Palenie tytoniu wśród studentów porównanie badań własnych z literaturowymi

PRACE ORYGINALNE Renata RASIŃSKA Iwona NOWAKOWSKA Palenie tytoniu wśród studentów porównanie badań własnych z literaturowymi Smoking among students - the comparison of author s own investigations with literature Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego Katedra Nauk o Zdrowiu Zakład Organizacji i Zarządzania Kierownik: Dr hab. Maria Głowacka Dodatkowe słowa kluczowe: palenie tytoniu nałóg tytoniowy Additional key words: smoking tobacco addiction Adres do korespondencji: Dr inż. Renata Rasińska Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego Katedra Nauk o Zdrowiu, Zakład Organizacji i Zarządzania 60-175 Poznań ul. Smoluchowskiego 11 tel. 61 861 22 54 e-mail rasinska@ump.edu.pl Wstęp: Uzależnienie jest nabytą silną potrzebą wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji. Papierosy są jedynym legalnie sprzedawanym na całym świecie produktem, o udowodnionym działaniu rakotwórczym. Palenie tytoniu jest najczęstszą przyczyną zgonów w UE i pomimo znacznych postępów, liczba palaczy w UE wciąż jest wysoka. Problem uzależnień wzrasta i ma wpływ na proces edukacyjny a zmiany społeczne przynoszą nowe trendy i zjawiska mające silny wpływ na zachowania ludzi młodych. Cel: Celem badań była analiza zachowań antyzdrowotnych, na podstawie uzależnienia od nikotyny wśród studentów oraz ocena okoliczności i motywów ich palenia. Metodyka: Badania zostały przeprowadzone w latach 2011-12 wśród grupy studentów kilku poznańskich uczelni w wieku 19-35 lat za pomocą kwestionariusza ankiety. Średnia wieku badanych wynosiła 21,25 lat ± 4,125 lat. W badaniu uczestniczyło 65,2% mężczyzn oraz 44,8% kobiet. Wyniki i wnioski: Studenci rozpoczynający studia charakteryzują się już określonymi zachowaniami antyzdrowotnymi i większość z nich zaczynała pić i palić w wieku szkolnym. W przypadku nałogu palenia tytoniu zauważono lepsze wyniki, spowodowane większą świadomością szkodliwości, co wywołało wśród młodzieży modę na niepalenie. Większość z nich deklaruje wiedzę na temat szkodliwości nałogów i określa swój stan zdrowia za dobry, mimo istniejącego problemu uzależnień. Za pozytywny aspekt walki z uzależnieniem można uznać niski poziom uzależnienia oraz wysoki poziom Introduction: Addiction is an acquired strong need to perform some action or use some substance. Cigarettes are the only product with proven carcinogens, legally sold all over the world. Smoking is the most common cause of death in the EU and despite a significant progress, the number of smokers in the EU is still high. The problem of addiction increases and has an impact on the educational process and social changes give new trends and phenomena with a strong impact on the behavior of young people. Aim: The aim of the research was the analysis of the anti-health behavior on the basis of nicotine addiction among students and the evaluation of circumstances and motives of smoking it. Materials and methods: The research has been carried out in the years 2011-12 among students of several Poznan universities at the age of 19-35 by means of a questionnaire survey. The average age of respondents was 21.25±4.125 years. In the research participated 65.2% of men and 44.8% of women. Results and conclusions: Students beginning studies already possess specific anti-health behaviour. Most of them started to drink and smoke in the school-age. In case of the tobacco addiction better results were observed due to the greater awareness of the harmfulness which provoked fashion for non-smoking among young people. Most of them declare knowledge about the harmfulness of the addictions and consider their state of health as good despite the existing problem of addiction. The low level of addiction and a high level of motivation to stop smoking can be considered positive aspects of fighting the addiction. Wstęp Uzależnienie jest nabytą silną potrzebą wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji. W praktyce określenie to stosowane jest do osób, które nadużywają narkotyków, leków, alkoholu czy papierosów. W szerszym kontekście może odnosić się do wielu innych zachowań, np. gier hazardowych, oglądania telewizji, Internetu, czy seksu. Wśród wyżej wymienionych czynników papierosy są jednak jedynym legalnie sprzedawanym na całym świecie produktem, o udowodnionym działaniu rakotwórczym. Palenie tytoniu jest najczęstszą przyczyną zgonów w UE [6]. Pomimo znacznych postępów, liczba palaczy w UE wciąż jest wysoka (prawie jedna trzecia populacji), a 888 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 R. Rasińska i wsp.

związane z używaniem tytoniu problemy zdrowotne co roku są przyczyną prawie 695 tys. zgonów. Niemal połowa osób umiera z tego powodu w wieku 35 69 lat, co oznacza, że żyją one krócej, niż wynosi średnia długość życia. Palenie tytoniu od lat stanowi największą, pojedynczą, lecz możliwą do prewencji przyczynę umieralności dorosłej ludności, także w Polsce [9]. Szacunki epidemiologiczne pokazują, że w 2000 roku palenie tytoniu było przyczyną około 69 tys. zgonów w Polsce (57 tys. mężczyzn i 12 tys. kobiet), z czego około 43 tys. (37 tys. wśród mężczyzn i 6 tys. wśród kobiet) stanowiły zgony przedwczesne (w wieku 35 69 lat). Z powodu palenia tytoniu Polacy w średnim wieku tracili około 22 lata życia, a starsi (w wieku 70 i więcej lat) 9 lat. Wyniki badań z lat 1974 2004 dotyczące postaw wobec palenia tytoniu w dorosłej populacji Polski wskazują, że niektóre zmiany w postawach Polaków wobec palenia tytoniu, które zostały zapoczątkowane w drugiej połowie lat 80, były kontynuowane w kolejnych latach, lecz tempo innych zmian uległo zmniejszeniu, a w niektórych grupach społeczno-demograficznych uległo nawet zahamowaniu [8]. Pierwsze badanie nad postawami Polaków wobec palenia tytoniu z 1974 roku wykazało, że 60% dorosłych mężczyzn i 18% kobiet było codziennymi palaczami tytoniu. Na początku lat 80 częstość palenia wzrosła, w szczególności dotyczyło to kobiet. W 1982 roku odsetek palaczy był najwyższy w historii i należał do najwyższych w Europie, także Europie Środkowej i Wschodniej. Z porównania wyników badań stanu zdrowia z 1996 i 2004 r. wynika, że wyraźnie zmniejsza się powszechność palenia tytoniu [5]. Ta pozytywna tendencja wystąpiła głównie wśród mężczyzn. Odsetek mężczyzn palących tytoń obniżył się o ponad 9 pkt proc., a o 7 pkt proc. zmniejszył się odsetek mężczyzn palących codziennie. W przypadku kobiet odnotowano wprawdzie spadek udziału palących tytoń o ponad 1 pkt proc., ale dotyczyło to tylko kobiet palących tytoń okazjonalnie. Odsetek kobiet palących regularnie pozostał na poziomie z 1996 r. Pod koniec 2004 r. tytoń paliło (codziennie lub okazjonalnie) prawie 38% dorosłych mężczyzn i 23% kobiet. W porównaniu do zbiorowości w wieku dojrzałym - w populacji osób młodych (15-29 lat) relatywnie mniej kobiet i mężczyzn pali tytoń każdego dnia (odpowiednio 15% i 26%). Oczywiście powszechność palenia tytoniu wśród młodych mężczyzn jest znacznie częstsza niż wśród kobiet w podobnym wieku. Osoby mocno uzależnione, tj. palące co najmniej 20 papierosów dziennie stanowią 60% ogółu palących mężczyzn. Wśród palących kobiet mocno uzależniona jest co trzecia osoba. W opublikowanym raporcie o sytuacji zdrowotnej ludności Polski z 2008 roku pod pozycją wybrane czynniki ryzyka zawodowego związanego ze stylem życia można znaleźć następujące wnioski, dotyczące uzależnień [2]. Odsetek Polaków palących papierosy (37% mężczyzn i 23% kobiet) jest wyższy od przeciętnego dla krajów UE, ale wśród mężczyzn liczba palaczy zmniejsza się. Zmniejsza się również rozpowszechnienie palenia wśród młodzieży, a samo palenie papierosów jest postrzegane przez osoby w wieku 15-24 lata jako obarczone dużym ryzykiem zdrowotnym i odsetek palaczy w tej grupie wiekowej jest jednym z najniższych w UE. Według badań HBSC przeprowadzonych pod auspicjami WHO, w Polsce odsetek palącej młodzieży zarówno w przypadku chłopców, jak i dziewcząt zmniejsza się w czasie, co jest zgodne z tendencją europejską. W porównaniu z innymi krajami sytuacja dziewcząt jest lepsza niż chłopców. Nie odnotowano zależności między zamożnością rodziny a paleniem papierosów przez młodzież. W Raporcie Flash Eurobarometer No 233 Young people and drugs oceniającym opinie osób w wieku 15 24 lat na temat różnego rodzaju używek zwrócono uwagę, że młodzi ludzie w Polsce wysoko oceniają zagrożenie zdrowotne związane z paleniem papierosów, aż 36% osób uważa, że palenie jest związane z wysokim ryzykiem, a 51%, że ryzyko jest umiarkowane, tylko 12% odpowiedziało, iż ryzyko to jest niewielkie (odpowiednie średnie dla UE27 28%, 52%, 19%). Pod względem wysokiej oceny ryzyka związanego z paleniem papierosów Polska znalazła się na trzeciej pozycji wśród 27 krajów UE. Niepokojące jest utrzymywanie się odsetka palących dorosłych kobiet na stałym poziomie. Według badań przeprowadzonych przez Centrum Badań Opinii Społecznej odsetek dorosłych Polaków palących papierosy od lat utrzymuje się na stabilnym poziomie [3]. Stanowią oni blisko jedną trzecią ogółu. Od roku 2007 odsetek palących w zasadzie się nie zmienia, natomiast jest on zauważalnie mniejszy niż pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Sięganie po papierosy w znacznym stopniu warunkuje płeć badanych palaczami częściej są mężczyźni (35% ) niż kobiety (25%). Popularność palenia jest również związana z wiekiem. W wieku 18-24 pali 30% mężczyzn i 19% kobiet. Ogromna większość osób przyznających się do palenia papierosów deklaruje, że robi to regularnie (82%), stosunkowo nieliczni (18%) palą okazjonalnie. Taka proporcja utrzymuje się od kilku lat. Popularność palenia okazjonalnego jest w pewnym stopniu uzależniona od płci i wieku relatywnie częściej deklarują je kobiety niż mężczyźni, a ponadto najmłodsi respondenci. W grupie niepalących przeważają osoby, które nigdy nie paliły (68%), natomiast jedna trzecia (32%) sięgała wcześniej po papierosy. Problem uzależnień wzrasta i ma wpływ na proces edukacyjny a zmiany społeczne przynoszą nowe trendy i zjawiska mające silny wpływ na zachowania ludzi młodych [1]. Do najistotniejszych zaliczyć należy ułatwiony dostęp do wielu substancji psychoaktywnych oraz pojawienie się nowych substancji o charakterze psychoaktywnym (tzw. dopalacze), jak również o charakterze pobudzająco-wzmacniającym (napoje energetyczne, substancje zwiększające zdolności psychofizyczne oraz zmniejszające zapotrzebowanie na sen i odpoczynek). Kolejnym problemem jest umasowienie nowych multimediów i ich powszechne wejście w proces edukacji oraz kształcenia. Tendencje te zmieniają zachowania znaczącej części młodego pokolenia, które jest skłonne dużo bardziej niż pokolenia poprzednie naśladować zachowania idoli, jak również wdrażać nowości. Badania przeprowadzone przez Mazowieckie Centrum Profilaktyki Uzależnień [1] podają, że problem eksperymentowania z substancjami psychoaktywnymi w badanym środowisku studenckim rośnie, ze szczególnym naciskiem na nowe substancje o charakterze pobudzająco-wzmacniającym. Ponadto istnieje wyraźny związek pomiędzy używaniem nowych substancji pobudzającowzmacniających a sposobem uczenia się, szczególnie w okresie sesji, egzaminów. Celem badań była analiza zachowań antyzdrowotnych, na podstawie uzależnienia od nikotyny wśród studentów oraz ocena okoliczności i motywów ich palenia. Materiał i metody Badania zostały przeprowadzone w latach 2011-12 wśród grupy studentów kilku poznańskich uczelni w wieku 19-35 lat za pomocą kwestionariusza ankiety. Średnia wieku badanych wynosiła 21,25 lat ± 4,125 lat. W badaniu uczestniczyło 65,2% mężczyzn oraz 44,8% kobiet. Obliczenia statystyczne wykonano przy użyciu pakietu IBM SPSS Statistics 19. Wyniki badań Wiedza na temat zachowań zdrowotnych i właściwego stylu życia posiadana przez badanych studentów pozwala na prowadzenie zdrowego stylu życia i prezentowania przez nią właściwych postaw zdrowotnych. Bardzo pozytywnym zjawiskiem jest wysoki poziom wiedzy właśnie na temat szkodliwości używek, aż 96,9% potwierdza jej znajomość. Największym źródłem wiedzy o szkodliwości używek jest telewizja (22,8%) oraz szkoła (21,6%). Zajęcie drugiego miejsca przez szkołę to bardzo optymistyczny fakt, ponieważ właśnie tam powinny być realizowane programy edukacyjne o tej problematyce. Jednak szkoła jako instytucja nie wytworzyła u studentów trwałych zachowań zdrowotnych w tym zakresie. Inne źródła wiedzy o szkodliwości różnych używek to prasa (14,9%), uczelnia (2,6%), media (10,5%), Internet (5,8%), reklamy (5,8%), książki (2,6%). Stosunkowo niskie miejsce zajęła rodzina (tylko 10,2%) oraz lekarz (2,6%). Sporadyczne odpowiedzi dotyczyły własnego doświadczenia oraz akcji społecznych (Ryc. 1). Bardzo ważnym elementem prozdrowotnego stylu życia jest unikanie różnego typu używek m.in. palenia papierosów, ponieważ powoduje on powstawanie wielu schorzeń. Tytoń uważa się, za jeden z najważniejszych czynników zagrożenia zdrowia, a palenie tytoniu jako powszechny antyzdrowotny element stylu życia. Optymistycznie wyglądają badania wybranej grupy studentów, aż 70,5% osób nie pali papierosów, a tylko 29,5% pali. Płeć w przypadku badanej grupy nie różnicuje odpowiedzi dotyczących nałogu palenia papierosów. Niewielkie różnice między wartościami oczekiwanymi a badanymi (dla kobiet 328,4>328 oraz dla mężczyzn 153,6<154) są różnicami statystycznie istotnymi (χ²=0,005>0,004759 dla α=0,945; φ=0,003). Wśród osób palących 54,5% podało, że palenie sprawia im przyjemność. Czynnikami wyzwalającymi chęć sięgnięcia po papierosy jest nałóg i odstresowanie (po 18,2%), natomiast odpowiedzi typu palę Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 889

Rycina 1 Źródła wiedzy o szkodliwości używek. Źródło: opracowanie własne. Sources of knowledge about stimulants harmfulness. Source: author s own analysis. Rycina 2 Motywacja palenia papierosów. Źródło: opracowanie własna. Motivation of smoking cigarettes. Source: author s own analysis. dla towarzystwa czy z głupoty, to tylko znikomy procent w całej grupie (Ryc. 2). Z badań wyraźnie widać, że tytoń nie cieszy się wśród badanych dużą popularnością. Studenci są grupą bardziej świadomą i zdają sobie sprawę z niekorzystnego zdrowotnego wpływu tytoniu niż młodzież w wieku szkolnym. Badani studenci nie wzorowali się na autorytetach rodzinnych. Wśród osób palących tylko 14,3% potwierdziła, że w domu rodzinnymi znajdowały się osoby palące. Dla badanej grupy przyczyną rozpoczęci palenia byli rówieśnicy (aż 58%) oraz ciekawość (34%). Studenci bardzo wcześnie rozpoczynali palenie papierosów, średnia wieku inicjacji papierosowej wśród badanych respondentów wynosiła 13 r.ż. Studenci są świadomi zagrożenia niesionego przez nikotynę i aż 65% palących chce rzucić palenie, 24% badanych podejmowała już próby rzucenia palenia a 35% ma taki zamiar, ale w dalszej przyszłości. Lekarze rodzinni według badanych powinni im w tym pomóc ale w opiniach respondentów nie są do tego odpowiednio przygotowani oraz nie mają do tego warunków, stąd aż 54% badanych oczekuje pomocy od swoich bliskich. Oddalanie terminu podjęcia decyzji jest związane z założeniem rodziny i powstaniem innej Dyskusja Stosowanie używek należy do tych kategorii zachowań, które zależą od osobistej decyzji człowieka i polegają na dokonywanym przez niego wyborze. Nadużywanie używek jest problemem społecznym, a uzależnienia są zespołem chorobowym, patologicznym powodującym uszkodzenie sprawności psychofizycznych. Studenci rozpoczynający studia charakteryzują się już określonymi zachowaniami antyzdrowotnymi, ale tylko w ograniczonym zakresie realizują zachowania prozdrowotne abstynenckiego stylu życia. Analizując problem przeciwdziałania nałogowi palenia tytoniu można stwierdzić, że duży wpływ na decyzję o rozpoczęciu palenia tytoniu mają palący rówieśnicy, zaś niepalenie w rodzinie oraz edukacja medyczna były czynnikami w największym stopniu wpływającymi na prowadzenie zdrowego trybu życia bez papierosa [26]. Rozpowszechnienie palenia tytoniu w środowisku rodzinnym wskazuje na następujący rozkład: 18% badanych pozostaje w związkach małżeńskich z osobami palącymi, 48% z niepalącymi, pozostałe 34% są stanu wolnego. Przebywanie w otoczeniu ludzi palących papierosy, brak pozytywnych wzorców zachowań w kwestii palenia ze strony bliskich jest jedną z przyczyn sięgania po papierosa [14]. Wśród bliskich palących badani tarnowscy studenci wymieniali najczęściej ojca (53%), rodzeństwo (47%) oraz przyjaciół (53%). Podobne wyniki badań otrzymano w badaniu studentów z różnych regionów Polski [15]. Wysoki procent palaczy stwierdzono w przypadku, gdy oboje rodzice palą. Podobne wyniki otrzymano w badaniu jednej z lubelskich uczelni, gdzie palenie papierosów związane było istotnie statystycznie z palącymi rodzicami [18]. Początki nałogu nie rozpoczynają się po osiągnięciu pełnoletności tylko znacznie wcześniej [14,15]. Jak wynika z wielu badań coraz częściej palenie papierosów rozpoczyna się już w szkole podstawowej. Z badań studentów tarnowskich wynika fakt wczesnej inicjacji papierosowej (średnia wieku rozpoczęcia palenia wyniosła 13 r.ż.). Wielu młodych ludzi uważa, że palenie papierosów przyspiesza wejście w dorosłość. Kolejnym powodem jest potrzeba autonomii, którą młodzi ludzie osiągają stopniowo przez zmniejszanie więzi z rodzicami, ograniczenie ich wpływu oraz przejmowanie odpowiedzialności za własne czyny. Wielu próbuje palić po to aby tylko sprawdzić jak to jest. Rodzice próbują na siłę uchronić dzieci przed paleniem a to zwiększa ich ciekawość i chęć autonomii. Badani tarnowscy studenci zapalili pierwszego papierosa na imprezie, dyskotece a zrobili to z ciekawości (54%) i szpanu (33%). Kolejne badania w lubelskich uczelniach podają, że wśród 66,9% zapaliło pierwszego papierosa na studiach, 24,3% w szkole średniej, pozostali (8,7%) palą od czasów szkoły podstawowej [17]. Badania własne potwierdzają również powyższe wyniki. Rozpowszechnienie nałogu palenia tytoniu wśród studentów jest dość różnorodne. Jedne badania są optymistyczne i podają, że liczba palących studentów jest niewielka. Przykładem mogą być przeprowadzone badania własne oraz badania innych autorów. W grupie studentów lubelskich uczelni czynni palacze stanowili 24% studentów, 15,3% badanych paliło w przeszłości, obecnie już nie i 60,7% studentów stanowiły osoby niepalące obecnie i w przeszłości [26]. Sytuacja pod względem częstości stosowania nikotyny jest zadowalająca a tytoń nie cieszy się dużą popularnością również dla wrocławskich studentów [11]. Osoby palące (20% kobiet i 10% mężczyzn) zazwyczaj nie są uzależnieni od nałogu, gdyż deklarują sporadyczne stosowanie tej używki. Podobne wyniki uzyskano w innych lubelskich badaniach [17]. W tym przypadku palący studenci stanowili 27% badanej grupy, w tym 25,9% to kobiety i 28,8% mężczyźni. 890 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 R. Rasińska i wsp.

Wyniki badań studentów z zakresu uzależnienia od nikotyny, wskazują ogólnie na przewagę palaczy wśród mężczyzn, jednak tendencja palenia wśród kobiet jest zbliżona do prezentowanych powyżej wyników oraz wyników badań własnych [20-28]. Mniej optymistyczne badania młodzieży akademickiej lubelskich wyższych uczelni, wykazują, że znaczna liczba studentów pali papierosy (49%) a 51% nie pali [10]. Palenie chce rzucić 71% spośród palaczy, natomiast 68% uważa, że to osiągnie. Kolejne badania przeprowadzone na grupie studentów w Tarnowie potwierdzają, że 62.7% studentów pali papierosy [14]. Wśród palaczy dominowali mężczyźni. Najmniej optymistyczne wyniki przedstawiają badania studentów w Supraślu, gdzie próbę palenia papierosów podjęło 82% studentów turystyki i rekreacji oraz 85,53% studentów wychowania fizycznego [19]. Wśród studentów, którzy przeszli inicjację palenia papierosów, kontynuowało ją z różną częstotliwością 88,23% studentów i 66,67% studentek turystyki i rekreacji oraz 83,78% studentów i 85,71% studentek wychowania fizycznego. Palenie papierosów codziennie deklarowali częściej studenci z obu badanych kierunków niż studentki, przy czym zarówno studenci jak i studentki turystyki i rekreacji częściej palili papierosy codziennie niż ich koledzy i koleżanki studiujące na kierunku wychowanie fizyczne. Jak wynika z innych badań palenie tytoniu dominuje wśród studentów studiów zaocznych (aż 78%) [12]. Studenci tarnowskich uczelni palą papierosy w zależności od kierunku studiów albo okazjonalnie (20%) i codziennie (również 20%) dla pielęgniarstwa oraz dla informatyki kilka razy w dziennie (47%) i tyle samo kilka razy w tygodniu [14]. Ilość wypalanych dziennie papierosów przez studentów jest zróżnicowana. Większość pali mniej niż 10 sztuk. Podobne wyniki otrzymano w przypadku badania studentów w Kutnie, gdzie 39% studentów zadeklarowało palenie, z których 81,9% osób paliło codziennie a 18,1% okazjonalnie [15]. Pomimo, że niepalących studentów jest statystycznie więcej to jednak 24% ankietowanych przyznaje, że regularnie wypala do 20 papierosów dziennie [13]. Niepokojącym zjawiskiem jest zaobserwowana duża popularność palenia tytoniu przez młode kobiety okazjonalnie, najczęściej podczas imprez i spotkań towarzyskich [20]. Podobne zachowania młodzieży akademickiej dotyczące palenia okazjonalnego obserwowali również inni badacze [24,27,28]. Istnieje bowiem duże prawdopodobieństwo, iż w przyszłości część palaczy okazjonalnych zacznie palić regularnie. W badaniach studentów z Kutna ponad 32% motywowało palenie papierosów relaksującym działaniem nikotyny, zaś 12,9% osób paliło w celach towarzyskich [16]. Badania na jednej z lubelskich uczelni podają, że najczęstszą przyczyną palenia przez palaczy są spotkania towarzyskie (40,9%), stres (27,8%) oraz przyjemność (31,3%). Kolejne badania przedstawiają, że najczęstszą przyczyną palenia papierosów są spotkania towarzyskie (38,49%), stres (26%) a dla znacznej grupy (22,04%) stało się nałogiem. Jako ostatni wymieniany czynnik to palenie dla przyjemności (13,5%) [18]. Podsumowując, najczęstszymi motywami sięgania po papierosa wymienianymi przez studentów był stres, przyjemność, nadmiar czasu/nuda [21-23]. Wyniki wielu badań wskazują na konieczność położenia nacisku na zagadnienia edukacji w zakresie przedstawiania zagrożeń dla zdrowia związanych z nałogiem palenia tytoniu, metod udzielania pomocy osobom palącym w zerwaniu z tym nałogiem oraz wskazywania na niepalenie jako właściwą postawę zdrowotną [31-35]. Na pewno istnieje potrzeba wykreowania mody na niepalenie w środowisku studenckim przez współdziałanie na polu edukacji zdrowotnej, zaczynając od studentów, którzy w przyszłości mogą utworzyć niepalące społeczeństwo. Choć tutaj wyniki nie są takie przerażające, jak w przypadku picia alkoholu, to jednak nałóg istnieje w środowisku studenckim. Częściej palą studenci niż studentki, głównie dla towarzystwa lub by uspokoić nerwy. Większość rozpoczynała palenie między 15 a 20 rokiem życia i w czasie studiów deklaruje rzucenie tego nałogu, co również potwierdzają badania, że palenie jest najbardziej rozpowszechnione wśród studentów pierwszych lat [32,31]. Młodzi ludzie zaczynają palić w młodym wieku, ale większość nie próbuje ograniczać palenia [29]. Stosunek ten zmienia się w obecnych czasach, kiedy edukacja związana z nałogiem nikotynizmu jest wszechobecna. W badaniach wrocławskich studentów wskazywano, że co szósty z palących podejmował próby zaprzestania palenia tytoniu, a co piąty ma taki zamiar [30]. Zdecydowana większość studentów uważa, że udzielaniem porady antynikotynowej i pomocą dla pacjentów, którzy pomimo silnej motywacji nie potrafią zaprzestać palenia tytoniu powinni zająć się lekarze rodzinni. Jednak rzeczywistość jest inna i dlatego młodzi ludzie oczekują pomocy przede wszystkim od bliskich osób [29]. Doniesienia te pokrywają się z badaniami własnymi, w których ponad połowa studentów chce rzucić palenie. Wnioski Reasumując, studenci rozpoczynający studia charakteryzują się już określonymi zachowaniami antyzdrowotnymi i większość z nich zaczynała pić i palić w wieku szkolnym. W przypadku nałogu palenia tytoniu zauważono lepsze wyniki, spowodowane większą świadomością szkodliwości, co wywołało wśród młodzieży modę na niepalenie. Większość z nich deklaruje wiedzę na temat szkodliwości nałogów i określa swój stan zdrowia za dobry, mimo istniejącego problemu uzależnień. Za pozytywny aspekt walki z uzależnieniem można uznać niski poziom uzależnienia oraz wysoki poziom Piśmiennictwo 1. Adamek R., Kurzępa-Hasan E., Pietrzak A. i wsp.: Palenie tytoniu i samoocena stanu zdrowia wśród studentów Wyższej Szkoły Gospodarski Krajowej w Kutnie-doniesienie wstępne. Przegl. Lek. 2008, 65, 10. 2. Batuta-Gabryel H., Kuźnar B., Świerkocki K.: Now. Lek. 2000, 69, 640. 3. Boratyn-Dubiel L., Binkowska-Bury M., Gugała B.: Rozpowszechnienie palenia tytoniu wśród młodzieży akademickiej w Polsce. Zdrow. Publ. 2008, 118, 474. 4. Buławska K., Talaga S., Lubańska-Żądło: Analiza zachowań zdrowotnych młodzieży studiującej pielęgniarstwo i fizjoterapię. Zdrow. Publ. 2005, 115, 307. 5. Feliksiak M.: Raport CBOS komunikat z badań: Postawy wobec palenia papierosów - czerwiec 2011, www.cbos.pl, data dostępu 20.06.2012 6. Fijewski A.: Opinie i postawy studentów medycyny wobec kultury fizycznej i zdrowotnej. Kultura Fizyczna nr 9-10/1989, s. 6 7. Gromadzka-Ostrowska J., Włodarek D., Toeplitz Z.: Edukacja prozdrowotna. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003 8. Gromysz-Kałkowska K., Unkiewicz-Winiarczyk A., Szubartowska E.: Problem palenia tytoniu wśród studentów w świetle badań ankietowych. Zdrow. Publ. 2011, 121, 332. 9. Kalinowski P.: Kształtowanie się zachowań zdrowotnych studentów Wydziału Pielęgniarskiego wobec nałogu palenia tytoniu. Zdrow. Publ. 2003, 113, 153. 10. Kołpa M., Grochowska A., Kubik B., Schlegel- Zawadzka M.: Palenie tytoniu wśród studentów Państwowej Wyższej Szkoły zawodowej w Tarnowie kierunek pielęgniarstwo i informatyka. Probl. Hig. Epidemiol. 2007, 88, (Supl. 3), 75. 11. Kocki J., Bogucka-Kocka A., Kocka K. i wsp.: Postawy studentów Akademii Medycznej w Lublinie wobec palenia tytoniu. Zdrow. Publ. 2004, 114, 6. 12. Krzych Ł.: Analiza stylu życia studentów Śląskiej Akademii Medycznej. Zdrow. Publ. 2001, 114, 67. 13. Kurpas D., Jasińska A., Wojtal M. i wsp.: Palenie tytoniu wśród studentów Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej we Wrocławiu. Przegl. Lek. 2007, 64, 795. 14. Kurpas D., Wojtal M., Bielska D. i wsp.: Poziom palenia tytoniu wśród studentów VI roku Akademii Medycznej we Wrocławiu. Przegl. Lek. 2009, 66, 714. 15. Lipka-Nowak D., Dudek D.: Styl życia i uwarunkowania zachowań zdrowotnych studentów. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska VOL. LX, SUPPL. XVI, 288. [w:] Promocja zdrowia w hierarchii wartości. Praca zbiorowa. NeuroCentrum, Lublin 2005, 3, 284. 16. Łaszek A., Nowacka W., Szatko F.: Negatywne wzorce zachowań studentów. Cz. I. Konsumpcja alkoholu i stosowanie substancji psychoaktywnych. Probl. Hig. Epidemiol. 2011, 92, 114. 17. Makohoń-Wiadrowska E., Kulik T.B.: Styl życia młodzieży akademickiej elementem warunkującym zdrowie. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska VOL. LVIII, SUPPL. XIII, 157. [w:] Model zdrowego stylu życia jako zadanie interdyscyplinarne. Praca zbiorowa. NeuroCentrum, Lublin 2003, 2, 291. 18. Mięsowicz I., Palus D.: Zachowania prozdrowotne studentów Akademii Pedagogiki Specjalnej. [w:] A. Malinowski (red.): Ontogeneza i promocja zdrowia w aspekcie medycyny, antropologii i wychowania fizycznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2002, 182. 19. Patok J.: Zachowania zdrowotne studentów Uniwersytetu Gdańskiego. [W:] T. Lisiecki, B. Wilk, A. Walentynowicz (red.): Prozdrowotny styl życia. Uwarunkowania społeczne. Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdańsk 2005. 20. Peto R., Lopez A., Boreham J. et al.: Mortality from Smoking in Developed Countries 1950 2000, Oxford University Press Oxford, U.K. 1994; updated in 2006. [za:] Stan zagrożenia epidemią palenia tytoniu w Polsce. http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/ docs/raport_epidemia_16082010.pdf 21. Pietryka-Michałowska E., Wdowiak L., Dreher P.: Zachowania zdrowotne studentów akademii medycznej II. Analiza spożycia alkoholu, palenia papierosów, zażywania narkotyków, picia kawy. Zdrow. Publ. 2004, 114, 532. 22. Sakowska I., Wojtyniak B.: Wybrane czynniki ryzyka zdrowotnego związane ze stylem życia [w] Wojtyniak B., Goryński P.: Sytuacja zdrowotna ludności Polski Wydawnictwo Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny, Warszawa 2008. 23. Siemińska A., Jassem J.M. i wsp.: Postawy wobec palenia tytoniu wśród studentów pierwszego roku Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 891

medycyny. Pneumonol. Alergol. Pol. 2006, 74, 377. 24. Skop-Lewandowska A., J. Jaworska: Poziom uzależnienia od nikotyny oraz motywacja do zaprzestania palenia wśród studentek UJCM w Krakowie. Probl. Hig. Epidemiol. 2011, 92, 766. 25. Skorupka E.: Zachowania zdrowotne i postrzeganie zdrowia przez młodzież akademicką Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze. [W:] A. Malinowski (red.): Ontogeneza i promocja zdrowia w aspekcie medycyny, antropologii i wychowania fizycznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2002, 228. 26. Słonka K., Rektor Z.: Wybrane elementy stylu życia studentów kształcących się na specjalnościach związanych z medycyną. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska VOL. LX, SUPPL. XVI, 481. [W:] Promocja zdrowia w hierarchii wartości. Praca zbiorowa. NeuroCentrum, Lublin 2005, 5, 125. 27. Słonka K., Szpala A.: Ocena zachowań zdrowotnych studentów AWF we Wrocławiu. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska VOL. LX, SUPPL. XVI, 482. [W:] Promocja zdrowia w hierarchii wartości. Praca zbiorowa. NeuroCentrum, Lublin 2005, 5, 130. 28. Stan zagrożenia epidemią palenia tytoniu w Polsce. http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/ raport_epidemia_16082010.pdf, data dostępu 28.05.2012 29. Stan zdrowia ludności Polski w przekroju terytorialnym w 2004 r. Publikacja GUS, http://www.stat.gov. pl/cps/rde/xbcr/gus/publ_stan_zdrowia_2004_teryt. pdf, data dostępu 28.05.2012 30. Szczerbiński R., Karczewski J.: Wybrane zachowania zdrowotne studentów Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Supraślu palenie papierosów i spożywanie napojów alkoholowych Hygeia Public Health 2010, 45, 185. 31. Tytoń http://ec.europa.eu/health-eu/my_lifestyle/ tobacco/index_pl.htm, data dostępu 28.05.2012 32. Walczak M., Brzeszczańska K., Wawrzyniak A.: Studenci I i IV roku Wydziału Lekarskiego a nikotynizm. Ocena sposobu uzależnienia i motywacji do zaprzestania palenia. Pol. Med. Rodz. 2004, 6, 1465. 33. Wójtowicz-Chomicz K., Kowal M. i wsp.: Analiza uzależnienia od nikotyny, motywacji do zaprzestania palenia i narażenia na bierne palenie wśród studentów Akademii Medycznej w Lublinie. Probl. Hig. Epidemiol. 2008, 89, 142. 34. Zachowania kompulsywne i uzależnienia wśród studentów - edycja 2011 http://www.mcpu.edu.pl/ download/2011-09 Studenci a uzależnienia.pdf, data dostępu 28.05.2012. 35. Zatoński W., Przewoźniak K., Gumkowski J.: Palenie tytoniu w Polsce obraz zjawiska, nowe trendy i wyzwania. [w:]: Jaworski R. (red.) Palenie tytoniu aspekty medyczne, psychiczne i duchowe. Płocki Instytut Wydawniczy, Płock 2006, 111. 892 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 R. Rasińska i wsp.