WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W SZCZECINIE OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W 2010 ROKU Szczecin, marzec 2011 r.
Zastępca Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie dr n. med. Małgorzata Domagała-Dobrzycka
Opracował Zespół Kierowników Działu Nadzoru Sanitarnego i Działu Laboratoryjnego Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie
S P I S T R E Ś C I str. W s t ę p 1 I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych 4 1.1. Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych 4 1.1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe 6 1.1.1.1. Ogniska zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową 10 1.1.2. Wirusowe zapalenia wątroby 11 1.1.3. Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego 20 1.1.4. Grypa sezonowa, grypa wywołana nowym wirusem A/H1N1v 26 1.1.5. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 27 1.1.6. Inwazyjna choroba meningokokowa 31 1.1.7. Zakażenie wirusem HIV, choroba AIDS 32 1.1.8. Borelioza z Lyme 37 1.1.9. Styczność, narażenie na wściekliznę potrzeba szczepień 39 1.1.10. Włośnica 42 1.1.11. Bąblowica i wągrzyca 42 1.1.12. Tężec 43 1.1.13. Malaria 44 1.1.14. Choroby przenoszone drogą płciową 46 1.1.15. Gruźlica 48 1.2. Realizacja Programu Szczepień Ochronnych w województwie zachodniopomorskim 50 II. Jakość wody przeznaczonej do spożycia 62 2.1. Infrastruktura zaopatrzenia ludności wodę 63 2.2. Nadzór nad jakością wody 64 2.3. Ocena zaopatrzenia ludności w wodę 65 2.3.1. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia 66 2.3.1.1. Ważniejsze modernizacje i kapitalne remonty stacji uzdatniania wody 67 2.3.1.2. Rozbudowa sieci w miejscowościach zwodociągowanych 68 2.3.1.3. Awarie 69 III. Zapobiegawczy nadzór sanitarny 69 3.1. Inwestycje o charakterze szczególnym 71 3.2. Ważniejsze inwestycje 72 IV. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej i kąpielisk 74 4.1. Stan sanitarny wybranych obiektów 75 4.1.1. Ustępy publiczne 75 4.1.2. Domy pomocy społecznej (DPS) 76 4.1.3. Noclegownie 76 4.1.4. Obiekty świadczące usługi hotelarskie hotele, obiekty wczasowo-turystyczne i inne 76 świadczące usługi hotelarskie 4.1.5. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu, odnowy biologicznej oraz świadczące łącznie 78 powyższe usługi 4.1.6. Obiekty komunikacji publicznej 80 4.1.6.1. Dworce autobusowe 80 4.1.6.2. Dworce i stacje PKP 80 4.1.6.3. Środki transportu osobowego 81 4.1.6.4. Przystanki komunikacji międzymiastowej i miejskiej 81 4.1.6.5. Przystanie jednostek pływających rekreacyjnych i sportowych 81 4.1.7. Tereny rekreacyjne 82 4.1.7.1. Zagospodarowanie plaż 82
4.1.7.2. Piaskownice 82 4.1.8. Cmentarze i zakłady pogrzebowe 83 4.1.9. Inne obiekty użyteczności publicznej 83 4.2. Kąpieliska i baseny kąpielowe 83 4.2.1. Kąpieliska 83 4.2.2. Baseny kąpielowe 85 V. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej 86 5.1. Szpitale 86 5.1.1. Stan techniczny i funkcjonalny szpitali 88 5.1.2. Dezynfekcja i komory dezynfekcyjne 92 5.1.3. Sterylizacja 93 5.1.4. Bieżący stan czystości i porządku 94 5.1.5. Zakażenia szpitalne i ocena działalności szpitalnych Zespołów ds. Zapobiegania i Zwalczania 95 Zakażeń Zakładowych 5.1.6. Zaopatrzenie w wodę 97 5.1.7. Postępowanie z bielizną szpitalną 100 5.1.8. Gospodarka odpadami medycznymi 102 5.2. Prosektoria i postępowanie ze zwłokami 105 5.3. Przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie i ambulatoria 108 5.4. Indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe praktyki lekarskie, lekarzy dentystów oraz pielęgniarek i położnych 110 VI. Warunki sanitarno-higieniczne środowiska pracy 112 6.1. Działalność kontrolna w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego 113 6.2. Choroby zawodowe 119 6.3. Działalność laboratoryjna Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie badań i pomiarów środowiska pracy 121 VII. Higiena radiacyjna 122 7.1. Pracownie rentgenowskie 122 7.2. Skażenia promieniotwórcze 127 7.3. Pola elektromagnetyczne w zakresie od 0 Hz do 300 000 MHz 129 VIII. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych oraz warunki pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach 8.1. Funkcjonalność budynków 131 8.2. Stan techniczny oraz sanitarny budynków 131 8.3. Wodociągi i kanalizacja w placówkach oświatowo wychowawczych 134 8.4. Infrastruktura do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego 135 8.5. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami 138 8.6. Dożywianie dzieci i młodzieży 139 8.7. Ergonomia w placówkach nauczania i wychowania 140 8.8. Rozkłady zajęć szkolnych 141 8.9. Substancje i preparaty chemiczne w szkolnych pracowniach chemicznych 142 8.10. Wypoczynek dzieci i młodzieży 143 IX. Charakterystyka stanu sanitarnego obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku 146 9.1. Charakterystyka ogólna 146 9.2. Opis poszczególnych grup obiektów 147 9.2.1. Wytwórnie lodów 147 9.2.2. Automaty do lodów 148 9.2.3. Wytwórnie tłuszczów roślinnych i mieszanin tłuszczów zwierzęcych z roślinnymi 150 9.2.4. Piekarnie 151 130
9.2.5. Ciastkarnie 153 9.2.6. Przetwórnie owocowo warzywne 156 9.2.7. Browary i słodownie 158 9.2.8. Wytwórnie napojów bezalkoholowych i rozlewnie piwa 159 9.2.9. Wytwórnie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i stołowych 161 9.2.10. Zakłady garmażeryjne 161 9.2.11. Zakłady przemysłu zbożowo młynarskiego 163 9.2.12. Wytwórnie makaronów 164 9.2.13. Wytwórnie wyrobów cukierniczych 166 9.2.14. Wytwórnie koncentratów spożywczych 167 9.2.15. Wytwórnie octu, majonezu i musztardy 168 9.2.16. Wytwórnie chrupek, chipsów i prażynek 168 9.2.17. Wytwórnie substancji dodatkowych 169 9.2.18. Cukrownie 169 9.2.19. Inne wytwórnie żywności 170 9.2.20. Sklepy spożywcze 172 9.2.20.1. Super i hipermarkety 175 9.2.21. Kioski 176 9.2.21.1. Kioski na targowiskach sprzedające mięso 176 9.2.21.2. Kioski spożywcze na targowiskach sprzedające inne środki spożywcze 177 9.2.22. Magazyny hurtowe 178 9.2.22.1. Hurtownie suplementów diety 178 9.2.23. Obiekty ruchome i tymczasowe 181 9.2.24. Środki transportu 183 9.2.25. Inne obiekty obrotu żywnością 184 9.2.26. Zakłady żywienia zbiorowego otwarte 184 9.2.26.1. Zakłady małej gastronomii 187 9.2.26.2. Wagony gastronomiczne (restauracyjne i barowe) 188 9.2.27. Zakłady żywienia zbiorowego zamknięte 188 9.2.27.1. Stołówki pracownicze 189 9.2.27.2. Bufety przy zakładach pracy 190 9.2.27.3. Stołówki w domach wczasowych 191 9.2.27.4. Bloki żywienia w szpitalach 195 9.2.27.5. Bloki żywienia w sanatoriach i prewentoriach 201 9.2.27.6. Bloki żywienia w domach opieki społecznej 204 9.2.27.7. Stołówki w żłobkach i domach małego dziecka 205 9.2.27.8. Stołówki szkolne w tym z żywieniem cateringowym 206 9.2.27.9. Stołówki w bursach i internatach 207 9.2.27.10. Stołówki przedszkolne w tym żywienie w systemie cateringowym 207 9.2.27.11. Stołówki w domach dziecka i młodzieży 208 9.2.27.12. Stołówki studenckie 209 9.2.27.13. Stołówki w zakładach specjalnych i wychowawczych 209 9.2.27.14. Zakłady usług cateringowych 211 9.2.27.15. Inne zakłady żywienia 212 9.2.28. Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością 213 9.2.29. Miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością 214 9.2.30. Zakłady produkujące i konfekcjonujące kosmetyki. Zakłady konfekcjonujące kosmetyki 215 (bez produkcji) 9.2.31. Nadzór nad kosmetykami 215 9.2.31.1. Obiekty obrotu kosmetykami (hurtownie, sklepy) 215 9.2.31.2. System wczesnego ostrzegania o kosmetykach stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub 216 życia konsumentów RAPEX 9.3. Działania nadzorowe podjęte w związku z decyzją Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 02.10.2010 r. znak: GIS-BI-073-239/RS/10 w sprawie wycofania z obrotu produktów tzw. dopalaczy 216
9.4. Znakowanie środków spożywczych. 218 9.5. Badanie żywności w kierunku GMO 219 9.6. Warunki sprzedaży grzybów świeżych i przetworów grzybowych nadzór nad obrotem grzybami 220 9.7. Ocena sanitarna obiektów żywności i żywienia zlokalizowanych na szlakach turystycznych 222 9.8. Jakość zdrowotna środków spożywczych, przedmiotów użytku oraz badania sanitarne 223 wykonane w 2010 r. 9.8.1. Jakość zdrowotna krajowych środków spożywczych 224 9.8.2. Jakość zdrowotna środków spożywczych pochodzących z importu z krajów trzecich i Unii 225 Europejskiej 9.8.3. Jakość zdrowotna materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków 226 9.9. Nadzór nad suplementami diety, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia 227 żywieniowego oraz środkami spożywczymi wzbogaconymi witaminami lub składnikami mineralnymi 9.10. System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach RASFF. 231 9.11. Współpraca z innymi jednostkami kontrolnymi i środkami masowego przekazu 236 9.11.1. Inspekcja Weterynaryjna 236 9.11.2. Inspekcja Handlowa 238 9.11.3. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa 238 9.11.4. Inspekcja Handlowa Jakości Artykułów Rolno Spożywczych 239 9.11.5. Inspekcja Farmaceutyczna 239 9.11.6. Organy administracji samorządowej 241 9.11.7. Środki masowego przekazu 242 9.12. Informacja dotycząca nadzoru sanitarnego prowadzonego w 2010 r. nad środkami spożywczymi pochodzącymi z importu 243 X. Działalność w zakresie oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia 244 10.1. Główne programy prozdrowotne realizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego 244 w 2010 r. 10.1.1. Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce 244 10.1.1.1. Program edukacyjny dla dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów pt. 244 Czyste powietrze wokół nas 10.1.1.2. Program edukacyjny dla uczniów klas I-III szkół podstawowych Nie pal przy mnie, proszę 246 edycja pilotażowa 10.1.1.3. Program edukacyjny dla uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów Znajdź 247 właściwe rozwiązanie edycja pilotażowa 10.1.1.4. Kampania społeczna kierowana do kobiet i obchody Światowego Dnia Bez Tytoniu 248 31.05.2010r. 10.1.1.5. Kampania społeczna dla osób palących i obchody Światowego Dnia Rzucania Palenia 248 18.11.2010r. 10.1.1.6. Wystawa planszowa WHO pt. Siła komunikacji antynikotynowej 250 10.1.2. Program edukacyjny Trzymaj Formę 251 10.1.3. Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV 251 10.1.3.1. Obchody Światowego Dnia AIDS 252 10.2. Programy wojewódzkie 255 10.2.1. Profilaktyka nowotworów Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych 255 10.2.2. Profilaktyka raka szyjki macicy Wybierz Życie Pierwszy Krok 256 10.3. Główne akcje realizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego 257 10.3.1 Profilaktyka grypy 257 10.3.2. V Ogólnopolski Festiwal Piosenki o Zdrowiu 258 10.3.3. Profilaktyka zażywania modyfikowanych narkotyków przez młodzież szkolną, tzw. dopalaczy 259 10.3.4. Dni Zdrowia Publicznego, w tym Dni Otwarte Inspekcji Sanitarnej 262 10.3.5. Bezpieczne Ferie Zimowe 2010 r. 265 10.3.6. Bezpieczne Wakacje 2010 r. 265 10.3.7. Światowy Dzień Zdrowia pod hasłem Człowiek i miasto. Zdrowie w mieście się liczy 07.04.2010 r. 266
10.3.8. Stop meningokokom 267 10.3.9. Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach 267 10.4. Dodatkowe działania programowe i akcje lokalne podejmowane na terenie województwa 268 zachodniopomorskiego 10.4.1. Wolność Oddechu Zapobiegaj Astmie 268 10.4.2. Radosny Uśmiech Radosna Przyszłość 268 10.4.3. Powiatowy Przegląd Programów Artystycznych Promujących Zdrowie pt. Zdrowym być 268 10.4.4. Program Zdrowe mleczaki są z naszej paki 269 10.4.5. Światowy Dzień FAS 269 10.4.6. Europejski Dzień Seniora 269 10.4.7. Europejski Tydzień Szczepień 269 10.4.8. Program Pierwsza pomoc przedmedyczna w nagłych wypadkach zagrażających życiu 269 10.4.9. Program Zdrowy uśmiech 270 10.4.10. Program Zapobieganie zatruciom grzybami 270 10.5. Projekt Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT Tobacco Free Cities 270 P o d s u m o w a n i e 276 W n i o s k i 276 S p i s T a b e l 281 S p i s R y c i n 285
WSTĘP Podstawowym zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w woj. zachodniopomorskim są działania ukierunkowane na zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców m.in. poprzez realizację zadań związanych z podstawowymi funkcjami zdrowia publicznego. Położenie geograficzne województwa tj. zachodnia granica państwa oraz morska będąca także granicą Unii Europejskiej, a także najdłuższy w Polsce pas wybrzeża morskiego wraz z atrakcyjnymi miejscowościami turystycznymi wyznaczają specyfikę działań m.in. dotyczących: monitorowania stanu zdrowia mieszkańców i diagnozowania potrzeb zdrowotnych, poprzez dostosowanie swoich działań z zakresu promocji zdrowia do zdiagnozowanych potrzeb społeczeństwa; prowadzenia działań zapobiegawczych związanych z rozprzestrzenianiem się chorób, zwłaszcza zakaźnych, wymagających czynnego nadzoru epidemiologicznego i działań przeciwepidemicznych; identyfikowania i zwalczania czynników ryzyka zdrowotnego w środowisku, miejscu zamieszkania, pracy, nauki oraz zakładach opieki zdrowotnej; zapewnienia diagnostyki laboratoryjnej w zakresie kontroli przeciwepidemicznej oraz wymaganych przepisami prawa badań zagrożeń środowiskowych m.in.wody, żywności, środowiska nauczania i wychowania oraz pracy; promowania aktywnego współuczestnictwa społeczeństwa w działaniach na rzecz własnego zdrowia m.in. poprzez promocję zdrowego stylu życia oraz zachowań prozdrowotnych wśród dzieci i młodzieży, a także wybranych grup o ryzykownych zachowaniach. Zakres podejmowanych przez służby sanitarno- epidemiologiczne działań jest ściśle związany z zapewnieniem bezpieczeństwa zdrowotnego osób wypoczywających na Pomorzu Zachodnim. Specyfika wypoczynku letniego, gdy w pasie nadmorskim przebywa kilka milionów turystów, stawia wyzwanie do podejmowania dynamicznych działań zapobiegających zagrożeniom zdrowotnym. Dodatkowo całoroczna baza hotelowa z ofertą związaną z zabiegami pielęgnacyjnymi, masażami i basenami powoduje wzmożony zakres nadzoru przez cały rok. Jednym z podstawowych zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. zachodniopomorskiego w 2010 r. było monitorowanie zagrożeń epidemiologicznych, w tym związanych z dziennym raportowaniem zachorowań na grypę A/H1N1 przez cały sezon epidemiczny 2009/2010 oraz początek sezonu 2010/2011. Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie wraz z państwowymi powiatowymi inspektorami woj. zachodniopomorskiego brał aktywny udział w nadzorze nad wycofywaniem z obrotu środków zastępczych, zamykaniem sklepów z tzw. dopalaczami oraz zabezpieczaniem i wysyłaniem próbek do badań specjalistycznych. W tym zakresie podjęto aktywną współpracę z centrami zarządzania kryzysowego, Policją, służbami celnymi i ośrodkami wykonującymi badania substancji niedozwolonych w środkach zastępczych. W 2010 r. utrzymywała się tendencja wzrostowa ognisk zakażeń przenoszonych drogą pokarmową stąd też podejmowano dynamiczne działania zmierzające do ograniczania skutków zatruć pokarmowych poprzez prowadzenie dochodzeń epidemiologicznych w ogniskach popartych badaniami laboratoryjnymi. Nadal w obszarze szczególnych zainteresowań znajdowały się tzw. nowe zagrożenia dla zdrowia tj. narażenie na działania bioterrorystyczne, ryzyko transmisji chorób zakaźnych z innych stref klimatycznych, czy też zapewnienie bezpieczeństwa żywności, a także przeciwdziałanie zagrożeniom środowiskowym i chemicznym, w tym radioaktywnym. 1
Nieodzownym elementem działań było także kreowanie prozdrowotnego stylu życia będącego integralną częścią wszystkich działań nadzorowych. W 2010 r. w woj. zachodniopomorskim zlokalizowanych było ogółem 113 kąpielisk(41 kąpielisk morskich i 72 śródlądowe), w tym 63 raportowane do Komisji Europejskiej, które przez cały sezon nadzorowane były przez właściwych państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych. Zakazy kąpieli w sezonie letnim obowiązywały w 13 kąpieliskach śródlądowych i 8 kąpieliskach morskich, w większości z powodu skażeń mikrobiologicznych. Zadania ustawowe realizowane były w 2010 roku przez 20 państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, 2 granicznych inspektorów sanitarnych oraz 970 ( 935,58 et.tj. o 19.09 mniej niż w 2009roku ) pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej stanowią grupę specjalistów w większości z wyższym wykształceniem, rozwijającą swoje kwalifikacje zawodowe poprzez różne formy kształcenia tj. studia specjalizacyjne, podyplomowe, doktoranckie oraz udział w konferencjach naukowych i szkoleniach specjalistycznych. W 2010 roku w październiku w ramach Dni Zdrowia Publicznego zorganizowano Dzień Otwarty Państwowej Inspekcji Sanitarnej, którego celem było upowszechnienie wiedzy nt. zakresu działania i kompetencji służb sanitarno- epidemiologicznych dla zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia publicznego, a także cykl szkoleń dla młodzieży dot. kluczowych zagadnień prozdrowotnych tj. przeciwdziałanie skutkom palenia tytoniu czy też otyłości. Ponadto część pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w tym Zachodniopomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Szczecinie zostali uhonorowani wysokimi odznaczeniami państwowymi za zasługi dla zdrowia publicznego. W 2010 r. podczas bieżącego nadzoru sanitarnego przeprowadzono 45726 kontroli tj. o 2315 kontroli mniej niż w 2009 roku. Najwyższy odsetek wśród kontroli prowadzonych w ramach nadzoru sanitarnego podobnie jak w roku ubiegłym, stanowiły kontrole z zakresu higieny żywności i żywienia (41,04 % ogółu kontroli),19,98 % to kontrole z zakresu higieny komunalnej, a 18,23 % kontrole epidemiologiczne. W 2010 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna wydała 13256 merytorycznych decyzji administracyjnych (o 232 więcej niż w 2009 r.), 1680 postanowień (o 258 mniej niż w 2009 r.), 10663 uzgodnień i opinii sanitarnych (o 1612 mniej niż w 2009r.). Nałożonych zostało 1174 mandaty (o 160 mniej niż w 2009 r.) na łączną sumę 248900,00 zł. Szczegółową analizę działalności kontrolno - represyjnej prowadzonej przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w latach 2006-2010 przedstawiają ryciny 1 i 2. Ryc.1. Liczba kontroli przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w woj. zachodniopomorskim w latach 2006-2010. 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 75873 74829 64229 65824 65959 57697 53445 49515 48041 45726 2006 2007 2008 2009 2010 kontrole badania ogółem 2
Ryc. 2. Postępowanie administracyjne, represyjne i opiniodawcze przeprowadzone przez Państwową Inspekcję Sanitarną w woj. zachodniopomorskim w latach 2006-2010. 25000 23253 20000 18916 15000 10000 13024 13256 12165 12125 14246 11004 12275 10663 5000 5148 3689 2299 19381680 1275 1174 11601219 1334 0 decyzje postanowienia mandaty opinie 2006 2007 2008 2009 2010 Pion nadzoru sanitarnego aktywnie współpracuje z pionem laboratoryjnym. Laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej w sposób ciągły doskonaliły i doskonalą swój system zarządzania poprzez odbywające się przeglądy zarządzania, audity wewnętrzne, szkolenia wewnętrzne i zewnętrzne, sterowanie jakością badań, międzylaboratoryjne badania porównawcze/ badania biegłości oraz wprowadzanie nowych metod badawczych zgodnie z życzeniami swoich klientów. W 2010r. Państwowa Inspekcja Sanitarna posiadała 12 akredytowanych laboratoriów, które cyklicznie poddają się ocenie Polskiego Centrum Akredytacji w Warszawie m.in. w Laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Szczecinie 6 grudnia 2010r. odbył się audit rozszerzający zakres akredytacji. W 2010 r. laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonały 65959 badania tj. o 135 więcej niż w 2009 r., wśród których przeprowadzono łącznie 196943 oznaczeń. Najwyższy odsetek, podobnie jak w roku ubiegłym stanowiły oznaczenia mikrobiologiczne (aż 45,74 %), następnie chemiczne ( 28,14%) i fizyczne ( 26,12%). Działania prowadzone przez służby sanitarno - epidemiologiczne w woj. zachodniopomorskim ściśle związane były ze współpracą z innymi inspekcjami, w tym: Inspekcją Weterynaryjną, Państwową Inspekcją Pracy, Inspekcją Ochrony Środowiska, Państwową Strażą Pożarną, a także Policją i służbami celnymi. Ponadto w 2010 r. kontynuowano współpracę polsko- niemiecką związana m.in. z profilaktyką HIV/AIDS i innych chorób zakaźnych, a także wieloma instytucjami i organizacjami pozarządowymi działającymi w obszarze zdrowia publicznego, z którymi podejmowano wspólne inicjatywy na rzecz bezpieczeństwa zdrowotnego regionu. Na uwagę zasługuje współpraca z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Krakowie w ramach polsko- niemieckiego projektu GENESIS dot. prognozowania ryzyka wystąpienia zagrożenia chorobotwórczego dla kąpielisk w Zalewie Szczecińskim wraz z wypracowaniem systemu informowania o jakości wód adresowanego do władz lokalnych oraz użytkowników plaż. Podjęta została również współpraca niemiecko-polsko-szwedzka w zakresie realizacji projektu Higiena i bezpieczeństwo żywności w regionie Morza Bałtyckiego. Projekt po stronie polskiej realizowany jest przez Zachodniopomorski Inspektorat Weterynaryjny i Wojewódzką Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Szczecinie. Zakłada on m.in. zagwarantowanie bezpieczeństwa żywności w obszarze jego realizacji, intensywną wymianę doświadczeń oraz poprawę wizerunku kontrolujących w oczach przedsiębiorców. 3
I. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH 1.1. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA WYBRANYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH Monitorowanie sytuacji epidemiologicznej poparte jest rzetelnym nadzorem epidemiologicznym prowadzonym poprzez analizę zgłoszonych zachorowań na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia. Rejestracja zgłoszonych zachorowań na choroby zakaźne odbywała się w oparciu o aktualne definicje przypadków chorób zakaźnych opracowane na potrzeby nadzoru epidemiologicznego. Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim jest od kilku lat stabilna przede wszystkim w grupie chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia np. wirusowe zapalenie wątroby typu B, gdzie wskaźnik zapadalności jest od lat niższy niż w Polsce. Należy pamiętać, że nowopojawiające się i utrzymujące zagrożenia jak chociażby grypa, w tym grypa A/H1N1 czy zagrożenie powodziowe wymagają stałej gotowości i czujności nadzoru epidemiologicznego oraz wprowadzania działań przeciwepidemicznych. Ponadto utrzymujące się choroby zakaźne i zakażenia tj. ogniska zatruć pokarmowych, inwazyjna choroba meningokokowa czy choroby zawlekane z innych stref klimatycznych stanowią zagrożenie epidemiologiczne wymagające od pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej dynamicznych metod postępowania celem ustalenia źródła zakażenia, czy też ograniczenia ich transmisji. W 2010 r. zgłoszono 11660 chorób podlegających rejestracji w meldunkach dwutygodniowych zachorowań na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia (MZ-56) tj. o 3051 więcej niż w 2009r. Zdecydowaną większość stanowiły choroby zakaźne i zakażenia - 11651 przypadków. W 2010 roku zgłoszono tylko 9 zatruć naturalnie toksycznymi substancjami spożytymi jako pokarm, wśród których wszystkie były wywołane przez grzyby. Spośród wszystkich zgłoszonych chorób 23,72% tj. 2766 osób hospitalizowano. Na zwiększenie zgłaszalności chorób w 2010r. w porównaniu do 2009r. niewątpliwy wpływ miało wzmożenie nadzoru pracowników epidemiologii PIS nad poprawą zgłaszalności chorób przez lekarzy i aktywne wyszukiwanie zachorowań oraz zmiany zasad zgłaszalności, w tym zmiany definicji niektórych jednostek chorobowych. Należy zauważyć, że w 2010r. odnotowano znaczny wzrost zachorowań w grupie innych wirusowych zakażeń jelitowych nieokreślonych z 3 w 2009r. do 244 w 2010r., a także wirusowych zakażeń pokarmowych u dzieci do lat 2 z 488 w 2009r. do 585 w 2010r. Odnotowano również znaczny wzrost tzw. zakaźnych chorób wieku dziecięcego tj. płonicy (szkarlatyny) - wzrost zarejestrowanych przypadków prawie o połowę z 355 w 2009r. do 639 w 2010r. (współczynnik zapadalności 37,73/100 tys.) oraz ospy wietrznej z 4108 zachorowań w 2009r. do 6347 w 2010r. (współczynnik zapadalności 374,78/ 100tys.) Zbiorcze dane wybranych chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim podlegających zgłaszalności w latach 2008-2010 przedstawia tabela 1. Tab.1. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim w latach 2007-2010 Lp. Jednostka chorobowa 2008 r. 2009 r. 2010 r. Liczba Liczba Liczba Zapadalność Zapadalność Zapadalność zachorowań zachorowań zachorowań 1 Salmonellozy zatrucia pokarmowe 402 23,75 459 27,11 372 21,97 2 Salmonellozy zakażenia pozajelitowe 9 0,53 3 0,18 6 0,35 3 Czerwonka bakteryjna (szigeloza) 3 0,17 1 0,06 0 0,00 4 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe 384 22,68 202 11,93 143 8,44 4
5 Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe 104 6,14 133 7,85 218 12,87 6 Lamblioza 60 3,54 45 2,66 43 2,54 7 8 Wirusowe i inne określone zakażenia jelitowe w tym nieżyt jelitowy wywołany przez rotawirusy Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat 2 1266 74,8 1293 76,36 1818 107,35 1211 71,55 745 44 897 52,97 269 15,89 176 10,39 208 12,28 9 Bruceloza 3 0,17 0 0 0 0,00 10 Leptospiroza 1 0,05 3 0,18 3 0,18 11 Tężec 1 0,05 0 0 1 0,06 12 Listerioza 2 0,11 1 0,06 3 0,18 13 Krztusiec 49 2,89 96 5,67 12 0,71 14 Płonica (szkarlatyna) 226 13,35 355 20,97 639 37,73 15 Inwazyjna choroba meningokokowa 13 0,76 16 0,94 8 0,47 a w tym neuroinfekcje 10 0,59 8 0,47 7 0,41 16 Borelioza z Lyme 265 15,65 239 14,11 255 15,06 17 Ostre porażenie wiotkie u dzieci od 0-14 lat 1 0,05 3 1,02*/ 0 0,00 18 Encefalopatie gąbczaste 2 0,11 0 0 0 0,00 19 Styczność i narażenie na wściekliznę /potrzeba szczepień/ 368 21,74 373 22,03 341 20,14 20 Wirusowe zapalenie mózgu 7 0,41 9 0,53 12 0,71 21 Wirusowe zapalenie opon mózgowych 22 1,3 25 1,48 52 3,07 22 Ospa wietrzna 3961 233,98 4108 242,61 6347 374,78 23 Odra 3 0,17 0 0 0 0,00 24 Różyczka 444 26,23 230 13,58 178 10,51 25 Wirusowe zapalenia wątroby (wg. definicji przypadku z 2009 i 2005 r. 84 4,96 140 8,27 125 7,38 a w tym WZW typu "A" 5 0,29 9 0,53 5 0,30 b w tym WZW typu "B" ostre i przewlekłe 29 1,71 30 1,77 30 1,77 c w tym WZW typu "C" (wg. definicji przypadku z 2009 i 2005 r. 47 2,77 100 5,91 88 5,20 26 Choroba wywołana przez HIV 2 0,11 3 0,18 2 0,12 27 Bezobjawowy stan zakażenia wirusem HIV 50 2,95 43 2,54 41 2,42 28 Świnka 167 9,86 157 9,27 105 6,20 29 Zimnica (malaria) 2 0,11 3 0,18 10 0,59 30 Włośnica 1 0,05 1 0,06 0 0,00 31 Inwazyjna choroba pneumokokowa 10 0,59 7 0,41 7 0,41 32 33 Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae typ B Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu 2 0,11 0 0 0 0,00 45 2,65 40 2,36 50 2,95 34 Zapalenie mózgu inne i nie określone 3 0,17 3 0,18 2 0,12 35 Zatrucie naturalnie toksycznymi substancjami spożytymi jako pokarmowe 3 0,17 0 0 9 0,53 (grzyby) */ zapadalność obliczona na podstawie populacji dzieci 0-14 r. ż. na 100 tys. dzieci. 5
1.1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe W 2010r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 590 przypadków bakteryjnych zatruć pokarmowych (współczynnik zapadalności 34,84 na 100 tys. mieszkańców), w tym, w 372 przypadkach zachorowań czynnikiem etiologicznym była Salmonella, a w 92 przypadkach zachorowań gronkowiec Staphylococcus aureus, w 4 przypadkach jad kiełbasiany. Hospitalizowano 286 chorych. W porównaniu do 2009r. zaobserwowano porównywalną liczbę zachorowań na bakteryjne zatrucia pokarmowe, bowiem w 2009 r. zarejestrowano 592 przypadki zatruć pokarmowych. w tym w 459 przypadkach zachorowań czynnikiem etiologicznym była Salmonella, w 1 przypadku czerwonka bakteryjna, w 2 przypadkach jad kiełbasiany, a w 43 przypadkach gronkowiec Staphylococcus aureus. Hospitalizowano 264 chorych. W 2010r. zarejestrowano 9 przypadków zakażenia pozajelitowego /tj. o 2 przypadki więcej niż w 2009r./ wywołane pałeczkami z grupy Salmonella, w tym 3 pod postacią posocznicy. Zakażenia wystąpiły u 4 mężczyzn w wieku 52, 61, 51 i 55 lat oraz u 4 kobiet w wieku 33, 50, 63, 67 lat i jednej 2-letniej dziewczynki. Zakażenia wystąpiły jako współistniejące przy zachorowaniach na: szpiczaka mnogiego i przewlekłą niewydolność nerek w okresie dializoterapii, nowotwór złośliwy, zespół nabytego upośledzenia odporności, chłoniaka grudkowego, stan po wszczepieniu stengraftu do aorty brzusznej, ostry zespół zapalenia nerek, przetokę ropną w bliźnie pooperacyjnej, infekcję dróg moczowych. Czynnikiem etiologicznym wywołującym postać pozajelitową zakażeń była w każdym z 9 przypadków Salmonella enteritidis. W 2010r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 143 przypadki bakteryjnych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 8,44 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 28 zachorowań mniej niż w 2009 r. Wśród w wszystkich zachorowań 82 wywołane były przez enteropatogenną Escherichię coli biegunkotwórczą i 6 przez Yersinię enterocolitica lub pseudotuberculosis. Hospitalizowano 57 chorych, tj. o 54 chorych mniej niż w 2009r. W porównaniu do 2009r. zaobserwowano nieznaczny spadek zachorowań na bakteryjne zakażenia pokarmowe, bowiem w 2009r. zarejestrowano 171 przypadków bakteryjnych zakażeń pokarmowych, w tym 82 przypadki zachorowań, których czynnikiem etiologicznym była enteropatogenna Escherichia coli, a w 23 przypadkach Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis. Hospitalizowano 111 chorych. W 2010r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 1233 przypadki /tj. o 428 więcej niż w 2009r./ wirusowych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 72,80 na 100 tys. mieszkańców), w tym 897 wywołanych przez rotawirusy. Hospitalizowano 969 chorych (rycina 1). W Polsce w 2010 r. natomiast zarejestrowano 20890 zachorowań wywołanych rotawirusami. Liczbę zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy w latach 2006-2010 w Polsce przedstawia rycina 4. 6
Ryc. 3. Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo-jelitowy wywołany przez rotawirusy z uwzględnieniem liczby hospitalizacji w latach 2006-2010 w woj. zachodniopomorskim Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy z uwzględnieniem liczby hospitalizacji w latach 2006-2010 w woj. zachodniopomorskim 1400 1200 1000 1211 1016 897881 800 600 400 552 416 726 599 745 690 Liczba zachorowań Liczba hospitalizacji 200 0 2006 2007 2008 2009 2010 Ryc. 4. Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy w latach 2006-2010 w Polsce Liczba zachorowań na nieżyt żołądkowo - jelitowy wywołany przez rotawirusy w latach 2006-2010 w Polsce 25000 23662 22045 20890 20000 15000 15702 15197 10000 5000 0 2006 2007 2008 2009 2010 7
Ponadto znacznie zwiększyła się liczba przypadków biegunek i zapaleń żołądkowojelitowych BNO, o prawdopodobnym pochodzeniu zakaźnym z 251 w 2009r. na 438 w 2010r., (współczynnik zapadalności 25,86 na 100 tys. mieszkańców).hospitalizowano 184 chorych. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych w Polsce woj. zachodniopomorskim w 2010r. zostały przedstawione w tabela 2. Tab.2. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych przenoszonych drogą pokarmową w Polsce i woj. zachodniopomorskim w 2010r. Lp. 1. Jednostka chorobowa Salmoneloza zatrucie pokarmowe Liczba zachorowań Polska Zapadalność Województwo zachodniopomorskie Liczba Zapadalność zachorowań 9 537 25,00 372 21,96 2. Salmonelloza- posocznica 87 0,23 3 0,18 3. Salmoneloza zakażenia pozajelitowe 95 0,25 6 0,35 4. Czerwonka bakteryjna 12 0,03 - - 5. E. coli biegunkotwórcza 1 091 2,86 82 4,84 6. 7. 8. 9. Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis Zatrucie jadem kiełbasianym /botulizm/ Wirusowe zakażenia jelitowe wywołane przez rotawirusy Biegunka i zapalenie żołądkowo jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat 2 208 0,55 6 0,35 30 0,08 4 0,23 20 890 54,75 897 52,96 11 571 1 402,52 208 388,65 /na 100 tys. dzieci do lat 2/ Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zgłoszono 6 przypadków zachorowań na Yersiniozę (współczynnik zapadalności 0,35 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 17 mniej niż w roku 2009. Zachorowania dotyczyły po 2 dzieci z roczników 2006,2008 i 2009., z których 5 dzieci było hospitalizowanych. Zachorowania przebiegały pod postacią jelitową z objawami: wymiotami, biegunkami, bólami brzucha i gorączką. Czynnikiem etiologicznym we wszystkich przypadkach była Yersinia enterocolitica. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 208 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 0,55 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 80 zachorowań mniej niż w roku 2009. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zgłoszono 4 przypadki zachorowań na botulizm (współczynnik zapadalności 0,24 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 2 więcej niż w roku 2009. Zarejestrowano 1 ognisko zatrucia jadem kiełbasianym. W ognisku zachorowały 2 kobiety w wieku 55 i 77 lat po spożyciu ryby w occie z cebulą, która po przygotowaniu była przechowywana w zawekowanym słoiku w piwnicy przez 7 dni i transportowana do miejsca spożycia przez ponad 200 kilometrów. Objawy zatrucia, które wystąpiły to: ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka, suchość w ustach, podwójne widzenie, chrypka, trudności w przełykaniu, osłabienie. Potrawa podejrzana nie została zbadana z powodu spożycia jej w całości. 8
Pozostałe dwa pojedyncze zachorowania dotyczyły: 45-letniego mężczyzny, który spożył zawekowany pasztet domowej produkcji i u którego dodatkowo wystąpiły takie objawy jak: opadanie powiek, trudności w mówieniu, bezgłos, obrzęk oczu. Pasztet nie był badany z powodu jego braku; 39-letniego mężczyzny, który spożył konserwę paprykarz szczeciński kupiony w handlu uspołecznionym. Chory miał następujące objawy: ból w nadbrzuszu, chlustające wymioty, podwójne widzenie i niemożność połykania. Próbki konserw paprykarza szczecińskiego z tej samej partii co produkt nabyty i skonsumowany przez osobę, u której stwierdzono zatrucie zostały zbadane przez Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach w kierunku obecności Clostridium botulinum i toksyny botulinowej, których ostatecznie nie stwierdzono. Wszyscy pacjenci byli hospitalizowani. Czynnikiem etiologicznym we wszystkich 4 przypadkach była Clostridium botulinum typ B. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 30 przypadków zachorowań (współczynnik zapadalności 0,08 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 1 zachorowanie mniej niż w roku 2009. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w roku 2010 zarejestrowano 9 przypadków zatruć grzybami (współczynnik zapadalności 0,53 na 100 tys. mieszkańców). Zgłoszono 1 ognisko zatrucia grzybami, w którym uległo zatruciu muchomorem sromotnikowym małżeństwo w wieku 58 i 59 lat, które spożyło własnoręcznie zebrane i w domu usmażone grzyby. Obie osoby wymagały hospitalizacji. Potrawa nie była badana. Diagnoza została postawiona na podstawie wywiadów, objawów i przeprowadzonych wyników dodatkowych. W roku 2009 w woj. zachodniopomorskim zatruć grzybami nie zarejestrowano. W analizowanym roku sprawozdawczym w Polsce zarejestrowano 92 przypadki zatruć (współczynnik zapadalności 0,24 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 62 zachorowania mniej niż w roku 2009. W woj. zachodniopomorskim pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 11 powiatach jest łącznie 26 nosicieli pałeczek schorzeń jelitowych S. typhi i paratyphi w tym : 17 nosicieli stałych Salmonella typhi, 7 nosicieli Salmonella paratyphi B oraz 2 nosicieli Salmonella paratyphi C. Na nadzorowanym terenie nie ma zarejestrowanych nosicieli Salmonella paratyphi A (tabela 3 i 4). W 2010 roku na terenie woj. zachodniopomorskiego zarejestrowano 1 nosiciela Salmonella paratyphi B. Jest to 54-letni mężczyzna zamieszkały na terenie nadzorowanym przez PSSE w Kamieniu Pomorskim. Nosicielstwo zostało wykryte przy okazji badań do książeczki zdrowia dla celów sanitarno epidemiologicznych. Z rejestru nosicieli Salmonella Typhi i Salmonella paratyphi A, B, C został wykreślony 1 nosiciel Salmonella paratyphi B z powodu zgonu. Tab.3. Liczba nosicieli Salmonella typhi i paratyphi w 2010 roku na terenie woj. zachodniopomorskiego Powiat Typ bakterii Liczba nosicieli Liczba osób ogółem Gryfino Salmonella paratyphi B 1 1 Kamień Pomorski Salmonella typhi 2 Salmonella paratyphi B 1 3 Kołobrzeg Salmonella typhi 1 1 Koszalin Salmonella typhi 1 Salmonella paratyphi B 1 2 Police Salmonella paratyphi B 1 1 Pyrzyce Salmonella typhi 2 2 Sławno Salmonella typhi 2 2 Stargard Szczeciński Salmonella typhi Salmonella paratyphi C 2 1 3 9
Szczecin Salmonella typhi Salmonella paratyphi B Salmonella paratyphi C Szczecinek Salmonella typhi 2 2 Salmonella typhi 1 Wałcz 2 Salmonella paratyphi B 1 4 2 1 7 Razem: 26 Tab.4. Liczba nosicieli Salmonella Typhi i paratyphi w roku 2010 wg grup wiekowych na terenie woj. zachodniopomorskiego Liczba nosicieli grupa wiekowa Wyszczególnienie Razem 40-59 60 lat i 0-4 lat 5-19 lat 20-39 lat lat więcej Typhi 1 17 0 0 2 4 11 A 2-0 0 0 0 0 Salmonella paratyphi B 3 7 0 0 1 1 5 C 4 2 0 0 0 2 0 1.1.1.1. Ogniska zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową W roku 2010 na terenie woj. zachodniopomorskiego wystąpiło 38 ognisk zbiorowych zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową tj. o 21 ognisk więcej niż w roku 2009. Na zachorowanie ogółem narażone były 4372 osoby (o 2547 więcej niż w 2009 r.), zachorowały 602 osoby (o 202 więcej niż w 2009 r.), w tym 146 dzieci do 14 r. ż. (tyle samo co w 2009 r.). Hospitalizowano 116 osób, w tym 39 dzieci do 14 r. ż. Zgonów nie odnotowano. Ogniska zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową wystąpiły w: 5 ośrodkach uzdrowiskowych 4 ośrodkach wczasowych 3 ośrodkach zdrowia lub sportu i rekreacji 2 hotelach 2 restauracjach 1 bursie integracyjnej 1 polu namiotowym 1 zespole szkół publicznych 19 mieszkaniach prywatnych ( o 15 więcej niż w 2009 r.) Czynnikami etiologicznymi w ogniskach były: Salmonella enteritidis - w 12 ogniskach, Rotawirusy - w 5 ogniskach, Staphylococcus aureus - w 5 ogniskach, Escherichia coli - w 2 ogniskach, Norowirusy i Staphylococcus aureus - w 2 ogniskach, Norowirusy - w 1 ognisku, Salmonella enteritidis i Staphylococcus aureus w 1 ognisku, Clostridium botulinum - w 1 ognisku, Muchomor sromotnikowy - w 1 ognisku, w 8 ogniskach czynnika etiologicznego nie wyizolowano ( o 1 więcej niż w 2009 r.). 10
Z analizy nośników zakażenia w 38 zgłoszonych ogniskach zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową wynika, że większość zachorowań spowodowanych było spożyciem potraw z dodatkiem jaj (pasta jajeczna, jajecznica, potrawy w panierce), drobiu, mięsa, ryb lub warzyw, a także złym stanem sanitarnym kuchni lub stołówek. Analiza występowania ognisk chorób przenoszonych drogą pokarmową w latach 2006 2010 wykazała tendencję spadkową w latach 2008 2009, w których zarejestrowano po kilkanaście ognisk i w 2010 roku ponowny znaczny wzrost występowania ognisk tj. 38 (tabela 5). Zarejestrowano aż 5 ognisk zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową w ośrodkach zajmujących się leczeniem uzdrowiskowym (2 w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, 2 w sanatoriach, 1 w NZOZ Centrum Medyczno-Uzdrowiskowym) i 4 ogniska w ośrodkach wczasowych (1 ośrodek wczasowo-kolonijny, 1 ośrodek wczasoworehabilitacyjny, 2 ośrodki wczasowe) stąd też liczba chorych wzrosła o ponad 50% w stosunku do 2009 r. Największy zasięg miało ognisko zatrucia pokarmowego, które wystąpiło w Szpitalu Uzdrowiskowym "Willa Fortuna", przy ul. Rafińskiego 3, Szpitalu Uzdrowiskowym "Muszelka" Kołobrzeg, ul. Słowackiego 6-8 i Zespole Szkół Morskich ul. Arciszewskiego 21 w Kołobrzegu w okresie 14-15.05.2010 r. gdzie liczba osób chorych wynosiła 81, a narażonych na zachorowanie było 391 osób. Przebieg zachorowań był w 77 przypadkach lekki, natomiast w 4 przypadkach średni pod postacią nieżytu żołądkowo- jelitowego. Czynnikiem etiologicznym zachorowań był Staphylococcus aureus. W dochodzeniu epidemiologicznym ustalono, że źródłem zakażenia była surówka z białej kapusty przygotowywana przez pracowników kuchni będących nosicielami Staphylococcus aureus. Zaniedbania w pionie kuchennym spowodowały, iż w działaniach przeciwepidemicznych uwzględnione zostało także unieruchomienie bloku żywienia oraz odsunięcie od pracy nosicieli wśród pracowników pionu kuchni. Tab.5. Zestawienie liczby ognisk zbiorowych zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową oraz liczby narażonych i chorych, w tym dzieci do 14 roku życia na terenie woj. zachodniopomorskiego. rok liczba ognisk liczba narażonych ogółem liczba chorych w tym dzieci do 14 r.ż. 2004 21 2834 566 112 2005 30 2539 622 233 2006 30 2638 488 243 2007 27 2397 730 184 2008 13 1085 174 84 2009 17 1825 400 146 2010 38 4372 602 146 1.1.2. Wirusowe zapalenia wątroby Wirusowe zapalenia wątroby zostały uznane przez WHO za jeden z wiodących problemów epidemiologicznych w zakresie chorób zakaźnych oraz zdrowia publicznego na świecie. Do tej pory wykryto szereg wirusów odpowiedzialnych za powstawanie wirusowego zapalenia wątroby (hepatitis virusalis) - A (HAV), B (HBV), C (HCV), D (HDV), E (HEV), G (HGV). W Polsce najczęściej zachorowania wywołują wirusy A, B, C, rzadziej dochodzi do skojarzonego zapalenia wątroby zarówno wirusem B i C. W 2010 roku w Polsce zarejestrowano 6009 (współczynnik zapadalności 15,75 na 100 tys. mieszkańców) 11
zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby, podczas gdy w roku 2009 zgłoszono 6075 zachorowania (współczynnik zapadalności 15,92 na 100 tys. mieszkańców). Również w woj. zachodniopomorskim zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby utrzymują się na poziomie podobnym do ubiegłego roku: 125 zachorowań w roku 2010 (współczynnik zapadalności 7,38 na 100 tys. mieszkańców) do 140 w roku 2009 (współczynnik zapadalności 8,27 na 100 tys. mieszkańców). Ogólne zestawienie zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby w Polsce i województwie zachodniopomorskim w latach 2006-2010 przedstawia tabela 6. Zauważalny wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby w latach 2009-2010 związany jest przede wszystkim ze zmianą definicji zapalenia wątroby typu C na potrzeby nadzoru epidemiologicznego oraz wprowadzeniem drugiej definicji, która szerzej definiuje zagadnienie wzw C niż w latach ubiegłych. W chwili obecnej definicję wirusowego zapalenia wątroby typu C (wg definicji z 2009r.) spełniają także osoby będące nosicielami wirusowego zapalenia wątroby, którzy w latach ubiegłych byli zgłaszani osobno. Ponadto istnieje możliwość zgłoszenia jednego zachorowania zarówno według definicji z 2005r. jak i 2009r. Tab.6. Liczba zachorowań i współczynniki zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby ogółem w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2006-2010 2006 2007 2008 2009 2010 liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba Zachorowań zapadalność na 100 tys. Polska 4859 12,74 4361 11,44 3987 10,46 6075* 15,92 6009* 15,75 województwo zachodniopomorskie 139 8,21 110 6,50 84 4,96 140* 8,27 125* 7,38 * - suma zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby z uwzględnieniem obu definicji zapalenia wątroby typu C W tabeli 7 przedstawiono zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C z uwzględnieniem obu definicji zachorowania. Tab.7. Liczba zachorowań i współczynniki zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby C ogółem w Polsce i woj. zachodniopomorskim w 2009 i 2010r. w oparciu o istniejące definicje zachorowania będące podstawą do zagłoszenia przypadku. 2009r. wg definicji z 2009r. 2009r. w definicji z 2005r. 2010r. w definicji z 2009r. 2010r. w definicji z 2005r. liczba zachorowań liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. Polska 1891 4,96 1939 5,08 2178 5,71 1941 5,09 Województwo zachodniopomorskie 56 3,30 44 2,60 49 2,89 39 2,30 12