Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Środa Wielkopolska

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Środa Wielkopolska Środa Wielkopolska 2006

I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO... 4 II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY... 5 1. Dane ogólne o gminie Środa Wielkopolska... 5 1.1. Położenie... 5 1.2. Powierzchnia... 5 1.3. Ludność... 6 2. Środowisko przyrodnicze... 6 2.1. Informacje ogólne... 6 2.2. Gleby... 6 2.3. Surowce mineralne... 7 2.4. Warunki hydrologiczne... 7 2.5. Jeziora... 7 2.6. Wody podziemne... 8 2.7. Lasy... 8 2.8. Klimat... 9 2.9. Obszary chronionego krajobrazu... 9 2.10. Pomniki przyrody... 9 3. Turystyka... 10 4. Zagospodarowanie przestrzenne... 11 4.1. Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego... 11 4.1. Infrastruktura techniczna... 12 4.1.1. Komunikacja drogowa... 12 4.1.2. Komunikacja kolejowa... 12 4.2. Gospodarka ściekowa... 13 4.2.1. Źródła zanieczyszczeń wód... 13 4.2.2. Oczyszczalnie ścieków... 13 4.2.2.1. Oczyszczalnia miejska w Chwałkowie... 13 4.2.2.2. Oczyszczalnie wiejskie o przepustowości powyżej 5 m 3 /d... 15 4.2.2.3. Oczyszczalnie wiejskie o przepustowości poniżej 5 m 3 /d oraz oczyszczalnie indywidualne... 15 4.3. Gospodarka odpadami... 15 4.3.1. Odpady gospodarcze... 16 4.3.2. Odpady komunalne... 16 4.3.3. Odpady niebezpieczne... 17 4.4. Stan obiektów dziedzictwa kulturowego... 17 5. Gospodarka... 18 5.1. Informacje ogólne... 18 5.2. Struktura podstawowych branż na terenie gminy... 23 5.3. Struktura zatrudnienia w poszczególnych branżach... 24 6. Sfera społeczna... 27 6.1. Sytuacja demograficzna i społeczna gminy... 27 6.2. Grupy społeczne wymagające wsparcia... 30 6.3. Rynek pracy... 31 III. ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTAUACJI NA OBSZARZE GMINY ŚRODA WIELKOPOLSKA... 32 IV. PROJEKTY I ZADANIA OBJĘTE PLANEM ROZWOJU LOKALNEGO WRAZ Z HARMONOGRAMEM ICH REALIZACJI W LATACH 2005-2006 ORAZ 2007-2013... 33 2

1.1. Wykaz inwestycji z podziałem na lata realizacji... 33 1.2. Inwestycje z podziałem na zakres, stan realizacji oraz termin zakończenia realizacji... 34 V. POWIĄZANIE PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY... 41 VI. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO... 42 1.1. Wskaźniki dla poszczególnych projektów... 42 1.1.1. Budowa pierwszego odcinka obwodnicy Miasta Środa Wlkp. - ulicy łączącej ul. Hallera z ul. Topolską... 42 1.1.2. Budowa kolektora sanitarnego w ulicy łączącej ul. Hallera z ul. Topolską oraz w skrzyżowaniu ul. Kosynierów i Kórnickiej... 42 1.1.3. Budowa linii kablowej oświetleniowej w ulicy łączącej ul Hallera z Topolską... 43 VII. PLAN FINANSOWY NA LATA 2004 2006 (OBLIGATORYJNIE) I NA NASTĘPNE PLANOWANE LATA (FAKULTATYWNIE)... 44 1. Analiza budżetu Gminy Środa Wielkopolska w latach 2002 2005... 44 1.1. Analiza generalna wielkości dochodów i wydatków budżetu Gminy w latach 2002 2005...44 1.2. Ocena struktury dochodów i wydatków Gminy w roku 2004 i 2005... 44 2. Analiza wielkości i struktury inwestycji w latach 2002 2005... 44 3. Źródła finansowania poszczególnych projektów... 45 VIII. SYSTEM WDRAŻANIA I MONITORINGU... 48 1.1. Koordynator realizacji zadań Planu Rozwoju Lokalnego... 48 2.1. Monitoring Planu Rozwoju Lokalnego... 48 2.2. Ocena Planu Rozwoju Lokalnego... 49 2.3. Karta ewaluacyjna projektu... 49 IX. Public Relations PLANU ROZWOJU LOKALNEGO... 50 3

I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Środa Wielkopolska obejmuje zadania inwestycyjne, których źródłem finansowania jest budżet gminy i/lub środki zewnętrzne. Zakres czasowy realizacji zadań inwestycyjnych zawartych w Planie Rozwoju Lokalnego to rok 2006 oraz lata 2007-2013, dotyczące inwestycji, których rozpoczęcie będzie miało miejsce w 2006 roku. Plan Rozwoju Regionalnego został oparty na Strategii Rozwoju Gminy i Miasta Środa Wielkopolska, Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Środa Wielkopolska, Planie Gospodarki Odpadami, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego. Dane zawarte w Planie pochodzą ze źródeł własnych gminy oraz opracowań statystycznych innych instytucji. 4

II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY 1. Dane ogólne o gminie Środa Wielkopolska 1.1. Położenie Gmina Środa Wielkopolska stanowi jedną z pięciu gmin Powiatu Średzkiego i położona jest w centralnej części województwa wielkopolskiego. Środa Wielkopolska ma bardzo korzystne położenie geograficzne. Miasto leży nie tylko w niewielkiej odległości od stolicy województwa Poznania, ale posiada ponadto bardzo dobre połączenia komunikacyjne z wieloma innymi ośrodkami. Przez Środę przebiega kolejowa magistrala północ południe oraz droga krajowa nr 11 łącząca środkowe wybrzeże Morza Bałtyckiego ze Śląskiem. Wielkim atutem miasta jest budowana autostrada A2 łącząca Moskwę z Berlinem, której najbliższe węzły znajdują się w odległości 25 km do Środy. O 36 km oddalone jest międzynarodowe lotnisko Poznań Ławica. 1.2. Powierzchnia Powierzchnia gminy Środa Wielkopolska wynosi 207,1 km 2, z czego na miasto Środa Wielkopolska przypada 18 km 2. Środa Wielkopolska od 1999 roku jest jednym z 35 miast powiatowych województwa wielkopolskiego. Powiat Średzki zajmuje obszar 623,2 km 2. Obszar gminy stanowi 33,23 % obszaru powiatu średzkiego i 0,69 % obszaru województwa wielkopolskiego. Pod względem wielkości powierzchni ogólnej gmina zajmuje 21 miejsce w województwie wielkopolskim. W skład gminy wchodzi miasto Środa Wielkopolska oraz 18 sołectw. W skład sołectw wchodzą następujące miejscowości: Annopole, Babin, Bieganowo, Brodowo, Brzeziak, Brzezie, Brzeziny, Chocicza, Chudzice, Chwałkowo, Czartki, Czarne Piątkowo, Dębicz, Dębiczek, Gajówka, Grójec, Henrykowo, Janowo, Januszewo, Jarosławiec, Kijewo, Koszuty, Koszuty Huby, Lorenka, Marcelino, Marianowo Brodowskie, Mączniki, Nadziejewo, Nietrzanowo, Olszewo, Ołaczewo, Pętkowo, Pierzchnica, Pierzchno, Pławce, Podgaj, Połażejewo, Ramotki, Romanowo, Rumiejki, Ruszkowo, Słupia Wielka, Staniszewo, Starkówiec Piątkowski, Strzeszki, Szlachcin, Szlachcin Huby, Tadeuszewo, Topola, Trzebisławki, Turek, Ulejno, Urniszewo, Winnagóra, Włostowo, Zdziechowice, Zielniczki, Zielniki, Zmysłowo, Żabikowo 5

1.3. Ludność Gmina Środa Wielkopolska liczy (stan 31.12.2005 r.) 30.418 mieszkańców, w tym 21.880 osób zamieszkałych w mieście (71% mieszkańców gminy). Mieszkańcy gminy Środa Wielkopolska stanowią 57% mieszkańców Powiatu Średzkiego, który liczy 53.329 mieszkańców. Według kryterium wielkości zaludnienia wsie gminy można podzielić na następujące grupy: wsie duże (powyżej 500 mieszkańców): Jarosławiec, Słupia Wielka, wsie średnie (od 300 500 mieszkańców): Brodowo, Kijewo, Koszuty, Pławce, Szlachcin, Winna Góra, wsie małe (od 150 300 mieszkańców): Babin, Bieganowo, Chwałkowo, Czarne Piątkowo, Mączniki, Nadziejewo, Pętkowo, Połażejewo, Starkówiec Piątkowski, Trzebisławki, wsie bardzo małe (do 150 mieszkańców): Annopole, Brzezie, Brzeziny, Chocicza, Chudzice, Dębicz, Dębiczek, Grójec, Henrykowo, Janowo, Januszewo, Lorenka, Marianowo Brodowskie, Nietrzanowo, Olszewo, Ołaczewo, Pierzchnica, Pierzchno, Podgaj, Romanowo, Rumiejki, Ruszkowo, Staniszewo, Strzeszki, Tadeuszewo, Topola, Ulejno, Włostowo, Zdziechowice, Zielniczki, Zielniki, Zmysłowo, Żabikowo. 2. Środowisko przyrodnicze 2.1. Informacje ogólne Środa Wielkopolska leży na terenach, które są tylko w niewielkim stopniu zróżnicowane pod względem wysokości nad poziomem morza. Najdłuższą rzeką gminy jest Moskawa. W wyniku jej spiętrzenia powstał sztuczny zbiornik Jezioro Średzkie (Zalew Średzki). Dopływem Moskawy jest Struga Średzka, która od strony południowo-zachodniej tworzy rozległe Bagna Średzkie - obszar chronionego krajobrazu zamieszkany przez rzadkie i znajdujące się pod ochroną gatunki ptaków, jak: czaple, łabędzie nieme, perkozy, mewy śmieszki, czajki, remizy i inne. 2.2. Gleby Gmina Środa Wielkopolska jest gminą o charakterze rolniczym, o czym świadczy ponad 75% gruntów ornych w powierzchni gminy. Grunty orne I klasy nie występują. Grunty II klasy stanowią około 4% powierzchni użytków rolnych. Grunty klasy IIIa obejmują 26% a klasy IIIb 19% powierzchni użytków rolnych. Grunty klasy IVa to 28% a klasy IVb 10% powierzchni użytków 6

rolnych. Ogólna powierzchnia najsłabszych gleb (kl. V i VI) stanowi 13,2% powierzchni użytków rolnych. 2.3. Surowce mineralne Na terenie gminy Środa Wielkopolska znajduje się 10 udokumentowanych złóż kruszywa naturalnego piaskowego i piaskowo żwirowego. Złoża eksploatowane to Czarne Piątkowo, Czarne Piątkowo DW, Czarne Piątkowo IV, Grójec, Nietrzanowo i Szlachcin. Status złoża rozpoznanego szczegółowo posiadają Czarne Piątkowo I, Czarne Piątkowo III. Grójec I to złoże zaniechane. Stan zasobów kruszywa naturalnego, łącznie ze złożem Nietrzanowo wynosił na koniec 1994 r. ponad 2,6 mln ton. Na terenie gminy znajduje się także jedno eksploatowane złoża surowca ilastego Chocicza. Rozpoznane wstępnie złoża torfu zaliczono do złóż o zasobach szacunkowych. Na terenie gminy Środa Wielkopolska znajdują się również złoża gazu ziemnego. 2.4. Warunki hydrologiczne Główną rzeką płynącą przez teren gminy Środa Wielkopolska jest Moskawa, stanowiąca prawobrzeżny dopływ Warty. Ujście do rzeki Warty następuje w pobliżu miejscowości Józefowo, około 11 km na wschód od miasta Śrem. Rzeka Moskawa zarówno pod względem wielkości powierzchni zlewni jak i długości jest jednym z większych dopływów rzeki Warty. Całkowita długość Maskawy wynosi 56,4 km, a powierzchnia zlewni 620,8 km 2. Obszar źródłowy stanowią podmokłe łąki koło wsi Nekielka, około 10 km na wschód od miejscowości Kostrzyn. Głównym dopływem prawobrzeżnym jest: Struga Średzka o długości 15,7 km i powierzchni zlewni 58,2 km 2, Głównymi dopływami lewobrzeżnymi są: Wielka (Wielki Rów) o długości 27,2 km i powierzchni zlewni 99,8 km 2, Miłosławka o długości 36,3 km i powierzchni zlewni 182,9 km 2. 2.5. Jeziora Teren gminy Środa Wielkopolska jest obszarem całkowicie pozbawionym jezior naturalnych. Jedynym reprezentantem wód powierzchniowych stojących jest sztuczny zbiornik wodny powstały przez spiętrzenie wód rzeki Moskawy w północnej części miasta Środa Wielkopolska w latach 1968 1971. Ma on powierzchnię geodezyjną 47,7 ha. Jazy pozwalają na piętrzenie wody w celu 7

nawadniania podsiąkowego lub ujęć bezpośrednich. Powierzchnia zalewu w zależności od napełnienia waha się w granicach 22,9 do 45 ha. Zbiornik powstał w celu zwiększenia retencji, a także dla potrzeb rolnictwa, przemysłu i służb przeciwpożarowych. Obecnie wodę do nawodnień pobiera kilku rolników, a przemysł nie korzysta z niej z żadnym stopniu. Zbiornik spełnia głównie rolę zaplecza rekreacyjnego dla potrzeb mieszkańców Środy Wielkopolskiej. Na jego lewym brzegu blisko zapory czołowej (jeszcze w granicach administracyjnych miasta Środa Wielkopolska) znajduje się ośrodek sportowy. 2.6. Wody podziemne Na terenie gminy Środa Wielkopolska występują i są eksploatowane wody dwóch pięter wodonośnych: czwartorzędowego i trzeciorzędowego. Piętro czwartorzędowe z uwagi na niewielki zasięg i miąższość wodonośca nie odgrywa większego znaczenia. Lokalnie zasoby czwartorzędowej warstwy wodonośnej są eksploatowane i wykorzystywane przez odbiorców indywidualnych (studnie kopane). Piętro trzeciorzędowe stanowi główną użytkową warstwę wodonośną o zasięgu regionalnym. Jest to poziom mioceński, który budują piaski pylaste i drobne zalegające pod nadkładem iłów poznańskich o znacznej miąższości. Miąższość warstwy wodonośnej wynosi średnio 42-53 m i wyraźnie wzrasta w kierunku północnym. W rejonie Środy Wielkopolskiej zasoby eksploatacyjne wycinka basenu mioceńskiego wynoszą 539 m 3 /h. Łącznie zatwierdzone zasoby wód podziemnych dla gminy Środa Wielkopolska wynoszą 1403,3 m 3 /h, z czego 70,0 m 3 /h przypada na czwartorzędowe ujęcie w Brodowie, a 1333,3 m 3 /h na pozostałe ujęcia trzeciorzędowe (Środa Wielkopolska, Babin, Koszuty, Trzebisławki, Starkówiec Piątkowski) na terenie gminy włącznie z szeregiem ujęć trzeciorzędowych zakładowych aktualnie w większości nieczynnych (Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Kijewo Cukrownia Środa Wielkopolska Zakłady Mięsne), których łączne zasoby eksploatacyjne przekraczają 550 580 m 3 /h. 2.7. Lasy Lasy i zadrzewienia zajmują 6,70 % ogólnej powierzchni gminy Środa Wielkopolska Większość z nich koncentruje się w okolicy: Urniszewa Podgaju Bieganowa w północno zachodniej części gminy Ulejna w północnej części gminy Winnej Góry we wschodniej części gminy Nietrzanowa w południowej części gminy. 8

Wszystkie te obszary są rozmieszczone na obrzeżach gminy. Tereny leśne w środkowej części gminy występują jedynie wzdłuż rzek Moskawy i Strugi Średzkiej. 2.8. Klimat Klimat obszaru gminy kształtuje się w 60 % pod wpływem wilgotnych mas oceanicznych napływających z zachodu i północnego Atlantyku. Latem jest to powietrze chłodne, powodujące znaczne zachmurzenie i opady atmosferyczne. W zimie powietrze to powoduje ocieplenie i odwilż. Rzadziej, bo w 30 % występują suche masy powietrza kontynentalnego napływające ze wschodu i południa, z Europy Wschodniej i Azji. Przynoszą one ochłodzenie z jednoczesnym wypogodzeniem. To powietrze napływa głównie zimą i wiosną. Znikomy udział mają masy powietrza arktycznego 6 % i zwrotnikowego 2 %. Przedmiotowy obszar należy do regionu klimatycznego wyróżniającego się najniższymi w Polsce opadami i małą częstotliwością gradu. Średnioroczna suma opadów atmosferycznych kształtuje się tutaj poniżej 550 mm. Długość okresu wegetacyjnego (temp. powyżej 5ºC) wynosi 215 dni, a okresu dojrzewania (z temp ponad 15ºC) od 97 do 105 dni. Dni mroźnych jest 90 przy zaleganiu pokrywy śnieżnej przez 50-60 dni. Najczęstsze wiatry wieją z zachodu i południowego zachodu. Najsilniejsze wiatry występują zimą z zachodu, jedynie w marcu przeważają wiatry wschodnie. 2.9. Obszary chronionego krajobrazu Na terenie Gminy Środa Wielkopolska obszar administracyjny miasto Środa Wielkopolska Rada Miejska ustanowiła Obszar Chronionego Krajobrazu Bagna Średzkie. Południowy fragment gminy Środa Wielkopolska należy do projektowanych obszarów chronionego krajobrazu w Krajowej Sieci Ekologicznej jako korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym (27k Śremski Warty). 2.10. Pomniki przyrody Na terenie Gminy Środa Wielkopolska ochronie prawnej podlega 12 pomników przyrody. Są to: buk zwyczajny w parku wiejskim w Strzeszkach, lipa drobnolistna przy kościele w Winnej Górze, dąb szypułkowy w parku pałacowym w Winnej Górze (obwód na wysokości 1,3 m 325 cm, wysokość 22 m), 9

platan klonolistny w parku wiejskim w Szlachcinie (7 konarowy, obwód pnia nad ziemią 630 cm), jesion wyniosły w parku pałacowym w Winnej Górze (obwód na wysokości 1,3 m 282 cm, wysokość 25 m), jesion wyniosły w parku pałacowym w Winnej Górze (obwód na wysokości 1,3 m 365 cm, wysokość 25 m), jesion wyniosły w parku pałacowym w Winnej Górze (obwód na wysokości 1,3 m 340 cm, wysokość 22 m), lipa drobnolistna w parku pałacowym w Winnej Górze (obwód na wysokości 1,3 m 360 cm, wysokość 22 m), platan kloniasty w parku pałacowym w Winnej Górze (obwód na wysokości 1,3 m 410cm, wysokość 31 m), sosna zwyczajna w parku pałacowym w Winnej Górze (obwód na wysokości 1,3 m 460 cm, wysokość 20 m), wiąz szypułkowy w parku pałacowym w Winnej Górze (obwód na wysokości 1,3 m 375 cm, wysokość 26 m), drzewo gat. topola biała (łac. populus alba) o nazwie KRÓLOWA ŚNIEGU rosnące w miejscowości Środa Wielkopolska na działce geodezyjnej o numerze ewidencyjnym 3074 będącej własnością Skarbu Państwa. 3. Turystyka Na terenie miasta i gminy znajduje się wiele pamiątek potwierdzających bogatą historię, stanowiących ciekawe obiekty dla zwiedzających. Szczególnego podkreślenia wymaga zachowana po dziś dzień siatka ulic miasta, oddająca jego średniowieczny układ. Ulice te położone są wokół Starego Rynku, przy którym znajduje się kilka szczytowych domów mieszczańskich z XVIII w. Do najpiękniejszych zabytków Środy Wielkopolskiej należy niewątpliwie późnogotycka kolegiata p.w. NMP Wniebowziętej. Ma ona ponad 570 lat, została pobudowana z cegły w latach 1423-1428, jako jednonawowy kościół na miejscu wcześniejszego drewnianego. Do budowy walnie przyczynił się król Władysław Jagiełło. Na szczególną uwagę zasługują znajdujące się w kolegiacie przepiękne obrazy. Są to: oryginalne dzieło włoskiego malarza renesansu Cathariniego "Madonna z Dzieciątkiem, które podaje swej matce kwiatek"; dwa obrazy, których autorzy są nieznani: "Podwyższenie Krzyża" - szkoły flamandzkiej Rubensa oraz "Zaparcie się św. Piotra" - szkoły hiszpańskiej lub holenderskiej. Cennym wyposażeniem kolegiaty jest spiżowa krata oddzielająca przejście z kościoła do kaplicy Gostomskich. Wykonano ją w 1598 r., a wyszła spod ręki 10

gdańskiego mistrza Krzysztofa Olendorfa. Sama kaplica jest godna szczególnej uwagi. Pobudowana w latach 1598-1602 stanowi przepiękny przykład renesansowej, ośmiobocznej kaplicy grobowej. Warto wspomnieć, że przez ponad 300 lat odbywały się w kolegiacie sejmiki dla szlachty województw kaliskiego i poznańskiego. Bardzo wiele miejscowości wchodzących w skład gminy Środa Wielkopolska ma także bardzo bogatą historię i pamiątki, nierozerwalnie związane z historią Wielkopolski i Polski. Są to zazwyczaj obiekty sakralne lub ich wyposażenie, cmentarze z grobowcami, pomnikami czy płyty nagrobne, pojedyncze zagrody z ciekawymi budynkami mieszkalnymi lub zabudowaniami gospodarczymi - obory, stajnie, stodoły. Na terenie gminy znajdują się także dworki szlacheckie i pałace. Do najciekawszych należy pałac w Winnejgórze z Izbą Pamięci J.H. Dąbrowskiego oraz dworek szlachecki w Koszutach, w którym mieści się Muzeum Ziemi Średzkiej. Atrakcją turystyczną jest także przebiegająca przez gminę Transwielkopolksa Trasa Rowerowa, a także wąskotorowa linia kolejowa łącząca Środę Wielkopolską z Zaniemyślem. Na terenie gminy znajdują się także gospodarstwa agroturystyczne. W Szlachcinie oraz Czarnym Piątkowym przygotowano 10 pokoi na 20 osób. Położenie Środy, przy jednej z głównych dróg krajowych bez wątpienia ma wpływ na wielkość miejsc noclegowych oraz obiektów gastronomicznych. W 6 obiektach, w których całorocznie świadczone są usługi hotelarskie liczba miejsc noclegowych ogółem wynosi 308. Na terenie gminy działają 64 zakłady gastronomiczne. 4. Zagospodarowanie przestrzenne 4.1. Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego Działania na rzecz ochrony środowiska to między innymi: ochrona powietrza; ochrona przed hałasem komunikacyjnym; ochrona przed zanieczyszczeniem wód; gospodarka odpadami. 11

4.1. Infrastruktura techniczna 4.1.1. Komunikacja drogowa Przez obszar gminy przebiega droga krajowa nr 11 Kołobrzeg - Poznań - Pleszew Bytom. Z układem miejskim m. Środa Wielkopolska droga ta łączy się za pośrednictwem 3 skrzyżowań jednopoziomowych przy ulicach: Kórnickiej, Niedziałkowskiego i Brodowskiej. Droga wojewódzka nr 432 Śrem - Środa Wielkopolska - Września łączy się z drogą krajową nr 11 skrzyżowaniem jednopoziomowym i przebiega układem ulicznym miasta: ul. Niedziałkowskiego, 3 Maja, Zamoyskich, Gnieźnieńską. Do dróg powiatowych zaliczono następujące odcinki: Swarzędz Krerowo Środa Wielkopolska, Kostrzyn Pławce Środa Wielkopolska, Środa Wielkopolska Chłapowo Nekla, Chłapowo Borzejewo Pławce, Środa Wlkp. Szlachcin Miłosław, Połażejewo Szlachcin Brodowo, dr. 259 Czarne Piątkowo dr. 32502, Kijewo Nadziejewo Krzykosy, Trzebisławki Koszuty Słupia Wielka Kijewo, Zaniemyśl Śnieciska Słuipa Wielka, Jarosławiec Kromolice, Dębicz Babin Biegunowo, Gablin Zdziechowice, Dębicz Szrapki Dominowo, Janowo Dębiczek, Tadeuszewo Dębiczek, Środa Wlkp. Chudzice, Szlachcin Połczyn, droga nr 42 Trzebisławki Kromolice. Ulice powiatowe w mieście Środa Wielkopolska stanowią: Plac Armii Poznań, ulice: 20 Października, Brodowska, Daszyńskiego, Dąbrowskiego, Dolna, Hallera, Harcerska, Jażdżewskiego, Kilińskiego, Kosynierów, Kościuszki, Kórnicka, Limanowskiego, Nakielska, Paderewskiego, Strzelecka, Szpitalna, Topolska, Wałowa, Wiosny Ludów, Witosa, Wrzesińska, Żwirki i Wigury Do dróg gminnych zaliczono 52 odcinki dróg wyszczególnione w uchwale WRN w Poznaniu z dnia 10 października 1986 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Poznańskiego Nr 13). 4.1.2. Komunikacja kolejowa Przez gminę przebiega linia kolejowa o państwowym znaczeniu Poznań Środa Wielkopolska Jarocin Ostrów Kluczbork. Linia ta zaliczona jest do kategorii pierwszorzędnych, dwutorowa, zelektryfikowana. 12

Stacja Środa Wielkopolska posiada rozbudowany system bocznic i umożliwia przeładunki na tory wąskotorowe. W rejonie stacji Środa Wielkopolska zlokalizowany jest system torów wąskotorowych. Czynny jest wyłącznie odcinek Środa Wielkopolska Zaniemyśl. 4.2. Gospodarka ściekowa 4.2.1. Źródła zanieczyszczeń wód Najważniejszym źródłem zanieczyszczenia wód są ścieki, dla których odbiornikami są na obszarze Gminy Środa Wielkopolska rzeki przepływające przez jej teren lub małe cieki lub rowy melioracyjne o niewielkich przepływach pełniące niekiedy rolę kolektorów ściekowych. Zanieczyszczenia (ścieki powstające w gminie) Maskawy i Strugi Średzkiej pochodzą również z terenów innych gmin. Nie bez znaczenia są rozproszone punkty zrzutu ścieków do szamb przydomowych lub gospodarskich w nieskanalizowanych wsiach. Stopień skanalizowania miejscowości wiejskich gminy wynosi 75 %, natomiast same miasto Środa Wielkopolska skanalizowane jest w 68 % na odcinku 20,5 km (brak kanalizacji na obszarach zabudowy jednorodzinnej miasta). Powoduje to zanieczyszczenie wód śródlądowych płynących i taki stan będzie się prawdopodobnie utrzymywał (przy niskiej jeszcze świadomości ekologicznej) do czasu skanalizowania miasta w całości oraz wszystkich obszarów wiejskich i podłączenia do sieci kanalizacyjnej wszystkich gospodarstw z terenu gminy. 4.2.2. Oczyszczalnie ścieków Oczyszczalnie ścieków na terenie Gminy Środa Wielkopolska można podzielić na trzy grupy: oczyszczalnia miejska w Chwałkowie oczyszczalnie wiejskie o przepustowości powyżej 5 m 3 /d oczyszczalnie wiejskie o przepustowości poniżej 5 m 3 /d. 4.2.2.1. Oczyszczalnia miejska w Chwałkowie Główna przepompownia ścieków znajduje się w rejonie obwodnicy Środy Wielkopolskiej, przy szosie wylotowej z miasta w kierunku Chwałkowa (dz. nr 20/10 i 20/11). 13

Na tym samym terenie zlokalizowany jest hermetyczny punkt zlewny ścieków dowożonych. Administracyjnie oczyszczalnia ścieków i wszystkie jej obiekty znajdują się na działkach nr 58/2, 58/5 i 71/1 stanowiących własność gminy Środa Wielkopolska i otoczonych ogrodzeniem. Do oczyszczalni ścieków w Chwałkowie doprowadzane są bezpośrednio ścieki komunalne w terenu miasta Środa Wielkopolska oraz Kijewa i Chwałkowa. Docelowo planuje się doprowadzić ścieki sanitarne kanalizacją z kolejnych wsi. Projektowana ilość ścieków doprowadzanych do oczyszczalni wynosi: 5 000,00 m 3 /d i max h = 875,00 m 3 /h. Średnie stężenia zanieczyszczeń doprowadzanych do oczyszczalni wynoszą: BZT 5 650,0 g/m 3 CHZT 1400,0 g/m 3 Zawiesina ogólna 400,0 g/m 3 Azot ogólny 60,0 g/m 3 Fosfor ogólny 16,0 g/m 3. Dla oczyszczalni ścieków w Chwałkowie z zakresem 54167 RLM powyższe wartości stężeń nie powinny być wyższe niż: BZT 5 15,0 g/m 3 CHZT 125,0 g/m 3 Zawiesina ogólna 35,0 g/m 3 Azot ogólny 15,0 g/m 3 Fosfor ogólny 2,0 g/m 3. Oczyszczalnia pracuje w układzie mechaniczno biologicznego oczyszczania ścieków, zgodnie z najnowszymi tendencjami światowymi, ujmującymi denitryfikacje i nitryfikację z symultanicznym chemicznym strącaniem fosforu. Oczyszczalnia ścieków w Chwałkowie posiada pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie oczyszczonych ścieków do rowu D-4 i następnie do cieku Drgoń. Pozwolenie wodnoprawne nakłada na użytkownika instalacji obowiązki wynikające z przepisów prawnych: prowadzenie pomiarów ilościowych odprowadzanych ścieków oraz badania wód odprowadzanych do rowu D-4 celem sprawdzenia poprawności funkcjonowania oczyszczalni ścieków. Odprowadzane ścieki nie mogą przekraczać następujących wartości wskaźników jakości wód odprowadzanych do wód i do ziemi: BZT 5 15,0 g/m 3 CHZT 125,0 g/m 3 14

Zawiesina ogólna 35,0 g/m 3 Azot ogólny 15,0 g/m 3 Fosfor ogólny 2,0 g/m 3. Średni przepływ ścieków wypływających z oczyszczalni ścieków w Chwałkowie wynosi 2500 3000 m 3 /dobę, przy zmienności od 2000 do 5053 m 3 /d. 4.2.2.2. Oczyszczalnie wiejskie o przepustowości powyżej 5 m 3 /d Według stanu na maj 2004 r. na terenie gminy Środa Wielkopolska zlokalizowanych jest 17 wiejskich oczyszczalni ścieków o przepustowości powyżej 5,0 m 3 /d. Większość z nich obsługuje jedną miejscowość, niektóre tylko część gospodarstw położonych w obrębie danej wsi. 4.2.2.3. Oczyszczalnie wiejskie o przepustowości poniżej 5 m 3 /d oraz oczyszczalnie indywidualne Według stanu na maj 2004 r. na terenie gminy Środa Wielkopolska zlokalizowanych jest 165 wiejskich oczyszczalni ścieków o przepustowości poniżej 5,0 m 3 /d i oczyszczalni indywidualnych. Większość z nich obsługuje jedno gospodarstwo domowe. 4.3. Gospodarka odpadami W Gminie Środa Wielkopolska wytwarzane są niewielkie ilości odpadów niebezpiecznych usuwanych w różnoraki sposób. Segregacja odpadów u źródeł nie jest jeszcze w pełni zorganizowana w sposób systemowy. W gminie Środa Wielkopolska odzyskuje się surowce wtórne z odpadów gromadzonych w specjalnych pojemnikach dla makulatury, tworzyw sztucznych i szkła w niewielkiej ilości rzędu 1-2 %. Gmina Środa Wielkopolska nie dysponuje składowiskiem odpadów przemysłowych (niebezpiecznych), posiada jednak własne składowisko odpadów komunalnych jako składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych w Nadziejewie. Dalsze składowanie odpadów możliwe będzie tylko w sytuacji zbudowania kwatery nr 3 o powierzchni. W Gminie Środa Wielkopolska nie ma instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów tj. sortownia z liniami segregacyjnymi, kompostownia, elektrownia biogazowa, oczyszczalnia odcieków składowiskowych. Sposób zbiórki odpadów niesegregowanych jest typowy dla warunków polskich i nie odbiega pod względem technicznym (stosowanych pojemników, samochodów) od standardów przyjętych w 15

krajach Unii Europejskiej. Na terenach wiejskich stosowane są do zbierania odpadów duże pojemnościowo kontenery (KP-7 i KP-10) rozmieszczone w dogodnych do ich odbioru miejscach oraz mniejsze pojemnościowo (głownie 110 dm 3 ) przy indywidualnych posesjach. Natomiast na terenach miejskich stosowane są duże pojemniki w zabudowie osiedlowej blokowej albo pojemniki zbiorcze o mniejszej pojemność, rozmieszczone przy posesjach. Zbiórka odpadów wielkogabarytowych w sposób zorganizowany odbywa się sporadycznie, systemem tzw. wystawki. Powszechne jest, tak jak w całym kraju, wystawianie przez mieszkańców zużytych urządzeń przy pojemnikach na odpady. Powoduje to, że tzw. zbieracze rozbierają pozostawione urządzenia dla pozyskania surowców wtórnych, a do środowiska przedostają się substancje niebezpieczne (freony, oleje). Zbiórka odpadów niebezpiecznych prowadzona jest akcyjnie na niewielką skalę. 4.3.1. Odpady gospodarcze Odpady z sektora gospodarczego dotyczą odpadów powstających w zakładach przemysłowych i różnych firmach produkcyjnych i usługowych. Producenci odpadów we własnym zakresie prowadzą ewidencję ilości i jakości wyprodukowanych odpadów, a także zagospodarowują je w odpowiedni sposób (składowanie na składowiskach, recykling, zbywanie wyspecjalizowanym firmom itp.). Problemem na terenie całej gminy (podobnie jak na terenie powiatu, województwa i kraju) są przemysłowe odpady niebezpieczne. O ile prowadzenie precyzyjnej ewidencji nie jest szczególnym utrudnieniem (dla gminy Środa Wielkopolska dostępne są dane z lat 1999 2002), o tyle problemem jest prawidłowe ich zagospodarowanie. 4.3.2. Odpady komunalne Na terenie gminy Środa Wielkopolska w 2005 roku zebrano 9 664, 28 t odpadów komunalnych, powstających w gospodarstwach domowych, a także odpadów niezawierających odpadów niebezpiecznych pochodzących od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. W odpadach komunalnych wytwarzanych na terenach miejskich dominują odpady organiczne pochodzenia roślinnego (32%), a na terenach wiejskich frakcja drobna (poniżej 10 mm), którą stanowi głównie popiół z palenisk domowych (33%). W masie odpadów z obiektów infrastruktury najwięcej jest papieru i tworzyw sztucznych. Skład i właściwości odpadów komunalnych są bardzo zróżnicowane w zależności od charakteru środowiska w jakim powstają (np. tereny miejskie, tereny wiejskie, obszar z ogrzewaniem lokalnym czy centralnym itp.). 16

4.3.3. Odpady niebezpieczne Największym producentem odpadów niebezpiecznych jest szpital w Środzie, gdyż w 51 Mg odpadów 2,88 Mg to odpady niebezpieczne (głównie medyczne) w postaci igieł, części ciał i organów ludzkich, odpadków zakaźnych, zużytych substancji chemicznych i leków. Ocenia się, że w odpadach komunalnych występuje 1,5 2,0 % odpadów niebezpiecznych opakowaniowych: szklanych po rozpuszczalnikach z tworzyw sztucznych po środkach czystości puszek metalowych po farbach i lakierach. Od 2003 r. listę wytwórców odpadów niebezpiecznych zwiększają: PPH Polipak 0,001 Mg Firma Handlowa A. Bretkowski 0,010 Mg Lena Lightning Sp. z o.o. 0,040 Mg Wytwórnia Urządzeń Grzejnych 0,040 Mg. Ogólne dane szacunkowe dla Gminy Środa Wielkopolska w ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych rzędu 17 28 Mg/rok. 4.4. Stan obiektów dziedzictwa kulturowego Na terenie gminy Środa Wielkopolska znajdują się liczne obiekty, objęte ochroną konserwatorską. Wśród nich można wyróżnić: Babin - dwór, park; Brodowo - park; Chudzice - dwie osady wczesnośredniowieczne, park; Chwałkowo - park; Czarne Piątkowo - cmentarzysko całopalne; Dębicz - pałac; Januszewo - grodzisko wczesnośredniowieczne; Jarosławiec - dwór, park; Koszuty - dwór, park, wyposażenie kościoła pw. Św. Katarzyny; Mączniki - kościół Św. Wawrzyńca i wyposażenie kościoła; Nadziejewo - park; Nietrzanowo - dwór, dwór, park, wyposażenie kościoła Wszystkich Świętych; 17

Pętkowo - park; Pierzchno - park; Pławce - chrzcielnica w kaplicy Św. St. Kostki, osada neolityczna, stanowisko wielokulturowe, park; Połażejewo - dwór; Słupia Wielka - pałac, park; Strzeszki - park; Szlachcin - pałac, park; Środa Wielkopolska - kościół podominikański, kościół NMP, plebania, wyposażenie kościoła, ratusz, wieża ciśnień, domy przy ul. Dąbrowskiego, Starym Rynku, Kilińskiego. miasto średniowieczne, zamknięte czytelnym do dziś obwodem dawnych fortyfikacji, relikty osady wczesnośredniowiecznej przy kolegiacie i w przyległym od północy Przedmieściu Góreckim, trzy przedmieścia: Góreckie, Pydrskie i Poznańskie, rozwijające się od średniowiecza wzdłuż skorygowanych po wytyczeniu miasta wylotów niektórych dróg. 5. Gospodarka 5.1. Informacje ogólne Na dzień 31 grudnia 2004r. działalność gospodarczą na terenie gminy Środa Wielkopolska prowadziło ogółem 3250 podmiotów gospodarczych, z czego 97,75% z nich należało do sektora prywatnego. Od 1998r. można zauważyć tendencję wzrostową w ogólnej liczbie podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON. W 2003r. w stosunku do roku 1998 przyrost nastąpił o 772 podmioty, tj. o 31%. Porównując jednak rok 2004 do 2003, zanotowany został minimalny spadek (o 27 podmiotów). Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON według sektorów własności - gmina Środa Wielkopolska w latach 1998-2004 Rok ogółem publiczny sektor prywatny z ogółu spółki prawa handlowego spółki fundacje osoby 18

razem w tym z udziałem kapit. zagranicznego cywilne spółdzielnie fizyczn e 1998 2505 49 2456 62 22 b.d b.d. 30 2105 1999 2734 62 2672 68 25 260 b.d. 29 2253 2000 2812 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 2001 2979 63 2916 79 27 282 1 29 2406 2002 3167 64 3103 93 b.d. 285 3 29 2538 2003 3277 75 3202 103 31 287 46* 29 2624 2004 3250 73 3177 116 33 286 46 30 2581 Źródło: roczniki statystyczne GUS; b.d. brak danych; *) dane te obejmują fundacje, stowarzyszenia, organizacje społeczne Największe znaczenie w lokalnej gospodarce odgrywają mikroprzedsiębiorcy, mali i średni przedsiębiorcy, którzy zapewniają zatrudnienie i dochody. Ilość zakładów osób fizycznych w latach 1998-2003 wzrosła o 519, tj. o 25%. Natomiast porównując rok 2003 i 2004, to w tym ostatnim nastąpił spadek o 27 podmiotów. Podobnie jest w przypadku spółek prawa handlowego, których ilość ciągle rośnie i w porównaniu roku 1998 do 2003 nastąpił ich przyrost w sektorze prywatnym o 66%. W tej grupie podmiotów znaczny przyrost nastąpił w latach 2001-2003 i był częściowo spowodowany zmianą przepisów prawnych, które zobligowały przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w formie spółek cywilnych i przekraczających pewien próg przychodów, do przekształcenia się w spółki prawa handlowego. Ilość przerejestrowanych podmiotów wpłynęła zapewne na wzrost ogólnej liczby podmiotów prowadzonych w formie spółek prawa handlowego, co z drugiej strony wskazuje jednocześnie na dobrą pozycję tych podmiotów na rynku lokalnym i dobre wyniki finansowo-ekonomiczne. Dynamika podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON dla gminy Środa Wielkopolska i województwa wielkopolskiego - rok 1998 do 2004 Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON Przyrost w % gmina Środa Wlkp. 1998 2003 2004 2004/1998 woj. wlkp. gmina Środa Wlkp. woj. wlkp. gmina Środa Wlkp. woj. wlkp. gmina Środa Wlkp. woj. wlkp. Ogółem 2505 263139 3277 335568 3250 334505 29,74 27,12 Sektor publiczny 49 6569 75 9444 73 9809 48,98 49,32 19

Sektor prywatny: 2456 256570 3202 326124 3177 324696 29,35 26,55 -os. fiz 2105 213932 2624 269238 2581 265844 22,61 24,27 -sp. hand. 62 11305 103 18500 116 19589 87,10 73,28 Źródło: roczniki statystyczne GUS Z danych statystycznych wynika, że dynamika czyli przyrost liczby podmiotów gospodarki narodowej w gminie Środa Wielkopolska była wyższa niż w województwie Wielkopolskim o 2,62 %, co świadczy o szybszym przyroście podmiotów. Przyrost ten dotyczył zarówno sektora publicznego jak i sektora prywatnego. Gmina Środa Wielkopolska cechuje się różnorodnym rozwojem gospodarki, który odbywa się w branżach: przetwórstwa, produkcji przemysłowej (obróbka metali, przemysł motoryzacyjny, stolarski, odzieżowy, chemiczny, budowlany) oraz w szerokiej branży usług (transportowa, informatyczna, biurowa, budowlana, finansowa, handlowa itd.). Funkcjonują tutaj oddziały lub placówki terenowe banków: PKO BP S.A., BGŻ S.A., PeKaO S.A., BZ WBK S.A.. Jest tu także Bank Spółdzielczy oraz wiele innych przedstawicielstw instytucji finansowych i bankowych. Na terenie gminy znajduje się obecnie 6 obiektów świadczących usługi hotelarskie liczących ogółem 308 miejsc noclegowych. W obiektach tych świadczonych jest także wiele innych dodatkowych usług: bogata baza gastronomiczna, usługi parkingowe, sale konferencyjne, solaria, sauny, usługi rozrywkowe itd. Do najbardziej aktywnych, dynamicznie rozwijających się przedsiębiorstw, które odgrywają bardzo ważną rolę na lokalnym rynku należy zaliczyć niżej wymienione zakłady. - Zakład Ceramiki Sanitarnej Stanisław Hybner Środa Wielkopolska ul.prądzyńskiego - Stomil Sp. z o.o. Środa Wielkopolska ul. Prądzyńskiego 16 - Średzka Spółdzielnia Mleczarska Jana Środa Wielkopolska ul.daszyńskiego 9 - Lena Lighting S.A. Środa Wielkopolska ul. Kórnicka 52 - Decora S.A. Środa Wielkopolska ul. Prądzyńskiego 24a - Aquaform Sp. z o.o. Środa Wielkopolska ul. Prądzyńskiego 24a - MC Bauchemia Sp. z o.o. Środa Wielkopolska ul. Prądzyńskiego 20 - Solaris Bus & Coach Sp. z o.o. - Zakład produkcyjny w Środzie Wielkopolskiej ul. Kórnicka 52 - Pfeifer & Langen Polska Sp. z o.o. Cukrownia w Środzie Wielkopolskiej przy ul. Niedziałkowskiego 27 20

- Usługi Komunalne Sp. z o.o. Środa Wielkopolska ul. Wiosny Ludów 3 - Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej, Wody i Kanalizacji Sp. z o.o. Środa Wielkopolska ul. Harcerska 16 Wyżej wymienione przedsiębiorstwa są jednocześnie głównymi pracodawcami gminy Środa Wielkopolska. W gminie Środa Wielkopolska przedsiębiorczość mierzona jest również ilością podmiotów gospodarczych przypadających na 1000 ludzi w wieku produkcyjnym, tj. ludność w wieku zdolności do pracy (dla mężczyzn przyjęto wiek 18-64, dla kobiet 18-59). Przedsiębiorczość gminy Środa Wielkopolska na tle powiatu średzkiego i województwa wielkopolskiego w latach 1998-2004 Jednostka administracyjna Ilość przedsiębiorstw Ludność w wieku produkcyjnym Przedsiębiorczość (ilość przedsiębiorstw na 1000 ludzi w wieku produkcyjnym) 1 9 9 8 gmina Środa Wielkopolska 2505 18423 136 powiat średzki 3773 32425 116,4 Województwo wielkopolskie 263139 2009879 130,9 1999 Gmina Środa Wielkopolska 2734 18618 146,8 Powiat średzki 4152 32758 126,7 Województwo wielkopolskie 280002 2032254 137,8 2000 gmina Środa Wielkopolska 2812 18471 152,2 powiat średzki 4361 32643 133,6 województwo wielkopolskie b.d. b.d. b.d. 2001 gmina Środa Wielkopolska 2979 18795 158,5 powiat średzki 4653 33149 140,4 województwo wielkopolskie 309940 2090145 148,3 2002 gmina Środa Wielkopolska 3167 19094 165,9 powiat średzki 4948 33674 146,9 województwo wielkopolskie 323792 2103110 154 2003 gmina Środa Wielkopolska 3277 19386 169 powiat średzki 5149 34224 150,4 województwo wielkopolskie 335568 2131386 157,4 2004 21

gmina Środa Wielkopolska 3250 19657 165,3 powiat średzki 5119 34746 147,3 województwo wielkopolskie 334505 2157159 155,1 Źródło: GUS Wskaźnik ten przyjmuje pozycję rosnącą, choć w roku 2004 w odniesieniu do 2003 roku nastąpił minimalny spadek. W 2003 roku, na 1000 ludności gminy Środa Wielkopolska w wieku produkcyjnym przypadło 169 podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanej w rejestrze REGON, podczas gdy w województwie wielkopolskim wskaźnik ten wyniósł 157,4 a w powiecie średzkim 150,4. Dla porównania w 1998r. wskaźnik ten w gminie wynosił 136, w województwie 130,9, a w powiecie 116,4. Strukturę powyższego wskaźnika przedsiębiorczości w gminie Środa Wielkopolska na tle powiatu średzkiego i województwa wielkopolskiego przedstawiają poniższe wykresy. Wykres. Przedsiębiorczość gminy Środa Wielkopolska na tle powiatu średzkiego i województwa wielkopolskiego w latach 1998-2004 (przedsiębiorczość ilość przedsiębiorstw na 1000 osób w wieku produkcyjnym) wskaźnik przedsiębiorczości 200 150 100 50 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 gmina Środa Wlkp. powiat średzki woj.. Wielkopolskie 22

Wykres. Przedsiębiorczość gminy Środa Wielkopolska na tle powiatu średzkiego i województwa wielkopolskiego w latach 1998-2004 (przedsiębiorczość ilość przedsiębiorstw na 1000 osób w wieku produkcyjnym). 200 wskaźnik przedsiębiorczości 150 100 50 0 gm ina Środa Wlkp. powiat średzki woj.. Wielkopolskie 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 5.2. Struktura podstawowych branż na terenie gminy W latach 1998-2004 liczba przedsiębiorców działających w oparciu o wpis do ewidencji działalności gospodarczej wzrosła o 247. Największą dynamikę wzrostu podmiotów odnotowano w zakresie usług, które obejmują m.in.: usługi informatyczne, księgowe, reklamowe, usługi medyczne, pośrednictwa finansowego i ubezpieczeniowe itd. Ponadto najliczniejszą grupę stanowią przedsiębiorcy działający w branży handlowej, obejmującej handel hurtowy, pośrednictwo handlowe, handel obwoźny i oczywiście handel detaliczny. Poniższa tabela przedstawia strukturę wpisów do ewidencji działalności gospodarczej z uwzględnieniem wybranych rodzajów działalności gospodarczej. Dane te dotyczą wyłącznie osób fizycznych wpisanych do ewidencji działalności gospodarczej. Struktura wpisów do ewidencji działalności gospodarczej w latach 1998-28.02.2005 Rodzaj działalności 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 28.02. 2005 produkcja spożywcza b.d. 38 38 47 43 40 35 32 produkcja przemysłowa b.d. 94 95 138 97 93 92 113 produkcyjno - usługowa b.d. 183 187 50 194 192 181 168 handel 708 690 711 744 732 724 694 621 gastronomiahotelarstwo 53 57 61 57 70 74 65 59 23

transport 105 101 114 136 162 148 138 124 usługi budowlane, b.d. 353 358 490 436 426 423 444 mechanika i naprawy pozostałe usługi 341 365 394 539 465 495 511 548 ogółem 1892 1881 1958 2201 2199 2192 2139 2109 Źródło: dane Urzędu Miejskiego w Środzie Wielkopolskiej, Referat Działalności Gospodarczej Ilość sklepów w gminie Środa Wielkopolska R O K 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 379 366 393 410 419 410 410 Źródło: dane Urzędu Miejskiego w Środzie Wielkopolskiej, Referat Działalności Gospodarczej dane szacunkowe, gdyż wiele przedsiębiorców prowadzących działalność handlową zarejestrowana jest w innym urzędach gmin oraz w Krajowym Rejestrze Sądowym. 5.3. Struktura zatrudnienia w poszczególnych branżach W 2003 roku grupa osób pracujących na terenie gminy Środa Wielkopolska liczyła 6754 osoby, w tym 3134 kobiety, a w 2004 roku 7228 w tym 3216 kobiet. Pracujący w gospodarce narodowej poza rolnictwem indywidualnym stanowili 34,8% ogółu ludności w wieku produkcyjnym, podczas gdy w 1998 roku liczba osób pracujących liczyła 8129 (w tym 3810 kobiet), co stanowiło 44,1% ogółu ludności w wieku produkcyjnym. Głównym miejscem pracy w 2003 roku były zakłady sektora przemysłowego, w których pracowało 50,4% ogółu pracujących. Drugą grupę zakładów pracy tworzyły zakłady usługowe, w których pracowało 46,9% ogółu zatrudnionych. Tabela. Stan zatrudnienia w gminie w latach 1998 2004 rok Ogółem zatrudnienie Sektor rolniczy Sektor przemysłowy Usługi rynkowe Usługi nierynkowe ogółem % ogółem % ogółem % ogółem % ogółem % 1998 8129 100 362 4,45 4174 51,35 2042 25,12 1551 19,08 1999 7645 100 293 3,83 4008 52,43 1939 25,36 1405 18,38 2000 7322 100 311 4,25 3869 52,84 1615 22,06 1527 20,85 2001 6811 100 234 3,44 3362 49,36 1693 24,86 1522 22,35 2002 6728 100 223 3,31 3181 47,28 1761 26,17 1563 23,23 2003 6754 100 180 2,67 3405 50,41 1577 23,35 1592 23,57 2004 7228 100 201 2,78 3841 53,14 1668 23,08 1518 21,00 24

Źródło: GUS (bez rolników indywidualnych, duchownych i zakładów osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, w których liczba pracujących nie przekracza 5 osób) Poniżej przedstawiono także strukturę zatrudnienia w latach 1998-2004 porównując miasto, gminę oraz powiat średzki, z wyszczególnieniem także kobiet w poszczególnej grupie. Struktura zatrudnienia w latach 1998-2004, w mieście, gminie i powiecie, z wyszczególnieniem kobiet rok Ogółem zatrudnienie Sektor rolniczy Sektor przemysłowy Usługi rynkowe Usługi nierynkowe ogółe m kobiet y ogółe m kobiet y ogółe m kobiet y ogółe m kobiet y ogółe m kobiet y 1998 powiat 10993 5237 865 186 5246 1908 2648 1415 2234 1728 średzki gmina 8129 3810 362 84 4174 1484 2042 1059 1551 1183 Środa Wlkp. miasto 7026 3370 72 17 3835 1428 1706 862 1413 1063 Środa Wlkp. 1999 powiat 10359 4902 809 176 4948 1800 2560 1335 2042 1591 średzki gmina 7645 3589 293 84 4008 1403 1939 1027 1405 1090 Środa Wlkp. miasto 6553 3148 39 17 3676 1360 1557 800 1281 981 Środa Wlkp. 2000 powiat 9841 4562 867 191 4781 1581 2061 1123 2132 1667 średzki gmina 7322 3379 311 69 3869 1236 1615 886 1527 1188 Środa Wlkp. miasto 6196 2955 42 7 3510 1187 1238 680 1406 1081 Środa Wlkp. 2001 powiat 9092 4466 622 141 4208 1477 2101 1133 2161 1715 średzki gmina 6811 3296 234 50 3362 1155 1693 897 1522 1194 Środa Wlkp. miasto 5641 2846 31 7 2937 1074 1256 664 1417 1101 Środa Wlkp. 2002 powiat 9058 4459 601 133 4050 1403 2220 1200 2187 1723 średzki gmina 6728 3247 223 49 3181 1050 1761 929 1563 1219 Środa Wlkp. miasto 5790 2838 33 8 2966 1000 1333 709 1458 1121 25

Środa Wlkp. powiat średzki gmina Środa Wlkp. miasto Środa Wlkp. powiat średzki gmina Środa Wlkp. miasto Środa Wlkp. 2003 9314 4380 484 96 4512 1445 2129 1132 2189 1707 6754 3134 180 35 3405 1033 1577 842 1592 1224 5805 1723 31 7 3187 998 1106 593 1481 1125 2004 9757 4461 408 4971 2238 2140 7228 3216 201 3841 1668 1518 6220 2830 25 3494 1284 1417 26

6. Sfera społeczna 6.1. Sytuacja demograficzna i społeczna gminy Liczba ludności gminy z podziałem na miejsce zamieszkania. Lata Miasto Wieś Ogółem Liczba osób % Liczba osób % Liczba osób % 1990 20 053 69,8 8 662 30,2 28 715 100,0 1991 20 848 71,0 8 504 29,0 29 352 100,0 1992 20 902 71,3 8 422 28,7 29 324 100,0 1993 21 173 71,3 8 535 28,7 29 708 100,0 1994 21 336 71,5 8 517 28,5 29 853 100,0 1995 21 423 71,6 8 483 28,4 29 906 100,0 1996 21 536 71,7 8 500 28,3 30 036 100,0 1997 21 586 71,8 8 486 28,2 30 072 100,0 1998 21 690 71,8 8 517 28,2 30 207 100,0 1999 21 818 71,9 8 541 28,1 30 359 100,0 2000 21 881 71,9 8 553 28,1 30 434 100,0 2001 21 931 72,0 8 544 28,0 30 475 100,0 2002 21 943 72,0 8 543 28,0 30 486 100,0 2003 21 995 72,0 8 542 28,0 30 537 100,0 2004 21 900 71,8 8 598 28,2 30 498 100,0 2005 21 880 71,9 8 538 28,1 30 418 100,0 Źródło: dane Urzędu Miejskiego w Środzie Wielkopolskiej 27

Liczba ludności gminy z podziałem na kategorie wiekowe Wiek Miasto Wieś Ogółem osób % Osób % osób % 0 2 612 2,80 266 3,12 878 2,87 3 6 lat 855 3,91 362 4,24 1 217 4,00 7 14 lat 2 143 9,79 1 002 11,74 3 145 10,34 15 17 lat 1 003 4,58 421 4,93 1 424 4,68 18 64 lat mężczyźni 7 254 33,15 2 815 32,97 10 069 33,10 18 59 lat kobiety 7 228 33,03 2 643 30,94 9 871 32,46 65 lat i więcej 899 4,11 336 3,94 1 235 4,07 mężczyźni 60 lat i więcej kobiety 1 886 8,63 693 8,12 2579 8,48 RAZEM 21 880 100 8 538 100 30 418 100 Źródło: dane Urzędu Miejskiego w Środzie Wielkopolskiej Liczba ludności gminy z podziałem na kategorię przedprodukcyjną, produkcyjną, poprodukcyjną miasto Wieś Ogółem W wieku osób % osób % osób % Przedprodukcyjny 4 613 21,08 2 051 24,02 6 664 21,91 Produkcyjny 14 482 66,19 5 458 63,93 19 940 65,55 Poprodukcyjny 2 785 12,73 1 029 12,05 3 814 12,54 Razem 21 880 100 8 538 100 30 418 100 Źródło: dane Urzędu Miejskiego w Środzie Wielkopolskiej Przyrost naturalny w poprzednich latach kształtował się następująco: 1994 r. 86 osób, 1995 r. 32 osoby, 1996 r. 119 osób, 1997 r. 38 osób, 1998 r. 4 osoby, 1999 r. 104 osoby. 2000 r. 15 osób 2001 r. 51 osób 2002 r. 74 osoby 2003 r. 38 osób 28

2004 r. 40 osób 2005 r. 43 osób Średnia długość życia mieszkańców gminy w 1999 r. wyniosła 68,2 lata, w tym 63,6 lat mężczyźni i 72,8 lat kobiety. Prognozy stanu ludności, szacowane przez Urząd Miejski wskazują, że za 30 lat miasto Środa Wielkopolska będzie liczyć ok. 24 25 tys. mieszkańców. Gęstość zaludnienia gminy wyrażona we wskaźniku liczba ludności na 1 km 2 powierzchni gminy wynosi 147 osób, co wskazuje na miejski charakter obszaru gminy (w UE przyjmuje się za obszar miejski teren, na którym gęstość zaludnienia przekracza 100 osób na 1 km 2 powierzchni). W powiecie średzkim wskaźnik ten wynosi 88 osób na 1 km 2 powierzchni, w województwie wielkopolskim 112 osób na 1 km 2 zaś w Polsce 124 osoby na 1 km 2. Sieć osadnicza w gminie Środa Wielkopolska została zobrazowana w poniższej tabeli. Mieszkańcy Miejscowość Liczba % Gospodarstwa domowe Annopole 80 0,26 18 Babin 230 0,73 60 Bieganowo 202 0,66 39 Brodowo 434 1,42 93 Brzeziak 2 0,01 1 Brzezie 146 0,48 31 Brzeziny 48 0,16 9 Chocicza 107 0,34 20 Chudzice 91 0,29 23 Chwałkowo 157 0,50 40 Czarne Piątkowo 170 0,54 36 Dębicz 142 0,45 39 Dębiczek 97 0,31 20 Grójec 59 0,18 14 Henrykowo 25 0,07 4 Janowo 85 0,26 23 Januszewo 117 0,36 29 Jarosławiec 1 005 3,27 255 Kijewo 332 1,07 83 Koszuty 404 1,30 90 Lorenka 38 0,11 9 Marianowo Brodowskie 106 0,34 23 Mączniki 192 0,61 56 Nadziejewo 206 0,65 50 Nietrzanowo 33 0,10 10 Olszewo 132 0,41 27 29

Pętkowo 199 0,64 46 Pierzchnica 27 0,08 6 Pierzchno 63 0,20 17 Pławce 407 1,32 98 Podgaj 17 0,05 6 Połażejewo 203 1,63 47 Romanowo 81 0,26 17 Rumiejki 84 0,27 16 Ruszkowo 106 0,34 20 Słupia Wielka 597 1,94 192 Staniszewo 14 0,05 3 Starkówiec Piątkowski 159 0,51 40 Strzeszki 95 0,30 20 Szlachcin 383 1,24 93 Środa Wielkopolska 21 926 71,87 6239 Tadeuszewo 79 0,25 16 Topola 128 0,41 30 Trzebisławki 174 0,56 29 Ulejno 76 0,29 22 Winna Góra 397 1,28 94 Włostowo 43 0,13 10 Zdziechowice 148 0,48 39 Zielniczki 65 0,20 17 Zielniki 141 0,44 33 Zmysłowo 30 0,10 8 Żabikowo 104 0,33 31 Źródło: dane Urzędu Miejskiego w Środzie Wielkopolskiej 6.2. Grupy społeczne wymagające wsparcia Zadania pomocy, w oparciu o nową ustawę z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej realizuje Ośrodek Pomocy Społecznej w Środzie Wielkopolskiej. W 2004r. Ośrodek Pomocy Społecznej w Środzie Wielkopolskiej różnymi formami pomocy w ramach zadań zleconych i własnych objął 1.980 środowisk, w tym 538 środowisk w formie pracy socjalnej wyrażającej się w działaniach niematerialnych poradnictwo specjalistyczne: rodzinne, prawne, psychologiczne i pedagogiczne oraz 81 środowisk objętych pomocą w formie usług opiekuńczych. Pomocą objęto ogółem 6.558 osób. Środki na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej zasiłki i pomoc w naturze, składki na ubezpieczenia zdrowotne na 2004r. wynosiły: a/. zadania zlecone - 456.730,00 zł b/. zadania własne - 1.242.600,00 zł 30

Ustawa o świadczeniach rodzinnych obowiązująca od 1 maja 2004r. wprowadziła zupełnie nowy system świadczeń wsparcia rodziny znajdującej się w trudnej sytuacji materialnej, wychowującej dzieci uczęszczające do szkoły, w tym dzieci niepełnosprawne. Na nowy system świadczeń rodzinnych składają się 1. zasiłek rodzinny, 2. dodatki do zasiłku rodzinnego są ściśle skorelowane z uprawnieniem do zasiłku rodzinnego i wypłacane są z tytułu: a) urodzenia dziecka, b) opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, c) samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, d) samotnego wychowywania dziecka, e) kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, f) rozpoczęcia roku szkolnego, g) podjęcie przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania. 3. świadczenie pielęgnacyjne, 4. zasiłek pielęgnacyjny. W 2004r. wydano 1.672 decyzje administracyjne, obejmując pomocą 1.251 środowisk, w których żyje 2.161 dzieci. Środki na realizację zadania i obsługę, pochodzące z budżetu państwa w 2004r. wyniosły 2.775.680,52 zł. Gmina Środa Wielkopolska wspiera również mieszkańców poprzez wypłatę dodatków mieszkaniowych, zapewnianie lokali komunalnych, w tym socjalnych. 6.3. Rynek pracy Na dzień 31.12.2005 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowanych było 2292 mieszkańców gminy Środa Wielkopolska. W porównaniu z 31.12.2004 nastąpiło zmniejszenie liczby bezrobotnych o 318 osób, czyli o ponad 12%. 31

III. ZADANIA POLEGAJĄCE NA POPRAWIE SYTAUACJI NA OBSZARZE GMINY ŚRODA WIELKOPOLSKA Strategia rozwoju miasta i gminy Środa Wielkopolska ustaliła cel nadrzędny - wysoka jakość życia ludności miasta i gminy Środa Wielkopolska. Cel główny to zrównoważony społeczno - gospodarczy rozwój miasta i gminy Środa Wielkopolska. Cele strategiczne to: Cel strategiczny 1: Pełne uzbrojenie terenów w infrastrukturę techniczną. Cel strategiczny 2: Aktywizacja działalności gospodarczej. Cel strategiczny 3: Dobrze zorganizowane rolnictwo i nowoczesny sektor przetwórstwa rolno spożywczego. Cel strategiczny 4: Wysoki poziom usług społecznych w gminie. Cel strategiczny 5: Aktywna ochrona środowiska naturalnego. Cel strategiczny : Profesjonalna promocja miasta i gminy. Projektowane cele strategiczne w rozwoju gminy Środa Wielkopolska są zbieżne z generalnymi celami strategicznymi województwa wielkopolskiego przyjętymi w Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego. Generalnymi celami strategicznymi województwa wielkopolskiego są: 1. zapewnienie mieszkańcom warunków do podwyższania poziomu życia, 2. zwiększenie konkurencyjności gospodarki w stosunku do innych regionów Europy, 3. wzrost wewnętrznej integracji i istotna poprawa jakości przestrzennej, 4. dostosowanie potencjału, struktury i organizacji województwa do wyzwań XXI wieku i wymagań jednoczącej się Europy. 32