1 Polsk språk 1 POL1110 Forelesning 6 H2006 ORDKLASSER alle polske ord kan deles i to grupper som bøyes og som ikke bøyes ordklassene bøyes substantiv adjektiv pronomen verb tallord ikke bøyes adverb partikler preposisjoner konjunksjoner
2 PRETERITUM (ortid) sg. pl. robić robi- 1. -łem, -łam 1. -liśmy, -łyśmy malować malowa- 2. -łeś, -łaś 2. -liście, -łyście śpiewać śpiewa- 3. -ł, -ła, -ło 3. -li, -ły sg. pl. m n m+ 1. robiłem robiłam - robiliśmy robiłyśmy 2. robiłeś robiłaś - robiliście robiłyście 3. robił robiła robiło robili robiły PRETERITUM VERB -eć słyszeć, widzieć, wiedzieć, myśleć, rozumieć sg. pl. m n m+ 1 2 3 słyszałem słyszałeś słyszał słyszałam słyszałaś słyszała - - słyszało słyszeliśmy słyszeliście słyszeli słyszałyśmy słyszałyście słyszały
3 SUBSTANTIV I NOMINATIV PL. maskulinum + emininum nøytrum entall lertall entall lertall banan ser brzeg bułka -y banany sery rem. harde + ch -i brzegi bułki bak. harde ch jabłko okno -a jabłka okna talerz -e talerze róża róże alle bløte ADJEKTIV I NOMINATIV PL. -e To są pyszne gruszki. Tam leżą orzechowe ciastka. Tu stoją białe talerze.
4 SUBSTANTIV I GENITIV PL. m n entall lertall entall lertall entall lertall -ów Ø Ø mąż mężów szaa sza pióro piór bilet biletów żona żon okno okien -y nauczycielka nauczycielek biurko biurek lekarz lekarzy torba toreb -i liść liści ADJEKTIV I GENITIV PL. -ych (-ich) Nigdy nie kupuję ładnych, ale drogich butów. Nigdy nie kupuję tanich i nudnych książek. Nigdy nie kupuję plastikowych i brzydkich piór.
5 AKKUSATIV PL. (substantiv og adjektiv) Akk. pl. = Nom. pl. maskulinum ikke-virile, emininum, nøytrum To są białe koty. (Nom.) To są wysokie kobiety. (Nom.) To są duże okna. (Nom.) Widzę białe koty. (Akk.) Widzę wysokie kobiety. (Akk.) Widzę duże okna. (Akk.) Akk. pl. = Gen. pl. maskulinum virile To są zdolni studenci. (Nom.) Nie znam zdolnych studentów. (Gen.) Widzę zdolnych studentów. (Akk.) IŚĆ PRETERITUM sg. pl. m n m+ 1 2 3 szedłem szedłeś szedł szłam szłaś szła - - szło szliśmy szliście szli szłyśmy szłyście szły
6 IŚĆ NA, DO iść + na + Akk. Idę na pocztę. On idzie na dworzec. Idziesz na uniwersytet. Idziemy na basen. Kasia idzie na zakupy. Oni idą na wykład. Idę na koncert. iść + do + Gen. Idę do teatru. Idziecie do kina. Oni idą do szpitala. Robert idzie do banku. Ania i Leszek idą do muzeum. Idziesz do knajpy. HARDE / BLØTE KONSONANTER remre sentrale bakre p b t d w ł m n r s z c dz cz dż sz ż (rz) ć (ci) dź (dzi) ś (si) ź (zi) ń (ni) l j k g ch (h) remre og bløte: pi bi i wi mi harde unksjonelt bløte bløte harde
7 LOKATIV det kasus som primært betegner 'sted' eller 'lokalitet' orekommer ote i setningens preposisjonsledd anvendes etter preposisjonene na, w, przy, po, o SUBSTANTIV I LOKATIV SG. m + n Nominativ Lokativ Nominativ Lokativ dywan okno -e na dywanie w oknie rem. harde ręka głowa -e w ręce na głowie rem. harde + bak. harde otel dach -u w otelu na dachu alle bløte + bak. harde róża kasza -y o róży w kaszy unk. bløte babcia sala -i o babci w sali resten av bløte
8 SUBSTANTIV I LOKATIV PL. -ach na otelach, na oknach, o różach, o babciach KONSONANTVEKSLING FORAN e b bi choroba o chorobie d dzi sąsiad o sąsiedzie i szaa w szaie g dz noga na nodze ch sz mucha o musze k c książka o książce ł l stół na stole m mi Adam o Adamie
9 KONSONANTVEKSLING FORAN e n ni p pi r rz s si t ci w wi z zi st ść zd źdź sł śl okno na oknie lampa na lampie rower na rowerze obrus na obrusie auto w aucie piwo o piwie obraz na obrazie miasto w mieście gwiazda o gwieździe krzesło na krześle VOKALVEKSLING a e, o e, ó e a e obiad na obiedzie ó e kościół w kościele o e anioł o aniele
10 PERSONLIG PRONOMEN I LOKATIV Nom. ja ty on ona ono entall Lok. o mnie o tobie o nim o niej o nim lertall Nom. Lok. my o nas wy o was oni o nich one o nich ADJEKTIV I LOKATIV SG. OG PL. m + n -ym (-im) entall -ej lertall -ych (-ich) nowym aucie wielkim oknie ładnej żonie zwykłej sprawie nowych domach dalekich podróżach
11 KASUS Polsk har seks hovedkasus: Nominativ Genitiv Dativ Akkusativ Instrumentalis Lokativ I tillegg innes Vokativ, som brukes i orbindelse med personnavn og direkte tiltale. HVA ER GRAMMATISKE KASUS? kasus bøyningsorm av ølgende ordklasser: substantiv, adjektiv, pronomen, tallord, partisipp viktig inormasjon ormidles gjennom ordets orskjellige kasus-endelser
12 NOMINATIV er substantivets utgangs(bøyings)orm indikerer at substantivet er setningens subjekt Teleon jest tam. (Nom.) To jest lekcja druga. (Nom.) Jestem Adam Smith. (Nom.) GENITIV det kasus som anvendes: or å uttrykke eiendomsorhold etter preposisjoner etter verb etter nektelser etter uttrykk or mål og mengde Mam mleko, kawę i herbatę. (Akk.) Mam dużo mleka, kawy i herbaty. (Gen.)
13 AKKUSATIV er det kasus som brukes i orbindelse med setningens direkte objekt Helena ma siostrę. subjekt verbal direkte objekt (Nom.) (Akk.) INSTRUMENTALIS betegner primært 'instrumentet', redskapet eller middel som tas i bruk or å utøre en handling Pisać długopisem. Myć szamponem. Przekonać argumentacją. dette kasus anvendes orøvrig: - or å uttrykke yrke eller nasjonalitet - etter preposisjoner - etter verb - i orbindelse med reise- og remkomstmiddel
14 LOKATIV det kasus som primært betegner 'sted' eller 'lokalitet' orekommer ote i setningens preposisjonsledd anvendes etter preposisjonene na, w, przy, po, o KASUS - OPPSUMMERING kasus-endelsene er estet.eks. til substantiver or å antyde den grammatiske oppgave det enkelte substantiv har i setningen kasus angir altså ordets unksjon i setningen og bestemmer på denne måte setningens mening setningsstruktur og ordenes rekkeølge har deror mindre betydning i polsk enn.eks. i norsk og engelsk men or å inne ut hvilken unksjon ord eller grupper av ord har i sammenhengen, kreves det ote at vi analyserer setningen det er ørst når vi har astlagt de ulike setningsleddene at vi kan være sikre på at vi orstår og kan oversette setningen
15 HVA ER EGENTLIG GRAMMATISK ANALYSE? Det vi gjør når vi analyserer setninger, er å inne ut hvilken unksjon ord eller grupper av ord har i sammenhengen.det er slik at ordene innenor en setning har orskjellige oppgaver eller unksjoner. Ved hjelp av kasus-endelser skal noen ortelle deg hva som skjer, andre skal ortelle deg hvem som gjør noe, hvem eller hva som blir berørt av handlingen, og andre skal vise på hvilken måte, når eller hvoror noe skjer. Hver oppgave eller unksjon har sitt navn, og det er dette som kalles setningsledd.
16 SETNINGSANALYSE Piotr czyta książkę. subjekt + verbal + direkte objekt substantiv 3.pers. sg. substantiv Nom., mask. sg. presens Akk. em. sg. Piotr oglądał ciekawy ilm. subjekt + verbal + atributt + direkte objekt substantiv 3.pers. sg, adjektiv substantiv Nom., mask. sg. preteritum Akk. mask. sg. Akk. mask. sg. Anna nie czytała tej książki. subjekt + verbal + atributt + direkte objekt substantiv 3.pers. sg, påpek.pron. substantiv Nom., em. sg. preteritum Gen. em. sg. Gen.. em. sg.