Opracowanie indeksu gatunkowego i optymalizacja technologii produkcji wybranych roślin energetycznych. Akronim projektu IGRE Agro-Centrum Innowacyjnych Technologii Unia Europejska zamierza do 2030 roku wytwarzać 20% energii elektrycznej i 10% paliw transportowych ze źródeł odnawialnych. Konsekwencją przyjętych przez UE założeń jest wzrost zainteresowania uprawą roślin energetycznych. Widoczne są wysiłki podejmowane przez naukowców zmierzające do usystematyzowania informacji na temat upraw roślin energetycznych. Praktyka gospodarcza oczekuje wskazówek dotyczących wykorzystania biomasy rolniczej na cele energetyczne i optymalizacji jej produkcji (zarówno ilościowej jak i jakościowej). Wprowadzanie ww. rozwiązań jest jednak zagadnieniem złożonym. Produkcja biomasy energetycznej umożliwi rolnikom nowe perspektywy i możliwości dywersyfikacji działalności rolniczej. Nasz kraj posiada znaczące zasoby energii odnawialnej (szacuje się, że potencjał techniczny energii odnawialnych jest wyższy od Danii i Szwecji), które mogłyby pokryć blisko połowę krajowego zapotrzebowania na energię. Tymczasem w ogólnym bilansie zużycia energii, w 2010 roku energia ze źródeł odnawialnych stanowiła około 9 % w zużyciu energii końcowej. Z wielu prognoz, np. Ministerstwa Gospodarki czy Instytutu Energetyki Odnawialnej wynika, że w 2020 r. zdecydowana większość energii finalnej z OZE będzie musiała być wyprodukowana z biomasy zwłaszcza biomasy rolniczej. Produkcja energii jest kluczowym elementem gospodarki narodowej każdego kraju. Nieustanne wyczerpywanie się nieodnawialnych zasobów i źródeł energii alternatywnie wskazuje na odnawialne źródła energii jako strategiczne w perspektywie inwestycji w nowe, innowacyjne technologie. Projekt IGRE jest realizowany w ramach Konsorcjum Naukowego pod nazwą Agro-Centrum Innowacyjnych Technologii, w skład którego wchodzą (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Politechnika Łódzka, Politechnika Poznańska, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach). Budżet Projektu wynosi ponad 11 mln zł, a okres realizacji październik 2009 czerwiec 2015. Celem projektu jest przeprowadzenie badań polowych (rycina 1) nad krajowymi odmianami (rodami) zbóż, buraków, kukurydzy oraz sorgo w kontekście wyznaczenia cech (i optymalnej ich kombinacji) pożądanych dla otrzymania wysokowartościowego surowca przeznaczonego do produkcji biopaliw i biogazu. Ponadto, w projekcie przewiduje się badania doświadczalne polowe nad wybranymi odmianami zbóż, buraków cukrowych, kukurydzy, sorgo, mozgi trzcinowatej i ślazowca pensylwańskiego w celu opracowania optymalnych
technologii pozyskiwania wysokowartościowego surowca dla produkcji energii w formie płynnej i gazowej. Powyższe analizy zostaną poparte także badaniem efektywności ekonomicznej i energetycznej produkcji wyżej wymienionych roślin z uwzględnieniem aspektów zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw rolnych. Produkcja roślin energetycznych, a zwłaszcza roślin rolniczych o takim przeznaczeniu, jest problemem wieloaspektowym, zwłaszcza z uwagi na bezpośrednie, konkurencyjne powiązania z rynkiem żywności. Realizacja założeń i etapów strategii pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych w Polsce (ze względu na swoją strukturę, w której dominuje biomasa) powinna uwzględniać wyniki analiz umożliwiających optymalizację produkcji energii na gruntach rolnych. Takiemu zapotrzebowaniu wychodzi naprzeciw niniejszy projekt rozwojowy, którego główne założenia skupiają się m.in. na zagadnieniach polepszenia parametrów jakościowych surowca, zwiększeniu wolumenu produkcji (uzysku alkoholu etylowego i biogazu), udoskonaleniu technologii produkcji wybranych roślin energetycznych, obniżeniu ich kosztów produkcji, usprawnieniu procesów logistycznych. Innowacyjność projektu przejawia się poprzez informatyzację opracowanych wyników badań (powstanie program komputerowy - BioPower), które dzięki temu będą mogły być łatwiej i skuteczniej wdrożone do praktyki gospodarczej. Wdrożenie w przedsiębiorstwach rolnych nowych, unikatowych technologii produkcji roślin przeznaczonych na cele energetyczne oraz programu komputerowego wspomagającego zarządzanie takimi technologiami, spowodują wzrost poziomu innowacyjności, a także konkurencyjności tych przedsiębiorstw na rynku. Natomiast stworzenie unikatowego indeksu gatunkowego informującego o najkorzystniejszej kombinacji cech odmian/rodu, który będzie mógł być wykorzystywany w długotrwałym procesie hodowlanym, poprawi konkurencyjność przedsiębiorstw hodowlanych. Rycina 1. Plantacja doświadczalna ślazowca pensylwańskiego w Jelczu-Laskowice. Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Projekt IGRE
Główne zadania merytoryczne projektu obejmują: 1. Założenie i prowadzenie doświadczeń odmianowych. 2. Badania laboratoryjne odmian/rodów na bioetanol. 3. Analizę uzyskanych wyników laboratoryjnych na bioetanol. 4. Badania laboratoryjne odmian/rodów zbóż, buraków cukrowych, kukurydzy oraz sorgo na biogaz (rycina 2). 5. Analizę uzyskanych wyników laboratoryjnych na biogaz. 6. Założenie i prowadzenie doświadczeń polowych w różnych wariantach agrotechniki w zróżnicowanych uwarunkowaniach glebowych i klimatycznych. 7. Analizę uzyskanych w warunkach polowych wyników doświadczeń w różnych wariantach agrotechniki w zróżnicowanych uwarunkowaniach glebowych i klimatycznych. 8. Badania laboratoryjne uzyskanego w wyniku doświadczeń polowych surowca energetycznego na bioetanol. 9. Analizę uzyskanych wyników badań laboratoryjnych z doświadczeń polowych surowca energetycznego na bioetanol. 10. Badania laboratoryjne uzyskanego w wyniku doświadczeń polowych surowca energetycznego na biogaz. 11. Analizę uzyskanych wyników badań laboratoryjnych z doświadczeń polowych surowca energetycznego na biogaz. 12. Wyznaczenie modelowych technologii produkcji badanych roślin dla danych warunkach glebowych i klimatycznych. 13. Określenie wartości nawozowej kompostu powstałego po biogazowaniu oraz wskazanie optymalnego wykorzystania pozostałości pofermentacyjnych powstałych przy produkcji bioetanolu. 14. Określenie kontekstu makroekonomicznego związanego z produkcją roślin energetycznych. Rycina 2. Bioreaktor wraz z oprzyrządowaniem wykorzystywany do badań. Źródło: Politechnika Łódzka Projekt IGRE
15. Identyfikację nakładów i wielkości plonów dla badanych technologii na bazie założonych na terenie całego kraju doświadczeń polowych. 16. Analizę ekonomiczna zaproponowanych modelowych technologii produkcji badanych roślin w danych warunkach glebowych i klimatycznych. 17. Ocenę modelowych technologii pod kątem zrównoważonego rozwoju rolnictwa. 18. Określenie efektywności ekonomicznej gospodarstwach modelowych stosujących zaproponowane technologie produkcji roślin energetycznych z uwzględnieniem aspektów logistycznych (analiza porównawcza). 19. Opracowanie programu komputerowego do wyznaczenia optymalnej technologii produkcji badanych roślin z uwzględnieniem aspektów klimatyczno-glebowych, ekologicznych oraz ekonomicznych. 20. Analizę efektywności energetycznej proponowanych technologii produkcji badanych roślin. Cele główne Projektu dotyczą: stworzenia katalogu wzorców cech jakościowych odmian/rodów zbóż buraków cukrowych, kukurydzy, sorgo, przeznaczonych do produkcji biopaliw i biogazów, określenia katalogu modelowych technologii produkcji w danych warunkach glebowych i klimatycznych (rejonizacja) dla ww. roślin przeznaczonych do produkcji biopaliw i biogazu, opracowania programu komputerowego do wyznaczania optymalnej technologii produkcji ww. roślin przeznaczonych do produkcji biopaliw i biogazu z uwzględnieniem aspektów klimatyczno-glebowych, ekologicznych oraz ekonomicznych. Cele uzupełniające obejmują: opracowanie wykazu aktualnie istniejących odmian najbardziej przydatnych do produkcji biopaliw i biogazu, opracowanie wzorcowych, z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju, modeli gospodarstw i przedsiębiorstw zajmujących się produkcją wymienionych roślin energetycznych (zalecanych do wdrożenia w praktyce gospodarczej), Zgodnie z założonymi wskaźnikami produktu w realizacji projektu zaangażowanych jest lub będzie w okresie trwania projektu ponad 40 pracowników naukowych, blisko 50 studentów, 6 doktorantów oraz wielu pracowników technicznych, pomocniczych i zarządzających prawidłową realizacją Projektu. Ponadto w celu zapewnienia odpowiedniego warsztatu badawczego w ramach Projektu zostanie zakupionych blisko 80 urządzeń aparatury naukowo-badawczej. Planowane do realizacji wskaźniki rezultatu po zakończeniu Projektu dotyczą opracowania 32 różnych modelowych technologii produkcji roślin energetycznych, 7 katalogów indeksów gatunkowych odmian/ /rodów roślin energetycznych oraz programu komputerowego do wspomagania zarządzania technologiami produkcji roślin energetycznych. W ramach projektu powstanie blisko 50 publikacji oraz 5 raportów merytorycznych z postępu prac badawczych w projekcie. Dzięki współpracy czterech jednostek naukowych oraz wspólnie opracowanym publikacjom i rezultatom projektu nastąpi zwiększenie roli nauki w gospodarce, podnosząc jej konkurencyjność nie tylko na rynku krajowym, ale i zagranicznym ze względu na ogólnoświatowy problem projektu. Biuro Projektu: Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Zarządzania i Prawa ul. Wojska Polskiego 28, 60-637 Poznań tel. (61)848-71-10 kom. 505 030 964, 502 033 157 e-mail: igre@up.poznan.pl www.igre.com.pl Kierownik Projektu: dr inż. Karol Wajszczuk Koordynator Projektu: mgr Jacek Wawrzynowicz