Projekt z dnia 15-05-2009 Wersja nr 08 USTAWA z dnia... r. o efektywności energetycznej 1) Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa: 1) narodowy cel wzrostu efektywności energetycznej; 2) zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej; 3) zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energetycznej. Art. 2. 1. Przepisów ustawy nie stosuje się do obiektów, urządzeń technicznych i instalacji uŝywanych wyłącznie w celach wojskowych. 2. Przepisów ustawy nie stosuje się takŝe do Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w takim zakresie, w jakim jej stosowanie jest niezgodne z zadaniami Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 3. UŜyte w ustawie określenia oznaczają: 1) efektywność energetyczna stosunek uzyskanej wielkości efektu uŝytkowego danego obiektu, instalacji i urządzenia technicznego, w typowych warunkach ich uŝytkowania, do wielkości zuŝycia energii niezbędnej do uzyskania tego efektu; 2) audyt energetyczny opracowanie zawierające analizę zuŝycia energii, stanu obiektów lub instalacji mających bezpośredni wpływ na zuŝycie energii wraz z wykazem moŝliwych przedsięwzięć proefektywnościowych oraz analizą techniczną i ekonomiczną opłacalności tych przedsięwzięć; 3) energia pierwotna (Ep) - energię zawartą w pierwotnych nośnikach energii, pozyskiwanych bezpośrednio ze środowiska, w szczególności: węgiel kamienny energetyczny (łącznie z węglem odzyskanym z hałd), węgiel kamienny kokso-
wy, węgiel brunatny, ropa naftowa (łączne z gazoliną), gaz ziemny wysokometanowy (łączne z gazem z odmetanowania kopalń węgla kamiennego), gaz ziemny zaazotowany, torf do celów opałowych, energia wody wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, energia wiatru wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, energia słoneczna wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, ciepła lub chłodu, energia geotermalna wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej, ciepła lub chłodu oraz biomasa w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. Nr 169, poz. 1199, z 2007 r. Nr 36, poz. 217 i Nr 99, poz. 666 oraz z 2009 r. Nr 3, poz. 11); 4) energia energię pierwotną oraz energię w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne ( Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm. 2) ; 5) odbiorca końcowy odbiorcę końcowego w rozumieniu art. 3 pkt 13a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne; 6) przedsiębiorstwo energetyczne - przedsiębiorstwo energetyczne w rozumieniu art. 3 pkt 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne; 7) jednostki sektora publicznego podmioty tworzące sektor finansów publicznych, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104, z późn. zm. 3) ); 8) tona oleju ekwiwalentnego (toe) równowaŝnik jednej metrycznej tony ropy naftowej o wartości opałowej równej 41.868 kj/kg; 9) wzrost efektywności energetycznej - uzyskiwanie takiego samego efektu uŝytkowego przy jednoczesnym obniŝeniu zuŝycia energii albo uzyskiwanie większego efektu uŝytkowego bez zmiany zuŝycia energii lub przy równoczesnym obniŝeniu jej zuŝycia; 10) przedsięwzięcie proefektywnościowe ulepszenie polegające na zmianach technologicznych w istniejących obiektach, instalacjach i urządzeniach technicznych lub w nowych obiektach, instalacjach i urządzeniach technicznych, mające na celu wzrost efektywności energetycznej; 11) środek wzrostu efektywności energetycznej przedsięwzięcie proefektywnościowe lub inne działanie, którego celem jest wzrost efektywności energetycznej; 2
12) sprawność wytwarzania energii elektrycznej stosunek całkowitej rocznej produkcji energii elektrycznej w elektrowniach cieplnych do energii chemicznej paliwa zuŝytego do wytworzenia tej energii elektrycznej w danym roku kalendarzowym w gospodarce narodowej; 13) straty energii elektrycznej w przesyle i dystrybucji róŝnicę między ilością energii elektrycznej czynnej wprowadzonej do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a ilością energii elektrycznej czynnej dostarczonej odbiorcom końcowym, pomniejszoną o ilość energii elektrycznej sprzedanej za granicę; 14) oszczędność energii ilość energii stanowiącą róŝnicę pomiędzy energią zuŝytą przez odbiorcę końcowego w danym okresie rozliczeniowym przed zastosowaniem jednego lub kilku środków wzrostu efektywności energetycznej, a energią zuŝytą przez tego odbiorcę w takim samym okresie rozliczeniowym po zastosowaniu tych środków; 15) cel w zakresie oszczędności energii minimalny udział energii zaoszczędzonej w gospodarce narodowej w ciągu kolejnych lat, począwszy od dnia 1 stycznia 2010 r., w krajowym zuŝyciu energii finalnej w roku kalendarzowym, na który określany jest ten cel. Rozdział 2 Narodowy cel wzrostu efektywności energetycznej Art. 4. Ustala się narodowy cel wzrostu efektywności energetycznej w zakresie: 1) zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych; 2) zwiększenia sprawności wytwarzania energii elektrycznej i ciepła; 3) zmniejszenia strat energii elektrycznej i ciepła w przesyle i dystrybucji. Art. 5. Rada Ministrów, co 3 lata, do dnia 30 czerwca danego roku określa, w drodze rozporządzenia, narodowy cel wzrostu efektywności energetycznej na kolejne 9 lat, biorąc pod uwagę w szczególności: 1) uzasadnione techniczne i ekonomiczne moŝliwości osiągnięcia wzrostu efektywności energetycznej o planowaną wartość; 2) zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa; 3) zobowiązania wynikające z umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczypospolita Polska; 3
4) dotychczasowe skutki wzrostu efektywności energetycznej; 5) uzasadniony interes konsumentów. Art. 6. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki, co 3 lata, do dnia 15 maja danego roku, sporządza i przedstawia do zatwierdzenia Radzie Ministrów krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej na okres kolejnych 5 lat. 2. Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej zawiera w szczególności: 1) opis: a) planowanych programów efektywności energetycznej określających działania mające na celu wzrost efektywności energetycznej, b) środków wzrostu efektywności energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki niezbędnych dla realizacji celu w zakresie zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych; 2) opis planowanych przedsięwzięć proefektywnościowych dla realizacji celu w zakresie: a) zwiększenia sprawności wytwarzania energii elektrycznej i ciepła; b) zmniejszenia strat energii elektrycznej i ciepła w przesyle i dystrybucji; 3) analizę i ocenę wykonania krajowego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej za poprzedni okres; 4) informacje o: a) postępie w realizacji narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej; b) podjętych działaniach mających na celu usunięcie przeszkód w realizacji narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej. Art. 7. 1. Ministrowie kierujący działami administracji rządowej, o których mowa w art. 5 pkt 1-3 i pkt 5-28 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437, z późn. zm. 4) ) realizują krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej. Z realizacji tego planu przekazują ministrowi właściwemu do spraw gospodarki roczne sprawozdania zawierające informacje dotyczące stopnia jego realizacji. 2. Sprawozdania, o których mowa w ust. 1, są przekazywane w terminie do dnia 30 kwietnia następnego roku po upływie roku, którego dotyczą. 4
Art. 8. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki na podstawie sprawozdań rocznych, o których mowa w art. 7 ust. 1, i zbiorczego raportu rocznego, o którym mowa w art. 12 ust. 1, sporządza co dwa lata i przedstawia Radzie Ministrów do zatwierdzenia raport zawierający w szczególności informacje dotyczące: 1) realizacji narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 4, 2) realizacji krajowego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 6 ust. 1 wraz z oceną i wnioskami z ich realizacji. 2. Minister właściwy do spraw gospodarki niezwłocznie ogłasza, w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski, zatwierdzony raport, o którym mowa w ust. 1. Art. 9 Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, zwany dalej Prezesem URE, monitoruje wykonanie narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 4, w tym w szczególności analizuje i weryfikuje oszczędności energii uzyskane w związku z realizacją tego celu. Rozdział 3 Zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej Art. 10. 1. Jednostka sektora publicznego realizując swoje zadania stosuje co najmniej jeden ze środków wzrostu efektywności energetycznej, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 13. 2. O stosowanych środkach wzrostu efektywności energetycznej jednostka sektora publicznego informuje na swojej stronie internetowej lub w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. Art. 11. 1. Jednostka sektora publicznego jest obowiązana do zaoszczędzenia w ciągu roku energii w ilości nie mniejszej niŝ 1 % średniego zuŝycia energii w ciągu roku, z zastrzeŝeniem ust. 4, przy czym uśrednienie obejmuje trzy kolejne lata poprzedzające dany rok kalendarzowy. 5
2. Jednostka sektora publicznego jest obowiązana do zaoszczędzenia w: 1) 2010 r. energii w ilości nie mniejszej niŝ 1 % średniego zuŝycia tej energii przez tę jednostkę w 2009 r.; 2) 2011 r. energii w ilości nie mniejszej niŝ 1 % średniego zuŝycia tej energii przez tę jednostkę w ciągu roku, przy czym uśrednienie obejmuje lata 2009-2010. 3. Jednostka sektora publicznego sporządza, co najmniej raz na 5 lat, audyt energetyczny dla obiektów, instalacji i urządzeń, które uŝytkuje. 4. JeŜeli z przeprowadzonego audytu energetycznego wynika, Ŝe jednostka sektora publicznego nie ma moŝliwości technicznych i ekonomicznych zaoszczędzenia energii w ilości, o której mowa w ust. 1, cel w zakresie oszczędności energii uwaŝa się za osiągnięty, gdy jednostka ta zrealizowała go w stopniu nie mniejszym niŝ wynika z przeprowadzonego audytu energetycznego. Art. 12. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki na podstawie informacji, o których mowa w art. 10 ust. 2, sporządza zbiorczy raport roczny, który zawiera w szczególności informacje dotyczące podjętych działań i zastosowanych środków wzrostu efektywności energetycznej przez jednostki sektora publicznego, a takŝe wytyczne dotyczące wzrostu efektywności energetycznej. 2. Zbiorczy raport roczny jest zamieszczany na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki do dnia 30 września następnego roku po upływie roku, którego dotyczy. Art. 13. Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, wykaz środków wzrostu efektywności energetycznej stosowanych przez jednostkę sektora publicznego, biorąc pod uwagę w szczególności moŝliwości techniczne i ekonomiczne jednostek sektora publicznego w zakresie oszczędności energii. Art. 14. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki realizuje zadania dotyczące efektywności energetycznej w zakresie: 1) promowania środków wzrostu efektywności energetycznej, w szczególności innowacyjnych technologii; 2) prowadzenia działań informacyjno edukacyjnych oraz szkoleń o dostępnych środkach wzrostu efektywności energetycznej; 6
3) wykonywania ekspertyz dotyczących środków wzrostu efektywności energetycznej; 4) monitorowania stosowanych środków wzrostu efektywności energetycznej; 5) informowania o instrumentach słuŝących finansowaniu środków wzrostu efektywności energetycznej oraz sposobie pozyskiwania tych środków. 2. Zadania, o których mowa w ust. 1, moŝe realizować podmiot wskazany przez ministra właściwego do spraw gospodarki. 3. Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, podmiot, o którym mowa w ust. 2, biorąc pod uwagę moŝliwość sprawnej realizacji zadań przez ten podmiot. 4. Wskazując podmiot, o którym mowa w ust. 2, minister właściwy do spraw gospodarki bierze pod uwagę w szczególności: 1) posiadanie niezbędnej wiedzy i doświadczenia w zakresie efektywności energetycznej; 2) dysponowanie potencjałem technicznym i osobami zdolnymi do wykonywania powierzonych zadań; 3) sytuację ekonomiczną i finansową pozwalającą na rzetelną realizację powierzonych zadań. Rozdział 4 Zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energetycznej Art. 15. 1. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii lub jej obrotem i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązane, w zakresie określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 16: 1) uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi URE, świadectwo efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 17, albo 2) uiścić opłatę zastępczą, obliczoną w sposób określony w ust. 2. 2. Opłatę zastępczą oblicza się według wzoru: O z = O zj x E p, gdzie poszczególne symbole oznaczają: O z opłatę zastępczą wyraŝoną w złotych, 7
O zj jednostkową opłatę zastępczą wyraŝoną w złotych za tonę oleju ekwiwalentnego, E p ilość energii pierwotnej, wyraŝoną w tonach oleju ekwiwalentnego, równą róŝnicy pomiędzy ilością energii pierwotnej wynikającą z obowiązku określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 16, i ilością energii pierwotnej wynikającą ze świadectw efektywności energetycznej, o których mowa w art. 17, umorzonych przedsiębiorstwu energetycznemu w terminie, o którym mowa w art. 27 ust. 2. 3. Wpływy z opłat zastępczych, o których mowa w ust. 1 pkt 2, stanowią przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kwoty opłat zastępczych naleŝy uiścić na wyodrębniony rachunek tego funduszu, do dnia 31 marca kaŝdego roku za poprzedni rok kalendarzowy. Art. 16. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres obowiązku, o którym mowa w art. 15 ust. 1, na kolejne 9 lat, w tym: 1) wielkość i sposób obliczania udziału ilości energii zaoszczędzonej w wyniku przeprowadzenia przedsięwzięć proefektywnościowych, wynikającej z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw efektywności energetycznej, o których mowa w art. 17, w sprzedaŝy energii odbiorcom końcowym; 2) maksymalną wysokość i sposób uwzględniania w kalkulacji cen energii ustalanych w taryfach przedsiębiorstw energetycznych, o których mowa w art. 15 ust. 1: a) kosztów uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw efektywności energetycznej, o których mowa w art. 17, b) poniesionej opłaty zastępczej, o której mowa w art. 15 ust. 1 pkt 2 jeŝeli na podstawie art. 47 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne taryfy te podlegają zatwierdzeniu; 3) jednostkową opłatę zastępczą, oznaczoną symbolem O zj, o której mowa w art. 15 ust. 2; 4) współczynniki sprawności procesów transformacji energii pierwotnej w energię finalną. 8
2. Minister właściwy do spraw gospodarki wydając rozporządzenie, o którym mowa w ust. 1, weźmie pod uwagę wysokość i stopień realizacji narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej, cenę energii dla odbiorców końcowych, politykę energetyczną państwa w rozumieniu art. 14 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne oraz zobowiązania wynikające z umów międzynarodowych. Art. 17. 1. Potwierdzeniem zaoszczędzenia określonej ilości energii, w wyniku przeprowadzenia przedsięwzięcia proefektywnościowego, jest świadectwo efektywności energetycznej. Świadectwo efektywności energetycznej zawiera w szczególności: 1) imię i nazwisko albo nazwę oraz adres podmiotu przeprowadzającego przedsięwzięcie proefektywnościowe; 2) wartość świadectwa efektywności energetycznej, wyraŝoną w tonach oleju ekwiwalentnego; 3) lokalizację i rodzaj przedsięwzięcia proefektywnościowego oraz termin jego realizacji. 2. Świadectwo efektywności energetycznej wydaje Prezes URE. 3. Do wydawania świadectw efektywności energetycznej stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz.1071, z późn. zm. 5) ) o wydawaniu zaświadczeń. 4. Prezes URE zamieszcza na stronie internetowej Urzędu Regulacji Energetyki informację o przyznanym świadectwie efektywności energetycznej wraz z kopią audytu energetycznego sporządzonego dla przedsięwzięcia proefektywnościowego wskazanego w tym świadectwie, niezwłocznie po jego przyznaniu. Art. 18. 1 W celu wyboru przedsięwzięć proefektywnościowych, za które moŝna uzyskać świadectwa efektywności energetycznej, Prezes URE, co najmniej raz w roku, ogłasza, organizuje i przeprowadza przetarg, zwany dalej przetargiem. 2. Prezes URE przeprowadza przetarg w szczególności gdy wartość świadectw efektywności energetycznej, które mogą być przedstawione do umorzenia w danym roku, nie zapewnia realizacji narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 4. 9
3. Prezes URE ogłasza o przeprowadzeniu przetargu w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Regulacji Energetyki na dwa miesiące przed dniem wyznaczonym na jego przeprowadzenie. Art. 19. Przetarg przeprowadza się oddzielnie dla następujących kategorii przedsięwzięć proefektywnościowych: 1) zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych; 2) zwiększenia sprawności wytwarzania energii elektrycznej i ciepła; 3) zmniejszenia strat energii elektrycznej i ciepła w przesyle i dystrybucji. Art. 20. 1. Do przetargu moŝe być zgłoszone przedsięwzięcie proefektywnościowe w wyniku którego uzyskuje się oszczędności energii w wysokości stanowiącej równowartość co najmniej 1 toe, średnio w ciągu roku, w okresie uzyskiwania oszczędności tej energii, przy czym okres uzyskiwania oszczędności tej energii wynosi co najmniej 15 lat. 2. JeŜeli okres uzyskiwania oszczędności energii, o którym mowa w ust. 1, jest krótszy niŝ 15 lat, przedsięwzięcie proefektywnościowe moŝe być zgłoszone do przetargu, a przyznaną wartość świadectwa efektywności energetycznej dla tego przedsięwzięcia oblicza się według wzoru: W śwp = L/15 x W śwu, gdzie poszczególne symbole oznaczają: W śwp przyznaną wartość świadectwa efektywności energetycznej, L okres uzyskiwania oszczędności energii dla danego przedsięwzięcia proefektywnościowego, wyraŝony w pełnych latach kalendarzowych, W śwu wartość świadectwa efektywności energetycznej, o które ubiega się dany podmiot. 3. Do przetargu nie moŝe być zgłoszone przedsięwzięcie proefektywnościowe zakończone przed dniem wejścia w Ŝycie ustawy. 4. Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, przedsięwzięcia proefektywnościowe, które mogą być zgłoszone do przetargu. 5. Wydając rozporządzenie, o którym mowa w ust. 3, minister właściwy do spraw gospodarki weźmie pod uwagę: 1) aktualny stan wiedzy technicznej, obejmujący w szczególności osiągnięcia w zakresie efektywności energetycznej w innych państwach; 10
2) potencjalne oszczędności energii uzyskiwane w wyniku przeprowadzenia przedsięwzięcia proefektywnościowego; 3) moŝliwości techniczne i ekonomiczne przeprowadzenia przedsięwzięcia proefektywnościowego; 4) przewidywane oddziaływanie przedsięwzięcia proefektywnosciowego na środowisko. Art. 21. 1. W przetargu moŝe uczestniczyć podmiot, który przedłoŝy Prezesowi URE prawidłowo wypełnioną deklarację przetargową wraz z kopią audytu energetycznego sporządzonego dla przedsięwzięcia proefektywnościowego wskazanego w tej deklaracji. 2. Deklaracja przetargowa powinna zawierać w szczególności: 1) imię i nazwisko lub nazwę oraz adres podmiotu przeprowadzającego przedsięwzięcie proefektywnościowe; 2) wartość świadectwa efektywności energetycznej, o które ubiega się dany podmiot, wyraŝoną w tonach oleju ekwiwalentnego; 3) ilość energii zaoszczędzonej, średnio w ciągu roku, w wyniku przeprowadzenia przedsięwzięcia proefektywnościowego, wyraŝoną w tonach oleju ekwiwalentnego; 4) efekt energetyczny (φ) - rozumiany jako stosunek ilości energii zaoszczędzonej średnio w ciągu roku w wyniku przeprowadzenia przedsięwzięcia proefektywnościowego, do wartości świadectwa efektywności energetycznej o które ubiega się dany podmiot; 5) lokalizację i rodzaj przedsięwzięcia proefektywnościowego; 6) termin realizacji przedsięwzięcia proefektywnościowego; 7) zobowiązanie się podmiotu do przeprowadzenia przedsięwzięcia proefektywnościowego. 3. Udział w przetargu jest bezpłatny. 4. Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, wzór deklaracji przetargowej, biorąc pod uwagę wymagane informacje określone w ust. 2. 11
Art. 22. Przetarg wygrywają te podmioty, które zadeklarowały efekt energetyczny (φ), o którym mowa w art. 21 ust. 2 pkt 4, zawierający się w przedziale: ( t * φ śr ; φ max ) gdzie poszczególne symbole oznaczają: t - współczynnik akceptacji ofert, określany przez Prezesa URE najpóźniej w dniu ogłoszenia przetargu, φ max - najwyŝszy zadeklarowany w danym przetargu efekt energetyczny, φ śr - średni efekt energetyczny, rozumiany jako średnia zadeklarowanych w danym przetargu efektów energetycznych waŝona ilością energii zaoszczędzonej przez poszczególne zgłoszone do przetargu przedsięwzięcia proefektywnościowe w łącznej ilości energii zaoszczędzonej przez wszystkie zgłoszone do przetargu przedsięwzięcia proefektywnościowe. Art. 23. 1. Podmiot, któremu przyznano świadectwo efektywności energetycznej, jest obowiązany do przeprowadzenia przedsięwzięcia proefektywnościowego i zawiadomienia Prezesa URE o zakończeniu realizacji tego przedsięwzięcia, w terminie 14 dni od dnia jego zakończenia. 2. Wraz z zawiadomieniem, o którym mowa w ust 1, podmiot któremu przyznano świadectwo efektywności energetycznej przesyła dokumenty potwierdzające zgodność zrealizowanego przedsięwzięcia proefektywnościowego z deklaracją przetargową. 3. JeŜeli w związku z realizacją przedsięwzięcia proefektywnościowego prowadzone jest postępowanie o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub o udzielenie pozwolenia na uŝytkowanie tego obiektu, o których mowa w art. 54 57 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm. 6) ) dniem zakończenia realizacji przedsięwzięcia proefektywnościowego jest dzień zakończenia tego postępowania. Art. 24. Zakazuje się podmiotowi, który nie zawiadomił Prezesa URE o zakończeniu przedsięwzięcia proefektywnościowego lub zawiadamiając umyślnie poświadcza nieprawdę lub raŝąco uchybi zobowiązaniu do przeprowadzenia przedsięwzięcia proefektywnosciowego, udziału w przetargach przez okres 5 lat. 12
Art. 25. 1. Prawa majątkowe wynikające ze świadectwa efektywności energetycznej są zbywalne i stanowią towar giełdowy, o którym mowa w art. 2 pkt 2 lit. d ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 121, poz. 1019, z późn. zm. 7) ). 2. Prawa majątkowe wynikające ze świadectwa efektywności energetycznej powstają z chwilą zapisania świadectwa efektywności energetycznej na koncie ewidencyjnym w rejestrze świadectw efektywności energetycznej na podstawie informacji o wydanych świadectwach efektywności energetycznej, o której mowa w art. 27 ust 5, jednak nie wcześniej, niŝ po upływie miesiąca od dnia złoŝenia dokumentów, o których mowa w art. 23 ust. 2 i 3, i przysługują podmiotowi będącemu posiadaczem tego konta. 3. Przeniesienie praw majątkowych wynikających ze świadectwa efektywności energetycznej następuje z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu w rejestrze świadectw efektywności energetycznej. 4. Rejestr świadectw efektywności energetycznej prowadzi podmiot prowadzący giełdę towarową w rozumieniu ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych i organizujący na tej giełdzie obrót prawami majątkowymi wynikającymi ze świadectw efektywności energetycznej. 5. Podmiot, o którym mowa w ust. 4, jest obowiązany prowadzić rejestr świadectw efektywności energetycznej w sposób zapewniający: 1) identyfikację podmiotów, którym przysługują prawa majątkowe wynikające ze świadectw efektywności energetycznej; 2) identyfikację przysługujących praw majątkowych wynikających ze świadectw efektywności energetycznej oraz odpowiadającej tym prawom ilości zaoszczędzonej energii; 3) zgodność ilości energii objętej zarejestrowanymi świadectwami efektywności energetycznej z ilością energii odpowiadającą prawom majątkowym wynikającym z tych świadectw. 6. Wpis do rejestru świadectw efektywności energetycznej oraz dokonane zmiany w rejestrze podlegają opłacie w wysokości odzwierciedlającej koszty prowadzenia rejestru. 13
Art. 26. Podmiot, o którym mowa w art. 25 ust. 4, jest obowiązany, na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego, o którym mowa w art. 15 ust. 1, wydać temu przedsiębiorstwu, w terminie 14 dni od dnia złoŝenia wniosku, dokument stwierdzający prawa majątkowe wynikające z zarejestrowanego świadectwa efektywności energetycznej przysługujące wnioskodawcy i odpowiadającą tym prawom ilość zaoszczędzonej energii. Art. 27. 1. Prezes URE, na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego, o którym mowa w art. 15 ust. 1, któremu przysługują prawa majątkowe wynikające ze świadectwa efektywności energetycznej, umarza, w drodze decyzji, świadectwo efektywności energetycznej w całości albo w części. 2. Świadectwo efektywności energetycznej umorzone do dnia 31 marca danego roku kalendarzowego jest uwzględniane przy rozliczeniu wykonania obowiązku, o którym mowa w art. 15 ust 1, w poprzednim roku kalendarzowym. 3. Prawa majątkowe wynikające ze świadectwa efektywności energetycznej wygasają z chwilą jego umorzenia. 4. Przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w art. 15 ust 1, wraz z wnioskiem o umorzenie świadectwa efektywności energetycznej jest obowiązane złoŝyć Prezesowi URE dokument, o którym mowa w art. 26. 5. Prezes URE przekazuje podmiotowi, o którym mowa w art. 25 ust. 4, informacje o wydanych i umorzonych świadectwach efektywności energetycznej. Art. 28. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres, rodzaje i sposób sporządzania audytu energetycznego oraz wzory formularzy tego audytu. 2. Minister właściwy do spraw gospodarki wydając rozporządzenie, o którym mowa w ust.1, weźmie pod uwagę w szczególności aktualny stan wiedzy technicznej w zakresie efektywności energetycznej oraz zapewnienie właściwej jakości audytów energetycznych. 3. Za równowaŝny z audytem energetycznym uwaŝa się audyt energetyczny określający zakres oraz parametry techniczne i ekonomiczne przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, o którym mowa w art. 2 pkt 8 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. Nr 223, poz. 1459). 14
Art. 29. 1. Audyt energetyczny moŝe sporządzić osoba, która: 1) posiada pełną zdolność do czynności prawnych; 2) ukończyła studia inŝynierskie w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyŝszym, na kierunkach: architektura, budownictwo, inŝynieria środowiska, energetyka lub innych w zakresie efektywności energetycznej; 3) nie była karana za przestępstwo przeciwko mieniu, wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe; 4) odbyła szkolenie dla osób ubiegających się o nadanie uprawnień do wykonywania zawodu audytora energetycznego; 5) złoŝyła z wynikiem pozytywnym egzamin na audytora energetycznego; 6) została wpisana do rejestru audytorów energetycznych. 2. Za równorzędne z odbyciem szkolenia oraz złoŝeniem z wynikiem pozytywnym egzaminu, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i 5, uznaje się ukończenie co najmniej rocznych studiów podyplomowych na kierunkach: architektura, budownictwo, inŝynieria środowiska, energetyka lub innych w zakresie efektywności energetycznej. 3. Program studiów podyplomowych, o którym mowa w ust 2, uwzględnia problematykę objętą zakresem programowym szkolenia określonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 5. 4. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyŝszego zatwierdza, w drodze decyzji, proponowany przez wydziały szkół wyŝszych program studiów podyplomowych, po uzyskaniu opinii ministra właściwego do spraw gospodarki oraz ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. Art. 30. 1. Egzamin na audytora energetycznego, o którym mowa w art. 29 ust. 1 pkt 5, przeprowadzają komisje kwalifikacyjne powoływane przez Prezesa URE. 2. Za przeprowadzenie egzaminu pobiera się opłatę. 3. Wpływy z tytułu opłat, o których mowa w ust. 2, stanowią przychód jednostek organizacyjnych, przy których powołano komisje kwalifikacyjne. 4. Minister właściwy do spraw gospodarki, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, określi, w drodze rozporządzenia: 1) sposób przeprowadzenia i zakres programowy szkolenia, o którym mowa w art. 29 ust. 1 pkt 4, mając na uwadze zapewnienie odpowiedniego po- 15
ziomu edukacyjnego szkoleń w celu zagwarantowania rzetelnego i sprawnego przygotowania uczestników szkolenia do wykonywania zawodu audytora energetycznego, 2) sposób przeprowadzenia i zakres programowy egzaminu, o którym mowa w art. 29 ust. 1 pkt 5, 3) jednostki organizacyjne, przy których powołuje się komisje kwalifikacyjne oraz tryb ich powoływania, 4) wysokość opłaty za przeprowadzenie egzaminu mając na uwadze sprawne przeprowadzanie egzaminów. Art. 31. 1. Prezes URE, w drodze decyzji, nadaje i cofa uprawnienie do wykonywania zawodu audytora energetycznego. 2. Uzyskanie uprawnień do wykonywania zawodu audytora energetycznego następuje z dniem wpisu do rejestru, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1. 3. Prezes URE cofa uprawnienie do wykonywania zawodu audytora energetycznego w drodze decyzji osobie, która: 1) nie spełnia warunków, o których mowa w art. 29 ust. 1 pkt 1 i 3, lub 2) umyślnie lub na skutek raŝącego niedbalstwa sporządziła wadliwy audyt energetyczny. 4. Prezes URE z urzędu wykreśla z rejestru audytorów energetycznych osobę, której cofnięto uprawnienie do wykonywania zawodu audytora energetycznego. Art. 32. 1. Prezes URE prowadzi rejestr: 1) audytorów energetycznych; 2) audytów energetycznych. 2. Rejestry, o których mowa w ust. 1 są jawne. 3. W rejestrze, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, wpisuje się następujące dane: 1) numer wpisu; 2) datę wpisu; 3) numer uprawnienia do wykonywania zawodu audytora energetycznego; 4) imię i nazwisko osoby, której nadano uprawnienie do wykonywania zawodu audytora energetycznego; 5) datę i miejsce urodzenia osoby, o której mowa w pkt 4; 6) adres do korespondencji; 16
7) numer telefonu i faksu. 4. W rejestrze, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, zamieszcza się: 1) przesłaną przez audytora energetycznego informację o wykonanym audycie energetycznym; 2) nazwę przedsięwzięcia proefektywnościowego dla którego został sporządzony audyt energetyczny; 3) dane podmiotu zlecającego sporządzenie audytu energetycznego; 4) dane, o których mowa w ust. 3 pkt 3 7. Art. 33. Audytor energetyczny ponosi odpowiedzialność za szkodę powstałą w wyniku błędnie sporządzonego audytu energetycznego na zasadach określonych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm. 8 ). Art. 34. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się obrotem energią i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udostępnia, na swojej stronie internetowej oraz w swojej siedzibie do publicznego wglądu odbiorcom końcowym, którym sprzedaje energię, informacje dotyczące podmiotów przeprowadzających audyty energetyczne lub realizujących środki wzrostu efektywności energetycznej. Rozdział 5 Kary pienięŝne Art. 35. 1. Karze pienięŝnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej albo nie uiszcza opłaty zastępczej, o których mowa w art. 15 ust. 1, lub przedkłada Prezesowi URE wniosek o umorzenie świadectwa efektywności energetycznej zawierający dane lub informacje niezgodne ze stanem faktycznym. 2. Wysokość kary pienięŝnej, o której mowa w ust. 1, nie moŝe być niŝsza niŝ obliczona według wzoru: K = 1,3 X (Oz Ozz), 17
gdzie poszczególne symbole oznaczają: K wysokość kary pienięŝnej, wyraŝoną w złotych, Oz opłatę zastępczą, wyraŝoną w złotych, Ozz uiszczoną opłatę zastępczą, wyraŝoną w złotych. 3. Wysokość kary pienięŝnej, o której mowa w ust. 1, nie moŝe przekroczyć 15 % przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeŝeli kara pienięŝna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie moŝe przekroczyć 15 % przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. 4. Wpływy z tytułu kar pienięŝnych stanowią przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 5. NiezaleŜnie od kary pienięŝnej, o której mowa w ust. 1, Prezes URE moŝe nałoŝyć karę pienięŝną na kierownika przedsiębiorstwa, z tym Ŝe kara ta moŝe być wymierzona w kwocie nie większej niŝ 300 % jego miesięcznego wynagrodzenia, liczonego jak za czas urlopu. 6. Ustalając wysokość kary pienięŝnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego moŝliwości finansowe. 7. Kary pienięŝne, o których mowa w ust. 1, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Rozdział 6 Zmiany w przepisach obowiązujących. Art. 36. W ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.² ) ) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 18 w ust. 1 dodaje się pkt 4 w brzmieniu: 4) planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zuŝycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zuŝycie energii na obszarze gminy. ; 2) w art. 19 w ust. 3 po pkt 3 dodaje się pkt 3a w brzmieniu: 18
3a) moŝliwości realizacji środków wzrostu efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia... o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr..., poz....); ; 3) w art. 20 w ust. 2 po pkt 1a dodaje się pkt 1b w brzmieniu: 1b) propozycje realizacji lokalnych środków wzrostu efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia... o efektywności energetycznej;. Art. 37. W ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 z późn. zm. 9) ) w art. 91 ust. 2 otrzymuje brzmienie: 2. Kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, przyczynienie się do wzrostu efektywności energetycznej, o której mowa w ustawie z dnia o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr..., poz...), koszty eksploatacji, serwis oraz termin wykonania zamówienia.. Art. 38. W ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm. 10) ) w art. 401 ust. 9 otrzymuje brzmienie: 9. Przychodami Narodowego Funduszu są takŝe wpływy z opłat zastępczych, o których mowa w art. 9a ust. 1 pkt 2 i ust 8 pkt 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.), oraz wpływy z kar pienięŝnych wymierzanych na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a tej ustawy, a takŝe wpływy z opłat zastępczych, o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia... o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr..., poz....), oraz wpływy z kar pienięŝnych wymierzanych na podstawie art. 35 ust. 1 tej ustawy.. 19
Rozdział 7 Przepisy dostosowujące i końcowe. Art. 39. Rada Ministrów określi narodowy cel wzrostu efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 4: 1) po raz pierwszy do dnia 31 grudnia 2009 r.; 2) po raz drugi do dnia 30 czerwca 2012 r. Art. 40. 1. Minister właściwy do spraw gospodarki sporządzi i przedstawi Radzie Ministrów do zatwierdzenia krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 6 ust. 1, do dnia 15 maja 2011 r. 2. Minister właściwy do spraw gospodarki przekaŝe Komisji Europejskiej krajowe plany działań dotyczące efektywności energetycznej, o których mowa w art. 6 ust. 1: 1) drugi krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej - w terminie do dnia 30 czerwca 2011 r.; 2) trzeci krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej - w terminie do dnia 30 czerwca 2014 r. Art. 41. Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej przyjęty przez Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 31 lipca 2007 r. staje się z dniem wejścia w Ŝycie ustawy pierwszym krajowym planem działań dotyczącym efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 6 ust. 1. Art. 42. 1. Jednostka sektora publicznego sporządzi pierwszy audyt energetyczny, o którym mowa w art. 11 ust. 3, do dnia 30 czerwca 2011 r. 2. Jednostka sektora publicznego, utworzona po dniu wejścia w Ŝycie ustawy, sporządzi pierwszy audyt energetyczny, o którym mowa w art. 11 ust. 3, nie później niŝ po upływie 2 lat od dnia jej utworzenia. Art. 43. Minister właściwy do spraw gospodarki ogłosi pierwszy raport, o którym mowa w art. 8 ust. 1, do dnia 31 października 2012 r. 20
Art. 44. Ustawa wchodzi w Ŝycie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdroŝenia dyrektywy 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylającej dyrektywę Rady 93/76/EWG ( Dz. Urz. UE L 114 z 27.04.2006 r., str. 64). Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 104, poz. 708, Nr 158, poz. 1123 i Nr 170, poz. 1217, z 2007 r. Nr 21, poz. 124, Nr 52, poz. 343, Nr 115, poz. 790 i Nr 130, poz. 905, z 2008 r. Nr 180, poz. 1112 i Nr 227, poz. 155 oraz z 2009 r. Nr 3, poz. 11. Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 45, poz. 319, Nr 104, poz. 708, Nr 170, poz. 1217 i 1218, Nr 187, poz. 1381 i Nr 249, poz. 1832, z 2007 r. Nr 82, poz. 560, Nr 88, poz. 587, Nr 115, poz. 791 i Nr 140, poz. 984, z 2008 r. Nr 180, poz. 1112, Nr 209, poz. 1317, Nr 216, poz. 1370 i Nr 227, poz. 151 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 100. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2007 r. Nr 107, poz. 732, Nr 120, poz. 818 i Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 63, poz. 394, Nr 199, poz. 1227, Nr 201, poz. 1237, Nr 216, poz. 1370 i Nr 227, poz. 1505 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 337. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 49, poz. 509, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 169, poz. 1387, z 2003 r. Nr 130, poz. 1188 i Nr 170, poz. 1660, z 2004 r. Nr 162, poz. 1692, z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 78, poz. 682 i Nr 181, poz. 1524 oraz z 2008 r. Nr 229, poz. 1539. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 170, poz. 1217, z 2007 r. Nr 88, poz. 587, Nr.99, poz. 665, Nr127, poz. 880, Nr 191, poz. 1373 i Nr 247, poz. 1844, z 2008 r. Nr 145, poz. 914, Nr 199, poz. 1227, Nr 206, poz. 1287, Nr.210, poz. 1321 i Nr 227, poz. 1505 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97 i Nr 31, poz. 206. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1537 i 1538, z 2006 r. Nr 157, poz. 1119, z 2007r. Nr 112, poz. 769 oraz z 2008 r. Nr 171, poz. 1056. Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1971 r. Nr 27, poz. 252, z 1976 r. Nr 19, poz. 122, z 1982 r. Nr 11, poz. 81, Nr 19, poz. 147 i Nr 30, poz. 210, z 1984 r. Nr 45, poz. 242, z 1985 r. Nr 22, poz. 99, z 1989 r. Nr 3, poz. 11, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 55, poz. 321 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 107, poz. 464 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 17, poz. 78, z 1994 r. Nr 27, poz. 96, Nr 85, poz. 388 i Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, Nr 139, poz. 646 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 115, poz. 741, Nr 117, poz. 751 i Nr 157, poz. 1040, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 758, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 271, Nr 74, poz. 855 i 857, Nr 88, poz. 983 i Nr 114, poz. 1191, z 2001 r. Nr 11, poz. 91, Nr 71, poz. 733, Nr 130, poz. 1450 i Nr 145, poz. 1638, z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 141, poz. 1176, z 2003 r. Nr 49, poz. 408, Nr 60, poz. 535, Nr 64, poz. 592 i Nr 124, poz. 1151, z 2004 r. Nr 91, poz. 870, Nr 96, poz. 959, Nr 162, poz. 1692, Nr 172, poz. 1804 i Nr 281, poz. 2783, z 2005 r. Nr 48, poz. 462, Nr 157, poz. 1316 i Nr 172, poz. 1438, z 2006 r. Nr 133, poz. 935 i Nr 164, poz. 1166 oraz z 2007 r. Nr 80, poz. 538, Nr 82, poz. 557 i Nr 181, poz. 1287 oraz z 2008 r. Nr 116, poz. 731 Nr 163, poz. 1012, Nr 220, poz. 1425 i Nr 228, poz. 1506. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1058, Nr 220, poz. 1420 i Nr 227, poz. 1505 oraz z 2009 r. Nr 19, poz. 101. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 111, poz. 708, Nr 138, poz. 865, Nr 154, poz. 958, Nr 171, poz. 1056, Nr 199, poz. 1227, Nr 223, poz. 1464 i Nr 227, poz. 1505 oraz z 2009 r. Nr 19, poz. 100. 21