NIEPUBLICZNE PORADNICTWO PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNE

NIEPUBLICZNE PORADNICTWO PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNE WG DANYCH Z BAZY SYSTEMU INFORMACJI OŚWIATOWEJ (SIO) ZEBRANYCH NA DZIEŃ 30.09. 2007 r. WPROWADZENIE Niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne realizują swoje zadania w oparciu o ustawę z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późniejszymi zmianami). Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej realizując zadanie dotyczące monitorowania poradnictwa, dysponuje danymi sprawozdawczymi z pracy tych placówek od początku ich działalności. Poradnie niepubliczne stanowią alternatywę dla poradni publicznych w systemie wolnorynkowym. Placówki te zapewniają krótszy okres oczekiwania na świadczone przez siebie usługi, a ich oferta jest dostosowana przede wszystkim do zgłaszanych potrzeb klientów. Niepubliczne poradnie wydają opinie na podstawie badań diagnostycznych oraz zapewniają klientom różne formy pomocy bezpośredniej. Z uwagi na odpłatność usług z oferowanej przez nie pomocy korzystają przede wszystkim dzieci dobrze sytuowanych rodziców. Są to głównie mieszkańcy dużych miast. Poniższy raport powstał na podstawie danych uzyskanych z Centrum Informatycznego Edukacji MEN i przedstawia stan niepublicznego poradnictwa psychologicznopedagogicznego na dzień 30.09.2007r. (trzecia wersja danych wczytywanych w okresie od 03.01. do 11.02.2008 r.). Przytoczone dane liczbowe z bazy Systemu Informacji Oświatowej (SIO) dotyczą sieci instytucji, stanu zatrudnienia, form pomocy świadczonej dzieciom, młodzieży, nauczycielom, rodzicom i wychowawcom. Jest to drugie zwarte opracowanie danych o działalności niepublicznego poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego w kraju. Szczegółowe dane ilustrujące działalność niepublicznych poradni w poszczególnych województwach są dostępne w Pracowni Rozwoju Poradnictwa Centrum Metodycznego Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej. 1

1. ROZMIESZCZENIE NIEPUBLICZNYCH PORADNI PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNYCH NA TERENIE KRAJU W roku szkolnym 2006/2007 działało w Polsce 66 niepublicznych poradni psychologicznopedagogicznych wpisanych do rejestru placówek oświatowych, w tym 7 specjalistycznych w siedmiu województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, łódzkim, małopolskim, pomorskim i zachodniopomorskim. Wykaz liczbowy poradni psychologiczno pedagogicznych w poszczególnych województwach przedstawia Tabela 1. Tabela 1. Liczbowy wykaz niepublicznych poradni w poszczególnych województwach Lp. Województwo Liczba poradni niepublicznych w tym poradnie specjalistyczne 1. dolnośląskie 7 1 2. kujawsko-pomorskie 3 1 3. lubelskie 5 1 4. lubuskie 1-5. łódzkie 6 1 6. małopolskie 10 1 7. mazowieckie 12-8. opolskie 1-9. podkarpackie 0-10. podlaskie 2-11. pomorskie 9 1 12. śląskie 1-13. świętokrzyskie 2-14. warmińsko-mazurskie 3-15. wielkopolskie 1-16. zachodniopomorskie 3 1 Ogółem: 66 7 Najwięcej niepublicznych poradni funkcjonowało w województwach: mazowieckim - 12 2

małopolskim - 10 pomorskim - 9 dolnośląskim - 7 łódzkim - 6 Na podstawie dostępnych danych można stwierdzić, że niepubliczne poradnie w niewielkim stopniu uzupełniały sieć publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, których jest 559 na terenie kraju. Liczba niepublicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych stanowiła 10,6% ogólnej liczby działających w kraju poradni psychologicznopedagogicznych (625 publicznych i niepublicznych razem). Liczba specjalistycznych poradni niepublicznych stanowiła 19,4% ogólnej liczby specjalistycznych poradni psychologiczno pedagogicznych (36 publicznych i niepublicznych razem) działających w kraju. II. KADRA NIEPUBLICZNYCH PORADNI PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNYCH Poradnie niepubliczne zatrudniają wykwalifikowaną kadrę specjalistów. Liczbę etatów pracowników pedagogicznych zatrudnionych w niepublicznych poradniach w roku szkolnym 2006/2007 liczoną z obowiązków (z uwzględnieniem wszystkich godzin etatowych i ponad wymiarowych), w podziale na poszczególnych specjalistów, przedstawiono w Tabeli 2. Tabela 2. Struktura zatrudnienia kadry pracowników pedagogicznych poradni Pracownicy pedagogiczni Liczba etatów liczona z obowiązków psycholodzy 21,23 pedagodzy 32,75 logopedzi 8,18 doradcy zawodowi 0,55 socjolodzy 1,22 rehabilitanci 1,84 ogółem 65,77 3

Najwięcej zatrudnionych było pedagogów (32,75 etatu), następnie psychologów (21,23 etatów) i logopedów (8,18 etatów). W dalszej części opracowania (Tabela 3) przedstawiono liczbę dzieci i młodzieży w wieku 0-19 lat przypadającą na jeden etat pracownika pedagogicznego oraz na etat psychologa, pedagoga i logopedy. W celu zobrazowania, jak przedstawiała się liczba etatów z obowiązków ogółem w poszczególnych województwach umieszczono w tabeli również te dane. Tabela 3. Liczba przyjętych dzieci i młodzieży w wieku 0-19 lat przypadająca na etat pracownika poradni niepublicznych w podziale na województwa Liczba Liczba Liczba dzieci przypadająca na etat pracownika Województwo dzieci przyjętych etatów ogółem pedagogiczn ego psychologa pedagoga logopedy dolnośląskie 675 1,99 339,2-630,9 - kujawsko - pomorskie 88 0,02 - - - - lubelskie 497 0,45 - - - - lubuskie 135 0,61 - - - - łódzkie 938 8,43 111,3 267,2 252,2 781,7 małopolskie 623 5,76 108,2 293,9 260,7 498,4 mazowieckie 753 14,19 53,1 177,2 86,8 597,6 opolskie 60 0,24 - - - - podkarpackie 0 0 podlaskie 75 0 - - - - pomorskie 1 565 13,92 112,4 246,5 264,4 978,1 śląskie 204 1,66 122,9 - - - świętokrzyskie 303 3,00 101,0 303,0 303,0 303,0 warmińsko-mazurskie 44 2,23 19,7-37,6 - wielkopolskie 92 0,45 - - - zachodniopomorskie 2 720 12,82 212,2 1 581,4 379,9 1 888,9 ogółem w kraju 8 709 65,77 132,4 410,2 265,9 1 064,7 puste pola w tabeli nie zawierają danych w rozbiciu na poszczególnych specjalistów, ze względu na ułamkowe wartości liczby etatów 4

W analizie nie uwzględniono etatów doradców zawodowych, socjologów, rehabilitantów ze względu na ułamkowe wartości liczby etatów. Zestawienia dokonano w odniesieniu do liczby dzieci i młodzieży przyjętej w poradniach w poszczególnych województwach. Liczba dzieci i młodzieży przyjętej oznacza osoby, którym założono teczki indywidualne lub wpisano imiennie do rejestru. W województwie podlaskim, mimo wykazanej liczby przyjętych dzieci 75, nie wykazano żadnego etatu pracownika pedagogicznego, czego nie da się wyjaśnić na podstawie posiadanych materiałów. W bazie SIO nie są zbierane dane o pracownikach niepedagogicznych w placówkach. Pracownicy niepublicznych poradni przyjęli ogółem 8 709 dzieci i młodzieży. W 66 poradniach wykazano 65, 77 etatów psychologów, pedagogów i logopedów oraz pozostałych, śladowo reprezentowanych pracowników pedagogicznych. Średnio na jednego pracownika pedagogicznego poradni niepublicznej przypadło 132,4 dzieci. Dostępne dane o dzieciach i młodzieży przypadających na etat specjalisty nie są kompletne. Stwierdzić można, że najwięcej dzieci i młodzieży (średnia w kraju = 132,4) przypada na etat specjalistów zatrudnionych w poradniach niepublicznych w województwach: dolnośląskim - 339,2 zachodniopomorskim - 212,2 śląskim - 122,2 pomorskim - 112,4 łódzkie - 111,3 W kraju najwięcej dzieci przypada średnio na etat logopedy - 1 064, następnie psychologa 410,2 dzieci. Liczba dzieci przypadająca na etat psychologa w województwie zachodniopomorskim (1 581,4) jest prawie czterokrotnie wyższa od średniej krajowej, a liczby znacznie niższe od średniej rejestruje się w województwach mazowieckim - 177,2 pomorskim - 246,5. Liczba dzieci przypadająca na etat pedagoga w województwie dolnośląskim (630,9) jest prawie trzykrotnie wyższa od średniej dla kraju, a liczby znacznie niższe od średniej zarejestrowano w województwach: warmińsko-mazurskim - 37,6 mazowieckim - 86,8. 5

Na podstawie danych stwierdzić można, że liczba przyjętych dzieci nie zależy od liczby poradni i wykazywanych etatów (por. Tabela 1), na przykład w województwie: zachodniopomorskim działało 3 poradnie, w których przyjęto 2 720 dzieci, średnia przypadająca na etat wyniosła 212,2 dzieci, łódzkim było 6 poradni, przyjęto w nich 938 osób, średnia na etat - 111,3 pomorskim było 9 poradni, przyjęto 1 565 osób, średnia na etat 112,4 mazowieckim funkcjonowało 12 poradni, przyjęto 753 dzieci, średnia przypadająca na etat - 53,1. W tych województwach, gdzie działała 1 poradnia, liczby przyjętych dzieci i młodzieży także były bardzo zróżnicowane: np. w województwie: śląskim przyjęto 204 dzieci, średnia na etat wyniosła 122,9 lubelskim przyjęto 135 osób, przy obsadzie kadrowej 0,61 etatu, wielkopolskim przyjęto 92 osoby, przy obsadzie kadrowej 0,45 etatu, opolskim przyjęto 60 klientów, przy 0,25 etatu. W trzech ostatnich województwach nie podano liczby osób przypadających średnio na 1 etat pracownika pedagogicznego ze względu na ułamkowe wartości liczby etatów. Zróżnicowanie to najprawdopodobniej wynika z form zatrudniania pracowników pedagogicznych (np. umowa o dzieło), a także czasu poświęcanego przez specjalistów na diagnozę i różne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W przypadku diagnozy istotnym elementem może być jej kompleksowość (tj. wykonywanie wielospecjalistycznej albo niepełnej diagnozy psychologicznej, pedagogicznej lub logopedycznej), a w przypadku pomocy - wybór grupowej bądź indywidualnej formy oraz długość okresu jej udzielania. III. DZIAŁALNOŚĆ DIAGNOSTYCZNA NIEPUBLICZNYCH PORADNI PSYCHOLOGICZNO - PEDAGOGICZNYCH W omawianym okresie sprawozdawczym niepubliczne poradnie prowadziły działalność diagnostyczną, terapeutyczną, profilaktyczną i doradczą. W kraju nadal utrzymywał się niż demograficzny. Liczba dzieci i młodzieży (0-19 lat) wg danych na 31 grudnia 2006 r. wynosiła 8 807 480 1 (o 250 978 mniej niż w ub. roku). 1 Dane z Centrum Informatycznego Edukacji MEN 6

Poradnie niepubliczne przyjęły ogółem 8 709 dzieci i młodzieży, w tym: w mieście 8 390, na wsi 319. Jak widać, zdecydowanie większa liczba klientów korzystała z usług poradnictwa na terenie miast. Rodzaje i liczbę badań diagnostycznych oraz wskaźniki procentowe dzieci i młodzieży objętych badaniami poradni niepublicznych na terenie całej Polski, obliczone w stosunku do ogólnej populacji dzieci i młodzieży w wieku od 0-19 lat, przedstawia Tabela 4. Tabela 4. Liczba przeprowadzonych badań diagnostycznych i odsetek dzieci i młodzieży w wieku 0-19 objętych badaniami Rodzaj badań Liczba badań % dzieci i młodzieży objętych badaniami psychologiczne 3 192 0,036 pedagogiczne 2 957 0,034 logopedyczne 785 0,009 lekarskie 130 0,001 Większy procent dzieci i młodzieży objęto badaniami psychologicznymi i pedagogicznymi (0,03) niż logopedycznymi i lekarskimi. Poniżej przedstawione zostaną w tabelach dwa zestawienia, a mianowicie: - liczbę wykonanych diagnoz psychologicznych, pedagogicznych i logopedycznych w podziale na województwa zobrazuje Tabela 5, - liczbę badań diagnostycznych w poszczególnych grupach wiekowych dzieci i młodzieży zobrazuje Tabela 6. Oba zestawienia pozwalają przyjrzeć się różnym aspektom diagnozowania w niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. 7

Tabela 5. Liczba badań diagnostycznych wykonanych w poradniach niepublicznych w podziale na województwa Województwo Liczba przyjętych dzieci Liczba badań diagnostycznych psycholog. pedagog. logoped. dolnośląskie 675 375 363 46 kujawsko - pomorskie 88 67 83 19 lubelskie 497 331 266 51 lubuskie 135 82 19 50 łódzkie 938 277 233 139 małopolskie 623 394 257 141 mazowieckie 753 185 171 27 opolskie 60 25 19 54 podkarpackie 0 0 0 0 podlaskie 75 110 180 2 pomorskie 1 565 796 928 156 śląskie 204 204 204 26 świętokrzyskie 303 104 100 74 warmińsko-mazurskie 44 21 20 - wielkopolskie 92 27 24 - zachodniopomorskie 2 720 197 90 - ogółem 8 709 3 192 2 957 785 Jak wynika z Tabeli 5 przeprowadzono o 235 więcej diagnoz psychologicznych niż pedagogicznych i czterokrotnie mniej logopedycznych niż psychologicznych. Najwięcej diagnoz psychologicznych wykonano w województwach: pomorskim - 796 małopolskim - 394 dolnośląskim - 375 lubelskim - 331 łódzkim - 277. 8

Najwięcej diagnoz pedagogicznych wykonano w województwach: pomorskim - 928 dolnośląskim - 363 lubelskim - 266 małopolskim - 257 Najwięcej diagnoz logopedycznych wykonano w województwach: pomorskim - 156 małopolskim - 141 łódzkie - 139 Analiza danych pokazuje, że najwięcej różnego rodzaju diagnoz wykonano w województwie pomorskim przy liczbie przyjętych dzieci 1 565, natomiast w województwie zachodniopomorskim, gdzie wykazano największą liczbę przyjętych klientów 2 720, dokonano relatywnie małej liczby diagnoz 90 pedagogicznych i 197 psychologicznych. W województwie podlaskim, gdzie przyjęto tylko 75 osób, wykazano aż 180 diagnoz pedagogicznych i 110 psychologicznych. Zaistniałej sytuacji nie można wyjaśnić w oparciu o posiadane materiały. Tabela 6. Liczba badań diagnostycznych z uwzględnieniem wieku dzieci i młodzieży Rodzaj badań Dzieci do 3 r.ż. Dzieci w wieku przedszkol nym Uczniowie szkół podstawo wych Uczniowie gimnazjów Uczniowie szkół ponadgimnazjal. Młodzież nie ucząca się i nie pracująca Ogółm psychologiczne 38 292 1 368 836 577 81 3 192 pedagogiczne 42 298 1 302 776 491 48 2 957 logopedyczne 52 326 299 66 25 17 785 lekarskie 23 40 41 15 11 0 130 ogółem: 155 956 3 010 1 693 1 104 146 7 064 Jak wynika z powyższych danych, badaniami diagnostycznymi w poradniach niepublicznych objęto : 9

- uczniów uczęszczających do szkół podstawowych 3 010, co stanowi 0,12 %, ogólnej liczby ww. uczniów wynoszącej 2 484 800 2 - uczniów gimnazjów 1 693, co stanowi 0,11 % ogólnej liczby ww. uczniów 1 528 800, - uczniów szkół ponadgimnazjalnych 1 104, co stanowi 0,07 % ogólnej liczby ww. uczniów 1 679 600, - dzieci w wieku przedszkolnym 956, co stanowi 0,07 % ogólnej liczby dzieci w wieku 3-6 lat - 1 438 873, - dzieci do 3 r. ż. 155, co stanowi 0,014 % ogólnej liczby dzieci w wieku do 3 lat - 1 103 643 - młodzież nie uczącą się i nie pracująca 146 uczniów (brak danych statystycznych o liczbie uczniów nie wypełniających obowiązku szkolnego, a uwzględnionych w badaniach poradni). W niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych przeprowadzono najmniej badań diagnostycznych (w stosunku do liczebności populacji) w grupie najmłodszych dzieci do 3 r. ż. i w grupie dzieci w wieku przedszkolnym. Za najbardziej prawdopodobną przyczynę tego stanu należy uznać brak świadomości rodziców i to, że dzieci w wieku przedszkolnym w mniejszym stopniu korzystają z placówek oświatowych (przedszkola), a przez to rodzice nie otrzymują informacji o problemach dzieci od nauczycieli. IV. FORMY POMOCY UDZIELONEJ DZIECIOM I MŁODZIEŻY PRZEZ NIEPUBLICZNE PORADNIE PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNE Sprawozdanie dostarcza danych o pośrednich oraz bezpośrednich formach pomocy psychologicznej i pedagogicznej. Pomoc pośrednia obejmuje opiniowanie, pomoc bezpośrednia - różnego rodzaju zajęcia prowadzone przez pracowników poradni, udział w zebraniach rad pedagogicznych w innych placówkach, wygłaszanie prelekcji i wykładów oraz porady bez badań. 2 Oświata i wychowanie w r szk. 2006/2007, GUS, Warszawa, 2007 10

Formy pomocy pośredniej Kategorie i liczbę opinii wydanych przez niepubliczne poradnie psychologicznopedagogiczne zawiera Tabela 7. W przedstawionych analizach liczba wydanych opinii rozpatrywana jest w odniesieniu do liczby dzieci i młodzieży mającej teczkę indywidualną lub wpisanej do rejestru (8 709). W celu porównania, w Tabeli 7, umieszczono również dane dotyczące działalności publicznych poradni w tym zakresie (liczba dzieci przyjętych przez poradnie publiczne wynosi 940 469). Tabela 7. Zestawienie opinii wydanych przez niepubliczne i publiczne poradnie p-p Kategorie opinii w sprawach Poradnie niepubliczne Liczba opinii % opinii Liczba opinii Poradnie publiczne* % opinii objęcia dziecka pomocą psychologicznopedagogiczną w szkole lub placówce oświatowej 1 513 17,4 97 173 10,3 dostosowania warunków i formy sprawdzianu przeprowadzonego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej do indywidualnych potrzeb ucznia 805 9,2 39 264 4,2 dostosowania warunków i form egzaminu gimnazjalnego do indywidualnych potrzeb ucznia 646 7,4 44 749 4,8 dostosowania warunków i form egzaminu maturalnego lub egzaminu dojrzałości do indywidualnych potrzeb absolwenta 536 6,2 24 368 2,6 wczesnego wspomagania rozwoju dziecka 91 1,04 6 220 0,7 dostosowania warunków i form egzaminu zawodowego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe do indywidualnych potrzeb ucznia objęcia dziecka pomocą psychologicznopedagogiczną w przedszkolu 64 0,7 1 759 0,2 49 0,6 14 627 1,6 inne opinie o przebadanych 629 7,2 104 398 11,1 Ogółem 4 333 49,74 332 558 35,50 * Dane o poradniach publicznych, U. Olesińska, Poradnictwo Psychologiczno- Pedagogiczne w świetle danych sprawozdawczych za rok szkolny 2006/2007 11

Z zestawienia danych wynika, że poradnie niepubliczne w analizowanym okresie sprawozdawczym wydały ogółem 4 333 opinie, co oznacza, że 49,74%, czyli prawie połowa przyjętych dzieci i młodzieży, otrzymała pomoc pośrednią w formie opinii. W porównaniu z poradniami publicznymi wydały relatywnie do przyjętej w poradni liczby osób o 14,24% więcej opinii w sprawach wykazanych w powyższej tabeli. Najczęściej wydawano dzieciom i młodzieży opinie w sprawach: - objęcia dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole lub placówce 1 513, otrzymało je 17,4 % ogółu przyjętych dzieci i młodzieży, - dostosowania warunków i formy sprawdzianu przeprowadzonego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej do indywidualnych potrzeb ucznia 805, otrzymało je 9,2% ogółu przyjętych, - dostosowania warunków i formy egzaminu gimnazjalnego do indywidualnych potrzeb ucznia 646, otrzymało je 7,4% ogółu przyjętych, - inne opinie o potrzebach dzieci 629, otrzymało je 7,2 % ogółu przyjętych, - dostosowania warunków i formy egzaminu maturalnego lub egzaminu dojrzałości do indywidualnych potrzeb absolwenta 536, otrzymało je 6,2% ogółu przyjętych. W sumie niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne wydały 2 051 opinii w sprawach dostosowania warunków i formy sprawdzianów i egzaminów do indywidualnych potrzeb edukacyjnych ucznia. Tę formę pomocy zastosowano w stosunku do 23,55 % ogółu dzieci i młodzieży przyjętych w poradniach niepublicznych. Dzieciom do 3 r.ż. i w wieku przedszkolnym wydano 91 opinii w sprawie wczesnego wspomagania rozwoju i 49 opinii w sprawie objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w przedszkolu - łącznie 140 opinii, otrzymało je więc 1,61% ogółu przyjętych. Stosunkowo dużo opinii, bo 7,22%, dotyczy spraw nie ujętych w kategoriach SIO (inne opinie). Porównanie wybranych form pomocy pośredniej w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno pedagogicznych W publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych w analizowanym roku szkolnym wydano ogółem 494 079 opinii w różnych sprawach (także w takich, jakich nie wykazały 12

poradnie niepubliczne), co przy liczbie przyjętych dzieci i młodzieży 940 469 oznacza, że opinie otrzymało 52,54% osób. Ogółem różnica w procencie wydanych opinii między poradniami publicznymi i niepublicznymi wynosi 2,74% na korzyść poradni publicznych. Porównanie wydanych opinii w sprawie: objęcia dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole lub placówce oświatowej w poradniach publicznych wydano 97 173 opinie, czyli otrzymało je 10,33% ogółu przyjętych dzieci i młodzieży, o 7% mniej niż w poradniach niepublicznych, dostosowania warunków i formy sprawdzianów i egzaminów do indywidualnych potrzeb edukacyjnych ucznia wydano 108 381 opinii, co oznacza, że 11,52% klientów przyjętych w poradniach publicznych skorzystało z tej formy pomocy. Poradnie niepubliczne wydały takie opinie 23,5% uczniów, czyli dwukrotnie więcej. Jest to znacząca różnica. objęcia dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną w przedszkolu w publicznych poradniach wydano 14 627 opinii, otrzymało je 1,6% ogółu przyjętych, natomiast w poradniach niepublicznych wydano je mniejszej procentowo liczbie dzieci 0,6%, wczesnego wspomagania rozwoju wydano 6 220 opinii, otrzymało je 0,7% ogółu przyjętych osób w poradniach publicznych, a w niepublicznych 1,04%, a więc nieznacznie więcej. Procent opinii wydanych dzieciom w wieku przedszkolnym jest niski zarówno w publicznych, jak i niepublicznych poradniach. Ponadto poradnie publiczne wydały 85 657 orzeczeń, do wydawania których poradnie niepubliczne nie mają uprawnień. Formy pomocy bezpośredniej Niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w ramach swoich zadań, realizowały także różnorodne formy pomocy bezpośredniej. Ich działalność w tym zakresie oraz liczbę osób korzystających zarówno z indywidualnej, jak i grupowej pomocy, ilustruje Tabela 8. Dla porównania zawarto w niej również dane dotyczące publicznego poradnictwa. 13

Tabela 8. Liczba osób korzystających z form pomocy bezpośredniej Formy pomocy bezpośredniej prowadzone przez pracowników poradni Liczba osób w niepubl. ppp % Liczba osób w publ. ppp * zajęcia korekcyjno-kompensacyjne 1 452 16,7 31 351 3,3 terapia logopedyczna 878 10,1 94 994 10,1 psychoterapia 189 2,2 12 842 1,4 socjoterapia 41 0,5 11 613 1,2 zajęcia z uczniami zdolnymi 30 0,3 3 594 0,4 terapia dla zagrożonych uzależnieniami 23 0,3 5 314 0,6 zajęcia grupowe aktywizujące do wyboru kierunku kształcenia i zawodu 1 611-209 188 - ćwiczenia rehabilitacyjne 369 4,2 2 322 0,2 inne formy pomocy indywidualnej 962 11,0 104 389 11,1 inne formy pomocy grupowej 3 007-320 338 - indywidualne porady zawodowe na 87 1,0 25 841 2,7 podstawie badań indywidualne porady zawodowe bez badań 69 0,8 22 987 2,4 zajęcia psychoedukacyjne prowadzone w 1 352-181 610 - szkołach i placówkach mediacje i negocjacje 57 0,7 1 781 0,2 porady bez badań 2 217-185 294 - porady po badaniach przesiewowych 109 1,3 124 001 13,2 badania przesiewowe słuchu w ramach programu Słyszę badania przesiewowe wzroku w ramach programu Widzę badania przesiewowe mowy w ramach programu Mówię porady udzielone w Młodzieżowym Telefonie Zaufania % 0-35 898-26 - 12 179-0 - 5 367-41 - 7 258 - ogółem 12 520-1 398 161 - * Dane o poradniach publicznych, U. Olesińska, Poradnictwo Psychologiczno-Pedagogiczne w świetle danych sprawozdawczych za rok szkolny 2006/2007. 14

Ogółem z różnych form bezpośredniej pomocy psychologiczno pedagogicznej w niepublicznych poradniach skorzystało 12 520 dzieci i młodzieży. Najliczniejsza grupa osób uczęszczała na: - zajęcia korekcyjno-kompensacyjne 1 452, co stanowi 16,7 % dzieci i młodzieży przyjętych w poradniach, - terapię logopedyczną 878, czyli 10,1 %, - ćwiczenia rehabilitacyjne 369, czyli 4,2%, - psychoterapię 189, czyli 2,2%. Dość liczną grupę stanowiły również osoby, które skorzystały z innych form pomocy grupowej 3 007 i z indywidualnej 962. Udzielono 2 217 porad bez badań. W grupowych zajęciach aktywizujących do wyboru kierunku kształcenia i zawodu wzięło udział 1 611 osób. Przeprowadzono również zajęcia psychoedukacyjne w szkołach i placówkach dla 1 353 osób. Udzielono 41 porad w Młodzieżowym Telefonie Zaufania. W poradniach niepublicznych nie były prowadzone: badania przesiewowe słuchu programem Słyszę, badania przesiewowe mowy programem Mówię. Porównanie wybranych form pomocy bezpośredniej w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno pedagogicznych W celu przeanalizowania, jaki procent dzieci i młodzieży przyjętych przez poradnie objęto poszczególnymi formami pomocy bezpośredniej, tam gdzie wydawało się prawdopodobne, że daną formę pomocy zastosowano wobec osób, którym założono teczki indywidualne lub wpisano do rejestru, wyliczono procenty, co było konieczne w przypadku dokonywania porównań form pomocy stosowanych w poradniach niepublicznych i publicznych. W omawianym okresie sprawozdawczym w publicznych poradniach w formach pomocy bezpośredniej uczestniczyło 1 398 161 dzieci i młodzieży, a przyjętych przez poradnie było 940 469 osób. Z zajęć korekcyjno - kompensacyjnych skorzystało w poradniach publicznych 31 351 osób, czyli 3,3% dzieci i młodzieży przyjętych przez poradnie. Jest to 5-krotnie mniej 15

niż w poradniach niepublicznych, gdzie w tej formie zajęć uczestniczyło 16,7% ogółu przyjętych. Porównanie danych z poradni publicznych i niepublicznych wskazuje na duże zapotrzebowanie dzieci i młodzieży na zajęcia korekcyjno - kompensacyjne i niemożność zaspokojenia tej potrzeby przez publiczny system pomocy psychologiczno pedagogicznej (szkoły i poradnie). W zajęciach terapii logopedycznej w poradniach publicznych wzięły udział 94 994 osoby, co stanowi 10,1% ogółu przyjętych. W poradniach niepublicznych z pomocy logopedycznej skorzystało także 10,1%, czyli w obu typach poradnictwa wystąpiło takie samo zapotrzebowanie na ten rodzaj pomocy. Innymi formami pomocy indywidualnej w obu rodzajach poradni objęto również taki sam procent klientów - 11%, podobnie zajęciami dla uczniów zdolnych 0,3% oraz 0,4%. Z wielokrotnie większą procentowo liczbą osób prowadzono ćwiczenia rehabilitacyjne w poradniach niepublicznych 4,2%, niż w poradniach publicznych 0,2%, a także psychoterapię (prawie 2-krotnie) odpowiednio 2,2% i 1,4%. Socjoterapią objęto w publicznych poradniach 11 613 osób, to jest 1,2%. Jest to prawie 2-krotnie więcej niż w poradnictwie niepublicznym (0,5%) relatywnie do liczby dzieci i młodzieży przyjętych w poradni. Podobnie wypada porównanie procentowe odnośnie indywidualnych porad zawodowych na podstawie badań poradnie publiczne 2,7%, niepubliczne 1%, indywidualnych porad zawodowych bez badań - 2,4% i 0,8%, a także terapii dla zagrożonych uzależnieniem odpowiednio 0,6% i 0,3%. W poradniach publicznych udzielono 124 001 porad po badaniach przesiewowych, z tej formy pomocy skorzystało 13,2% osób przyjętych. Jest to 10-krotnie więcej niż w poradniach niepublicznych 1,3%. Bardzo liczną grupę dzieci i młodzieży w poradniach publicznych objęto bezpośrednimi formami pomocy indywidualnej - 104 389 i grupowej - 320 338 wskazanymi jako kategoria inne. W sprawozdaniach w tej kategorii umieszczono łącznie 424 727 osób, co stanowi prawie połowę ogółu przyjętych. Podobnie wygląda sytuacja w poradniach niepublicznych, gdzie wykazano odpowiednio 3 007 osób i 962 osoby, razem 3 969, czyli również prawie połowę przyjętych klientów. Te dane mogą sugerować, że oferta bezpośrednich form pomocy w poradniach niepublicznych oraz publicznych jest w miarę ujednolicona. 16

Należy nadmienić, że do sprawozdań liczbowych z SIO dotyczących poradnictwa publicznego dołączane są (nieobligatoryjnie) sprawozdania opisowe nadsyłane przez wizytatorów KO z poszczególnych województw, w których podawane są szczegółowe informacje na temat form pracy poradni, w tym kategorii inne. Wskazane byłoby podobne postępowanie w stosunku do poradni niepublicznych. V. FORMY POMOCY UDZIELANEJ RODZICOM, NAUCZYCIELOM I WYCHOWAWCOM PRZEZ NIEPUBLICZNE PORADNIE W niepublicznych poradniach psychologiczno pedagogicznych z różnych form pomocy korzystali także nauczyciele, rodzice i wychowawcy. Ogółem w zajęciach typu treningi, warsztaty itp. wzięło udział 2 779 osób, a terapią objęto 166 rodzin. Przeprowadzono 373 spotkania, w tym wygłoszono 217 prelekcji i wykładów oraz uczestniczono w 156 zebraniach rad pedagogicznych. Powyższe dane zestawiono w Tabeli 9. Tabela 9. Pomoc udzielona nauczycielom, rodzicom i wychowawcom Uczestnicy zajęć Formy pracy Ogółem Pedagodzy Nauczyciele Rodzice Wychowawcy Inni psycholodzy (w tym placówek szkolni wych. klas) treningi * 190 48 60 73 9 - warsztaty * 2 121 182 1 148 460 10 321 terapie rodzin * * 166 - - 127-39 udział w radach pedagogicznych * * * prelekcje, wykłady * * * 156-139 - 17-217 14 53 113 8 29 Inne formy pracy * 468 35 80 304 5 44 * liczba osób; * * liczba rodzin; * * * liczba spotkań. 17

Porównując powyższe dane z danymi z ub. roku szkolnego stwierdzono, że liczba osób dorosłych, którym specjaliści poradni niepublicznych udzielili wsparcia, zmniejszyła się o 960 osób, czyli prawie o 26% (jedną czwartą), co przy jednoczesnym dwukrotnym wzroście liczby dzieci i młodzieży objętych pomocą świadczy, że pracownicy poradni ukierunkowali swoje działania jeszcze bardziej na różne formy pracy z młodymi klientami. VI. PODSUMOWANIE Porównując aktualne dane liczbowe z informacjami z poprzedniego roku szkolnego należy stwierdzić, że niepubliczne poradnictwo stopniowo rozwija się. W analizowanym okresie funkcjonowało 66 poradni, czyli przybyło ogółem 12 poradni, w tym 3 specjalistyczne. Nastąpił również wzrost kadry specjalistów o 8,7 etatu, najwięcej przybyło psychologów - 3 etaty oraz pedagogów - 2,9 etatu. Znacznie, bo prawie dwukrotnie, wzrosła także liczba przyjętych dzieci i młodzieży (o 4 046). Poradnie niepubliczne w omawianym roku sprawozdawczym wydały 4 333 opinie, czyli prawie połowa młodych klientów skorzystała z tej formy pomocy. Poradnie te wydały dwukrotnie większemu odsetkowi dzieci i młodzieży opinie w sprawach dostosowania warunków i formy sprawdzianu/egzaminu do indywidualnych potrzeb edukacyjnych ucznia niż poradnie publiczne (niepubliczne 23,55%, publiczne 11,71% licząc w stosunku do liczby przyjętych osób). Jest to znacząca różnica. Specjalistyczna kadra objęła różnymi formami bezpośredniej pomocy 12 520 dzieci i młodzieży, tj. ponad trzykrotnie więcej w porównaniu z ub. rokiem. Na podkreślenie zasługuje fakt, że w poradniach niepublicznych 5-krotnie większy procent dzieci wziął udział w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych niż w poradniach publicznych (relatywnie do liczby przyjętych osób) oraz znacznie większy odsetek klientów skorzystał z zajęć rehabilitacyjnych. Bezpośrednie formy pomocy indywidualnej i grupowej zastosowano wobec połowy przyjętych dzieci i młodzieży zarówno w poradniach niepublicznych, jak i publicznych oraz taki sam procent osób (10,1%) objęto zajęciami terapii logopedycznej. Analizując dane dotyczące form pomocy udzielonej rodzicom, nauczycielom i wychowawcom stwierdzono, że liczba osób dorosłych zmniejszyła się o jedną czwartą, co przy jednoczesnym dwukrotnym wzroście liczby młodych klientów, którzy skorzystali ze wsparcia poradni, może świadczyć o jeszcze większym zaangażowaniu i nastawieniu specjalistów na różnorodne formy pracy z dziećmi i młodzieżą. 18

Działalność niepublicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych nie jest konkurencją dla poradnictwa publicznego, lecz stanowi jego uzupełnienie, zwiększając dostęp do możliwości uzyskania specjalistycznej diagnozy (opiniowanie) oraz udziału w różnych formach pomocy bezpośredniej, w tym specjalistycznych zajęciach. Poradnie niepubliczne w większości funkcjonują w dużych miastach. Obserwowany profil usług wiąże się zapewne z tym, że z placówek niepublicznych korzystają głównie dzieci, których rodziców stać jest na wykupienie drogich świadczeń. Są oni gotowi ponosić wydatki na zajęcia wspomagające kształcenie dzieci i na opinie, które ukierunkowują pracę nauczyciela oraz chronią dzieci przed nadmiernymi wymaganiami w szkole i w sytuacji sprawdzianu lub egzaminu zewnętrznego. W bardzo niewielkim stopniu poradnie niepubliczne realizują badania przesiewowe i zajęcia aktywizujące do wyboru kierunku kształcenia. Wydaje się, że te formy pomocy powinny być bardziej popularyzowane w społeczeństwie. Warszawa, 2008 r. Opracowała: Urszula Olesińska Pracownia Rozwoju Poradnictwa 19

Informacja o aktach prawnych: Niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne realizują swoje zadania w oparciu o ustawę z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. z 2004r Nr 256, poz.2572, z późniejszymi zmianami). W szczególności procedura zakładania niepublicznych poradni została określona w art. 82, Rozdział 8. Szkoły i placówki niepubliczne ustawy z dnia 7 września o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 Nr 256, poz.2572, z późniejszymi zmianami). W zakresie opiniowania obowiązuje: Ustawa z dnia 23 sierpnia 2001roku o zmianie ustawy o systemie oświaty, ustawy Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego, ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 111 z dnia 6 października 2001 r. poz. 1194, art 1 b ust 3a i 3b) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 24 kwietnia 2002 zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 46 z dnia 2002r, poz.433, 6 ust. 1a, 1b i 8 ust.1). 20