Jak rozliczyć dywidendy, a jak dochód ze zbycia udziałów w spółkach Grzegorz Grochowina, menedżer w zespole ds. PIT w KPMG w Polsce PIT Od części przychodów z kapitałów pieniężnych podatek pobiera płatnik, inne wykazuje w zeznaniu rocznym ich beneficjent. Najtrudniej mają przedsiębiorcy, którzy muszą ustalić, które odsetki od lokat ująć w firmowych przychodach. Jednym ze źródeł przychodów, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o PIT, są przychody z kapitałów pieniężnych. Katalog tych przychodów zasadniczo można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej zalicza się w szczególności przychody (dochody) z: odsetek od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, w tym odsetek od wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach bankowych, z wyjątkiem środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą, odsetek i dyskonta od papierów wartościowych, tytułu udziału w funduszach kapitałowych, dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, tytułu zwrotu albo częściowego zwrotu, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, środków zgromadzonych na tym koncie, które są opodatkowane zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19 proc. W przypadku uzyskania tych przychodów (dochodów) na terytorium Polski podatek pobierany jest przez płatnika (art. 30a ustawy o PIT). Drugą grupę stanowią m.in. dochody: uzyskane z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, w tym z realizacji praw wynikających z tych instrumentów, z odpłatnego zbycia udziałów (akcji), z tytułu objęcia udziałów (akcji) za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część. Te dochody co do zasady podatnik musi sam wykazać w zeznaniu PIT-38 i opodatkować według 19-proc. stawki podatkowej (art. 30b ustawy o PIT). 1
Kiedy 19-proc. ryczałt Opodatkowaniu za pośrednictwem płatnika zryczałtowanym podatkiem dochodowym podlegają przychody (dochody) m.in. z odsetek od wkładów oszczędnościowych, z odsetek od środków na rachunkach bankowych, z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych, z tytułu udziału w funduszach kapitałowych, z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych uzyskane na terytorium Polski. W takim przypadku to płatnik pobiera zryczałtowany podatek w wysokości 19 proc. uzyskanego przychodu (dochodu). Takim płatnikiem jest między innymi bank, w którym prowadzony jest rachunek bankowy lub oszczędnościowy. Przychodów opodatkowanych w formie zryczałtowanej nie łączy się z przychodami z innych źródeł. Co ważne, przychodów tych nie wykazuje się w żadnym zeznaniu podatkowym. Przykład 1 Podatnik założył roczną lokatę z oprocentowaniem 7 proc. w skali roku. Na lokacie tej zdeponował 100 000 zł. Po roku otrzymał odsetki w wysokości 7000 zł. Przychód z odsetek: 7000 zł. Podatek: 19 proc. x 7000 zł = 1 330 zł. W związku z tym, że odsetki od lokat bankowych są tym rodzajem przychodów, które opodatkowane są za pośrednictwem płatnika w formie zryczałtowanej, bank jako płatnik będzie zobowiązany do poboru podatku w wysokości 1330 zł. Podatnik tym samym uzyska kwotę odsetek w wysokości 5670 zł (7000 zł -1330 zł). 2
Sprzedaż akcji i innych papierów wartościowych Dochodem z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych jest nadwyżka przychodu nad kosztami jego uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym. Dochód ten opodatkowany jest 19-proc. stawką. Przychód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz udziałów (akcji) uzyskany w roku podatkowym to suma przychodów z poszczególnych transakcji patrz ramka. Jeżeli podatnik uzyskuje przychody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych na terytorium Polski za pośrednictwem np. biura maklerskiego, to podmiot ten jest zobowiązany w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym przesłać podatnikowi informację PIT-8C, zawierającą sumę przychodów oraz kosztów uzyskanych przez niego za jego pośrednictwem. Płatność w ratach, z jednym momentem powstania przychodu 1 stycznia 2016 r. wszedł w życie nowy art. 17 ust. 1ab ustawy o PIT, zgodnie z którym przychód z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych powstaje w momencie przeniesienia na nabywcę własności udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych. Do 31 grudnia 2015 r. przepisy wskazywały, że za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, przychody z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych. Ponieważ ustawa o PIT nie definiuje pojęcia kwota należna", to w praktyce kwestia ustalenia momentu powstania przychodu ze sprzedaży udziałów (akcji) bądź papierów wartościowych często budziła wątpliwości i spory podatników z organami podatkowymi. Dotyczyły one sytuacji, gdy zgodnie z zawartą umową, sprzedający ma otrzymać zapłatę w ratach, w różnych latach podatkowych. Teraz już takich wątpliwości nie będzie. Przychód ze sprzedaży akcji czy udziałów, w przypadku gdy płatność zostanie rozłożona na raty, powstanie już w momencie przeniesienia ich własności na nabywcę. Koszty uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia papierów wartościowych określa się na dzień uzyskania przychodu, co oznacza, że poniesione wydatki są kosztem uzyskania przychodu dopiero w momencie zbycia tych papierów wartościowych. Kosztami uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia papierów wartościowych i udziałów(akcji) są wydatki na ich nabycie. Do kosztów tych można w szczególności zaliczyć: wydatki związane z obsługą rachunku przez biuro maklerskie (np. prowizje zapłacone przy kupnie i sprzedaży papierów wartościowych, opłaty związane z prowadzeniem lub założeniem rachunku inwestycyjnego, transferu papierów wartościowych), wydatki związane z zakupem papierów wartościowych bez pośrednictwa biura maklerskiego lub udziałów (np. opłaty notarialne), a także zapłacone odsetki i prowizje od kredytów na zakup papierów wartościowych lub udziałów. Często zdarza się, że w przesłanej przez biuro maklerskie informacji PIT-8C nie są zawarte wszystkie koszty, które podatnik może uwzględnić w swoim rozliczeniu. Jak już bowiem wskazano powyżej, oprócz standardowych kosztów związanych z obsługą rachunku czy prowizją biura maklerskiego, w kosztach uzyskania przychodu można również uwzględnić odsetki i prowizje od kredytów na zakup papierów wartościowych lub udziałów, wydatki na zakup specjalistycznej prasy, książek związanych z tematyką, np. inwestowania na giełdzie. Są to zatem koszty, o których biura maklerskie nie ma wie, przygotowując dla podatników informacje PIT-8C. 3
Przykład 2 Podatnik zaciągnął kredyt w wysokości 50 000 zł na zakup akcji. Odsetki od kredytu wyniosły 1500 zł. Dodatkowo podatnik zapłacił prowizję w wysokości 600 zł. Podatnik sprzedał akcje za 65 000 zł. Przy ich zbyciu do kosztów uzyskania przychodów będzie mógł dodatkowo zaliczyć wydatki w wysokości 2100 zł: Przychód: 65 000 zł Koszty: 50 000 zł +1500 zł + 600 zł = 52 100 zł Podatek do zapłaty: 19 proc. x (65 000 zł 52 100 zł) = 2451 zł. 4
Jeżeli podatnik sprzedaje papiery wartościowe, które nabył w spadku, to przy ich ewentualnej sprzedaży, istnieje możliwość uwzględniania wydatków poniesionych uprzednio przez spadkodawcę na nabycie tych praw majątkowych. Całość uzyskanych w danym roku przychodów i ich kosztów ze sprzedaży akcji, udziałów i innych praw majątkowych rozlicza się po zakończeniu roku podatkowego w składanym zeznaniu podatkowym PIT-38. Zeznanie składa się do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Podatnik nie płaci zaliczek na podatek w trakcie roku. W zeznaniu rocznym należy wykazać sumę uzyskanych w roku przychodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub udziałów (akcji) oraz sumę kosztów związanych z uzyskanymi przychodami. W terminie złożenia zeznania trzeba także wpłacić należny podatek. Ewentualną stratę wykazaną w zeznaniu PIT-38 można odliczyć od dochodów z tego samego źródła czyli tzw. kapitałów pieniężnych uzyskanych w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, ale wysokość odliczenia w każdym z nich nie może przekroczyć 50 proc. kwoty poniesionej straty. Kwoty uzyskane za granicą Do opodatkowania przychodów (dochodów) z kapitałów pieniężnych uzyskanych za granicą stosuje się przepisy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowy te określają czy uzyskane przychody (dochody) podlegają opodatkowaniu w Polsce. Zryczałtowany podatek od przychodów (dochodów) uzyskanych za granicą i podlegających opodatkowaniu w Polsce podatnik oblicza sam i deklaruje w jednym z zeznań rocznych (PIT-36, PIT-36L albo PIT-38). Od tego podatku odlicza, przeliczoną na złote, kwotę podatku zapłaconego za granicą. Przychodów (dochodów) uzyskanych za granicą, opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem dochodowym, nie łączy się z innymi przychodami (dochodami) wykazywanymi w zeznaniu rocznym. Wysokość kwoty podatku zapłaconego za granicą, o którą można pomniejszyć zryczałtowany podatek od przychodów (dochodów) uzyskanych za granicą co do zasady nie może przekroczyć kwoty podatku obliczonego od tych przychodów (dochodów) przy zastosowaniu stawki 19 proc. Trzeba zauważyć, że w zeznaniach nie wykazuje się uzyskanego przychodu (dochodu), tylko zryczałtowany polski podatek oraz wartość podatku zapłaconego za granicą do wysokości wskazanego powyżej limitu.). Podatnik nie wypełnia przy tym załącznika PIT/ZG. Przykład 3 8 grudnia 2015 roku podatnik otrzymał dywidendę od francuskiego podmiotu w wysokości 5000 euro. We Francji został pobrany podatek w wysokości 15 proc. Dywidendę oraz zapłacony za granicą podatek należy przeliczyć na złote, według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego odpowiednio dzień uzyskania przychodu lub dzień zapłaty podatku, a więc po kursie ogłoszonym przez NBP 7 grudnia 2015 r. Przeliczenie uzyskanego przychodu na złote: 5000 euro x 4,3111 zł/euro = 21 555,50 zł Zryczałtowany podatek w Polsce: 21 555,50 zł x 19 proc. = 4095,55 zł Podatek pobrany za granicą: 5000 euro x 15 proc. x 4,3111 zł/euro = 3233,33 zł Różnica pomiędzy zryczałtowanym podatkiem do zapłacenia w Polsce a podatkiem zapłaconym za granicą: 4095,55 zł - 3233,33 zł = 862,22 zł Podatnik był w 2015 r. zatrudniony w Polsce dodatkowo na umowę o pracę, więc zryczałtowany podatek oraz podatek zapłacony za granicą należ wykazać w deklaracji PIT-36 odpowiednio w poz. 212 oraz w poz. 214 tego formularza. Podatek do zapłaty należy zaokrąglić do pełnych złotych (862 zł). 5
Natomiast dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, udziałów (akcji) i zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji wynikających z nich praw, uzyskane za granicą, a stosownie do postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania podlegające opodatkowaniu w Polsce, należy wykazać i opodatkować w zeznaniu PIT-38 (wraz z załącznikiem PIT-ZG) łącznie z innymi dochodami z tego źródła. Przykład 4 Podatnik uzyskał: - dochód ze sprzedaży akcji w państwie X (w przeliczeniu na złote) w wysokości 5 000 zł, od którego w tym państwie zapłacił podatek w wysokości 20 proc. dochodu, a więc 1000 zł oraz - dochód ze sprzedaży akcji na giełdzie papierów wartościowych w Polsce w wysokości 20 000 zł. Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania pomiędzy Polską a państwem X przewiduje dla takich dochodów metodę proporcjonalnego odliczenia. W Polsce dochód ten podatnik powinien opodatkować w następujący sposób: Suma dochodów uzyskanych w Polsce i za granicą: 5 000 zł + 20 000 zł = 25 000 zł Podatek od sumy dochodów: 6
19 proc. x 25 000 zł = 4 750 zł Podatek zapłacony za granicą do odliczenia w Polsce: 4 750 zł 5 000 zł /25 000 zł = 950 zł Podatek do zapłacenia w Polsce: 4750 zł 950 zł = 3 800 zł Tak więc, pomimo że podatnik za granicą (w przeliczeniu na złote) zapłacił 1000 zł podatku, to w Polsce może odliczyć 950 zł. 7
8
Oprocentowanie oszczędności biznesmena Kwestia ustalenia odpowiedniego źródła przychodów w związku z uzyskiwanymi przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą środków m.in. z odsetek od rachunków bankowych, z lokat czy sprzedaży akcji niejednokrotnie budziła wiele wątpliwości. Problematyczna była kwestia czy dochody te należy uznać za związane z działalnością gospodarczą czy może stanowią odrębne źródło jakim są kapitały pieniężne. Jednak od stycznia 2015 r., zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 5 ustawy o PIT, przychodem z działalności gospodarczej pozostają odsetki od środków pieniężnych na rachunkach rozliczeniowych, o których mowa w przepisach prawa bankowego, lub na rachunkach w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, prowadzonych w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą, w tym także odsetki od lokat terminowych oraz innych form oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, tworzonych na tych rachunkach. Wcześniejsze brzmienie tego przepisu wskazywało, że przychodem z działalności gospodarczej są wyłącznie odsetki od środków na rachunkach bankowych utrzymywanych w związku z wykonywaną działalnością. To oznacza, że do przychodów z działalności gospodarczej należy zaliczyć m.in. odsetki z lokat założonych w powiązaniu z podstawowym rachunkiem firmowym. Wówczas przychody te należy połączyć z innymi przychodami z działalności i ująć w deklaracji PIT-36 lub PIT-36L. Jeśli natomiast np. osoba fizyczna założy lokatę w innym banku, to wówczas lokata ta będzie objęta opodatkowaniem na zasadach dotyczących przychodów z kapitałów pieniężnych. To z kolei oznacza, że zyski z takiego depozytu będą objęte 19-proc. zryczałtowanym podatkiem (czyli płaconym niezależnie od tego, czy prowadzący działalność notuje zyski, czy straty). Inna sytuacja będzie mieć miejsce w przypadku sprzedaży przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą akcji oraz innych papierów wartościowych. Uzyskany przez taką osobę przychód z tego tytułu będzie bowiem zaliczany do przychodów z działalności gospodarczej tylko wtedy, gdy przedmiotem działalności gospodarczej podatnika będzie m.in. obrót (sprzedaż) akcjami (udziałami). Wynika to z art. 30b ust. 4 ustawy o PIT. *** Źródło: Artykuł pt. Jak rozliczyć dywidendy, a jak dochód ze zbycia udziałów w spółkach ukazał się w Rzeczpospolitej z dnia 4 kwietnia 2016 r. 9