Magdalena Sitek Ochrona œrodowiska naturalnego w basenie Morza Œr dziemnego : inicjatywa Komisji Europejskiej "Horyzont 2020"

Magdalena Sitek Ochrona œrodowiska naturalnego w basenie Morza Œr dziemnego : inicjatywa Komisji Europejskiej "Horyzont 2020" Studia Prawnoustrojowe nr 24, 193-205 2014

UWM S tu d ia P raw n o u stro jo w e 24 2014 M agdalena Sitek K a te d ra P ra w C z³ow ieka i P ra w a E uropejskiego W ydzia³ P ra w a i A d m in istracji UW M Ochrona œrodowiska naturalnego w basenie Morza Œr dziemnego. Inicjatywa Komisji Europejskiej Horyzont 2020 1. Dynam iczny rozw j sektora us³ug turystycznych w basenie Morza Œr dziem nego P rzy jazn y k lim a t o raz k o n fig u racja te re n u sp ra w ia, e b a s e n M orza Œr dziem nego je s t n ie tylko k o lebk¹ eu ro p ejsk iej cyw ilizacji, ale r w nie œw iatow ej tu ry sty k i. L udzie od d aw n a podr ow ali nie tylko w celach h a n d lo w ych, relig ijn y ch, ale r w nie w ypoczynkow ych czy zdrow otnych. Z achow a³y siê liczne pozo sta³o œci po o œro d k a c h u zdro w isk o w y ch i w ypoczynkow ych z czas w greckich i rzy m sk ich. Pocz¹tkow o, a p ra k ty c z n ie a do ko ca XIX w ieku, o ferta tu ry sty c z n a sk ie ro w a n a b y ³a zasadniczo do p rzed staw icieli n a j b o g atszy ch w a rstw spo³ecze stw a. D u ¹ p o p u larn o œci¹ cieszy³y siê w yjazdy do tzw. w d, czyli do u zdrow isk. W konsek w en cji in fra s tru k tu ra tu ry sty c z n a o g ran icza³a siê do w szelkiego ro d zaju sa n a to ri w rozrzuconych po w y spach M orza Œr dziem nego o raz w sp an ia³y ch w illi w ciekaw ych k lim aty cznie i k r a jobrazow o m iejscach (np. villa R o m a n a n a Sycylii n ieopodal m iejscow oœci P izza A rm e rin a )1. Rozw j tu ry s ty k i rozpocz¹³ siê po II w ojnie œw iatow ej, co by³o pow i¹zane z tw o rzen iem sp o ³ecze stw a m asow ego o raz w p ro w ad zen iem now ych, szybszych œrodk w tra n s p o rtu, w szczeg lnoœci sam olot w d alek o siê n y ch oraz b u d o w ¹ sieci a u to stra d. W sk a li m ak ro ru c h tu ry sty c z n y w zm g³ siê w szczeg lnoœci w b a se n ie M orza Œ r dziem nego. W 2004 r. przebyw a³o ta m 30% tu ry st w ca³ego œw iata. R oczny p rz y ro st tu ry st w w ynosi 2,2%. W liczbach 1 Wiêcej o turystyce w staro ytnym Rzymie zob. U.E. Paoli, Das Leben in Alten Rom, Bern 1948, s. 92 nast.

194 Magdalena Sitek bezw zglêdnych liczba tu ry st w w b a se n ie M orza Œr dziem nego do ro k u 2025 w zro œn ie do 350 m ilion w w sezonie le tn im. N ajw iêcej z n ic h pochodzi z ta k ic h kraj w, ja k F ra n c ja, H isz p a n ia, U SA, C h in y czy W ³ochy. P o lsk a znajd u je siê n a 15 m iejscu2. Pow y sze d a n e n ale y w idzieو w k o n tekœcie coraz d ynam iczniej ro zw ijaj¹cego siê se k to ra u s³u g tu ry sty c z n y c h oraz potrzebnej in fra s tru k tu ry, k t ra obejm uje h o tele, drogi, tra n s p o rt i in n e u rz ¹ d z e n ia p o trzeb n e d la obs³ugi ru c h u tu ry sty czn eg o. B a se n M orza Œr dziem nego m o n a tra k to w a و m a k ro re gion œw ia ta, k t ry p o siad a sw oj¹ w ³a sn ¹ c h a ra k te ry s ty k ê, n iezale n ie od u s tro ju politycznego czy p rzynale noœci do poszczeg lnych p a stw 3. Rozw j sek to ra u s³u g tu ry sty c z n y c h niesie ze sob¹ efekty pozytyw ne i n eg aty w n e. Do pozytyw nych n ale y zaliczyو znacz¹ce ogran iczen ie bezrobocia, w zro st poziom u ycia lokalnej ludnoœci, a przede w szy stk im rozw j gosp odarczy p a stw i region w po³o onych w ty m basenie. T u ry sty k a je s t je d y n y m se k to re m gospodarczym o dnotow uj¹cym w zro st liczby m iejsc pracy. P rz y k ³a d e m pozytyw nego w p³yw u tu ry s ty k i n a rozw j g o sp odarki, a zw ³aszcza ry n k u p racy s¹ ta k ie k raje, ja k T urcja, G recja, T unezja, E g ip t, Izrael. Do n egaty w n y ch k onsekw encji n ale y zaliczyو pog³êbianie zr nicow ania w poziom ie rozw oju gospodarczego poszczeg lnych p a stw i region w (szybciej ro zw ijaj¹ siê regiony tu ry sty czn e) o raz d eg rad acjê œro d o w isk a n a tu ra ln e g o. D la p o trzeb naszego w yw odu o graniczê siê do drugiego a s p e k tu tj. n e g a ty w nego w p³yw u tu ry s ty k i n a s ta n œrodow iska n a tu ra ln e g o. D eg rad acja œro d o w isk a w yw o³ana rozw ojem tu ry s ty k i w y stêp u je nie ty l ko w p a stw a c h czy regio n ach s³abo ro zw in iêty ch gospodarczo, ale r w nie w p a stw a c h o w ysokim sto p n iu rozw oju gospodarczego, ja k F ra n c ja, W ³ochy czy H iszp an ia. P rz y k ³a d e m m o e byو zabudow anie se te k k ilo m etr w w y b rze a M orza Œr dziem nego w spos b ci¹g³y, np. od W enecji do P escary, od G enui do M arsy lii, oraz ca³e w ybrze e k a ta lo sk ie, gdzie w spos b sta ³y dosz³o do zubo enia istn iej¹cej w czeœniej r norodnoœci biologicznej, a ty m sam y m do n a ru s z e n ia istn iej¹cy ch ta m biosystem w. O d p o n ad 30 la t podejm ow ane s¹ r ne d z ia ³a n ia zm ierzaj¹ce do p o w strz y m a n ia d eg rad acji œro d o w isk a w ty m regionie. W ypracow ana p o lity k a zr w now a onego rozw oju o raz koncepcja zr w now a onej tu ry sty k i w praw ie i p rak ty ce U n ii E uropejskiej nie b y ³a ap lik o w an a jednakow o nie tylko w k ra ja c h p a rtn e rsk ic h, ale r w nie w w ielu reg io n ach U nii. C zy n n ik i ekonom iczne, polityczne i spo³eczne nie zaw sze pozw ala³y n a 2 Dane podajê za T. Tirelli, La domanda di turismo cu³tura³e e ambienta³e: ³e tendenze ne³³ area de³ Mediterraneo, [online] <www.dps.mef.gov.it/documentazione/qsn/seminari/ 28_sett_05/5_tirelli.pdf>, dostêp: 5.02.2008. 3 Zob. J. Poniedzia³ek, Rola w³adz regionalnych w procesach kreowania pozaekonomicznych czynnik w rozwoju regionalnego, [w:] A. Organiœciak-Krzykowska, B. Balcerzak-Paradowska (red.), Spo³eczno-ekonomiczne problemy region w, Olsztyn 2011, s. 146.

Ochrona œrodowiska naturalnego w basenie Morza Œr dziemnego. 195 uw zglêdnienie p o trzeb œro d o w isk a n a tu ra ln e g o. S t¹ d K om isja E u ro p ejsk a w ysz³a z in icjaty w ¹ H oryzont 2020, celem k t rej je s t sy n e rg ia d z ia ³a p a stw U n ii i p a stw p a rtn e rs k ic h w zak re sie ochrony œro dow iska, a zw ³aszcza zm niejszenie zanieczyszczenia b a s e n u M orza Œr dziem nego p rzy w ykorz y s ta n iu istn iej¹cych ju in stru m e n t w p raw n y ch, finansow ych i o rg a n iz a cyjnych. 2. Dzia³ania poprzedzaj¹ce utw orzenie inicjatywy Horyzont 2020 P ierw szym k o rk iem w k ie ru n k u stw o rzen ia in icjaty w y H oryzont 2020 b y ³a k onw encja b arcelo sk a. W 1995 r. w B arcelo n ie p rzed staw iciele p a stw U E p o d p isali K onw encjê o p a rtn e rs tw ie m iêdzy k ra ja m i po³o onym i w zd³u w ybrze a M orza Œ r dziem nego4. Je j celem by³o w prow adzenie politycznego dialogu m iêdzy p a stw a m i n a te m a t ekonom icznego rozw oju oraz w sp ³p racy w w y m iarze spo³ecznym k u ltu ro w y m i lu d zkim w b a se n ie M orza Œr d- ziem nego5. K olejnym i e ta p a m i do stw o rzen ia in icjaty w y H oryzont 2020 by³y liczne konferencje z u d zia³em p rzed staw icieli p a stw b a s e n u M orza Œr dziem nego. P odczas sp o tk a n ia m in istr w p a stw U E po³o onych w obrêbie M orza Œ r d ziem nego w 1997 r. w H e lsin k a c h stw ierdzono du y p o stêp w realizacji w sp ³pracy n a polu ochrony œrodow iska, co znalaz³o o d zw ierciedlenie w dok u m en cie S h o rt a n d M ed iu m -term P rio rity E n v iro n m e n ta l A ctio n P ro g ra m m e (SM AP). D a lsz ¹ koniecznoœو w sp ³pracy n a ty m polu w yra ono w 2002 r. w A ten ach podczas drugiej k onferencji m in istr w ds. w ody p a stw U E. Po³o ono w w czas n a c isk n a realizacjê za³o e polity k i zr w now a onego rozw oju, zdefiniow anej podczas œw iatow ego szczy tu w 2002 r. w Jo h a n n e sb u rg u. P o d czas tego sp o tk a n ia w yra ono u z n a n ie dla dotychczasow ych o si¹gniêو p rzy realizacji Œ r dziem nom orskiego P la n u D z ia ³a n ia (M editerranean A ctio n P la n - M AP). N ajw iêksze je d n a k znaczenie d la k s z ta ³tu in icjaty w y H oryzont 2020 m ia³o trzecie sp o tk a n ie m in istr w odpow iedzialnych za g o spodarkê w odn¹ (3rd C onference o f th e W ater D irecto rs of th e E u ro -M e d ite rra n e a n an d S o u th E a s te rn E u ro p e a n C o u n tries - EM W D F), k t re odby³o siê w A ten a c h w d n ia c h 6-7 listo p a d a 2006 r. P odczas tego sp o tk a n ia zajm ow ano siê sp ra w a m i s ta n u w ody w ty m obszarze, w szczeg lnoœci n a d k ro k a m i zm ierzaj¹cy m i do zach o w an ia obecnego s ta n u faktycznego o b sz a ru M orza Œ r d 4 Konwencja o Ochronie Œrodowiska Morskiego i Regionu Przybrze nego Morza Œr dziemnego. 5 Zob. O. Costa, Dos Barcelonas para un mar: La transformaci n de la cooperaci n ambiental en el Mediterraneo, Documentos CIDOB. Mediterraneo y Oriente Medio 2008, nr 10, s. 1.

196 Magdalena Sitek ziem nego. U czestn icy tego sp o tk a n ia u œw iadom ili sobie p o trzeb ê podejm ow a n ia w sp lnych d zia³a, p rzek raczaj¹cy ch m o liw oœci finansow e i logistyczne jed n eg o k ra ju, w celu ra to w a n ia zasob w w odnych M orza Œ r dziem nego. D z ia ³a n ia te w in n y byو podejm ow ane zar w no p rzez podm ioty publiczne, ja k i p ry w a tn e K olejnym e ta p e m w doprecyzow ow ani tre œc i in icjaty w y H oryzont 2020 by³ szczyt, k t ry odby³ siê 20 listo p a d a 2006 r. w K airze, gdzie przyjêto Cairo D eclaration o f the E u ro -M editerra n ean M in iste ria l Conference on the E n v i ro n m en t. W d okum encie ty m potw ierdzono p o stan o w ien ia p rzy jête n a spotk a n ia c h w czeœniejszych, zw ³aszcza w konw encji b arcelo sk iej z 1995 r. P o n a d to p odkreœlono koniecznoœو podjêcia w sp lnych d z ia ³a zm ierzaj¹cych do o g ran iczen ia zanieczyszcze M orza Œr dziem nego pochodz¹cych ze ںr de³ l¹dow ych, w ty m z in fra s tru k tu ry tu ry sty czn ej. K onieczna zate m s ta ³a siê re a liz a c ja za³o e zr w now a onego rozw oju zar w no p rzez p a stw a, ja k i regiony czy podm ioty p ry w a tn e. T ak a w y ty czn a w y n ik a ³a z w idocznego k o n flik tu pom iêdzy ekonom i¹ a p o lity k ¹ zr w now a onego rozw oju w basen ie M orza Œ r dziem nego6. Z in ic ja ty w y r z ¹ d u A lg ie rii Z g ro m a d z e n ie N a ro d w Z jed n o czo n y ch 23 g ru d n ia 2003 r. n a m ocy rezolucji 58/211 og³osi³o ro k 2006 M iêdzynarodow ym R okiem P u s ty i P u sty n n ie n ia (In tern a tio n a l Year o f deserts a n d desertification). M ia³o to ogrom ne znaczenie d la po³udniow ych w ybrze y b a se n u M o rza Œ r dziem nego, gdzie z je d n e j s tro n y zachodzi e k s p a n s ja S ahary, a z drugiej procesy p u sty n n ie n ia pog³êbiane s¹ p rzez n a d m ie rn y i nieodpow iednio z a rz ¹ d z a n y rozw j in fra s tru k tu ry tu ry sty cznej. S t¹ d konieczne je s t podjêcie d z ia ³a zm n iejszaj¹cy ch do z a h am o w an ia ty ch proces w. S a m a in icjaty w a H oryzont 2020 z o sta ³a p rz y jê ta podczas sp o tk a n ia m in istr w p a s tw b a s e n u M orza Œr dziem nego w B arcelonie 29 listo p a d a 2005 r. zorg anizow aneg o z o k azji d z ie si¹ te j rocznicy p a r tn e r s tw a euroœr dziem nom orskiego. W w czas potw ierdzono proces z a c ie œn ia n ia p a r tn e r stw a i w sp ³pracy n a rzecz ochrony zasob w M orza Œr dziem nego o raz p rz y jê to piêcio letn i p ro g ra m p ra c (Five Year W ork P rogram m e fo r the E u ro -M editerra n ea n P a rtn ersh ip ) okreœlo n y ja k o in icjaty w a H oryzont 2020 7. D z ia ³a n ia U n ii E u ro p ejsk iej w z a k re sie ochrony œro d o w isk a w obszarze b a s e n u M orza Œr dziem nego zosta³y o k reœlone r w nie w Zielonej K siêdze P rzysz³a u n ijn a p o lity k a m orska: europejska w izja ocean w i m rz z d n ia 7 czerw ca 2006 r. oraz w kom unikacie K om isji S tra teg ia tem atyczna dotycz¹ca ochrony i zachow ania œrodow iska m orskiego z dnia 24 p aںd ziern ik a 2005 r.8 6 Zob. M. Jerch, L.V. Alejandro, E. Gonzalo, De Barcelona a Luxemburgo: la politica euromediterranea, Politica Exterior 2005, s. 59-70. 7 Dziesi¹ta rocznica partnerstwa euroœr dziemnomorskiego: program prac maj¹cy na celu sprostanie wyzwaniom najbli szych piêciu lat COM (2005) 139 wersja ostateczna. 8 COM (2005) 504 wersja ostateczna.

Ochrona œrodowiska naturalnego w basenie Morza Œr dziemnego. 197 P o d staw ê p ra w n ¹ d la inicjaty w y H oryzont 2020 stanow i k o m u n ik a t K om isji d la R ad y i P a rla m e n tu E uropejsk ieg o z d n ia 5 w rz e œn ia 2006 r. U stan o w ien ie S tra te g ii dotycz¹cej œro d o w isk a d la o b sz a ru M orza Sr dziem - nego 9. W ydanie tego a k tu praw n eg o by³o poprzedzone b a d a n ia m i n au k o w y m i i a n a liz ¹ przypadk w, d ziêki k t ry m stw ierdzono n ieefektyw noœو dotychczasow ych d z ia ³a. W yj¹tkow y e k o sy ste m tego b a s e n u m orsk ieg o n a d a l u leg a deg rad acji. Do 2025 r. p la n u je siê zabudow ane do 50% lin ii brzegow ej M orza S r dziem nego, co przyczyni siê do jeszcze w iêkszej ni obecnie d e g ra dacji œro d o w isk a m orskiego. N ajw iêk sze zag ro en ie d la ekosystem w pochodzi z E g ip tu, A lgierii i M aroka. D otychczasow e d z ia ³a n ia, pom im o nisk iej sk utecznoœci, pozw oli³y je d n a k o k reœliو przyczyny d egrad acji i sposoby w alki. D otyczy to r w nie se k to ra u s³u g tu ry sty c z n y c h 10. A n aliza p rzypadk w w sk azu je n a sp y chanie p o trzeby ochrony œrodow i sk a m orskiego i te re n w n a b rz e n y ch n a p la n dalszy w h ie ra rc h ii p o d staw o w ych p rio ry tet w p o lity k i poszczeg lnych pa stw. N a pierw szy m m iejscu zn ajd u je siê efek t ekonom iczny, zaœ za³o en ia polity k i zr w now a onego ro z w oju, w ypracow ane podczas szczy tu Z iem i w Rio de J a n e iro z 1992 r., n ie s¹ w og le albo n ie w p e³n i realizow ane. P a s tw a po³o one w b a se n ie M orza S r dziem nego m o n a podzieliو n a te, k t re w du ej m ierze p rz e strz e g a j¹ zasad y polity k i zr w now a onego rozw oju (np. W ³ochy, F ra n c ja, H iszp an ia) i te, k t re d ¹ ¹ do stopniow ego w d ro en ia ty ch z a sa d w ycie (np. G recja, T urcja, P o rtu g a lia, Izrael). W iele je d n a k p a stw po³o onych n a po³udniow ej stro n ie b a se n u n ie p o sia d a in n y ch bog actw n a tu ra ln y c h poza dogodnym i w a ru n k a m i do rozw oju tu ry sty k i. B ra k odpow iedniego w sp a rc ia finansow ego d la ty ch k raj w pow oduje, e rozw j in fra s tru k tu ry tu ry sty czn ej znacz¹co szkodzi œro d ow isku m orskiem u. 3. Cele in icjatyw y Horyzont 2020 P odstaw ow ym celem in icjaty w y H oryzont 2020 je s t stw o rzen ie sp jn e go sy ste m u ochrony œro d o w isk a n a tu ra ln e g o w e w szy stk ich o b szarach a k tyw noœci gospodarczej, szczeg lnie w zak re sie budow y i rozbudow y in fra s tr u k tu r y tu ry s ty c z n e j. K o n iecznoœو ta je s t p o c h o d n ¹ œw iad o m o œci, e zanieczyszczenia przem ieszczaj¹ siê niezale nie od granic. S t¹ d istn ieje w sp ³zale noœو m iêdzy k ra ja m i po³o onym i w b a se n ie M orza Sr dziem nego, a pon adto zasoby n a tu ra ln e, ta k ie ja k w oda, pow ietrze, gleba i bior norodnoœو, s¹ pow i¹zane w z³o one ekosystem y, m iêdzy kt ry m i istn ie j¹ niezliczone w sp ³zale noœci w y m agaj¹ce zintegrow anego i skoordynow anego d z ia ³a n ia 11. 9 COM(2006) 475 wersja ostateczna. 10 Zob. [online] <www.metap.org/main.php?id_menu=12>, dostêp: 8.02.2008. 11 A. Abrantes, Plano do Turismo Espanol Horizonte 2020, Cogitur, Journal of Tourism Studies 2009, nr 2(2), s. 67-77.

198 Magdalena Sitek W obec pow y szego n ale y stw ierdziو, e o b szar M orza Œ r dziem nego m o e byو chroniony je d y n ie poprzez sp jny sy stem ochrony i odnow y œrodow isk a obejm uj¹cy ca³y region. O rg an em odpow iedzialnym za realizacjê tej p o lity k i w b a se n ie M orza Œr dziem nego je s t K om isja E u ro p ejsk a. Do p o d sta w ow ych cel w w sp ³pracy K om isji z k ra ja m i b a s e n u M orza Œr dziem nego w dziedzinie œrodow iska nale ¹: 1. W sp ie ra n ie k raj w p a rtn e rs k ic h w tw o rz e n iu dobrze d zia³aj¹cy ch in sty tu c ji zajm u j¹cy ch siê œrodow iskiem, rozw ijan ie solidnej i sk u teczn ie w d ra anej polity k i w dziedzinie œrodow iska, a ta k e u sta n o w ie n ie podstaw y p ra w nej um o liw iaj¹cej w ³¹czan ie k w estii zw i¹zanych ze œrodow iskiem do polityk sektorow ych, w ty m sek to ra s³u g tu ry sty czn y ch. 2. D o p ro w ad zen ie do znacznego o b n i e n ia poziom u zan ieczy szczen ia w ca³ym regionie, przynosz¹cego odpow iednie korzyœci d la zdrow ia, a ta k e o g raniczenie w p³yw u n iek o n tro lo w an ej d zia³aln o œci n a n a sz e œrodow isko n a tu ra ln e. 3. W sp ie ra n ie p rzygoto w ania a d m in istra c ji zajm uj¹cej siê œrodow iskiem do p o stêpow ania w sy tu a c ja c h kryzysow ych, obejm uj¹cych zar w no z a g a d n ie n ia punkto w e, ja k i k w estie dotycz¹ce œro d o w isk a o c h a ra k te rz e d ³u g o term inow ym. 4. U pow szechnianie b ard ziej zr w now a onego (ekonom icznie efek ty w n e go, do stosow anego do p o trz e b spo³ecznych i ekologicznie w ydajnego) w ykorz y s ta n ia g ru n t w i obszar w m o rsk ich w regionie M orza Œr dziem nego. 5. P ro m o w anie zw iêkszania roli sp o ³ecze stw a obyw atelskiego, w k t ry m obyw atele m a j¹ d ostêp do inform acji n a te m a t œrodow iska, u czestn icz¹ w procesie decyzyjnym w k w e stia c h œro d o w isk a i m a j¹ coraz w iêk sz¹ œw iad o m oœو kw estii œrodow iskow ych. 6. W sp ie ra n ie w sp ³pracy reg io n aln ej w œr d k raj w p a rtn e rs k ic h dla o si¹g n iêcia ty ch cel w. C ele inicjaty w y H oryzont 2020 w sk a z u j¹ n a m o liw oœو pogodzenia ze sob¹ in te re s w gospodarczych i ochrony œrodow iska, w dalszej kolejnoœci cel w politycznych i spo³ecznych, k t re w w ielu w y p adkach w y d aj¹ siê byو sprzeczne. S p jna p o lity k a zr w now a onego rozw oju w szy stk ich k raj w b a se n u M orza Œ r dziem nego, r w nie ty ch spoza U E, pozw oli n a podejm ow anie w ielu cen n y ch d z ia ³a zm ierzaj¹cy ch do ochrony œro d o w isk a w sek to rze u s³u g tu ry sty c z n y c h 12. 12 Zob. G. Escribano, L. Alejandro, La Union Mediterranea: una uni n en busca de proyecto, Documento de Trabajo 2008, nr 3, s. 3 nast.

Ochrona œrodowiska naturalnego w basenie Morza Œr dziemnego. 199 4. Œrodki konieczne do osi¹gniêcia cel w inicjatywy Horyzont 2020 R ealizacja d z ia ³a podejm ow anych w ra m a c h in icjaty w y H oryzont 2020 w y m ag a sto so w an ia odpow iednich œrodk w. K om isja E u ro p e jsk a w y k o rzy stu je in s tru m e n ty finansow e, dialog, p o p raw ê koordynacji o raz p rzen iesien ie, dostosow anie i w y k o rzy stan ie doœw iadcze. 4.1. P om oc fin an sow a Pom oc fin an so w a d la d z ia ³a w b asen ie M orz¹ Œr dziem nego m o e pochodziو z fu n d u szy euro p ejsk ich, po yczek udzieln y ch przez m iêdzynarodow e in sty tu c je finansow e, œrodk w darczy c w o raz w k³ad w w ³asn y ch p a stw i region w. Do fin a n so w a n ia d z ia ³a in icjaty w y H oryzont 2020 sto so w any je s t r w nie E u ro p ejsk i In s tru m e n t S ¹ sied ztw a i P a rtn e rs tw a 13. W yb r tego p ro jek tu w y n ik a z koniecznoœci podejm ow ania w sp lnych d z ia ³a w obszarze b a s e n u M o rza Œ r d ziem n eg o p rz e z p a s tw a cz³o n k o w sk ie U E i in n e k ra je p a rtn e rs k ie (E N P). P ro je k ty zaœ m u sz¹ m ieو w y raںny zw i¹zek z e u ro p ejsk ¹ p o lity k ¹ s¹sied ztw a, p a rtn e rs tw e m eu ro œr d ziem n o m o rsk im (E M P) i p rzyjêty m i p la n a m i d z ia ³a ENP. In n y m p ro g ram em w y k o rzy sty w an y m do realizacji d z ia ³a tej inicjaty w y je s t p ro g ra m te m a ty c z n y Œrodow isko i zr w now a one z a rz ¹ d zan ie zasobam i n a tu ra ln y m i, w ty m e n e rg i¹ (E N R T P ). Z tego p ro g ra m u m og¹ byو fin a n so w an e d z ia ³a n ia og lnoœw iatow e realizo w an e w obrêbie M orza Œ r dziem nego. S tru m ie fin a n so w a n ia z fu n d u szy eu ro p ejsk ich in icjaty w proekologicznych w sek to rze u s³u g tu ry sty c z n y c h je s t zbyt s³aby, ab y obj¹و w szystkie d z ia ³a n ia w b a se n ie M orza Œ r dziem nego, s t¹ d konieczne je s t w sp arcie pochodz¹ce z po yczek u d zielan y ch p rzez m iêdzynarodow e in sty tu c je finansow e (IF Is), w k³ad w in n y ch darczy c w, zasob w krajo w y ch i in n y ch ںr de³. W sk azan ie p rzez K om isjê E u ro p e jsk ¹ n a r ne sposoby fin a n so w a n ia d z ia ³a w ra m a c h in icjaty w y H oryzont 2020 m a n a celu m ak sy m alizacjê efekt w k atality cznych. M ianow icie chodzi o to, aby s tru m ie finansow y efektyw nie 13 Europejski Instrument S¹siedztwa i Partnerstwa (EISP) stanowi inicjatywê Komisji Europejskiej, kt rej zasadniczym celem jest rozw j wsp ³pracy pomiêdzy Uni¹ Europejsk¹ a pa stwami partnerskimi spoza UE poprzez zapewnienie zintegrowanego i zr wnowa onego rozwoju regionalnego. Zasiêg terytorialny: Algieria, Armenia, Azerbejd an, Bia³oruœ, Egipt, Gruzja, Izrael, Jordania, Liban, Libia, Mo³dawia, Maroko, Autonomia Palesty ska, Syria, Tunezja, Ukraina. Kluczowe obszary wsparcia w ramach tego programu, wa ne z punktu widzenia inicjatywy Horyzonty 2020. to: promowanie dialogu politycznego i reform, wzmocnienie instytucji krajowych i innych instytucji odpowiedzialnych za przygotowanie i efektywne wdra anie polityk, promowanie ochrony œrodowiska i dobrego zarz¹dzania zasobami naturalnymi, wspieranie wsp ³pracy transgranicznej oraz promowanie zr wnowa onego rozwoju ekonomicznego, spo³ecznego i œrodowiskowego w regionach przygranicznych. Zob. [online] <www.interreg.gov.pl/ 20072013/instrument+sasiedztwa/>, dostêp: 11.02.2008.

200 Magdalena Sitek w sp ie ra ³ d z ia ³a n ia zsynch ro n izo w an e w zak re sie pom ocy technicznej i d o p³at do o p ro centow ania. W te n spos b K om isja d ¹ y do p o d n iesien ia poziom u w sp a rc ia w form ie po yczek. W sp ieran e r w nie w in n y byو d o fin an so w an ia d z ia ³a n a rzecz tw o rzen ia zdolnoœci ad m in istracy jn y ch, bez k t ry ch n ie je s t m o liw e p ro w adzenie d z ia ³a z in tegro w anych w ca³ym b a se n ie M orza Œ r d ziem nego. 4.2. P og³êb ian ie dialogu i œw iadom oœci ekologicznej Je d n y m z in stru m e n t w re a liz a cji w sp lnotow ej p o lity k i ekologicznej w d z ia ³a n ia ch gospodarczych, w ty m i w tu ry sty c e, je s t k reo w an ie dialogu i okreœlo n y ch zachow a proekologicznych podm iot w pro w ad z¹cy ch d z ia ³a l noœو gospodarcz¹. P oprzez dialog k sz ta ³to w a n a je s t œw iadom oœو p o trzeby ochrony œrodow iska. S ensybilizacja spo³ecze stw a, tj. tw orzenie w ra liw oœci spo³ecznej n a problem y ekologiczne w dzia³alnoœci gospodarczej, w ty m i w tu ry sty ce, w in n a zm ierzaو do u g ru n to w a n ia p rz e k o n a n ia o koniecznoœci ta k ie go w y k o rzy sty w an ia œrodow iska, aby n ie uleg³o ono d egrad acji i m og³o s³u yو n a stê p n y m pokoleniom 14. W sp lnotow a p o lity k a w z ak resie sensybilizacji sp o ³ecze stw a n a problem y ekologiczne zaczê³a k sz ta ³to w a و siê ju w p ie rw szym w sp lnotow ym p ro g ram ie d z ia ³a n ia w zak re sie œro d o w isk a n a tu r a ln e go. W czêœci drugiej tego p ro g ra m u ro zdzia³ sz sty zosta³ poœw iêcony sposobom u w ra liw ien ia sp o ³ecze stw a n a pro b lem y ekologiczne15. U n ia E u ro p e jsk a w ³¹cza siê w dialog polityczny z k ra ja m i p a rtn e rs k im i p oprzez p a rtn e rstw o eu ro œr d ziem n o m o rsk ie i eu ro p e jsk ¹ polity k ê s¹ sie d z tw a. W celu u ³a tw ie n ia tego dialo g u w ci¹g u o sta tn ic h la t u tw o rzo n a zo sta³a fo rm a ln a s tr u k tu r a posied ze p o dkom itet w n a m ocy d w u stro n n y c h uk³ad w stow arzyszeniow ych. C elem ty ch d z ia ³a je s t p o d n iesienie œw iadom oœci z a g a d n ie œro d o w isk o w y ch r w n ie p o za m in is te rs tw a m i ds. œro d o w isk a (w szczeg lnoœci odpow iedzialnym i za p lan o w an ie i fin an se) oraz w ³¹czanie z a g a d n ie œrodow iskow ych do w szy stk ich p o lity k sektorow ych, w ty m p o lity k i sek to ra u s³u g tu ry sty czn y ch. Rozw j dialogu i œw iadom oœci ekologicznej sp ra w ia j¹, e d z ia ³a n ia K om i sji w k ra ja c h trz e c ic h o b sz a ru M orza Œ r dziem n eg o m u sz ¹ zg adzaو siê z celam i eu ro p ejsk iej p o lity k i s¹ sie d z tw a i w szelkim i zobow i¹zan iam i p ra w n y m i wobec k raj w trzecich, k t re w y n ik aj¹ z isto ty p ra w a U E. W a n¹ rolê o d g ry w aj¹ tu ta j zobow i¹zania m iêdzynarodow e w y n ik aj¹ce m.in. z J o h a n n e s b u rsk iego P la n u D z ia ³a n ia przyjêtego podczas Œw iatow ego S zczytu w s p ra w ie Zr w now a onego R ozw oju w 2002 r. W œw ietle ty ch cel w i zobow i¹za n ajw a n iejsze s¹ d z ia ³a n ia m aj¹ce n a celu p o p raw ê sy ste m u z a rz ¹ d z a n ia 14 Zob. Z. Cienko, J.M. Do³êgi, Ochrona œrodowiska i edukacja ekologiczna w Unii Europejskiej i Polsce, Olecko 2003, s. 12. 15 Zob. M. Sitek, Polityka ochrony œrodowiska w sektorze us³ug turystycznych w œwietle prawa Unii Europejskiej, Olsztyn 2007, s. 174.

Ochrona œrodowiska naturalnego w basenie Morza Œr dziemnego. 201 œrodow iskiem, rozw i¹zyw anie specyficznych problem w dotycz¹cych œrodow i sk a oraz p ro m o w an ie m iêdzynarodow ej i reg io n aln ej w sp ³pracy w ty m z a k resie. W a n ¹ rolê odgryw a r w nie konw encja b arc e lo sk a oraz p la n d z ia ³a n ia dotycz¹cy inicjaty w y n a rzecz œro d o w isk a o p racow any w ra m a c h Nowego P a rtn e rs tw a d la Rozw oju A fryki (N EPA D ) i U n ii A fry k a sk iej (AU). Z ty m i o rg an izacjam i U n ia E u ro p e jsk a u trz y m u je sta ³y dialog od k ilk u la t16. Do k sz ta ³to w a n ia œw iadom oœci ekologicznej w ³¹czaj¹ siê o rg an izacje pozarz¹dow e. B io r¹ one u d z ia ³ w ro zw ijaniu i w d ra a n iu polity k i w dziedzinie œrodow iska, podejm uj¹c czêsto d z ia ³a n ia, k t ry m i agencje rz¹dow e nie chc¹ siê zaj¹و lu b n ie s¹ w sta n ie in terw en io w aو. P ro b lem em podstaw ow ym je s t je d n a k fa k t, e o rg an izacji pozarz¹dow ych nie m a zbyt w iele w o m aw ianym regionie, zw ³aszcza w k ra ja c h po³udniow ego w ybrze a b a s e n u M orza Œ r dziem nego. S t¹ d K om isja E u ro p ejsk a zobow i¹za³a siê do w sp ie ra n ia tw orzenia i funkcjonow ania regionalnych sieci organizacji pozarz¹dow ych oraz n aw i¹zy w ania k o n takt w w celu w zm acniania spo³ecze stw a obyw atelskiego poprzez opracow anie sp jnego podejœcia regionalnego i w ym ianê dobrych p ra k ty k. 4.3. M echanizm y popraw y koordynacji J e d n ¹ z podstaw ow ych polity k U n ii je s t p o lity k a sp jnoœci. D z ia³an ia podejm ow ane p rzez K om isjê i in n e o rg an y U n ii w in n y byو ze sob¹ skoordynow an e ta k, aby nie zachodzi³y n a siebie. K onieczne je s t zatem, ab y K om isja - ja k o g³ w ny o rg an odpow iedzialny za polity k ê p a rtn e rs tw a w b a se n ie M o rz a Œr dziem nego - œciœle w sp ³p raco w a³a z r nym i p a rtn e ra m i i zad b a³a o to, by jej d zia³an ia by³y u k ieru n k o w ane n a dziedziny, w k t ry ch m o e w nieœو w y ra ں n ¹ w arto œو d o dan¹. P o d staw ê p ra w n ¹ d la d z ia ³a p o lity k i sp jnoœci K om isji w ty m regionie stan o w i p la n d z ia ³a n ia n a rzecz M orza Œr dziem nego (M A P)17 oraz p ro g ra m d z ia ³a n ia K om isji E u ro p ejsk iej p o d p isany w 2005 r. Te a k ty p raw e p o zw alaj¹ na: w d ra a n ie E u ro p ejsk iej S tra te g ii M orskiej; w d ra a n ie E u ro p ejsk iej S tra te g ii n a rzecz Z integrow anego Z a rz ¹ d zan ia S tre f¹ P rz y b rz e n ¹ (ICZM ) o raz zag w a ra n to w an ie sp jnoœci z bie ¹cym i p ra c a m i n a d protoko³em ICZM w ra m a c h konw encji barcelo skiej; re a liz a c jê cel w z w i¹ z a n y ch z z a p o b ie g a n iem zanieczy szczenio m o raz ochro n ¹ bior norodnoœci. P o lity k a sp jnoœci w y m ag a k o n ty n u acji w sp ³pracy pom iêdzy B an k iem Œ w iatow ym a E u ro p ejsk im B ankiem In w estycyjnym w ra m a c h E u ro p e jsk ie go P ro g ra m u W sp arcia T echnicznego d la o b sz a ru M orza Œr dziem nego (M E- TAP). P o n adto protoko³y uzg o d n ie z m iêdzynarodow ym i in sty tu c ja m i fin a n sow ym i s ¹ w p e ³n i w y k o rzy sty w an e do z a p e w n ie n ia lepszej koord y n acji 16 KOM (2006) 475 wersja ostateczna. 17 Œr dziemnomorski Plan Dzia³ania zosta³ opracowany w 1975 r. w Barcelonie przy wsp ³udziale 16 kraj w pod auspicjami Programu Œrodowiskowego ONZ (UNEP).

202 Magdalena Sitek d z ia ³a w dziedzinie œro d o w isk a w b a se n ie M orza Œ r dziem nego. W a ne je s t r w nie podjêcie krok w m aj¹cy ch n a celu w zm ocnienie w sp ³pracy z F u n d u szem n a rzecz globalnego œro d o w isk a (G E F) oraz ze S tra te g ic z n y m F u n d u szem In w esty cy jn y m 18. W sp ³p raca pom iêdzy ty m i in sty tu c ja m i o raz r nym i d arczy cam i zos ta ³a w zm ocniona poprzez u tw o rzen ie G ru p y S teru j¹cej H oryzont 2020. W te n spos b zapew niono lep sz¹ koordynacjê pom iêdzy d z ia ³a n ia m i prom o w an y m i w ra m a c h si dm ego p ro g ra m u ram ow ego n a rzecz b a d a n au k o w y ch i technologii (FP7) o raz d z ia ³a n ia m i w ra m a c h zew n êtrzn eg o in s tru m e n tu U E, z u w zg lêd n ien iem p o trzeb y tw o rz e n ia zdolnoœci a d m in istra c y jn y c h i in fra s tru k tu ry badaw czej o raz w y k o rzy stan ia b a d a naukow ych. 4.4. P rzen iesien ie i w yk orzystanie d oœw iadczen ia UE U n ia E u ro p e jsk a p o siad a n ajb ard ziej ro z w in iê t¹ polity k ê ochrony œrodow isk a. W y zn aczn ik iem tego je s t is tn ie n ie sp jnego sy ste m u u re g u lo w a p ra w n y c h ochrony œro d o w isk a n a tu ra ln e g o o raz sz e re g u in sty tu c ji sensu stricto odpow iedzialnych za s ta n œrodow iska. U n ia posiad a spore doœw iadczenie z ³¹czeniu ze sob¹ r nych polityk, ta k e ochrony œrodow iska z p o lity k ¹ rozw oju gospodarczego, w ty m i se k to ra u s³u g tu ry sty cznych. B ogaty dorobek U n ii w ty m zak resie m o e byو p rzed m io tem d zielenia siê d o œw iadczeniam i z in n y m i k ra ja m i i organizacjam i. P odstaw o w y m œro d k iem p rz e k a z u doœw iadcze je s t p ro g ra m In s tru m e n t Pom ocy Technicznej i W ym iany Inform acji (TAIEX), k t ry m.in. w sp ie ra tw o rzen ie zdolnoœci a d m in istra c y jn y c h w k ra ja c h k an d y d u j¹cy ch i in n y ch k r a ja c h po³udniow o-w schodniej E uropy, u m o liw ia u k ie ru n k o w a n e p rzek a z y w a n ie d o œw ia d c z e n ia o ra z w ied zy fach o w ej U E w d z ie d z in ie œro d o w isk a stosow nie do p o trzeb k raj w p a rtn e rs k ic h poprzez d z ia ³a n ia ta k ie ja k w a rsz taty, w izyty stu d y jn e i w izyty e k sp ert w w o k reœlonych k ra ja c h. Do p rz e k a zy w an ia doœw iadcze U n ii E u ro p ejsk iej in n y m k rajo m s³u y p ro g ra m L IF E o raz p ro g ra m d z ia ³a k r tko- i œrednio term in o w y ch SMAP. D ziêki ty m p ro g ram o m m o liw e sta³o siê pom yœlne w dro enie w ielu pro jek t w w dziedzinie œrodow iska. Z doœw iadcze ty ch k o rzy staو m og¹ k ra je p a rtn e rs k ie i z a in te re sow ane strony. P roces p rz e k a z y w an ia doœw iadcze obejm uje r w nie w y m ian ê w ynik w b a d a n aukow y ch prow adzonych n a d œrodow iskiem n a tu ra ln y m, o si¹g n iêty c h g³ w nie dziêki 5. i 6. P ro g ram o w i ram o w em u. W ra m a c h ty ch p ro g ra m w realizo w an o liczne p ro jek ty o szczeg lnym zn aczen iu d la o b sz a ru M orza Œ r dziem nego, m.in. dotycz¹ce ro zw i¹zy w an ia problem w z w od¹ n a p o d sta 18 Dzia³ania pomiêdzy tymi instytucjami zosta³y te ukazane w Komunikacie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego pt. Ustanowienie Strategii dotycz¹cej œrodowiska dla obszaru Morza Œr dziemnego. KOM (2006) 475 wersja ostateczna.

Ochrona œrodowiska naturalnego w basenie Morza Œr dziemnego. 203 w ie czêœci In icjaty w y W odnej U E odnosz¹cej siê do b a s e n u M orza S r dziem - nego, a ta k e obejm uj¹ce przypadkow e zanieczyszczenie w d m o rsk ich, b a d a n ia w d m o rsk ich i p rzy b rze n y ch oraz sk u tk i zm iany k lim a tu. W yniki p ro je k t w s¹ og lnodostêpne i k o rzy staو z n ich m og¹ w sp lnie k ra je p a rtn e rs k ie i K om isja za p o œred n ictw em istn iej¹cy ch sieci i n a rz ê d z i ro zpow szechnian ia inform acji, w ty m In te rn e tu. N ajw iêk sze znacznie m a w y m ian a doœw iadcze w z a k re sie z a rz ¹ d z a n ia rozw ojem sek to ra u s³u g tu ry sty c z n y c h w b a se n ie M orza Sr dziem nego. To w ³a œn ie w p olityce U n ii dotycz¹cej tego o b sz a ru zrodzi³o siê pojêcie zr w now a ona tu ry s ty k a 19. G ³ w ne jej za³o en ia zo sta³y z a w a rte w dokum encie Podstaw ow e k ie ru n k i dotycz¹ce zr w now a onego rozw oju tu ry s ty k i europejsk iej 20. P o n adto zo sta³a u tw o rzo n a g ru p a ek sp ert w ds. zr w now a onego rozw oju tu ry s ty k i (TSG) z u d z ia ³e m p rz e d sta w ic ieli z rzesze p rzem y s³u, zw i¹zk w zaw odow ych, m iejscow o œci tu ry s ty c z n y c h o ra z a d m in is tra c ji p a stw cz³onkow skich i o rg anizacji m iêdzynarodow ych. 5. Dzia³ania podejm owane w ramach inicjatywy Horyzont 2020 In icjaty w a H oryzont 2020 o p iera siê n a istn iej¹cych in sty tu c ja c h i dotychczas o si¹g n iêty ch w ynikach. W ype³nia b ra k i dotychczasow ych d zia³a, p rzynosz¹c w arto œو d o d a n ¹ ta m, gdzie to m o liw e. R ealizow ana je s t w r a m ach istn iej¹cy ch i stw orzonych in stru m e n t w p o lity k i w dziedzinie œrodow i sk a oraz w sp ie ra w d ra a n ie p odjêtych w ra m a c h konw encji b arcelo sk iej zobow i¹za dotycz¹cych zm n iejszenia zanieczyszcze. N a p o d staw ie rozm w K om isji z r nym i p a rtn e ra m i z o b sz a ru b a s e n u M orza Sr dziem nego d z ia ³a n ia podejm ow ane w ra m a c h inicjaty w y H oryzont 2020 u³o ono w cztery grupy: 1. Projekty ogran iczan ia zanieczyszcze d ¹ ¹ do zm n iejszenia iloœci odpad w m iejskich, œciek w k o m u n aln y ch i in n y ch zanieczyszcze pochodzen ia przem ys³ow ego. Te w ³aœn ie zanieczyszczenia m a j¹ n ajw iêk szy w p³yw n a sto p ie czystoœci w ody w m orzu. N ie bez zn aczen ia je s t ogran iczen ie iloœci zanieczyszcze pochodz¹cych z sek to ra u s³u g turystycznych. D zia³an ia w ty m obszarze s¹ podejm ow ane we w sp ³pracy z k rajam i-b en eficjen tam i, odnoœnym i m iêdzynarodow ym i in sty tu cjam i finansow ym i, M A P i innym i uczestnikam i. 2. Œrodki tw orzen ia zd oln oœci adm in istracyjnych m a j¹ n a celu stw o rz e n ie n ie z b ê d n y c h w a ru n k w zr w n o w a o n ej o chro n y œro d o w isk a w obszarze M orza S r dziem nego, w ty m poprzez rozw j p raw o d aw stw a, tw o 19 Zob. M. Sitek, Polityka ochrony œrodowiska..., s. 36 i nast.; D. Pyو, Prawo zr wnowa onego rozwoju, Gda sk 2006, s 45. 20 KOM (2003) 716.

204 Magdalena Sitek rzen ie in sty tu c ji oraz w sp arcie w ³adz lo k aln y ch i sp o ³ecze stw a o b y w atelskiego. S zczeg ln¹ uw agê poœw iêca siê œrodkom tw o rz e n ia zdolnoœci a d m in i stracy jn y ch n a poziom ie lokalnym. D z ia ³a n ia te w y k raczaj¹ poza trz y sek to ry p rio ry teto w e zw i¹zan e ze zm n iejszeniem poziom u zanieczyszczenia. 3. B ad ania naukow e zm ie rz a j¹ do tw o rzenia, d zielenia i p rzek a z y w a n ia w iedzy n aukow ej w sp ieraj¹cej cele in icjaty w y H oryzont 2020. D zia³an ia o bejm ¹ szerzen ie w iedzy zdobytej w ra m a c h najn o w szy ch p ro g ram w b a d a w czych, tj. 5. i 6. P ro g ra m u ram ow ego i p ro g ra m u L IF E. P o n ad to z a k ³a d a siê w sp ³p ra c ê n a u k o w ¹ w ra m a c h re a liz o w a n eg o 7. P ro g ra m u ram o w eg o w dziedzinie b a d a nau k o w y ch, d z ia ³a n ia b ezp o œred n ie W sp lnego C e n tru m B adaw czego (W CB) K om isji o raz m iêdzynarodow e d z ia ³a n ia w obszarze pote n c ja ³u ludzkiego. 4. M onitorow anie i nadz r n a d prow adzonym i ak cjam i w ra m a c h ochrony œro d o w isk a m orskiego i n ab rze y M orza Œr dziem nego prow adzi E u ro p e jsk a A gencja Œ rodow iska. A gencja ta we w sp ³pracy z U rzêd em S ta ty sty czn y m K om isji E u ro p ejsk iej (EU RO STA T), P ro g ra m e m M o n ito ro w ania i B a d a n ia Z anieczyszczenia O b sz a ru Œ r dziem nom orskiego (M ED PO L), E u- ro œr d ziem n o m o rsk im S y stem em In fo rm acji o W odzie (EM W IS), K om isj¹ E u ro p e jsk ¹ i in n y m i w ³aœciw ym i o rg a n a m i bêdzie rozw ijaو tabelê o si¹gniêو w celu o k re œle n ia postêp w w z a k re sie redukcji poziom u zan ieczyszczenia M orza Œ r dziem nego. 6. W nioski Ze w zglêdu n a w z ra sta j¹ ce n a tê e n ie ru c h u tu ry sty cznego K om isja E u ro p e jsk a o p racow a³a stra te g iê ekologiczn¹ d la b a s e n u M orza Œr dziem nego pod n a z w ¹ H oryzont 2020. In icjaty w a ta m ia ³a p rz e ³a m a و im p as w zakresie w ypraco w y w an ia w sp lnej p o lity k i ochrony œro d o w isk a w ty m regionie. Od p o n ad 30 la t podejm ow ano b ezsk u teczn ie liczne d zia³an ia. W efekcie w zr s³ sto p ie zanieczyszczenia M orza Œ r dziem nego, odnotow ano zw ³aszcza d e g ra dacjê jego n iep o w tarzaln eg o ekosy stem u. B udow a coraz to now szych u rz ¹ d ze in fra s tru k tu ry tu ry sty czn ej w y m ag a w y cin ania bow iem las w p rz y b rze n y ch i niszczen ia n ie p o w tarzaln y ch sk a ³ nabrze nych. W ra m a c h in icjaty w y H oryzont 2020 K om isja E u ro p e jsk a zap ro p o n o w a ³a podjêcie d z ia ³a zm ierzaj¹cy ch do o g ran iczen ia zan ieczyszczenia M orza Œ r dziem nego, ta k ic h ja k : w dro enie p ro g ram w ogran iczaj¹cy ch zan ieczy szczenie, tw o rzen ie zdolnoœci ad m in istracy jn y ch, p ro w adzenie b a d a n a u k o w ych, m o n ito ro w anie i nadz r. D z ia ³a n ia te m a j¹ byو realizo w an e przez w szy stk ie k ra je B a se n u Œ r dziem nom orskiego. Ich re a liz a cja n ie p ow inna pow odow aو zah a m o w a n ia rozw oju gospodarczego poszczeg lnych pa stw.

Ochrona œrodowiska naturalnego w basenie Morza Œr dziemnego. 205 In ic ja ty w a H ory zo n t 2 0 2 0 z m ie rz a do re w ita liz a c ji i w zm o cn ien ia w sp ³pracy m iêdzy U n i¹ E u ro p e jsk ¹ a œr d ziem n o m o rsk im i s¹ sia d a m i oraz o rg anizacjam i m iêdzynarodow ym i w celu ochrony œro d o w isk a reg io n u i zasob w n a tu ra ln y c h w p ersp ek ty w ie d ³u g o term in o w ej21. Summ ary E n v i r o n m e n t p r o te c tio n in th e M e d ite r r a n e a n re g io n. T h e i n i t i a t i v e o f th e E u r o p e a n C o m m is s io n H o r iz o n 2 0 2 0 Key words: European law, tourism, the Mediterranean Sea, environment protection, law of environmental protection, sustainable development, environmental security. D ue to th e in c re a sin g in te n s ity of to u ris t traffic, T he E u ro p e a n C om m ission h a s developed a n e n v iro n m e n ta l s tra te g y for th e M e d ite rra n e a n Sea u n d e r th e n am e H orizon 2020. T his in itia tiv e w as m e a n t to b re a k th e im p asse in th e scope of developing a com m on e n v iro n m e n ta l policy in th is region. F o r m ore th a n 30 y e a rs a n u m b e r of ta k e n actio n s failed. As a re su lt, th e degree o f p o llu tio n of th e M e d ite rra n e a n Sea in c re a se d a n d esp ecially its u n iq u e ecosystem w as ru in e d. T he c o n stru c tio n of n ew er a n d n ew er devices of to u rism in fra s tru c tu re re q u ire s c o a sta l d e fo re sta tio n a n d d e stru c tio n of u n iq u e c o a sta l rocks. As a p a rt of th e H orizon 2020 in itia tiv e th e E u ro p e a n C om m ission pro p o sed to ta k e actio n to reduce p o llu tio n of th e M e d ite rra n e a n S ea, su ch as: th e im p le m e n ta tio n of p ro g ram s to reduce pollu tio n, b u ild ing a d m in istra tiv e capacity, scientific re se a rc h, m o n ito rin g a n d su rv e illa n ce. T h e s e a c tiv itie s a r e to b e im p le m e n te d b y a ll m e m b e r o f th e M e d ite rra n e a n B asin. T h e ir im p le m e n ta tio n sh o u ld n o t re s u lt in sto p p in g th e econom ic dev elo p m en t of each country. H orizon 2020 in itia tiv e aim s to re v ita liz e a n d s tre n g th e n co o p eratio n b e tw een th e E U a n d M e d ite rra n e a n n eig h b o rs as w ell as in te rn a tio n a l o rg a n iz a tio n s, in o rd e r to p ro te c t th e regio n s e n v iro n m e n t a n d n a tu r a l reso u rces in th e lo n g -term p erspective. 21 Zob. [online] <www.biolog.pl/article3283.html>, dostêp: 13.02.2008.