodzaj korzyści z utrzymywania WWW To, jakie korzyści przynoszą firmom ich internetowe strony w (statystycznie) istotny sp skorelowane jest z wielkością firm (wsp. Pearsona:,33) i ich statusem prawnym (wsp. Pearsona:,41) Korzyści finansowe, ogólnie rzecz biorąc, częściej uzyskują firmy mniejsze. Znaczne korzyści stosunkowo najczęściej wykazują firmy posiadające od 21 do 5 pracowników (38%), zaś nieznaczne korzyści te, które zatrudniają mniej niż 5 (32%). Zauważa się jednak, ze firmy większe (powyżej 1 pracowników), jeśli już czerpią korzyści finansowe dzięki utrzymywaniu strony WWW, to są one znaczne. Stosunkowo najczęściej przekonanie, że utrzymywanie strony WWW przynosi korzyści reklamowe i skutecznie promuje firmę oraz jej produkty wyrażali respondenci, którzy zatrudniają od 11 do 25 (86%). Najrzadziej takie stwierdzenia pojawiały się wśród firm bardzo małych, zatrudniających nie więcej niż 5 pracowników (32%). 26

częstości (%) potwierdzeń 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 36 38 32 32 25 2 13 11 14 11 znaczne finansowe 5 62 86 78 małe finansowe promocja inne 6 13 2 do 5 do 2 do 5 do 1 do 25 więcej Rys. 37 Rodzaj korzyści z utrzymywania WWW wg wielkości firm Internetowe strony utrzymywane przez państwowe firmy częściej (8%) niż strony firm prywatnych służą tylko promocji, a jeśli generują zyski finansowe, to są one nieznaczne (2%). Wśród firm działających w sektorze prywatnym wyróżniają się spółki akcyjne, które z tytułu posiadania stron WWW stosunkowo częściej odnoszą korzyści promocyjne (75%) niż inne podmioty z tego sektora. Dodatkowo, żadna z badanych firm, która funkcjonuje jako spółka akcyjna, nie wykazała, że utrzymywanie strony WWW przynosi korzyści materialne. Najczęściej (ogólnie) na taki rodzaj korzyści wskazywały spółki cywilne (88%), z przewagą nieznacznych zysków finansowych (5%). Osiąganie znacznych korzyści finansowych dzięki utrzymywaniu strony WWW stosunkowo najczęściej potwierdzały firmy o statusie osoby fizycznej (43%). 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % os.fiz. p.pań. sp.cywil. sp.z.o.o. s.akcyjna s.jawna fundacja znaczne finansowe małe finansowe promocja inne Rys. 38 Rodzaj korzyści z utrzymywania WWW wg statusu prawnego firm 27

3.5 Indywidualne adresy poczty elektronicznej Wszystkie badane firmy - co wynika ze sposobu przeprowadzenia ankietyzacji - posiadają adresy poczty elektronicznej. Większość z nich (68%) przydzieliła swoim pracownikom do użytku służbowego indywidualne adresy e-mail. 72 63 68% 54 45 36 27 32% 18 9 tak nie Rys. 39 Czy pracownicy mają dostęp do poczty elektronicznej? Przydzielanie zatrudnionym indywidualnych adresów e-mail w (statystycznie) istotny sp skorelowane jest z wielkością firm (wsp. Pearsona: -,32). Wszystkie badane firmy zatrudniające powyżej 1 przydzielają swoim pracownikom służbowe adresy e-mail. Stosunkowo najrzadziej zdarza się to firmach zatrudniających od 6 do 2, które w większości nie podejmują takich działań (59%). więcej do 25 do 1 do 5 tak nie do 2 do 5 % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Rys. 4 Przydzielanie pracownikom adresów e-mail wg wielkości firm 28

Badane firmy, które umożliwiają swoim pracownikom indywidualny dostęp do poczty elektronicznej, realizują to w różnym stopniu. Najczęściej występuje sytuacja, że ponad 5% zatrudnionych ma przydzielony indywidualny dostęp do poczty elektronicznej (54%). Drugą w kolejności grupę stanowią te firmy, w których adresy e-mail posiada tylko do 1% zatrudnionych (16%). Najrzadziej zdarza się dostęp pracowników do firmowej poczty elektronicznej określony przedziałami od 11 do 25% i od 26 do 5% zatrudnionych (po 14%). 4 54% 32 24 16 8 16% 14% 14% do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys. 41 Odsetek zatrudnionych z adresem e-mail Stwierdzono, że przedstawione wyżej poziomy indywidualnego korzystania z poczty elektronicznej przez pracowników różnią się w (statystycznie) istotny sp w zależności od wielkości firm (wsp. Pearsona: -,31). Stosunkowo najczęściej ponad połowa pracowników posiada indywidualny adres poczty elektronicznej w firmach zatrudniających do 5 (89%). W takich firmach rzadziej, w stosunku do większych przedsiębiorstw, zdarza się, by tylko do 1% zatrudnionych korzystało w ten sp z Internetu (11%). Stosunkowo najczęściej mały dostęp do poczty elektronicznej, określony przedziałem do 1% zatrudnionych występuje w największych badanych firmach (5%). Znajduje to swoje wytłumaczenie w tym, że duże firmy mają dość rozbudowaną strukturę organizacyjną, w której istnieją stanowiska, na których konieczność służbowej komunikacji via Internet jest nieuzasadniona. Zauważa się, że średnie indywidualne dostępności do poczty elektronicznej (w przedziałach od 11 do 25% i od 26 do 5% stanu osobowego) występują w tych badanych firmach, które zatrudniają powyżej 5, lecz nie więcej niż 25. 29

do 1% zatrudnionych 11-25% zatrudnionych 26-5% zatrudnionych powyżej 5% zatrudnionych 1% 8% 6% 4% 2% % do 5 6-2 21-5 51-1 11-25 zatrudnienie pow. 25 Rys. 42 Odsetek zatrudnionych z adresem e-mail w firmach wg wielkości firm 3

4.1 Telefonia komórkowa w firmie 4.1.1 Korzystanie z telefonii komórkowej 4. Sposoby komunikacji Większość badanych użytkowników Internetu korzysta z telefonii komórkowej - potwierdziło to 85% firm. 8 7 6 85% Liczba obserwacji 5 4 3 2 1 tak 15% nie Rys. 43 Używanie w firmie telefonii komórkowej Nie stwierdzono, by używanie (lub nie) takiego rodzaju komunikacji w sp istotny skorelowane było z charakterystykami firm. 4.1.2 Dostęp zatrudnionych do firmowej telefonii komórkowej Firmy w różnym stopniu umożliwiają pracownikom - wyposażając ich w komórki - korzystanie z telefonii bezprzewodowej. W województwie podlaskim wyraźnie dominują dwie grupy firm, które umożliwiają korzystanie ze służbowej telefonii komórkowej: do 1% zatrudnionych lub ponad połowie zatrudnionych. Pierwsza sytuacja zachodzi stosunkowo najczęściej, bowiem taki stan rzeczy zadeklarowało 4% korzystających z telefonii komórkowej respondentów. Niewiele rzadziej zdarza się, że indywidualny dostęp do firmowej telefonii komórkowej posiada ponad połowa zatrudnionych, co potwierdziło 36% firm. 31

36 27 4% 36% Liczba obs. 18 12% 12% 9 do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Rys. 44 Odsetek zatrudnionych wyposażonych w służbowe komórki Poziomy indywidualnego korzystania przez pracowników z firmowej telefonii komórkowej w (statystycznie) istotny sp skorelowane są z: 1. wielkością firm (wsp. Pearsona: -,54), 2. statusem prawnym firm (wsp. Pearsona: -,24), 3. statusem miejscowości funkcjonowania firm (wsp. Pearsona: -,25). Stosunkowo najczęściej zdarza się, by ponad połowa pracowników posiadała służbowe komórki w firmach zatrudniających do 5 (73%); mniejsze indywidualne korzystanie z telefonii komórkowej w takich firmach zachodzi raczej rzadko. W większych firmach częściej występowało zjawisko wyposażenia w służbowe komórki na poziomie do 1% zatrudnionych. Najczęściej miało to miejsce w przypadku firm zatrudniających ponad 25 pracowników (83%). 1% 8% 6% 4% 2% 51-1% 26-5% 11-25% do 1% % do 5 do 2 do 5 do 1 do 25 więcej zatrudnienie w firmie Rys. 45 Odsetek zatrudnionych wyposażonych w komórki wg wielkości firm 32

Ogólnie, w przedsiębiorstwach państwowych indywidualny dostęp do firmowej telefonii komórkowej jest mniejszy niż w firmach prywatnych. Badane firmy państwowe najczęściej stwierdzały, że w komórki zostało wyposażonych do 1% zatrudnionych (75%) i żadna z nich nie potwierdziła pracowniczej dostępności do telefonii komórkowej na poziomie przekraczającym 25% składu osobowego. To, że ponad połowa pracowników ma możliwość indywidualnego korzystania z telefonii bezprzewodowej zdarza się tylko w sektorze prywatnym i stosunkowo najczęściej w firmach zarejestrowanych jako osoba fizyczna (7%). 1% 8% 6% 4% 2% 51-1% 26-5% 11-25% do 1% % fundacja spół. sp.jawna sp.akcyjna sp. z o.o sp.cywil. p. pań. osoba fiz. Rys. 46 Odsetek zatrudnionych wyposażonych w komórki wg statusu prawnego firm Biorąc pod uwagę status miejscowości działania respondentów można zauważyć, że korzystanie z telefonii komórkowej przez ponad połowę zatrudnionych stosunkowo najczęściej zapewniają firmy ze stolicy województwa (47%). Między firmami funkcjonującymi w innych miastach i na obszarach wiejskich nie występują znaczące różnice w udostępnianiu pracownikom takiej łączności i najczęściej wyposażają one w komórki tylko do 1% swojego składu osobowego (inne miasta: 57%, wieś: 55%). wieś inne miasto do 1% 11-25% 26-5% 51-1% Białystok 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 częstość (%) potwierdzeń Rys. 47 Odsetek zatrudnionych wyposażonych w komórki wg statusu miejscowości 33

4.1.3 Plany wprowadzenia telefonii komórkowej Firmy, które nie korzystają z telefonii komórkowej, raczej nie są zainteresowane zmianą tej sytuacji. Zapytane o zamiar używania komórek w niedalekiej przyszłości najczęściej odpowiadały, że nie mają takich planów (64,3%). Tylko 21,4 % firm potwierdziło, iż rozważa taką możliwość. 7 64,3 6 5 częstość (%) potwierdzeń 4 3 2 21,4 14,3 1 tak nie trudno powiedzieć 4.2 Kontakty z klientami Rys. 48 Istnienie planów używania w firmie telefonii komórkowej Badani firmowi użytkownicy Internetu w swoich kontaktach z klientami wykorzystują wszystkie możliwości, które wyszczególnione zostały w zapytaniu, lecz w różnym stopniu. Dostęp do Internetu spowodował, że bardzo popularnym sposobem komunikacji stała się poczta elektroniczna (89,1%). Równie często jest (wciąż) używana klasyczna telefonia stacjonarna (89,1%). Kolejne miejsce zajmują kontakty osobiste (81,5%). Na używanie telefonii komórkowej w kontaktach z klientami wskazało 71,7% respondentów, mniej niż potwierdziło jej istnienie w firmie (dla przypomnienia 85%). Wynika z tego, że część z nich realizuje z wykorzystaniem komórek połączenia wewnętrzne, a nie ze światem zewnętrznym. Na służbową korespondencję z interesantami z wykorzystaniem faksu wskazało 69,6% badanych, zaś na pisanie listów 54,3%. Niektórzy respondenci, wybierając opcję Inne (2,2%) wyszczególnili takie sposoby kontaktowania się z klientami, jak komunikatory internetowe i telefonia internetowa (VoIP). 34

9 POTWIERDZENIA 8 7 6 5 4 3 2 81,5% 89,1% 71,7% 89,1% 69,6% 29,3% 54,3% 1 2,2% osobiscie tel. stac. tel. kom. e-mail faks przes. kur. listy inne Rys. 49 Sposoby kontaktowania się z klientami 35

5. Publiczne usługi dla firm świadczone elektronicznie Badani firmowi użytkownicy Internetu wyrazili swoje zapotrzebowanie na usługi publiczne dla firm, które ich zdaniem powinny być świadczone drogą elektroniczną. Lokalne urzędy administracji państwowej, realizując programy elektronicznego urzędu w mniejszym lub większym stopniu wdrożyły już pewne idee społeczeństwa informacyjnego, w tym i niektóre z zakresu publicznych usług dla firm. Firmy, które już korzystały z takiej możliwości wyszczególniły używane przez siebie usługi, a także oceniły jakość ich świadczenia. 5.1 Popyt na publiczne e-usługi dla firm Część badanych (8%) nie potrafiło wyrazić swojego zapotrzebowania na publiczne e-usługi dla firm. Największy popyt ze strony pozostałych firm występuje na możliwość opłacania podatków oraz regulowania innych zobowiązań finansowych przez Internet (9%). Znaczące zapotrzebowanie istnieje na: elektroniczny dostęp do dokumentów i zarządzeń (84%), elektroniczne przetargi (79%) oraz możliwość zdalnego załatwiania spraw związanych z ewidencją działalności gospodarczej (65%). Najmniej pożądaną usługą okazało się być załatwianie przez Internet spraw związanych z aktami notarialnymi (26%). liczba potwierdzeń 95 9 85 8 75 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 9% 26% 59% 65% 84% 79% 57% 1 2 3 4 5 6 7 8 1 - podatki,inne płatności 2 - akty notarialne 3 - pozwolenia i opinie 4 - ewidencja działalności 5 - dostęp do dokumentów, zarządzeń 6 - przetargi 7 - sprawy związane z zatrudnieniem 8 - inne trudno powiedzieć (8%) 1% Rys. 5 Zapotrzebowanie na publiczne e-usługi dla firm W ramach opcji Inne wyszczególniono potrzebę stworzenia możliwości monitorowania zainicjowanych w urzędzie spraw (rodzaj workflow). 36

Dodatkowo, ankietowani zwracali uwagę na to, że: 1. wszystkie sprawy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej powinno dać się załatwić drogą elektroniczną na wielu platformach systemowych (np. Linux, a nie tylko Microsoft), 2. pożądane jest usprawnienie funkcjonowania i stała aktualizacja informacyjnych stron urzędów. 5.2 Korzystanie z publicznych e-usług dla firm Część badanych firm (12%) nie pamiętała, czy kiedykolwiek korzystała z publicznych usług dla firm, świadczonych elektronicznie przez lokalne władze administracyjne. Pozostałe firmy najczęściej wskazywały, że korzystały z następujących możliwości: płacenie podatków i inne płatności (57%), udział w przetargach (47%) i dostęp do dokumentów i zarządzeń (43%). 6 płatności Liczba obserwacji 5 4 3 2 57% 43% 47% 16% akta notarialne pozwolenia i opinie ewidencja działalności dostęp do dok. i zarządzeń przetargi sprawy zw. z zatrudnieniem inne nie pamiętam (12%) 1 2% 9% 5% 1% Rys. 51 Korzystanie z publicznych e-usługi dla firm Respondenci zwrócili uwagę na to, że: 1. brak jest pełnego dostępu do bezpłatnej informacji o przetargach oraz 2. zdalny dostęp do baz danych bywa nieraz zawodny - za każdym razem otrzymuje się inny wynik. 37

Korzystanie przez badanych z poszczególnych e-usług jest znacznie mniejsze niż wyrażone przez nich zapotrzebowanie na takie usługi. Ponieważ wszystkie firmy biorące udział w ankietyzacji używają Internetu i przeszkodą nie są uwarunkowania techniczne, to być może przyczyny tego między innymi tkwią w tym, że: 1. różne ośrodki lokalnej władzy w różnym stopniu umożliwiają elektroniczny dostęp do publicznych usług dla firm i/lub 2. dostępne publiczne e-usługi dla firm nie spełniają jeszcze w pełni oczekiwań bardziej wymagających potencjalnych usługobiorców. 9 8 7 % potwierdzeń 6 5 4 3 2 1 podatki, płatności akta notarialne pozwolenia i opinie ewidencja działalnosci dostęp do dokumentów przetargi zatrudnienie popyt korzystanie Rys. 52 Popyt i korzystanie z publicznych e-usług dla firm Przeprowadzona analiza wypowiedzi respondentów na temat korzystania z elektronicznych usług w powiązaniu z ich cechami ujawniła, że między internetowym dostępem do dokumentów i zarządzeń, a pewnymi firmowymi atrybutami zachodzą (statystycznie) istotne korelacje. Dotyczy to: 1. wielkości firm (wsp. Pearsona:,28) i 2. statusu prawnego ich funkcjonowania (wsp. Pearsona:,24). Z możliwości zdalnego wglądu do dokumentów i zarządzeń stosunkowo najrzadziej korzystają firmy zatrudniające od 6 do 2 - potwierdziło to 18% takich respondentów. Najczęstsze używanie tej usługi odnotowano wśród firm średnich, zatrudniających od 51 do 1 pracowników (92%). 38

pow. 25 11-25 51-1 21-5 6-2 tak nie do 5 % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Rys. 53 Korzystanie z elektronicznego dostępu do dokumentów wg wielkości firm Analiza potwierdzonego korzystania z usługi dostępu do dokumentów i zarządzeń z uwzględnieniem statusu prawnego korespondentów wykazała, że stosunkowo najczęściej używają jej przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielnie. Stosunkowo najrzadziej potwierdzały to firmy zarejestrowane jako osoba fizyczna (21%). 1 8 % potwierdzeń 6 4 2 osoba fiz. p.państwowe sp.cywilna sp. z o.o. sp.akcyjna sp.jawna spółdz. fundacja Rys. 54 Korzystanie z elektronicznego dostępu do dokumentów wg statusu prawnego firm 39

5.3 Ocena jakości świadczenia usług Firmowi użytkownicy Internetu, którzy korzystali z elektronicznych usług publicznych, oferowanych przez lokalne urzędy administracji państwowej środowisku biznesowemu, ocenili jakość ich świadczenia. Firmy najczęściej stwierdzały, że jakość udostępnianych usług jest średnia (45%) lub dobra (42%). Pojawiały się też oceny bardzo dobre, lecz częstość ich wystąpień była niska (5%). Opinię negatywną (słaba jakość) wyraziło 6% badanych. % potwierdzeń 45 4 35 3 25 2 15 1 5 b. dobra dobra średnia słaba trudno pow. Rys. 55 Jakość świadczenia e-usług publicznych dla firm Przekonanie respondentów o jakości świadczonych elektronicznie publicznych usług dla biznesu w (statystycznie) istotny sp nie jest skorelowane z ich atrybutami, co oznacza, że wyrażone oceny są niezależne od specyfiki firm. 4

6. Podsumowanie Komputer w firmie Firmowe komputery najczęściej wykorzystywane są do wspomagania różnych prac biurowych oraz jako narzędzie dostępu do Internetu (po 98%). Dość często znajdują one zastosowanie w księgowości (74%) i do utrzymywania baz danych (66%). Inne możliwości wykorzystywania komputerów (np. pisanie oprogramowania i szkolenia pracowników) są znacznie mniej popularne. W pewnych firmach, obok ogólnych sposobów korzystania z komputerów, występuje dość silna potrzeba używania ich z wykorzystaniem dedykowanego oprogramowania do różnego rodzaju prac, nieodłącznie związanych z ich podstawową działalnością. Jednym ze wskaźników osiągniętego poziomu komputeryzacji firmy wydaje się być to, ilu zatrudnionych korzysta z komputera. W większości firm zagwarantowany dostęp do komputera ma ponad połowa zatrudnionych; taki stan zadeklarowało 73% respondentów. Świadczy to o tym, że osiągnięty w badanych firmach poziom komputeryzacji zwymiarowany w ten sp jest dość wysoki. Respondenci pozytywnie oceniają wpływ wprowadzenia komputerów do firmy na sprawność jej działania. W świetle opinii większości badanych komputery stały się niezbędne do funkcjonowania firmy (67,4%) lub znacznie usprawniły jej działanie (29,3%). Większość firm myśli o zakupie nowych komputerów (82%). Firmy, które nie posiadają takich planów (6%) w większości tłumaczą to brakiem potrzeb (66,7%). W porównaniu z poziomem kraju (statystyki dla Polski), lokalnie - w województwie podlaskim: 1. Rozkład sposobów korzystania w firmach z komputerów wg popularności jest taki sam. Częstości wykorzystywania komputerów do różnych celów są na zbliżonym poziomie; największa różnica dotyczy korzystania z komputerów w księgowości (Polska: 69%, woj. podlaskie: 74%). 2. Częściej zdarza się, że z komputerów korzysta niecałe 1% zatrudnionych. 3. Firmy nieznacznie rzadziej oceniają, że komputery stały się niezbędne do ich funkcjonowania na korzyść opcji, że usprawniły ich działanie. Dodatkowo, żadna firma nie wskazała, że wprowadzenie komputerów niczego nie zmieniło, podczas gdy w skali kraju odnotowano takie odpowiedzi. 4. Firmy częściej planują zakup komputerów. Internet w firmie Internet w firmach najczęściej służy do wymiany korespondencji za pomocą poczty elektronicznej (97%). Kolejne znaczące sposoby korzystania z dostępu do sieci to: wyszukiwanie informacji związanych z działalnością firmy (92%) lub o innych firmach (76%), autoreklama (76%) oraz elektroniczna bankowość (74%). Z tzw. nowych usług, związanych z ideami społeczeństwa informacyjnego, największą popularnością cieszy się bankowość elektroniczna. Stosunkowo rzadkie używanie Internetu do świadczenia usług (29%) i sprzedaży (27%) dowodzi, że prowadzenie elektronicznego biznesu jest jeszcze mało popularne. Firmy także niezbyt często stosują nowy sp zatrudniania - ściśle związany ze społeczeństwem informacyjnym - zdalną pracę (33%). 41