13. Subsydiowanie zatrudnienia jako alternatywy wobec zwolnień grupowych. Przyjęte w ustawie o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców rozwiązania uwzględniły fakt, że pogarszająca się koniunktura dla wielu branż gospodarczych może spowodować czasowe zmniejszenie portfela zamówień, a co za tym idzie czasowe zatrzymanie produkcji lub innego rodzaju działalności lub jej znaczne ograniczenie. W tym czasie przedsiębiorca ponosi koszty zatrudnienia pracowników, nawet jeśli nie wytwarza żadnych dóbr czy usług. W takim przypadku przedsiębiorca zwykle decyduje się zredukować zatrudnienie, co związane jest jednak z dodatkowymi kosztami i może doprowadzić przedsiębiorcę do upadłości. Zwolnienia pracowników powodują wzrost bezrobocia, co generuje dodatkowe koszty budżetu państwa, Funduszu Pracy, a także Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Dzięki zmianom w organizacji czasu pracy przez przedsiębiorców w firmach dotkniętych skutkami kryzysu gospodarczego oraz dzięki świadczeniom przyznanym pracownikom z tytułu zatrudnienia subsydiowanego: - obniżeniu mogą ulec koszty pracy, a przez to może poprawić się sytuacja finansowa przedsiębiorcy w okresie spowolnienia gospodarczego, - utrzymany zostanie poziom zatrudnienia, a przez to gotowość do podjęcia działalności w przypadku poprawy koniunktury oraz - utrzymana zostanie konkurencyjność prowadzonej działalności. Pozwoli to również wykorzystać okres wypłaty świadczeń na dostosowanie prowadzonej działalności do zmieniających się warunków rynkowych. Proponowane rozwiązania poprawią także jakość kapitału ludzkiego poprzez zwiększenie udziału w szkoleniach i studiach podyplomowych przez pracowników. Przedmiotowa ustawa obejmuje szereg nowych rozwiązań mających na celu pomoc przedsiębiorcom w okresie kryzysu finansowego. Zaproponowane rozwiązania służą faktycznej pomocy finansowej przedsiębiorcom znajdującym się w przejściowych trudnościach finansowych oraz elastycznemu organizowaniu czasu pracy dostosowanemu do bieżącej sytuacji przedsiębiorcy. Nowe przepisy będą także sprzyjać godzeniu obowiązków zawodowych z życiem rodzinnym pracownika. Bezpośrednią pomocą finansową może zostać objętych ok. 250 tys. osób zatrudnionych u przedsiębiorców, którzy mają przejściowe trudności finansowe. Z tej grupy ponad 50 tys. osób będzie mogło skorzystać ze szkoleń lub studiów podyplomowych, które zostaną dofinansowane przez państwo do 80 proc. opłaty za naukę.
Pomoc państwa adresowana jest do dwóch grup przedsiębiorców. Do pierwszej należą wszyscy przedsiębiorcy bez względu na wielkość firmy, status prawny czy kondycję finansową. Do drugiej grupy zaliczają się wyłącznie przedsiębiorcy mający przejściowe trudności finansowe otrzymają oni wsparcie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub ze środków Funduszu Pracy na utrzymanie miejsc pracy. Dla grupy przedsiębiorców znajdujących się w przejściowych trudnościach finansowych ustawa przewiduje: 1). Możliwość obniżenia pracownikom wymiaru czasu pracy z proporcjonalnym obniżeniem wynagrodzenia za pracę bez konieczności dokonywania wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 1-3 Kodeksu pracy). Obniżenie wymiaru czasu pracy nie będzie mogło być stosowane dłużej niż przez 6 miesięcy, zaś wymiar czasu pracy nie będzie mógł być niższy niż ½ pełnego wymiaru czasu pracy. Stosowanie tej instytucji u konkretnego przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych będzie możliwe wyłącznie na podstawie układu zbiorowego pracy lub porozumienia z zakładowymi organizacjami związkowymi (wszystkimi, a gdy to nie będzie możliwe reprezentatywnymi w rozumieniu art. 241 25a Kodeksu pracy). U przedsiębiorcy, u którego nie działają zakładowe organizacje związkowe konieczne będzie zawarcie porozumienia z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego przedsiębiorcy. W okresie objęcia pracownika obniżonym wymiarem czasu pracy będzie on mógł otrzymywać: - świadczenie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na częściowe zrekompensowanie obniżenia wymiaru czasu pracy (w wysokości do 70% zasiłku dla bezrobotnych) albo - stypendium z Funduszu Pracy (w wysokości 100% zasiłku dla bezrobotnych), jeżeli w tym okresie będzie się szkolić lub odbywać studia podyplomowe. W okresie stosowania obniżonego wymiaru czasu pracy pracownikowi przysługuje od przedsiębiorcy wynagrodzenie za pracę wynikające z umowy o pracę w wysokości proporcjonalnej do obniżonego wymiaru czasu pracy. 2). Skorzystanie przez przedsiębiorcę z przestoju ekonomicznego, czyli niewykonywania pracy przez pracownika pozostającego jednak w gotowości do niej. Rozwiązanie to będzie można stosować w odniesieniu do konkretnego pracownika, łącznie przez 6 miesięcy. Wymaga to uprzedniej zgody pracownika wyrażonej w formie pisemnej. W okresie objęcia
przestojem ekonomicznym pracownikowi będzie przysługiwać należność w łącznej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, na którą złożą się: - świadczenie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na częściowe zaspokojenie wynagrodzeń pracowniczych za czas przestoju (w wysokości do 100% zasiłku dla bezrobotnych) oraz wynagrodzenie wypłacane przez przedsiębiorcę (w wysokości stanowiącej różnicę między minimalnym wynagrodzeniem za pracę a świadczeniem z Funduszu) albo - stypendium z Funduszu Pracy, jeżeli w okresie przestoju ekonomicznego pracownik będzie się szkolić lub odbywać studia podyplomowe (w wysokości do 100% zasiłku dla bezrobotnych) oraz wynagrodzenie wypłacane przez przedsiębiorcę (w wysokości stanowiącej różnicę między minimalnym wynagrodzeniem za pracę a stypendium). Przepisy ustawy przewidują, iż z określonymi wyżej świadczeniami wypłaca się przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych środki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników należnych od pracodawcy. Pomoc państwa będzie przysługiwać przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, z późn. zm., któremu obroty spadły o co najmniej 25 proc. w ciągu 3 kolejnych miesięcy po dniu 1 lipca 2008 r. w porównaniu z obrotami osiąganymi w tych samych 3 miesiącach w okresie od 1 lipca 2007 r. do 30 czerwca 2008 r. Przedsiębiorca nie może jednak zalegać z płatnościami publicznoprawnymi i składkami na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Wyjątkiem są przedsiębiorcy, którzy zawarli porozumienia w sprawie spłaty zadłużenia, terminowo opłacają raty, korzystają z odroczonego terminu płatności lub też zaleganie w regulowaniu składek powstało za okres rozliczeniowy po dniu 1 lipca 2008 r. i opracowany program naprawczy przewiduje spłatę tych zobowiązań. Pomoc nie przysługuje przedsiębiorcom, którzy otrzymali pomoc publiczną na wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego ze środków Funduszu Pracy, zgodnie z umową o refundację zawartą na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy po dniu 1 lutego 2009 r., chyba że otrzymali tę pomoc ale od dnia wydania decyzji o otrzymaniu pomocy publicznej na wyposażenie lub doposażenie stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego ze środków Funduszu Pracy upłynęło co najmniej 12 miesięcy. Ponadto z pomocy państwa będą mogły skorzystać ci przedsiębiorcy wobec których nie zachodzą przesłanki do ogłoszenia upadłości
oraz którzy w dniu 1 lipca 2008 r. nie znajdowali się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu Komunikatu Komisji - Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw. Projektowana procedura przyznawania i wypłaty świadczeń polega na tym, iż przedsiębiorca zwraca się z wnioskiem do kierownika Biura Terenowego Funduszu o wypłatę świadczenia wraz z niezbędnymi dokumentami potwierdzającymi, iż znajduje się w przejściowych trudnościach finansowych, przedstawiając program naprawczy oraz oświadczeniem o niekorzystaniu dotychczas przez pracowników z wymienionych form pomocy. Złożony wniosek przekazywany jest niezwłocznie do właściwego organu tj. do ministra właściwego do spraw gospodarki, ministra właściwego do spraw skarbu państwa lub marszałka województwa zgodnie z ich właściwością - w celu wydania zaświadczenia potwierdzającego, iż jest w przejściowych trudnościach finansowych. Wymienione organy w terminie 7 dni wydają zaświadczenie, które wraz z wnioskiem przedsiębiorcy w przejściowych trudności finansowych przekazywane jest do kierownika Biura Terenowego Funduszu. W przypadku stwierdzenia, iż przedsiębiorca nie spełnia wymogów określonych w art. 3 ust 1 ustawy, tj. nie znajduje się w przejściowych trudnościach finansowych, wówczas uprawniony organ wydaje decyzję o odmowie wydania zaświadczenia. Uzyskanie zaświadczenia od właściwego organu umożliwia wystąpienie przedsiębiorcy w przejściowych trudności finansowych za pośrednictwem kierownika Biura Terenowego Funduszu do dysponenta Funduszu o zawarcie umowy o wypłatę świadczenia. Środki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych określone w umowie przekazywane są na rachunek przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych, który niezwłocznie wypłaca je pracownikom oraz odprowadza należne składki na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Dodatkowo ustawa zmienia przepisy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Pracownicy nie będą musieli czekać na decyzję sądu w sprawie upadłości pracodawcy. Zaliczka z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, w wysokości nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie, będzie wypłacana już po złożeniu do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości. Pieniądze będą przekazywane bezpośrednio pracownikom. Ustawa przewiduje objęcie szczególną ochroną stosunku pracy pracowników w okresach pobierania świadczeń związanych z obniżonym wymiarem czasu pracy, a także przestojem ekonomicznym oraz w okresie pobierania stypendium. Ochrona taka obejmowałaby również czas przypadający bezpośrednio po pobieraniu takich świadczeń lub
stypendium nie dłużej niż przez łączny okres 6 miesięcy. Zakres tej ochrony polegałby na zakazie wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika. Pomoc dla przedsiębiorców będzie miała charakter pomocy publicznej. Będzie udzielana od dnia wejścia w życie ustawy do końca 2010 r. na zasadach przyjętych w Unii Europejskiej. Po 31 grudnia 2010 r. do końca 2011 r. pomoc będzie natomiast udzielana na zasadach pomocy de minimis. Przyjęcie takiego rozwiązania spowodowane jest faktem, iż pomoc publiczna powołana w Komunikacie Komisji może być udzielana w państwach członkowskich tylko do dnia 31 grudnia 2010 r. Jednocześnie jednak powołany akt unijny zawiera rozwiązania znacznie korzystniejsze dla pracodawców w zakresie maksymalnej pomocy możliwej do absorpcji (do 500 000 EUR), niż pomoc udzielana na zasadach de minimis (do 200 000 EUR).