(Fot. Jupiterimages ) Katedra Dróg, Mostów i Materiałów Budowlanych Dr inż. Teresa Rucińska
W 1987 roku Światowa Organizacja Zdrowia ustaliła listę objawów związanych z przebywaniem w "chorych" budynkach. Znalazły się na niej: dolegliwości typowo alergiczne takie jak: zapalenie śluzówek, astma oskrzelowa, przewlekłe zapalenia krtani i oskrzeli,
choroby nie związane z występowaniem uczuleń: migreny, rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji. Na liście Organizacji znalazły się także: choroba legionistów (wywołana zakażeniem bakterią Legionella), gorączka klimatyzacyjna (humidifier fever)
choroby nowotworowe, będące następstwem oddziaływania substancji rakotwórczych takich jak: dym tytoniowy, azbest, radon. Choroby te, wynikające z przebywania w nadmiernie zanieczyszczonym środowisku wewnętrznym nazwano zespołem chorób związanych z budynkiem - Building Related Illness.
Schorzenia związane z budownictwem (Building Related Illnesses) Schorzenie Czynnik Etiologiczny - Źródło Objawy kliniczne - Uwagi Przewlekłe, nieswoiste choroby układu oddechowego (zapalenie krtani, oskrzeli, tchawicy) Pleśnie, związki chemiczne / fotopowielanie, urządzenia wentylacyjne Schorzenia o podłożu alergicznym; przewlekły kaszel, wzmożona produkcja śluzu, duszności, świszczący oddech (niezależnie od innych chorób gorączkowych), upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc Astma oskrzelowa Pleśnie, związki chemiczne / systemy wentylacyjne, nawilżacze, papier do kopiowania (zawierający formaldehyd i ftalany) Brak możliwości rozpoznania, czy zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego mają zasadnicze znaczenie etiologiczne - przyczynowe, czy powodują jedynie zaostrzenie objawów u osób z atopią
Schorzenia związane z budownictwem (Building Related Illnesses) Schorzenie Czynnik Etiologiczny - Źródło Objawy kliniczne - Uwagi Bakterie, pleśnie Schorzenie na tle alergicznym, gorączka Gorączka (bioaerozol), związki utrzymująca się 4-12 h po ekspozycji, "nawilżaczowa" chemiczne / urządzenia kaszel, dreszcze, objawy grypopodobne klimatyzacyjne, nawilżacze Zapalenie płuc z nadwrażliwości Legionelloza Pył drzewny, bakterie (bioaerozol), związki chemiczne / urządzenia klimatyzacyjne Legionella pneumophila / ciągi ciepłej wody, nawilżacze Schorzenie na tle alergicznym, objawy zbliżone do odoskrzelowego zapalenia płuc: kaszel, dreszcze, gorączka, świsty, bóle mięśniowe rozwija się w wyniku długotrwałej ekspozycji na patogenny biologiczne; może mieć charakter ostry lub przewlekły Choroba infekcyjna zapalenie płuc, niekiedy o ciężkim przebiegu
Schorzenia związane z budownictwem (Building Related Illnesses) Schorzenie Gorączka Pontiac (wybuch gorączki w 1968 r. w Pontiac stan Michigan) Fotodermatoza Kontaktowe zapalenie skóry Czynnik Etiologiczny Źródło Bakterie z rodziny Legionellaceae Światło monochromatyczne Papier do kopiowania (światłoczuły, bez kalki) Objawy kliniczne Uwagi Grypopodobne schorzenie na podłożu alergicznym, gorączka po ekspozycji na bioaerozol, Rumień dłoni i twarzy Pokrzywka, plamica
Dotychczasowa wiedza na temat SBS pozwala wyodrębnić najczęściej występujące przyczyny problemów zdrowotnych osób, użytkujących "chore budynki, a mianowicie: czynniki chemiczne (emisja szkodliwych substancji), zjawiska radiacyjne (w tym także jonizacja powietrza na skutek promieniowania radioaktywnego),
zjawiska elektrostatyczne (w tym także jonizacja powietrza na skutek elektryzacji), czynniki biologiczne (grzyby, pleśnie i drobnoustroje), ograniczona wymiana powietrza wewnętrznego, oddziaływania wibracyjne i hałas, zagrożenia, wynikające ze stylu życia użytkowników.
Czynniki chemiczne Szczególnie istotne jest zagadnienie zagrożenia zdrowia w wyniku emisji substancji szkodliwych z materiałów budowlanych do wnętrz, w których w ciągu doby przez wiele godzin przebywają ludzie. Dotyczy to w znacznym stopniu również wyposażenia mieszkań i biur, czyli mebli.
Czynniki chemiczne Wpływ różnego rodzaju substancji na zdrowie człowieka obserwowano wiele lat. Wnioski pojawiły się jednak stosunkowo niedawno. I tak: zakaz stosowania w budownictwie azbestu pojawił się dopiero w latach 90., od 2003 roku Unia Europejska wprowadza całkowity zakaz używania związków kadmu i ołowiu w elementach budowlanych i samochodach osobowych.
Czynniki chemiczne O tyle jest to istotne, że ołowiu i kadmu używano jako stabilizatora do PCV w profilach okiennych. Zgodnie z rozporządzeniem Unii Europejskiej 67/548/EWG większość związków kadmu i ołowiu została zakwalifikowana jako: szkodliwa dla zdrowia, trująca, sprzyjająca powstawaniu raka!!! W Zielonej Księdze Komisji UE obecnie jedyną zalecaną alternatywą dla stabilizatorów ołowiowych i kadmowych są stabilizatory wapniowo-cynkowe.
Substancja szkodliwa Rozpuszczalniki: benzen, dwuchloroetan, toluen, ksylen Formaldehyd Dwutlenek węgla (CO 2 ) Tlenek węgla (CO) Czynniki chemiczne Pochodzenie Farby, lakiery, żywice, politury, środki czyszczące, kleje, lepiki, papy Kleje, lepiki, lakiery, płyty paździerzowe, pianki, meble, papy Urządzenia grzewcze, piec gazowy powietrze wydechowe i atmosferyczne Powietrze atmosferyczne (pojazdy) paleniska urządzenia grzewcze Wpływ na zdrowie Bóle głowy, podrażnienie błon śluzowych, zaburzenia układu nerwowego, uszkodzenia wątroby i nerek, działania rakotwórcze Podrażnieniami błon śluzowych, stany zapalne dróg oddechowych, bóle głowy, działania rakotwórcze Bóle głowy, zawroty nadciśnienie Zablokowanie transportu tlenu zaburzenia krążeniowo - oddechowe Możliwe stężenia w pomieszczeniach Niebezpieczne Niebezpieczne W normalnych warunkach nie jest niebezpieczne W normalnych warunkach nie jest niebezpieczne
Substancja szkodliwa Tlenki azotu (NO x ) Dwutlenek siarki (SO 2 ) Wielochlorowe dwufenyle, fenol, styren itp. Radon Czynniki chemiczne Pochodzenie Urządzenia grzewcze, piec gazowy, dym tytoniowy, powietrze zewnętrzne Urządzenia grzewcze, piec gazowy, dym tytoniowy, Plastyfikatory, kleje, lepiki, materiały izolacyjne, papy Cegły, kamienie naturalne, gaz ziemny, żużlobeton Wpływ na zdrowie Kaszel, ślinotok, katar nosa, zaburzenia w oddychaniu Podrażnienia błon śluzowych, stany zapalne dróg oddechowych i tkanki łącznej, zapalenie oskrzeli, duszność Bóle głowy, zawroty, senność, uszkodzenia wątroby i nerek, działania rakotwórcze Nudności, zaburzenia żołądkowe, jelitowe, osłabienie, wszystkie inne skutki typowe dla napromieniowania promieniami jonizującymi Możliwe stężenia w pomieszczeniach Niebezpieczne W normalnych warunkach nie jest niebezpieczne Niebezpieczne Niebezpieczne
Grupy materiałowe Czynniki chemiczne Kleje Lepiki Farby Emalie Lakiery Impregnaty Materiały izolacyjne Tworzywa sztuczne 0 5 10 15 Czas (tygodnie) Wymagane jest więc sezonowanie wyrobów w czasie niezbędnym, by z wyprodukowanego materiału wydzieliły szkodliwe substancje. Po upływie tego czasu emisja substancji szkodliwych wydzielanych przez wyrób nie może przekraczać wskaźnika dopuszczalnego stężenia NSD. Czas sezonowania, w zależności od grupy materiałowej wynosi od 3 do 10 tygodni. Okres sezonowania wyrobów w poszczególnych grupach materiałowych wynikających z badań higienicznych
Czynniki chemiczne W utworzonej Centralnej Bazie Danych HIGMAT, zawarto informacje o substancjach chemicznych, których obecność w materiałach budowlanych podlega szczególnym ograniczeniom. Ta powszechnie dostępna baza stanowi zbiór danych zarówno o charakterze informacyjnym, jak i edukacyjnym - http://wis.pol.lublin.pl/kongres3/tom2/33.pdf http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-article-btb1-0002-0047
Czynniki chemiczne Podstawą do właściwego stosowania materiałów, stwarzających potencjalne zagrożenie dla zdrowia, są dokumenty dopuszczające dane produkty do użytku, wydawane przez Państwowy Zakład Higieny oraz informacje producenta o składnikach wyrobu. Należy także bezwzględnie przestrzegać informacji technicznych, dotyczących warunków stosowania i użytkowania danych materiałów.
Źródłem promieniowania są: Zjawiska radiacyjne naturalne pierwiastki promieniotwórcze, zawarte w materiałach budowlanych, promieniowanie kosmiczne przenikające do atmosfery. Niektóre z materiałów budowlanych pochodzenia mineralnego mogą zawierać pierwiastki promieniotwórcze: Th (tor), U (uran), oraz promieniotwórczy izotop K (potas).
Zjawiska radiacyjne Rn - radon jest bezbarwnym gazem bez smaku i zapachu, tworzącym się w produktach przemiany promieniotwórczej radu, toru i uranu. http://www.if.pw.edu.pl/~pluta/pl/dyd/mfj/zal03/nieweglowska/start.htm Źródła promieniowania w otoczeniu człowieka znajdującego się wewnątrz budynku i otrzymywane dawki (K-potas, Ra-rad, Th-tor, Rn-radon), wg. Osieckiej E.: Materiały budowlane- właściwości techniczne i zdrowotne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002
Zjawiska radiacyjne f 1 = 0,00027 S k + 0,0027 S Ra + 0,0043 S Th 1 f 2 S Ra 185 Bq/kg gdzie: S k, S Ra, S Th - wartości stężeń izotopów potasu K- 40, radu Ra-226, toru Th-228 Bekerel [Bq] to jednostka miary radioaktywności w układzie SI (Jednostka pochodna układu SI). Bekerel jest definiowany jako radioaktywność odpowiadająca jednemu rozpadowi jądrowemu na sekundę. Na przykład, jeśli jakieś ciało generuje 1000 cząstek alfa na sekundę w rozpadzie alfa, to jego radioaktywność jest równa 1000 bekereli. http://pl.wikipedia.org/wiki/bekerel
Zjawiska radiacyjne Biorąc pod uwagę zawartość naturalnych pierwiastków promieniotwórczych, krajowe wyroby budowlane możemy podzielić na następujące grupy: wyroby o niskiej zawartości (współczynnik f 1 do 0,35) - materiały budowlane i wyroby z betonu komórkowego z zastosowaniem piasku, z betonu zwykłego, wapienno-piaskowe, z niskoaktywnych surowców mineralnych, takich jak gips i wapno,
Zjawiska radiacyjne wyroby o średniej zawartości (współczynnik f 1 do 0,60) - wyroby z betonów lekkich na kruszywach spiekanych typu keramzytowych, wyroby o podwyższonej zawartości (współczynnik f 1 do 1,0) - wyroby z ceramiki wypalonej, z betonu komórkowego z udziałem popiołów lotnych (pyłów dymnicowych), żużlobetony, fosfogipsy, materiały kamienne - magmowe głębinowe.
Zjawiska radiacyjne Średnie oraz ekstremalne (minimalne i maksymalne) wartości współczynników kwalifikacyjnych niektórych surowców mineralnych, stosowanych do produkcji materiałów budowlanych; 1 wapienie; 2 margle; 3 syderyt; 4 - kamień gipsowy; 5 - bazalt; 6 - granit; 7 - surowce ilaste Krawczyk M.: Promieniotwórczość naturalna materiałów budowlanych. Wymagania i badania kontrolne. Biul. Iinf. o Budown. COIB Materiały Budowlane 1992, nr 8-9, 10
Zjawiska radiacyjne Średnie oraz ekstremalne (minimalne i maksymalne) wartości współczynników kwalifikacyjnych niektórych surowców mineralnych, stosowanych do produkcji materiałów budowlanych; 1 wapienie; 2 margle; 3 syderyt; 4 - kamień gipsowy; 5 - bazalt; 6 - granit; 7 - surowce ilaste Krawczyk M.: Promieniotwórczość naturalna materiałów budowlanych. Wymagania i badania kontrolne. Biul. Iinf. o Budown. COIB Materiały Budowlane 1992, nr 8-9, 10
Zjawiska radiacyjne Średnie oraz ekstremalne (minimalne i maksymalne) wartości współczynników kwalifikacyjnych niektórych wyrobów budowlanych; 1 - beton komórkowy piaskowy, 2 - beton komórkowy popiołowy, 3 - beton zwykły, 4 - keramzytobeton, 5 - cegła i wyroby ceramiczne, 6 - żużlobeton, 7 - cegła silikatowa.
Zjawiska radiacyjne Średnie oraz ekstremalne (minimalne i maksymalne) wartości współczynników kwalifikacyjnych niektórych wyrobów budowlanych; 1 - beton komórkowy piaskowy, 2 - beton komórkowy popiołowy, 3 - beton zwykły, 4 - keramzytobeton, 5 - cegła i wyroby ceramiczne, 6 - żużlobeton, 7 - cegła silikatowa.
Zjawiska radiacyjne Znaczące zagrożenie naszego zdrowia stanowi wydzielanie się radonu (Rn) - gazu szlachetnego, występującego w skorupie ziemskiej. W Polsce radon występuje głównie na terenach południowo-zachodnich kraju, gdzie pojawia się nawet kilkuprocentowe prawdopodobieństwo przekroczenia dopuszczalnego stężenia tego gazu w obiektach budowlanych.
Zjawiska radiacyjne Zmniejszenie infiltracji Ra-226 jest możliwe przez: zaprojektowanie i wykonanie specjalnego systemu wentylacji lub zastosowanie specjalnych filtrów w przypadku klimatyzacji, Specjalny system wentylacji
Zjawiska radiacyjne redukcję napływu radonu do budynku z podłoża gruntowego, przez wykonanie gazoszczelnej izolacji części podziemnej budynku wraz z uszczelnieniem wszelkich otworów, kanałów, szczelin i pęknięć, Bariera mechaniczna przez zastosowanie izolacji gazoszczelnej
Zjawiska radiacyjne usuwanie spod budynku powietrza wraz z gazami gruntowymi, przez obniżenie ciśnienia powietrza w gruncie pod budynkiem lub podwyższenie ciśnienia powietrza w pomieszczeniach piwnicznych. Wytwarzanie podciśnienia pod obiektem
Zjawiska elektrostatyczne Na zdrowie człowieka istotny wpływ wywierają także zjawiska: dotyczące pól elektromagnetycznych związanych z przepływem prądu. Jest to najbardziej odczuwalne w strefach, znajdujących się w pobliżu urządzeń elektroenergetycznych o wysokim napięciu, jak np. w bezpośredniej bliskości linii wysokiego napięcia, czy stacji transformatorowych. związane z elektrycznością statyczną.
Zjawiska elektrostatyczne Nad domami na os. Długim w Kamionkach koło Kórnika zlokalizowana została w odległości 20 m od zabudowań największa w Europie linia wysokiego napięcia podtrzymywana na 70-metrowych słupach, o mocy przesyłowej (2x220kV i 2x400kV). http://www.kamionki.net Kraje europy zachodniej już od dawna zabroniły lokalizowania takich linii w pobliżu zabudowań ludzkich, np. w Niemczach kilkukrotnie mniejsze linie 110 kv, nie mogą być lokalizowane bliżej niż 400 m od zabudowań. W sytuacjach, gdy nie można ominąć terenów zasiedlonych stosuje się technologię kabla podziemnego
Zjawiska elektrostatyczne Według specjalistycznych źródeł, promieniowanie elekromagnetyczne z dużych linii energetycznych ma znaczący wpływ na zwielokrotnienie występowania białaczki u dzieci. Eksperci w dziedzinie zdrowia opracowali specjalny, niezależny od branży energetycznej raport, wskazujący na poważne zagrożenia zdrowia i życia osób mieszkających w pobliżu linii wysokiego napięcia. Raport został opublikowany i jest dostępny na stronie http://www.bioinitiative.org/report/index.htm
Zjawiska elektrostatyczne Parlament Europejski w kwietniu 2009 jednogłośnie przyjął rezolucję, która wskazuje na poważne zagrożenie związane z promieniowaniem elektromagnetycznym - www.europarl.europa.eu/sides Parlament Europejski w kwietniu 2009 jednogłośnie przyjął rezolucję, która wskazuje na poważne zagrożenie związane z promieniowaniem elektromagnetycznym - www.europarl.europa.eu/sides
Zjawiska elektrostatyczne Miejscami, w których szczególnie należy dbać o ochronę przed elektrycznością statyczną, są: budynki i tereny z występującymi mediami łatwo zapalnymi i wybuchowymi, miejsca, w których znajduje się dużo urządzeń elektronicznych, narażonych na wyładowania elektrostatyczne, np. szpitalne sale operacyjne, sale komputerowe w bankach lub poligrafii itd.
Zjawiska elektrostatyczne Elektryzacja statyczna materiałów budowlanych (najczęściej, ale nie tylko, z grupy tworzyw sztucznych) następuje na drodze kontaktowotarciowej, czyli : w sytuacjach, w których materiały poruszają się, trą o siebie, umożliwiając rozdział ładunków. Na zdrowie człowieka bezpośrednio wpływa wytwarzane pole elektryczne, ale i zmiany jonizacji powietrza, powodujące zaburzenia indywidualnych bioprądów organizmu.
Zjawiska elektrostatyczne Zjonizowane powietrze (o zachwianej dysproporcji jonów dodatnich i ujemnych) może oddziaływać na zdrowie poprzez: wzrost pobudzania receptorów oskrzelowych i płucnych, zmiany potencjału krwi, kontaktującej się ze zjonizowanym powietrzem w pęcherzykach płucnych, co wpływa w efekcie na funkcjonowanie układu wewnątrzwydzielniczego, zmiany błon śluzowych dróg oddechowych, co wywołuje zmiany w ruchach rzęskowych płuc.
Zjawiska elektrostatyczne Współczesny człowiek żyje w świecie naszpikowanym urządzeniami elektronicznymi, które emitują różnego typu promieniowanie. Do takich urządzeń zaliczyć możemy m.in.: telefony komórkowe, radiofonię cyfrową, radary lotnicze.
Czynniki biologiczne Zanieczyszczenia, które mogą wystąpić w zamkniętych pomieszczeniach, to najczęściej skażenia, wywołane przez: grzyby pleśniowe i drobnoustroje, rozwijające się na pożywce z materiałów budowlanych. Mogą one stanowić zagrożenie samo w sobie, mogą też wydzielać szkodliwe dla zdrowia substancje, czyli różnego typy toksyczne produkty przemiany materii - mykotoksyny.
Czynniki biologiczne Grzyby pleśniowe i drobnoustroje potrzebują "przyjaznego klimatu, a mianowicie: zawilgocony materiał budowlany (powierzchniowo lub wgłębnie), podwyższona temperatura powietrza między 20 C a 25 C, ograniczona wymiana powietrza wewnętrznego, wilgotność względna otoczenia RH powyżej 60%, to dla nich idealne warunki do rozwoju.
Czynniki biologiczne Szacuje się, że 30% problemów zdrowotnych, związanych z jakością powietrza wewnętrznego, jest wynikiem reakcji organizmu na obecność grzybów pleśniowych. Te problemy zdrowotne mogą mieć różną postać. Do najczęściej spotykanych należą: infekcje (grzybice), alergie (katar, zapalenie spojówek, gardła, astma oskrzelowa oraz alergiczne zapalenie płuc), mykotoksykozy (zatrucia mykotoksynami).
Czynniki biologiczne Produkty metaboliczne grzybów, mykotoksyny, mogą mieć działanie: kancerogenne (rakotwórcze), immunotoksyczne (nadmiernie pobudzające lub obniżajace układ odpornościowy), neurotoksyczne (uszkodzenie układu nerwowego), mutagenne (trwałe i dziedziczne uszkodzenia genetyczne), teratogenne (potworotwórcze).
Czynniki biologiczne Najbardziej niebezpieczne dla zdrowia są grzyby z rodzajów: Penicilinum, Aspergillus, Cladosporium, Stachybotrys, Ascomycetes, Fungi imperfecti.
Czynniki biologiczne Niektóre grzyby występujące w pomieszczeniach wytwarzają mykotoksyny, stanowiące grupę wtórnych metabolitów pleśni, a które z kolei mają ostre działanie rakotwórcze. Przede wszystkim są to grzyby z rodzaju: Cladosporium, Penicillium, Aspergillus Alternaria.
Czynniki biologiczne Do mykotoksyn wywołujących działanie mutagenne, karcinogenne i teratogenne w organizmie człowieka należą: aflatoksyny, ochratoksyny, trichotecyny, fumonisyny. Jedną z najsilniejszych znanych trucizn jest aflatoksyna. Jej działanie zostało dokładnie przebadane. Aflatoksyna wytwarzana jest przez pleśń Aspergillus i Penicillium.
Kolonia Penicillium na powierzchni pomarańczy (http://www.mycology.adelaide.edu.au/gallery/photos/pen1.html) Kolonia grzyba Aspergillus flavus. (http://www.mycology.adelaide.edu.au/fungal_descriptions/hyphomycetes_(hyaline)/aspergillus/flavus) www.ipm.iastate.edu http://www.wellsphere.com Fot. Krzysztof Karolczyk /AG Aflatoksyna B2 ; C17H14O6; silnie muta- i teratogenna, rozkłada się dopiero w ok. 300 o C. (http://www.gronkowiec.pl/aflatoksyna.html)
Czynniki biologiczne Aby ocenić, w jakim stopniu dane środowisko (budynek czy poszczególne pomieszczenia) jest zainfekowane grzybami, trzeba określić poziom zanieczyszczenia aerozolem grzybowym. Za niedopuszczalną uważa się w fachowej literaturze obecność w powietrzu takich grzybów jak: Stachybotrys, Aspergillus.
Czynniki biologiczne Miejscami szczególnie narażonymi na zagrzybienie są powierzchnie zawilgoconych: ścian, stropów i podłóg, naroża pomieszczeń, w których występuje zmniejszona cyrkulacja powietrza (przy podwyższonej wilgotności względnej powietrza oraz skraplającej się na powierzchniach ścian parze wodnej).
Czynniki biologiczne Rozwojowi grzybów często towarzyszy obecność roztoczy oraz charakterystyczny, nieprzyjemny zapach. Czasami grzyb po prostu widać - występuje on pod postacią widocznych plam (o kolorze zielonkawym, brunatnym, a nawet czarnym).
Czynniki biologiczne W ostatnich latach pojawił się zupełnie nowy problem rozwoju mikroorganizmów wewnątrz instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych budynków, które, razem z przepływającym powietrzem, mogą przemieszczać się do wszystkich pomieszczeń. Tak więc ogromnie istotne jest utrzymywanie wszystkich instalacji w odpowiednim stanie higienicznym.
Zagadnienia cieplno-wilgotnościowe Problemy wilgotnościowe pomieszczeń mieszkalnych i biurowych wynikać mogą z następujących czynników: zawilgocenia materiałów budowlanych w wyniku nieskutecznej hydroizolacji lub ewentualnego jej uszkodzenia czy też technicznego zużycia, natomiast w obiektach o kilkudziesięcioletnim okresie użytkowania nawet jej braku (izolacje tego typu stosuje się powszechnie dopiero od I Wojny Światowej)
Zagadnienia cieplno-wilgotnościowe parametrów technicznych przegrody tj.: współczynnik przenikania ciepła przegrody "U", rozkład ciśnień pary wodnej w przegrodzie (wskazujący na ewentualne wystąpienie strefy kondensacji), zawilgocenia w wyniku działalności codziennej użytkowników budynku tj.: gotowanie posiłków, kąpiele, suszenie ubrań, brak wentylowania pomieszczeń w ciągu dnia, itd.
Zagadnienia cieplno-wilgotnościowe Kondensacja pary wodnej w przegrodzie ma istotny związek z warunkami użytkowania pomieszczeń. Należy utrzymywać w nich na odpowiednim poziomie zarówno temperaturę powietrza (+20) C, jak i wilgotność względną powietrza RH= 55%. Parametry termiczne przegrody mają wpływ na możliwość wystąpienia, oraz skalę wykroplenia wody z pary wodnej na jej powierzchni oraz na powierzchni przedmiotów wyposażenia (jest to tzw. temperatura punktu rosy).
Zagadnienia cieplno-wilgotnościowe Zawartość pary wodnej w powietrzu może się zmieniać, przy czym maksymalna wilgotność powietrza zależy od ciśnienia atmosferycznego i temperatury. Przy kontakcie powietrza wilgotnego z chłodnymi powierzchniami, po ochłodzeniu powietrza w warstwie przyściennej, poniżej temperatury punktu rosy, następuje wykroplenie się pary wodnej na ścianach.
Zagadnienia cieplno-wilgotnościowe W typowym mieszkaniu lat 50. - 80., w wielu miejscach występowały stosunkowo chłodne powierzchnie ścian i okien (w wyniku wysokiego "U" i mostków termicznych). Nieszczelne okna powodowały stosunkowo intensywną wymianę powietrza, a przez to wyprowadzenie nadmiaru pary wodnej na zewnątrz. Program modernizacji (ociepleń ścian, stropów nadpiwnicznych, stropodachów) spowodował polepszenie termoizolacyjności przegród, podnosząc temperaturę na wewnętrznych powierzchniach przegród.
Zagadnienia cieplno-wilgotnościowe Przy wymianie stolarki na znacznie bardziej szczelną, zmniejszają się przepływy powietrza, co z kolei zwiększa jego wilgotność. Wprowadzone indywidualne rozliczenie kosztów energii cieplnej ("podzielniki ciepła", termozawory) często skłaniają użytkowników budynku do oszczędności, a oszczędzać można, obniżając temperaturę powietrza wewnętrznego. To jednak jeszcze bardziej zwiększa wilgotność względną powietrza.
Zagadnienia cieplno-wilgotnościowe Można więc powiedzieć, że w praktyce modernizacja energetyczna mieszkań stworzyła warunki, sprzyjające występowaniu kondensacji pary wodnej w miejscach lokalnego zmniejszonego oporu cieplnego, na powierzchniach tzw. "mostków cieplnych". Mostki cieplne można wykryć dzięki badaniu przegród z użyciem kamer termowizyjnych.
Zagadnienia cieplno-wilgotnościowe Zaleca się także przeprowadzenie próby szczelności powietrznej, polegającej na pomiarze przepływu powietrza przez obudowę budynku z zewnątrz do środka lub z wewnątrz do środowiska zewnętrznego. Fot. K. Kurtz
Wentylacja Niezwykle istotna w świetle przedstawionych problemów cieplnych i wilgotnościowych jest poprawna wentylacja poszczególnych pomieszczeń. Skuteczność działania wentylacji zależy od tego, ile świeżego powietrza napływa do pomieszczenia i ile zużytego powietrza jest z niego wyprowadzane.
Wentylacja Powietrze napływa przez okna oraz przez specjalne otwory napływu świeżego powietrza, znajdujące się zarówno w przekrojach okiennych, jak i w ścianach. Przyjmuje się, że w ciągu 1 godz. każda osoba potrzebuje 20 m 3 świeżego powietrza, tyle też zużytego powietrza powinno być z pomieszczenia wyprowadzone.
Wentylacja Wg Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz.U. Nr 75, poz. 690) Dział I. Przepisy ogólne. W budynku mieszkalnym, zamieszkania zbiorowego i budynku użyteczności publicznej współczynnik infiltracji powietrza dla otwieranych okien i drzwi balkonowych powinien wynosić nie więcej niż 0,3 m 3 /(m h dapa 2/3 ), z zastrzeżeniem 155 ust. 3 i 4 rozporządzenia.
Wentylacja Aby spełnić wymagania przepisów, dostarczając okna do budynków wielorodzinnych należy ze szczególną uwagą uwzględniać zalecenia projektów wentylacji grawitacyjnej, grawitacyjnej wspomaganej lub mechanicznej wywiewnej, wskazujące które okno spełnia w danym przypadku funkcję wentylacyjną i musi być wyposażone w nawiewnik powietrza. W przypadku wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej wszystkie dostarczane okna muszą pozostać szczelne.
Oddziaływania wibracyjne i hałas Hałas, to dźwięk uciążliwy, szkodliwy a nawet niebezpieczny dla zdrowia. Negatywnie wpływa na nasze samopoczucie, szczególnie gdy oddziałuje w długim czasie. W skrajnych przypadkach prowadzi do uszkodzenia słuchu a nawet do całkowitej utraty. Ruch uliczny, jako źródło hałasu [www.kolumber.pl] Winda, jako przykład wibracji [www.tycon.pl]
Oddziaływania wibracyjne i hałas Hałas powodujący dolegliwości bólowe zawiera się w przedziale od 130 do 140 db. Źródłem hałasu są min.: głośna muzyka - hałas rzędu 80 do 100 db, hałas miejski - osiąga natężenie ok. 75 db, rozmowa - hałas rzędu 40 do 60 db, szum lasu - hałas rzędu ok. 10 db.
Oddziaływania wibracyjne i hałas Zbyt głośne dźwięki prowadzą do irytacji i zmęczenia, czego konsekwencją jest np. spadek wydajności pracy a nawet stres. Zapobieganie powstawaniu hałasu jest możliwe przez zastosowanie odpowiednich rozwiązań konstrukcyjnomateriałowych, zarówno przegród pionowych i poziomych budynku jak i ekranów odgradzających obiekt od hałasu miejskiego.
Oddziaływania wibracyjne i hałas Poziom dźwięku w pomieszczeniach przeznaczonych na dłuższy pobyt ludzi jest regulowany przez normy przedmiotowe. Wynosi on w zależności od rodzaju pomieszczenia: w czasie dnia od 35 do 45 db, w ciągu nocy od 30 do 40 db.
Posumowanie Problem chorego budynku - SBS, coraz częściej wymusza na projektantach tworzenie obiektów budowlanych o harmonijnym połączeniu: funkcji, trwałości, stosowania nie zagrażających zdrowiu człowieka, podlegających recyclingowi materiałów budowlanych i technologii, przy tym niskich "globalnych" kosztów (inwestycja, eksploatacje, unicestwienie). W tym kontekście pojawia się nazwa "green building" GB (zielony budynek).
Treść opracowania zaczerpnięta z publikacji dr inż. Błażeja Zgoły (Instytut Konstrukcji Budowlanych, Politechnika Poznańska) Syndrom chorego budynku cz.1 i 2 http://www.muratorplus.pl/technika/konstrukcje/syndrom-chorego-budynku-cz-1_57547.html http://www.muratorplus.pl/technika/konstrukcje/syndrom-chorego-budynku-cz2_57552.html Literatura 1. Osiecka E.: Materiały budowlane - właściwości techniczne i zdrowotne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002 2. Mniszek W., Rogiński J.: Wady konstrukcyjne budynków przyczyną zagrzybienia pomieszczeń. Wyższa Szkoła Zarządzania Ochrona Pracy w Katowicach