Tematy i zakres treści nauczania na rok szkolny 2014/2015 Wiedza o społeczeństwie (zakres podstawowy) (2 godziny tygodniowo) klasa: IV Technikum Temat Lp. Zakres treści Pojęcia i zagadnienia Zakres podstawowy Zakres ponadpodstawowy organizacyjna Jednostka a społeczeństwo Pojęcie i typologia grup społecznych Rodzina jako podstawowa grupa społeczna Środowisko lokalne jako mała ojczyzna 1. - program nauczania, - przedmiotowy system oceniania, - standardy egzaminacyjne z wiedzy o społeczeństwie. 2. - czynniki determinujące życie społeczne - proces socjalizacji - role społeczne - więzi społeczne 3. - cechy grupy społecznej - rodzaje grup społecznych 4. - funkcje rodziny - problemy współczesnej rodziny - relacje prawne pomiędzy członkami rodziny 5. - pojęcie i typy środowiska lokalnego - przemiany, problemy i szanse - zna zakres programu nauczania, - zna przedmiotowy system oceniania, - zna standardy egzaminacyjne z wiedzy o społeczeństwie, - zna strukturę i wymagania egzaminu maturalnego. - definiuje znaczenie pojęć: istota społeczna, socjalizacja, - ukazuje podstawowe potrzeby ludzkie. - wyjaśnia znaczenie pojęć: zbiorowość, grupa społeczna, - przedstawia charakterystyczne cechy zbiorowości i grupy społecznej. - wyjaśnia znaczenie pojęć: rodzina, patologia społeczna, małżeństwo, konkordat, intercyza, - przedstawia charakterystyczne funkcje rodziny. - wyjaśnia znaczenie pojęć: społeczność lokalna, migracja, społeczeństwo masowe, - określa rodzaje społeczności lokalnej. - uzasadnia, że człowiek jest istotą społeczną, - interpretuje wybrane role społeczne. - rozróżnia klasyfikację grupy społecznej, - ukazuje proces tworzenia stosunków i zależności w zbiorowościach społecznych. - analizuje przyczyny degradacji rodziny we współczesnym świecie. - ukazuje szanse rozwoju społeczności lokalnej. 1
Naród i tożsamość narodowa Struktura życia Prawidłowości życie Problemy etyczne współczesnego świata Między ładem a konfliktem społecznym życie społeczne we współczesnym świecie człowiek w społeczeństwie społeczności lokalnej 6. - pojęcie narodu - czynniki kształtujące naród - pojęcie tożsamości narodowej - postawy związane z tożsamością narodową - mniejszości narodowe w Polsce 7. - pojęcie społeczeństwa i struktury społecznej - koncepcje struktury społecznej - elementy struktury społecznej 8. - wartości społeczne - normy społeczne - wrażliwość społeczna - postawy społeczne 9. - aborcja - eutanazja - prawa jednostki - ochrona środowiska - prawa zwierząt 10. - pojęcie ładu - czynniki kształtujące ład społeczny - przyczyny konfliktów społecznych - rodzaje konfliktów społecznych - sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych 11. 12. - wyjaśnia znaczenie pojęć naród, świadomość narodowa, patriotyzm, nacjonalizm, kosmopolityzm, rasizm, - omawia współczesne czynniki budujące poczucie tożsamości narodowej. - wyjaśnia pojęcia: społeczeństwo, struktura społeczna, klasa społeczna, - omawia koncepcje struktury społecznej. - wymienia rodzaje norm społecznych i podaje ich przykłady, - charakteryzuje poszczególne normy społeczne - wyjaśnia znaczenie pojęć: sprawiedliwość, etyka, aborcja, eutanazja, prawa. - wyjaśnia pojęcia: ład społeczny, konsensus, negocjacja, mediacja, arbitraż, - podaje przyczyny konfliktów społecznych i rozróżnia ich rodzaje. - ocenia przyczyny ksenofobii występującej w Polsce na przestrzeni wieków, - wymienia mniejszości narodowe zamieszkujące Polskę. - charakteryzuje elementy struktury społecznej. - wymienia i omawia postawy związane z życiem społecznym. - odróżnia sprawiedliwość wyrównawczą od rozdzielczej, - charakteryzuje główne problemy moralne współczesnego świata. - podaje sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych. Instytucje 13. - pojęcie instytucji społecznej - wymienia zadania instytucji w - określa skuteczność instytucji społecznych. 2
społeczne i ich rola w społeczeństwie Społeczeństwo polskie i jego problemy Kultura jako podstawa życia oraz jej przemiany. Subkultury młodzieżowe Wspólnota kulturowa narodów Europy Społeczeństwo obywatelskie - funkcje i zadania instytucji w społeczeństwie - rodzaje instytucji społecznych 14. - struktura demograficzna, zawodowa i warstwowa - poziom wykształcenia - przyczyny bezrobocia ubóstwa - pojęcie i rodzaje patologii społecznych - sposoby przezwyciężania problemów społeczeństwa polskiego 15. - pojecie kultury - typy kultury - struktura kultury - kultura wyższa, masowa, narodowa, medialna, alternatywna i kontrkultura 16. - rodzaje subkultur młodzieżowych - wpływ subkultur na rozwój młodzieży 17. - filar antyczny kultury europejskiej, judeochrześcijański oraz celtycko germański 18. - pojęcie i geneza społeczeństwa obywatelskiego - samoorganizujące się społeczeństwo w walce z totalitaryzmem i władzą autorytarną - czynniki warunkujące funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego - ścieranie się interesów grupowych - ochrona interesów grup i jednostek - społeczeństwo obywatelskie w Polsce - pojecie obywatelskiego społeczeństwie. - wyjaśnia znaczenie pojęć: struktura demograficzna, zawodowa i warstwowa, patologia społeczna, resocjalizacja, profilaktyka. - nazywa poszczególne typy kultury, - wykazuje wpływ kultury na życie społeczne. - wyjaśnia pojęcia: subkultura i kontrkultura, - rozróżnia najbardziej charakterystyczne subkultury i omawia je. - wyjaśnia pojęcia: konglomerat, europocentryzm, - omawia i porównuje poszczególne filary kultury europejskiej. - wyjaśnia znaczenie pojęć: społeczeństwo obywatelskie, autorytaryzm, - wyjaśnia genezę społeczeństwa obywatelskiego, - charakteryzuje społeczeństwo w państwach totalitarnych, autorytarnych i demokratycznych - wyjaśnia znaczenie pojęć: interes grupowy, grupa interesu, - wymienia płaszczyzny ścierania się interesów grup - wyjaśnia pojęcia: obywatelskie nieposłuszeństwo, segregacja. - omawia przykłady obywatelskiego - wymienia instytucje państwowe i samorządowe zajmujące się zwalczaniem patologii - omawia współczesne problemy społeczeństwa polskiego. - definiuje pojęcia: globalizacja, neokatechumenat, - charakteryzuje kulturę narodową. - ukazuje zagrożenia dla jednostki i społeczeństwa wynikające z działalności subkultur młodzieżowych. - dokonuje syntezy wspólnych korzeni narodów Europy. - interpretuje konieczność ochrony interesów grup i jednostek - argumentuje, czy obywatelskie nieposłuszeństwo w społeczeństwie demokratycznym jest uzasadnione. 3
kultura życia prawidłowości życia Współczesne doktryny polityczne Demokracja geneza i rozwój, fundamentalne zasady demokracji Formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym Obywatel a władza w systemach totalitarnych i autorytarnych 19. 20. nieposłuszeństwa - przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa 21. - pojęcie ideologii politycznej - pojęcie doktryny politycznej - rodzaje doktryn politycznych 22. - antyczne i chrześcijańskie korzenie demokracji - rozwój demokracji współczesnej - zasada suwerenności narodu - prawa mniejszości - podział i równowaga władzy - pluralizm - wartości demokratyczne - konformizm 23. - bezpośrednie formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym - pośrednie formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym 24. - pojecie systemu totalitarnego i autorytarnego - formy i sposoby ograniczania swobód obywatelskich nieposłuszeństwa, - podejmuje problem oceny społeczeństwa obywatelskiego. - wyjaśnia pojęcia: ideologia, doktryna polityczna, - wymienia podstawowe ideologie i doktryny polityczne, - charakteryzuje poznane ideologie i doktryny polityczne - wyjaśnia pojęcia: demokracja, demokracja stanowa, podmiotowość stanowa, pluralizm, konformizm, praworządność, - ukazuje historyczny rozwój idei demokracji od starożytności do XXI wieku. - wyjaśnia pojęcia: veto ludowe, inicjatywa ludowa, referendum, petycja, - wymienia i omawia podstawowe formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, - charakteryzuje bezpośrednie i pośrednie formy demokracji - wyjaśnia pojęcia: państwo totalitarne, autorytarna, junta, - wymienia najczęściej łamane prawa i wolności w państwie totalitarnym i autorytarnym. - określa i ocenia doktryny polityczne reprezentowane przez ugrupowania zasiadające w obecnym sejmie. - przedstawia typologię form demokracji, - ukazuje tendencje do coraz bardziej powszechnego akceptowania idei demokratycznych. - dowodzi, które z form uczestnictwa obywateli w życiu publicznym zapewniają im największy wpływ na decyzje władz państwowych. - porównuje uprawnienia władzy i obywatela w reżimach totalitarnych i autorytarnych. Obywatel w 25. - pojęcie praw i obowiązków - wymienia i charakteryzuje cnoty - wyjaśnia, jaką rolę odgrywa we 4
społeczeństwie demokratyczny m polityka jako zjawisko społeczne obywatel w społeczeństwie demokratyczny m Geneza oraz pojęcie państwa i władzy państwowej Funkcje współczesnego państwa, formy państwa i jego modele ustrojowe. Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej Struktura organów 26. 27. obywatelskich - płacenie podatków - koncepcje cnót obywatelskich - wzór obywatela - przykłady obywatelskiego działania - pojęcie kultury politycznej - typy kultury politycznej 28. - pojęcie państwa - koncepcje genezy państwa - pojecie władzy - legitymizacja władzy państwowej 29. - funkcja wewnętrzna - funkcja zewnętrzna - forma rządów - reżim polityczny - ustrój terytorialny 30. - pojęcie ustroju państwa - transformacja ustrojowa po 1989 - konstytucja jako nadrzędny akt ustrojowy 31. - zasady prawa wyborczego do sejmu i senatu obywatelskie, które składają się na wzór obywatela w społeczeństwie obywatelskim - wymienia rodzaje kultury politycznej, - przedstawia rys historyczny procesu kształtowania się kultury politycznej, - charakteryzuje poszczególne typy kultury politycznej. - wyjaśnia znaczenie pojęć: państwo, racja stanu, obywatelstwo, władza państwowa, legitymizacja, - omawia różne koncepcje genezy państwa i jego cechy. - wyjaśnia znaczenie pojęć: monarchia, republika, państwo policyjne, liberalne, federacyjne i unitarne, - wymienia główne i szczegółowe funkcje współczesnego państwa. - wyjaśnia znaczenie pojęć: transformacja ustrojowa, realny socjalizm, Porozumienie Okrągłego Stołu, opozycja, NSZZ Solidarność, konstytucja, - przedstawia charakter wydarzeń z lat 1989 1990 rozpoczynających zmiany ustrojowe w Polsce. - wyjaśnia pojęcia: kadencja, mandat, immunitet, droga legislacyjna, expose, współczesnym państwie demokratycznym tolerancja i jakie spory może budzić - wyjaśnia i uzasadnia, jaki typ kultury politycznej dominuje w społeczeństwie polskim. - ukazuje rolę państwa w organizacji społeczeństwa, - ocenia, czy współcześnie możliwe jest zachowanie pełnej suwerenności państwa. - klasyfikuje poszczególne funkcje państwa na podstawie materiałów źródłowych - charakteryzuje współczesne formy ustrojowe wybranych państw. - omawia rys historyczny konstytucji polskich, - omawia zasady prawa konstytucyjnego w Polsce, - charakteryzuje załamanie się realnego socjalizmu w Polsce. - analizuje problem dotyczący ewentualnego ograniczenia immunitetu chroniącego 5
władzy RP władza ustawodawcza Struktura organów władzy RP władza wykonawcza Struktura organów władzy RP władza sądownicza Władza lokalna w Polsce Relacje pomiędzy państwem a Kościołem oraz innymi organizacjami wyznaniowymi w Polsce funkcje i formy państwa ustrój polityczny - posłowie i senatorowie - organizacja izb - funkcje izb - Zgromadzenie Narodowe 32. - organizacja władzy wykonawczej: prezydent RP i Rada Ministrów 33. - podział i funkcje sądów i trybunałów - zasady obowiązujące w sądownictwie polskim - organy kontroli państwowej i ochrony prawa: NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich 34. - tradycje samorządu terytorialnego w Polsce - samorząd gminny - samorząd terytorialny - samorząd wojewódzki 35. - rys historyczny stosunków pomiędzy państwem a Kościołem - konkordat jako umowa regulująca stosunki między Rzeczpospolitą a Kościołem katolickim - kościoły i związki wyznaniowe w Polsce 36. 37. - wymienia podstawowe funkcje parlamentu polskiego, - przedstawia zasady prawa wyborczego - charakteryzuje organy sejmu i senatu i ich działalność. - wyjaśnia znaczenie pojęć: kompetencje prezydenta, prerogatywa, kontrasygnata, wotum nieufności, Rada Ministrów, - przedstawia genezę funkcji prezydenta RP, - omawia zadania Rady Ministrów, - charakteryzuje kompetencje prezydenta. - wyjaśnia pojęcia: kasacja apelacja, lustracja, niezawisłość sędziowska, rzecznik interesu publicznego, NIK, prokuratura, - omawia władzę sądowniczą w Polsce, - charakteryzuje polski wymiar sprawiedliwości. - wyjaśnia pojęcia: samorząd terytorialny, referendum gminne, - omawia zadania i, uprawnienia i sposób podejmowania decyzji przez samorząd gminny, powiatowy i wojewódzki. - wyjaśnia pojęcia: konkordat, związek wyznaniowy, - wymienia i omawia najważniejsze kościoły i związki wyznaniowe w Polsce. posłów i senatorów. - analizuje, jaki charakter wzajemnym relacjom prezydenta i rządu nadaje Konstytucja RP. - uzasadnia, na czym polega zasada instancyjności w postępowaniu sądowym. - uzasadnia znaczenie samorządności i potrzebę decentralizacji we współczesnym świecie. - charakteryzuje relacje między państwem a Kościołem katolickim, - ocenia przemiany ruchu ekumenicznego w Polsce i na świecie na przełomie XX i XXI wieku. 6
Rzeczpospolitej Polskiej Propedeutyka wiedzy o prawie Prawa 38. - pojęcie prawa, przepisu prawnego i normy prawnej - prawo naturalne i stanowione - funkcje prawa - prawo konstytucyjne - administracyjne - cywilne - karne - finansowe - pracy - międzynarodowe prywatne i publiczne - europejskie - kościelne - sposoby publikacji aktów prawnych - język prawny - język prawniczy 39. - pojęcie i cechy praw - generacje praw - geneza i rozwój praw - katalog podstawowych praw - podstawowe dokumenty - system uniwersalny - systemy regionalne - Międzynarodowy Czerwony Krzyż - Ammnesty International - przyczyny łamania praw - skuteczność międzynarodowego systemu ochrony praw - sądy powszechne - Naczelny Sąd Administracyjny - Trybunał Konstytucyjny - Rzecznik Praw Obywatelskich - wyjaśnia pojęcia: prawo, norma prawna, przepis prawny, - wylicza funkcje i zadania prawa, - określa źródła prawa i norm prawnych, - wyjaśnia czym jest prawo - wymienia główne gałęzie prawa, - rozróżnia i charakteryzuje poszczególne gałęzie i dziedziny prawa - przedstawia sposoby publikacji norm prawnych, - klasyfikuje akty prawne według rangi. - przedstawia sposoby publikacji norm prawnych, - klasyfikuje akty prawne według rangi. - wyjaśnia pojęcie prawa i wymienia ich naturalne cechy, - rozróżnia trzy generacje praw i wyjaśnia jakie prawa zawierają, - przedstawia i charakteryzuje tradycyjny katalog praw - wymienia instytucje państwowe, powołane do ochrony praw, - charakteryzuje działalność organizacji pozarządowych w Polsce. - charakteryzuje główne systemy prawa; prawo stanowione, zwyczajowe i religijne, - ocenia, na czym polega konflikt między prawem naturalnym a stanowionym - uzasadnia znaczenie prawa międzynarodowego publicznego w obecnym świecie, - wyszukuje odpowiednie przepisy prawa z tekstów źródłowych. - ocenia Konstytucję 3 Maja po kątem praw, - rozróżnia dwa systemy ochrony praw - charakteryzuje działalność organizacji systemu międzyrządowego, - poddaje ocenie karę śmierci, analizuje teksty źródłowe i argumentuje swoją opinię, - ocenia, czy w Polsce przestrzegane są prawa. 7
prawo regulatorem życia prawa Proces integracji Polski z Unią Europejską Polska w innych instytucjach integracji europejskiej Integracja militarna w ramach NATO Polska w systemie ONZ 40. 41. - Organizacje pozarządowe w Polsce. 42. - pojęcie i formy procesów integracyjnych - rys historyczny integracji europejskiej po II wojnie światowej - filary współpracy UE - organy UE - droga Polski do UE 43. - Polska w Radzie Europy - Polska w Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej - Regionalne inicjatywy integracji i współpracy międzynarodowej: Grupa Wyszehradzka, CEFTA, Inicjatywa Środkowoeuropejska, Rada Państw Morza Bałtyckiego, Trójkąt Weimarski 44. - podstawa prawna NATO - podstawowe zasady sojuszu - struktura organizacyjna NATO - proces przystąpienia Polski do NATO 45. - geneza, struktura i funkcje ONZ - działalność ONZ - udział Polski w pracach ONZ - wyjaśnia znaczenie pojęć: integracja, procesy integracyjne, - wymienia główne filary integracji i organy UE, - omawia genezę integracji europejskiej. - wyjaśnia pojęcie : akredytacja, - wymienia organizacje europejskie i regionalne inicjatywy integracji i współpracy międzynarodowej i omawia ich działalność. - wyjaśnia pojęcia: integracja militarna, NATO, - wskazuje na mapie państwa wchodzące w skład NATO, - omawia podstawę prawną NATO i jego strukturę organizacyjną. - wyjaśnia pojęcia: państwa Osi, terytoria powiernicze, - wymienia główne cele ONZ, - omawia genezę i strukturę ONZ. - przedstawia działalność organów UE, - charakteryzuje drogę Polski do UE. - charakteryzuje działania Polski w ramach KBWE (OBWE) i Rady Europy, - analizuje wkład Polski w rozwój inicjatyw regionalnych. - przedstawia i ocenia proces przystąpienia Polski do NATO. - analizuje udział Polski w pracach ONZ. 8
Wizerunek Polski i Polaków w świecie Zagrożenia ładu międzynarodow ego oraz systemy bezpieczeństwa we współczesnym świecie Problemy globalne współczesnego świata Drogi rozwiązywania problemów globalnych i syntetyzująca problemy globalne współczesnego świata 46. - miejsce Polonii w społeczności międzynarodowej - czynniki kształtujące stereotypy narodowościowe - obraz Polski i Polaków widziany oczami innych narodowości 47. - polityczne linie podziału świata - przyczyny współczesnych konfliktów zbrojnych - zjawisko międzynarodowego terroryzmu i przestępczości zorganizowane - rola i działalność NATO i ONZ w międzynarodowym systemie bezpieczeństwa - europejski system bezpieczeństwa 48. - problemy społeczno ekonomiczne - problemy cywilizacyjno kulturowe - szanse i zagrożenia wynikające z postępu naukowo technicznego - degradacja środowiska naturalnego 49. - czynniki rozwoju - procesy integracyjne jako szansa rozwoju świata - globalizacja szanse i zagrożenia 50. - projekcja filmu dotyczącego sytuacji politycznej i społecznej w Korei Północnej - wyjaśnia pojęcia: getta etniczne, Polonia, stereotyp, - wyjaśnia procesy emigracyjne Polaków w XIX wieku i ich charakter. - wyjaśnia pojęcia: terroryzm, Cosa Nostra, Camorra, zimna wojna, żelazna kurtyna, - omawia zjawisko międzynarodowego terroryzmu. - wyjaśnia pojęcia: szok przyszłości, technologia informacyjna, dziura ozonowa, efekt cieplarniany, - rozróżnia i omawia najpoważniejsze problemy współczesnego świata. - wyjaśnia pojęcie globalizacja, - wymienia czynniki rozwoju i omawia je. - charakteryzuje najliczniejsze Polonie: amerykańską, brytyjską, francuską, brazylijską i z terenów byłego Związku Radzieckiego. - określa przyczyny współczesnych konfliktów zbrojnych, - porównuje działalność operacji pokojowych w ramach NATO i ONZ. - nakreśla sposoby rozwiązywania problemów poprzez postęp naukowo techniczny. - ocenia proces globalizacji czy proces globalizacji jest szansą czy zagrożeniem dla rozwoju społeczno gospodarczego świata? 9