EGZAMIN KWALIFIKACYJNY ELEKTRYKÓW (D i E) W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH

EGZAMIN KWALIFIKACYJNY ELEKTRYKÓW (D i E) W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH Zeszyt 7 Sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego. Elektryczna sieć trakcyjna. Urządzenia elektrotermiczne. Elektryczne spawarki i zgrzewarki. Urządzenia do elektrolizy. Urządzenia prostownikowe i akumulatorowe. Publikacja zatwierdzona przez Centralną Komisję Uprawnień Zawodowych SEP 1

Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany ani rozpowszechniany za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, w tym również nie może być umieszczany ani rozpowszechniany w postaci cyfrowej zarówno w Internecie, jak i w sieciach lokalnych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. Copyright by Centralny Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw SEP ul. Świętokrzyska 14 00-050 Warszawa tel./fax: (022) 336-14-25 www.cosiw.pl e-mail: handlowy@cosiw.pl Wydanie II poprawione, uzupełnione Warszawa 2008 ISBN 978-83-61163-05-3 2

3

4

5

6

7

8

Dokumentacja techniczna nowo przyjmowanych linii i urządzeń oświetleniowych powinna zawierać: projekt techniczny linii oświetleniowej powykonawczy, karty gwarancyjne i atesty wymagane dla nowych typów urządzeń, rysunki wykonawcze lub katalogowe nowych typów konstrukcji wsporczych, rozdzielnic i osprzętu, plany sieci i linii oświetleniowych i jednoliniowe schematy zastępcze. Dokumentacja eksploatacyjna urządzeń oświetleniowych powinna zawierać: karty eksploatacji punktów zasilania wraz z przynależnymi liniami oświetleniowymi, protokoły pomiarów i badań odbiorczych ochrony przeciwporażeniowej urządzeń oświetleniowych, protokoły pomiarów rezystancji izolacji kabli i przewodów, protokoły pomiarów jakości napięcia zasilającego w punkcie zasilającym, protokoły pomiarów fotometrycznych, instrukcję eksploatacji. Po wprowadzeniu zmian w sieciach oświetleniowych, naprawy, remontu, przebudowy, modernizacji lub przejęcia nowych urządzeń do eksploatacji powinna być wykonana aktualizacja dokumentacji techniczno-eksploatacyjnej. 9

10

14 Co powinna zawierać instrukcja eksploatacji sieci oświetlenia ulicznego? Instrukcja eksploatacji sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego powinna zawierać: informacje o sposobie i miejscu zasilania sieci oświetleniowej, informacje o zasilaniu awaryjnym, procedury zmiany układu zasilającego, wymaganą dokumentację ruchową, zakres i terminy oględzin, zakres i terminy przeglądów, prace planowe związane z eksploatacją urządzeń, postępowanie w razie awarii i zakres prac awaryjnych. 11

15 Jaka jest podstawa prawna opracowania instrukcji eksploatacji? (D i E) Ruch sieciowy i eksploatacja urządzeń powinna się odbywać zgodnie z instrukcją opracowaną na podstawie wymagań art. 9g ust. 1 ustawy "Prawo energetyczne". Na tej podstawie, zgodnie z rozporządzeniem MG z dnia 17.09.1999 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych, dla sieci powinna być opracowana instrukcja eksploatacji, zatwierdzona przez pracodawcę. Instrukcja ma określać procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych dla bezpiecznego wykonywania pracy. Instrukcję eksploatacji opracowuje się na podstawie obowiązujących przepisów oraz dokumentacji dostawcy lub producenta urządzeń. 12

13

14

15

22 Jakie są wymagania norm i przepisów dla sieci oświetlenia ulicznego? Przy projektowaniu, modernizacji i eksploatacji sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego powinny być spełnione następujące wymagania techniczne: spełnienie wymagań w zakresie średniej luminancji jezdni i średniego natężenia oświetlenia, spełnienie wymagań w zakresie równomierności luminancji lub równomierności natężenia oświetlenia, spełnienie wymagań w zakresie oświetlenia poboczy, chodników oraz przejść dla pieszych, zapewnienie skutecznej ochrony od porażeń we wszystkich elementach sieci oświetlenia ulicznego zgodnie z normą PN-IEC 60364, dla linii kablowych i napowietrznych zapewnienie zgodności z normami: PN-76/E-05125, PN-EN 50423 oraz N SEP--004 spełnienie wymagań normy PN-EN 60598 w stosunku do spraw oświetleniowych, stopień ochrony urządzeń instalowanych na wolnym powietrzu zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 60529 (kod IP) mały poziom zakłóceń wyższymi harmonicznymi i odpowiednia jakość zasilania zgodnie z rozporządzeniem MG z dnia 4.05.2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego opracowanie instrukcji eksploatacji zgodnie z wymaganiami rozporządzenia MG z dnia 17.09.1999 w sprawie bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach energetycznych, zatwierdzonej przez pracodawcę, określającej procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych dla bezpiecznej obsługi. Wymagania związane z oświetleniem dróg określa norma PN-EN 13201-2:2003 - Oświetlenie dróg. Część 2. Wymagania oświetleniowe, oraz.-3:2007. Część 3. Obliczenia parametrów oświetleniowych i -4:2007. Część 4. Metody pomiarów parametrów oświetlenia. 16

17

18

26 Jakie obowiązki ciążą na użytkowniku sieci trakcyjnej? Użytkownik sieci trakcyjnej, jako obiektu przyłączonego do sieci elektroenergetycznej, jest zobowiązany do prowadzenie ruchu sieciowego i eksploatacji zgodnie z instrukcją opracowaną na podstawie wymagań art. 9g ust. 1 ustawy "Prawo energetyczne" w myśl rozporządzenia MG z dnia 17.09.1999 r, w sprawie bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach energetycznych oraz rozporządzenia MG z dnia 4.05.2007 r., w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. 27 Co ma zawierać instrukcja eksploatacji sieci trakcyjnej? Instrukcja powinna określać procedury i zasady wykonywania czynności związanych z ruchem i eksploatacją sieci, a w szczególności: zasady i warunki przyłączania urządzeń, instalacji i innych sieci, zakres, zasady i terminy przeprowadzania okresowych przeglądów i kontroli stanu technicznego sieci oraz przyłączonych do niej urządzeń i instalacji, zasady postępowania w przypadku awarii, postępowanie w przypadku zagrożeń dla obsługi, procedury przerw i ograniczeń w dostawie energii elektrycznej, sposób prowadzenia ruchu sieci i urządzeń, w tym: programowanie ruchu, prowadzenie dokumentacji ruchowej, zakres współpracy ruchowej z innymi instalacjami i sieciami. 28 Jakie przepisy obowiązują przy opracowaniu instrukcji dla trakcji kolejowej PKP? Podczas opracowania instrukcji eksploatacji sieci trakcyjnych należy je skoordynować z aktualnymi przepisami użytkownika trakcji. W przypadku trakcji kolejowej podlegającej PKP obowiązują tu przepisy, ustanowione przez zarządzenia Dyrektora Generalnego PKP, a mianowicie: 19

20 Instrukcja dla dyspozytora zasilania elektroenergetycznego Et1, Instrukcja utrzymania sieci trakcyjnej Et2, Instrukcja utrzymania urządzeń zasilania trakcji elektrycznej Et3, Instrukcja bezpieczeństwa pracy przy sieci trakcyjnej i w jej pobliżu Et4. oraz Przepisy sygnalizacji E 1, ustanowione zarządzeniem Ministra Komunikacji, a dotyczące oznaczeń, wskaźników i sygnałów stosowanych w odniesieniu do urządzeń i sieci trakcyjnych. Instrukcja o zasadach utrzymania, sprawdzania i prowadzenia robót w urządzeniach sterowania ruchem kolejowym E 11,

21

22

23

24

25

26

W celu zmniejszenia wpływu prądów błądzących należy zmniejszyć prąd upływowy szyn przez stosowanie powłok izolujących. Niszczenie urządzeń podziemnych na skutek prądów błądzących pochodzących od sieci trakcyjnej można zmniejszyć stosując dodatkowe urządzenia ochronne: drenaż elektryczny lub tzw. ochronę katodową. 27

28

42 Jakie przepisy reguluja zasady eksploatacji sieci komunikacji miejskiej? (E) Eksploatacja sieci jezdnych komunikacji miejskiej tramwajowej i trolejbusowej powinna odbywać się w oparciu o Polską Normę PN-K-92002 Komunikacja miejska. Sieć jezdna tramwajowa i trolejbusowa. Wymagania, oraz Ramową instrukcję o przeprowadzaniu planowo-zapobiegawczych remontów sieci jezdnych trakcji elektrycznej wydaną przez Departament Komunikacji Miejskiej b. Ministerstwa Gospodarki Komunalnej. Na tej podstawie opracowywane są aktualne instrukcje eksploatacji i remontów wydawane przez Wydziały Sieci właściwego terenowo przedsiębiorstwa komunikacyjnego (MPK lub WPK). Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy w komunikacji miejskiej przy budowie, konserwacji i naprawach sieci trakcyjnej, torów tramwajowych i innych urządzeń (nie dotyczy metra) określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. (Dz. U. z dnia 12 kwietnia 2002 r.). Instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dla poszczególnych stanowisk pracy określa się w instrukcjach stanowiskowych. Instrukcje te powinny określać w szczególności: sposoby bezpiecznego wykonywania czynności, czynności o szczególnym zagrożeniu dla życia i zdrowia, które powinny być wykonywane co najmniej przez dwie osoby, obowiązujący system znaków i sygnałów oraz sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej, rodzaje prac, które wymagają bezwzględnego wyłączenia napięcia, rodzaje prac, przy których obowiązuje stosowanie sprzętu ochronnego i środków ochrony indywidualnej. Szczegółowe procedury włączania i wyłączania napięcia w sieci trakcyjnej, stosowania uziemień ochronnych przy eksploatacji instalacji elektroenergetycznych i dokonywaniu napraw pojazdów określa się w instrukcjach eksploatacji urządzeń energetycznych. Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych oraz kwalifikacje osób zatrudnionych przy eksploatacji i dozorze tych urządzeń i instalacji określają odpowiednie odrębne przepisy. 29

30

Wysokość normalna typowego przewodu typu Djp 100 wynosi 12 mm. Zużycie przewodów miedzianych średnio o 40% lub przewodów stalowo-aluminiowych o 20% kwalifikuje daną sieć do remontu kapitalnego. 31

32

51 Jak dzielą się urządzenia elektrotermiczne ze względu na zasadę działania? (D) Urządzenia elektrotermiczne rróżnią się pod względem konstrukcji, wielkości, zasady działania, sposobu przenoszenia ciepła, rodzaju i umieszczenia wsadu, rodzaju zasilania, wartości temperatury, czasu działania itd. Urządzenia elektrotermiczne mogą być samodzielne lub być częścią innych urządzeń bądź ciągów technologicznych. Ze względu na metodę grzania urządzenia elektrotermiczne dzieli się na: rezystancyjne (oporowe), elektrodowe, łukowe, indukcyjne, pojemnościowe, promiennikowe, mikrofalowe, plazmowe, elektronowe, laserowe (fotonowe), jarzeniowe (jonowe), ultradźwiękowe. Niektóre urządzenia wykorzystują więcej niż jedną metodę działania np. urządzenia łukowo-rezystancyjne. 33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

W skład dokumentacji techniczno-eksploatacyjnej urządzeń do elektrolizy wchodzą: projekty techniczne ze zmianami wprowadzonymi w trakcie realizacji, dokumentacja fabryczna, świadectwa i karty gwarancyjne, DTR, fabryczne instrukcje obsługi, opisy techniczne itp., dokumentacja eksploatacyjna obejmująca: dokumenty przyjęcia urządzenia do eksploatacji, w tym protokoły przeprowadzonych prób oraz protokoły ruchu próbnego, instrukcje eksploatacji, książki pracy urządzenia, protokoły badań i pomiarów okresowych; 63

Ruch sieciowy i eksploatacja urządzenia do elektrolizy powinna być prowadzona zgodnie z instrukcją eksploatacji, która powinna zawierać: charakterystykę techniczną urządzenia do elektrolizy i urządzeń z nim współpracujących, kolejność czynności przy załączaniu i wyłączaniu urządzenia, czynności związane z prowadzeniem ruchu, zakres i terminy wykonywania zapisów ruchowych, zakres i terminy przeprowadzania oględzin, przeglądów i remontów, zakres i terminy przeprowadzania badań eksploatacyjnych, wymagania dotyczące ochrony przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej, wymagania dotyczące kwalifikacji osób zajmujących się eksploatacją, wymagania dotyczące bhp; 64

65

66

Oględziny urządzeń do elektrolizy należy przeprowadzać zgodnie z instrukcją eksploatacji, nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy, w czasie ruchu i postoju urządzeń. W trakcie przeprowadzanych oględzin należy w szczególności sprawdzić: stan ochrony przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej, wskazania aparatury kontrolno-pomiarowej, stan i szczelność elektrolizerów, wanien i układu obiegu elektrolitu, temperaturę elektrolizerów, stan instalacji grzewczej i układu chłodzenia wodnego, stan urządzeń zasilających, regulacji, sygnalizacji i sterowania, stan pomieszczeń i działanie urządzeń wentylacji, stan zabezpieczeń i prawidłowości ich nastawień, przestrzeganie programów pracy, stan powierzchni izolatorów i wkładek izolacyjnych. Jeżeli podczas oględzin urządzeń do elektrolizy stwierdzono nieprawidłowości, należy je usunąć lub przekazać urządzenia do remontu. 67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

Literatura 1. Laskowski J.: Nowy poradnik elektroenergetyka przemysłowego, COSiW SEP Warszawa 2005. 2. Praca zbiorowa: Poradnik Inżyniera Elektryka. t.1,2,3 wyd.iii, WNT, Warszawa 2007. 3. Przepisy Budowy Urządzeń Elektroenergetycznych. Instytut Energetyki, Warszawa 1997. 4. Strojny J., Strzałka J.: Elektroenergetyka. Obsługa i eksploatacja urządzeń, instalacji i sieci.wyd II, Europex, Kraków 2003, wyd.cd (z bieżącą aktualizacją) Tarbonus, Tarnobrzeg 2007. 5. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych w zakładach przemysłowych i innych jednostkach gospodarczych (poradnik szkoleniowy). COSiW SEP, Warszawa 2004. 6. Vademecum elektryka. wyd. III, COSiW SEP, Warszawa 2005 Wykaz PN związanych z tematyką zeszytu 7. PN-EN 50423-1:2007 Elektroenergetyczne linie napowietrzne prądu przemiennego powyżej 1 kv do 45 kv włącznie. Cz. 1. Wymagania ogólne - Specyfikacje wspólne 8. PN-EN 13201-2:2003 - Oświetlenie dróg. Część 2. Wymagania oświetleniowe 9. PN-EN 60529:2003 Stopnie ochrony zapewniane przez obudowy (Kod IP). 10. PN-EN 50110-1:2005 Eksploatacja urządzeń elektrycznych 11. PN-IEC 60364 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych (norma wieloarkuszowa) 12. N SEP-E-003. Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa. Linie prądu przemiennego z przewodami pełnoizolowanymi oraz z przewodami niepełnopełnoizolowanymi. Norma SEP 13. N SEP-E-004. Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa. Norma SEP 84

Wykaz aktów prawnych związanych z tematyką zeszytu 14. Ustawa z dnia 7.07.1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1216, z późn. zm.) 15. Ustawa z dnia 10.04.1997r. - Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54, poz. 348, z późn. zm.) 16. Ustawa z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (J.t.: Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229) 17. Rozporządzenie MG z dnia 17.09.1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych. (Dz. U. Nr 80, poz. 912) 18. Rozporządzenie MG z dnia z dnia 4.05.2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz. U. Nr 93, poz. 623) 19. Rozporządzenie MGPiPS z dnia 28.04.2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz. U. Nr 89, poz. 828). 20. Rozporządzenie MSWiA z dnia 16.06.2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 121, poz. 1138). 85

86