KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 7.12.2015 r. COM(2015) 599 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Europejski program bezpieczeństwa lotniczego PL PL
1. KOMUNIKAT KOMISJI Z 2011 R. W komunikacie Komisji pt. Ustanowienie systemu zarządzania bezpieczeństwem lotniczym dla Europy 1, opublikowanym w 2011 r., opisano wyzwania związane z bezpieczeństwem, przed którymi stoi Unia i jej państwa członkowskie, i zdecydowano o konieczności opracowania bardziej proaktywnego podejścia opartego na dowodach. Wymieniono szereg praktycznych działań, aby sprostać tym wyzwaniom. Niektóre z tych działań zostały wdrożone w ciągu ostatnich kilku lat, zwłaszcza poprzez przyjęcie rozporządzenia (UE) nr 376/2014 w sprawie zgłaszania i analizy zdarzeń w lotnictwie cywilnym oraz podejmowanych w związku z nimi działań następczych 2. Wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych zasad w dziedzinie lotnictwa cywilnego i utworzenia Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego Unii Europejskiej oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 216/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady (COM (2015) 613) przyczynia się ponadto do wdrożenia działań określonych w komunikacie Komisji z 2011 r., mając na względzie ustanowienie i utrzymanie wysokiego jednolitego poziomu bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego oraz ochrony środowiska w Europie. Do komunikatu Komisji pt. Ustanowienie systemu zarządzania bezpieczeństwem lotniczym dla Europy dołączono dokument opisujący europejski program bezpieczeństwa lotniczego 3. 2. 1. EDYCJA DOKUMENTU DOTYCZĄCEGO EUROPEJSKIEGO PROGRAMU BEZPIECZEŃSTWA LOTNICZEGO Europejski program bezpieczeństwa lotniczego 4 to zintegrowany zbiór regulacji na poziomie Unii wraz z działaniami i procedurami stosowanymi w celu wspólnego zarządzania bezpieczeństwem lotnictwa cywilnego na poziomie europejskim. Nie jest on planem działań jest to raczej funkcjonalny odpowiednik na szczeblu UE krajowego programu bezpieczeństwa, zgodnie z opisem w załączniku 19 do konwencji chicagowskiej. W dokumencie dotyczącym europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego wyjaśniono sposób zarządzania bezpieczeństwem w UE oraz w jej państwach członkowskich, w tym poprzez prawodawstwo unijne oraz inne polityki, praktyki i działania. Może on obejmować elementy przyszłych działań (ponieważ część działań lub zasad mogła zostać wprowadzona, ale nie w pełni wdrożona), ale jego głównym celem nie jest ustalenie harmonogramu działań na przyszłość. W dokumencie dotyczącym europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego przedstawiono pobieżną ocenę wszystkich zasad i procedur, które 1 2 3 4 Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego Ustanowienie systemu zarządzania bezpieczeństwem lotniczym dla Europy, COM(2011) 0670 final. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 376/2014 z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zgłaszania i analizy zdarzeń w lotnictwie cywilnym oraz podejmowanych w związku z nimi działań następczych, zmiany rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 996/2010 oraz uchylenia dyrektywy 2003/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzeń Komisji (WE) nr 1321/2007 i (WE) nr 1330/2007 (tekst mający znaczenie dla EOG); Dz.U. L 122 z 24.4.2014, s. 18. Europejski program bezpieczeństwa lotniczego, SEC(2011) 1261 final. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 17 rozporządzenia (UE) nr 376/2014 w sprawie w sprawie zgłaszania i analizy zdarzeń w lotnictwie cywilnym oraz podejmowanych w związku z nimi działań następczych. 2
w zintegrowany sposób wnoszą wkład na rzecz zapobiegania wypadkom i bezpieczeństwa działań lotniczych w Unii. Dokument dotyczący europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego nie ma zastępować programów bezpieczeństwa państw członkowskich, a raczej je uzupełniać. Ponieważ wiele zasad i działań związanych z bezpieczeństwem lotniczym jest przyjmowanych i koordynowanych na poziomie UE, państwa członkowskie powinny odnosić się do dokumentu dotyczącego europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego w swoich krajowych programach bezpieczeństwa, aby w pełni wyjaśnić sposób zarządzania bezpieczeństwem lotniczym na ich terytoriach zgodnie z wymogami konwencji chicagowskiej. Jako że UE przyjęła akty prawne w wielu obszarach bezpieczeństwa lotniczego, państwa członkowskie nie mogą opisać sposobu zarządzania bezpieczeństwem bez uwzględniania wymiaru unijnego. Ponadto w niektórych dziedzinach obowiązki państw wynikające z konwencji chicagowskiej zostały przeniesione na poziom Unii. W dokumencie dotyczącym europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego wyjaśniono, w jaki sposób UE realizuje zobowiązania międzynarodowe wynikające z tego przekazania obowiązków. Opisując procedury stosowane w celu wspólnego zarządzania bezpieczeństwem na poziomie europejskim, a w szczególności sposób, w jaki Komisja Europejska, państwa członkowskie i EASA współpracują w zakresie wykrywania niebezpiecznych warunków i podejmują działania w celu zminimalizowania ryzyka dla bezpieczeństwa, dokument dotyczący europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego pomaga doprecyzować rozkład obowiązków w zakresie bezpieczeństwa w ramach UE oraz wyjaśnia, w jaki sposób UE jako całość może osiągnąć i utrzymać zadowalający poziom bezpieczeństwa. Zapewnia on również pełną przejrzystość wszystkim zainteresowanym stronom w dziedzinie bezpieczeństwa. Dokument dotyczący europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego jest zgodny z formatem i strukturą opisu krajowego programu bezpieczeństwa, zgodnie z załącznikiem 19 do konwencji chicagowskiej. Pierwsza część dokumentu poświęcona jest europejskim politykom i celom w zakresie bezpieczeństwa. Obejmuje to w szczególności opis europejskich ram prawnych w dziedzinie lotnictwa oraz wyjaśnienie podziału kompetencji między państwa członkowskie i poszczególne podmioty na szczeblu UE. Zawiera ona także szczegółowy opis mechanizmów ustanowionych w celu egzekwowania przepisów UE. W drugiej części skupiono się na zarządzaniu ryzykiem w zakresie bezpieczeństwa w Europie. Opisano istniejące wymogi w zakresie zarządzania bezpieczeństwem mające zastosowanie do branży i państw członkowskich oraz wyjaśniono, w jaki sposób ryzyko dla bezpieczeństwa jest wspólnie oceniane i minimalizowane w UE. Trzecia część dotyczy europejskiego aspektu zapewniania bezpieczeństwa, a przede wszystkim sposobu prowadzenia nadzoru nad bezpieczeństwem w UE i jej państwach członkowskich. Czwarta część zawiera szczegółowe informacje na temat działań europejskich w dziedzinie promowania bezpieczeństwa, w tym dotyczące szkoleń i współpracy międzynarodowej. 3
3. EWOLUCJA EUROPEJSKIEGO PROGRAMU BEZPIECZEŃSTWA LOTNICZEGO Aby zapewnić zachowanie skuteczności w zapobieganiu wypadkom i ograniczaniu ryzyka, kwestie zarządzania bezpieczeństwem muszą być stale dostosowywane do zmian na rynku lotniczym, postępu technologicznego i pojawiania się nowych zagrożeń dla bezpieczeństwa. Dokument dotyczący europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego wymaga zatem regularnej aktualizacji w celu odzwierciedlenia tych zmian. Konieczność regularnej aktualizacji dokumentu przez Komisję została uznana w komunikacie Komisji z 2011 r. (działanie 8 komunikatu). Od czasu opublikowania pierwszej wersji dokumentu dotyczącego europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego w 2011 r. w UE dokonano szeregu zmian legislacyjnych. Zmiany prawodawstwa UE od 2011 r. obejmują m.in. nowe przepisy dotyczące ograniczenia czasu lotu, operatorów z państw trzecich, operacji lotniczych, obszaru ATM/ANS, lotnisk, zgłaszania i analizy zdarzeń i działań następczych. Oprócz zmienionych ram prawnych, zarządzanie bezpieczeństwem ewoluowało również w innych obszarach: jednym z przykładów jest rozwój działalności wykonywanej przez EASA w ramach inspekcji standaryzacyjnych. Poza tym wzmocniono europejski wymiar propagowania bezpieczeństwa, w szczególności po reorganizacji, która miała miejsce w EASA w 2014 r. Uzupełnieniem europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego jest europejski plan bezpieczeństwa lotniczego, który określa konkretne zagrożenia mające obecnie wpływ na unijny system bezpieczeństwa lotniczego i proponuje działania łagodzące w celu eliminowania tych zagrożeń. Choć jak dotąd proces opracowywania europejskiego planu bezpieczeństwa lotniczego był w dużej mierze prowadzony wewnętrznie w EASA, nadszedł właściwy moment, by nadać mu prawdziwie europejski wymiar oraz przypisać odpowiedzialność, zwłaszcza poprzez większe zaangażowanie państw członkowskich i branży. W tym celu w proces opracowywania i przyjmowania europejskiego planu bezpieczeństwa lotniczego został zmieniony, aby uwzględnić wnioski wyciągnięte z pierwszych cykli wykonawczych. Ponieważ jest to istotny element systemu zarządzania bezpieczeństwem na poziomie UE, Komisja uznała, że proces opracowania, przyjęcia i aktualizacji europejskiego planu bezpieczeństwa lotniczego powinien być opisany bardziej szczegółowo w dokumencie dotyczącym europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego. Zasady, działania i procedury, które są elementem europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego, powinny być monitorowane, w szczególności w celu oceny ich stosowności oraz skuteczności. Monitorowanie skuteczności działania w dziedzinie bezpieczeństwa powinno opierać się na wskaźnikach, które mogą obejmować przestrzeganie zasad, częstotliwość pewnych rodzajów zdarzeń związanych z bezpieczeństwem, liczbę wypadków i ofiar śmiertelnych oraz dojrzałość systemów zarządzania bezpieczeństwem. Wskaźniki te są wykorzystywane przez państwa w celu określenia krajowych dopuszczalnych poziomów skuteczności działania w dziedzinie bezpieczeństwa, wymaganych przez ICAO i wskazujących minimalny poziom skuteczności działania w dziedzinie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego, który należy osiągnąć na szczeblu krajowym. Poziomy te są określane w kontekście każdego krajowego programu bezpieczeństwa. W europejskim planie bezpieczeństwa lotniczego można również określić dopuszczalny poziom skuteczności działania w dziedzinie bezpieczeństwa w Unii, w celu lepszego monitorowania skuteczności działania w dziedzinie bezpieczeństwa unijnego systemu 4
lotnictwa oraz określenia zmian, które należy przeprowadzić na poszczególnych szczeblach w celu doprowadzenia do dalszej poprawy bezpieczeństwa. W załączniku do niniejszego sprawozdania przedstawiono 2. edycję dokumentu dotyczącego europejskiego programu bezpieczeństwa lotniczego, która odzwierciedla wspomniane wyżej zmiany oraz opisuje sposób, w jaki Unia Europejska i jej państwa członkowskie zarządzają obecnie bezpieczeństwem lotniczym. 5