Najczęściej popełniane błędy - okiem inspektora WIOŚ
Podczas kontroli u serwisantów (w większych firmach) nie stwierdzono aby zaniedbywali oni obowiązku uzyskania certyfikatu dla personelu lub stosownego zaświadczenia o odbytym szkoleniu. 2
Wyjątkową rzadkością wśród kontrolowanych serwisantów są certyfikaty inne jak certyfikaty I kategorii. Na koniec 2017r., na ponad 11600 wydanych certyfikatów (poniżej 500 osób posiadało certyfikaty p. poż i dla rozdzielnic WN), tylko około 50 osób posiadało certyfikaty inne niż I kategorii. Na prawie 3900 wydanych certyfikatów dla przedsiębiorstw ok. 10 zostało cofniętych, a ok. 70 zawieszonych, 20 certyfikatów odwieszono. Na koniec 2018r., na blisko 1600 wydanych certyfikatów (ok. 500 osób posiadało certyfikaty p. poż i dla rozdzielnic elektrycznych i WN), tylko około 150 osób posiada certyfikaty inne niż I kategorii. Na prawie 5400 wydanych certyfikatów dla przedsiębiorstw 7 zostało cofniętych, a ok. 80 zawieszonych, 30 certyfikatów odwieszono. 3
Przepisy prawne. Przepisy wspólnotowe Przepisy krajowe 4
Przepisy wspólnotowe. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1005/2009 z dnia 25 marca 2009 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową (Dz. Urz. UE L 286 z 31.10.2009, str. 1, z późn. zm.). Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 842/2006 (Dz. Urz. UE L 150 z 20.05.2014, str. 195, z późn. zm.). 5
Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniającego dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. UE L 396 z 30.12.2006, str. 1, z późn. zm.) (rozporządzenie REACH). Rozporządzenie (WE) nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń i zmieniające dyrektywę Rady 91/689/EWG i 96/61/WE (Dz. U. L 33 z 4.2.2006, str. 1) (rozporządzenie PRTR). 6
Zgodnie z obowiązującymi przepisami w Unii Europejskiej, rozporządzenie UE uzyskuje moc wiążącą w państwach członkowskich po ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Z tego względu: nie podlega ono publikacji w dziennikach urzędowych państw członkowskich, w żadnym razie krajowy akt normatywny nie może uzależniać stosowania rozporządzenia od jego ogłoszenia w oficjalnym organie promulgacyjnym w danym państwie (orzeczenie ETS w sprawie 40/69 Bollmann). 7
Artykuł 25 rozporządzenia PEiR (UE) nr 517/2014, a wcześniej artykuł 13 rozporządzenia PEiR (UE) 842/2006 oraz art. 29 rozporządzenia PEiR (WE) nr 1005/2009 nakładają na państwa członkowskie obowiązek wdrożenia do krajowego systemu prawnego postanowień rozporządzenia nr 517/2014 poprzez stworzenie takich przepisów prawa krajowego, a zwłaszcza sankcji, które umożliwią skuteczne wprowadzenie w życie postanowień tego rozporządzenia. 8
Sankcje te, w myśl tych rozporządzeń muszą być: skuteczne, proporcjonalne, odstraszające. 9
Przepisy krajowe. Ustawa o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2221). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2018 r. poz. 799 z późn. zm). Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2018 r. poz. 992 z późn. zm.). 10
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1155 z późn. zm). Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. z 2018 r. poz. 1466 późn. zm). Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.U. z 2018 r. poz. 578 z późn. zm). Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (Dz.U. z 2018 r. poz. 296 z późn. zm). 11
Ustawa z dnia 17 lipca 2009r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. z 2018 r. poz. 1271 z późn. zm). Ustawa z dnia 11 maja 2001r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (Dz.U. z 2018 r. poz. 1932). Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. z 2018 r. poz. 143 z późn. zm). Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2017 r. poz. 1121 z późn. zm). Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (Dz.U. z 2018 r. poz. 2268). 12
Stwierdzone uchybienia wynikające z ustawy F-gazowej. Częstym przypadkiem było i jest do dnia dzisiejszego jest niezałożenie lub nieterminowe zakładanie Kart urządzenia, W założonych Kartach urządzenia podawanie niewłaściwych ilości czynnika, (zwłaszcza w sytuacji zamiany masy substancji na ekwiwalent CO2), 13
Stwierdzone uchybienia wynikające z ustawy F-gazowej. Niewykonywanie kontroli szczelności z częstotliwością określoną w rozporządzeniu PEiR 517/2014, w szczególności na styku postanowień rozporządzenia PEiR 842/2006 i rozporządzenia PEiR 517/2014, Brak urządzeń do detekcji wycieków dla instalacji powyżej 500 ton ekwiwalentu CO2 oraz dokumentów potwierdzających skuteczność ich działania. 14
Stwierdzone uchybienia wynikające z ustawy F-gazowej. Nieprzekazanie do BOWOiK rocznego sprawozdania dotyczącego działań związanych z F-gazami i SZWO w terminie do 28 lutego, za rok poprzedni. Niedopilnowanie, aby wpis do Karty Urządzenia (w początkowym okresie obowiązywania ustawy) wykonywany był przez osobę posiadającą stosowny certyfikat dla personelu. Jest już możliwe aby serwisant nie dokonywał wpisów w karcie urządzenia. Znowelizowana ustawa daje możliwość dokonywania wpisów przez użytkownika na podstawie protokołu serwisanta. 15
Inne uchybienia wynikające z przepisów odrębnych. 16
Nieskładanie zbiorczych zestawień informacji o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat, w tym w zakresie emisji SZWO i F-gazów uwalnianych podczas eksploatacji instalacji (w warunkach normalnych jak i awaryjnych). W przypadku serwisantów dotyczy to również ewentualnych różnic w bilansie ilości zakupionych czynników i ilości sprzedanych (uzupełnionych w instalacjach). Wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza ze spalania paliw w urządzeniach stacjonarnych i mobilnych. Wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza w innych procesach (spawanie, lutowanie klejenie itp.). 17
Stawki opłat z reguły rosną o inflację. Jednak w niektórych przypadkach, jak to miało miejsce w przypadku SZWO i F-gazów, wzrost stawek opłat był znaczący. W 2008r. stawka opłaty za HCFC (R-22) wynosiła 3,09 zł za kilogram, a już w 2009r. wyniosła 50 zł za kilogram. Miało to bezpośredni związek z wycofywaniem ze stosowania pierwotnych HCFC w urządzeniach chłodniczych i klimatyzacyjnych. Wprowadzono również wysoką opłatę za SF6, PFC, F-gazy (w 2009r. 25 zł za kilogram). 18
Obowiązek uzyskania pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza (art. 180, art. 220 ustawy Prawo ochrony środowiska) lub zgłoszenia instalacji (art. 152 ustawy). Obowiązek ten dotyczy instalacji stacjonarnych (stanowiska spawalnicze, stanowiska do lutowania, stanowiska do malowania). Z reguły nie dotyczy to instalacji spalania paliw (kotłów) z uwagi na niewielką moc zainstalowaną. Ponadto może być wymagane pozwolenie na wytwarzanie odpadów, pobór wód podziemnych lub powierzchniowych oraz odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi. 19
Podstawowy zakres regulacji prawnych wynikający z ustawy o odpadach dotyczy: Zgody na wytwarzanie odpadów (pozwolenie na wytwarzanie odpadów wymagane jest wtedy, gdy podmiot korzystający ze środowiska wytwarza w instalacji ponad 1 tonę odpadów niebezpiecznych lub 5 000 ton odpadów innych niż niebezpieczne). Zgody na gospodarowanie odpadami - zezwolenia na przetwarzanie odpadów, zbieranie lub transport (obowiązek ten nie dotyczy odpadów transportowanych przez wytwórcę). 20
Przez wytwórcę odpadów rozumie się przez to każdego, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów; wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. 21
Błędy w zakresie ustawy o odpadach. Nieprzekazywanie wytworzonych odpadów podmiotom posiadającym stosowne zezwolenia na gospodarowanie odpadami lub nieprzekazywanie wytworzonych odpadów przy pomocy kart przekazania odpadów. Nieprowadzenie ewidencji wytworzonych odpadów lub prowadzenie niezgodnie ze stanem rzeczywistym. Nieskładanie Marszałkowi Województwa, corocznie, zbiorczego zestawienia danych o rodzajach i ilości odpadów, o sposobach gospodarowania nimi oraz o instalacjach i urządzeniach służących do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. 22
Na podmioty które nie złożyły takiego sprawozdania, podały w nim nieprawdziwe dane lub nie złożyły go w terminie, w zależności od roku w którym nastąpiło to wykroczenie nakładana jest administracyjna kara pieniężna w wysokości 500 zł lub grzywna (do 5000 zł). 23
Ważnymi z punktu widzenia rozporządzenia progami uwolnień są: -1 kg rocznie w przypadku SZWO (CFC, HCFC) i halonów, - 50 kg rocznie w przypadku SF6, -100 kg rocznie w przypadku F-gazów (HFC), -100 kg rocznie w przypadku perfluorowęglowodorów (PFC). 24
Rozporządzenie (WE) nr 166/2006 w sprawie ustanowienia Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń dotyczy głównie operatorów instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego wymienionych w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 sierpnia 2014r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. z 2014r. poz. 1169). Na podmioty wymienione w ww. rozporządzeniu, które nie zgłosiły takich uwolnień do rejestru prowadzonego przez GIOŚ nakładana jest administracyjna kara pieniężna w wysokości 5 lub 10 tysięcy zł. Istotnym jest więc aby serwisanci przekazywali informację tym podmiotom (w prowadzonych przez użytkowników instalacji kartach urządzenia) o ilości uzupełnionego czynnika w instalacjach zawierających SZWO lub F-gazy. 25
Rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH). Rozporządzenie to dotyczy producentów, importerów, wyłącznych przedstawicieli sprowadzających substancje lub preparaty chemiczne (w tym SZWO lub F-gazów) na teren Unii Europejskiej w ilości powyżej 1 tony rocznie. Rozporządzenie dotyczy również producentów i importerów wyrobów które zawierają substancje określone w art. 57 rozporządzenia lub z których następuje zamierzone uwolnienie substancji chemicznych podczas normalnych lub racjonalnie przewidywanych warunków stosowania. 26
Podstawowe obowiązki wynikające z rozporządzenia REACH. Obowiązek rejestracji substancji lub preparatu chemicznego zgodnie z art. 6 lub art. 7 rozporządzenia REACH. Obowiązek sporządzenia kart charakterystyki preparatu niebezpiecznego i przekazywanie ich kolejnym użytkownikom. Przekazywanie informacji w górę i dół łańcucha dostaw: W dół np. o ryzyku związanych z daną substancją, lub niezalecanymi zastosowaniami. W górę np. przekazywanie informacji o nowych niebezpiecznych właściwościach substancji. 27
W niektórych przypadkach mogą mieć zastosowanie postanowienia ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej. Ustawa ta nakłada na producentów i wewnątrzwspólnotowych dostawców towarów w opakowaniach, obowiązek ściągnięcia z rynku tych opakowań oraz ich prawidłowego zagospodarowania (lub poniesienia kosztów takiego działania). Przedsiębiorca rozpoczynający działalność polegającą na wytwarzaniu, imporcie lub wewnątrzwspólnotowym nabyciu produktów w opakowaniach, jest obowiązany bez wezwania złożyć zawiadomienie o tym fakcie marszałkowi województwa, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. 28
Przedsiębiorca może wykonać obowiązki w zakresie odzysku i recyklingu wynikające z ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej : - samodzielnie, - za pośrednictwem organizacji odzysku, - wnosząc stosowna opłatę na rachunek Marszałka Województwa. Małe firmy zapominają o tych obowiązkach. 29
Ustawa o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji. Podmioty korzystające ze środowiska mają obowiązek założyć konto w Krajowej bazie na stronie internetowej Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami http://krajowabaza.kobize.pl i wypełnić on-line formularz raportu o emisji gazów cieplarnianych. Raport należy sporządzić wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 listopada 2016 r. w sprawie wzoru formularza raportu oraz sposobu jego wprowadzania do Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. z 2016r., poz.1877). 30
Informacje zawarte w Krajowej bazie mają być, zgodnie z przepisami ustawy, wykorzystywane na potrzeby statystyki publicznej, systemu opłat za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, systemu bilansowania emisji gazów cieplarnianych, systemu bilansowania i rozliczania wielkości emisji dwutlenku siarki (SO2) i tlenków azotu (NOx) dla dużych źródeł spalania, sprawozdawczości w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej oraz oceny bieżącej jakości powietrza. W przyszłości dane raportowane do Krajowej bazy mają stanowić podstawę do generowania raportów wymaganych na potrzeby wymienionych systemów. 31
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. oraz nowa ustawa z dnia 11.09.2015r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Ustawa ta nakłada na producentów i wewnątrzwspólnotowych dostawców urządzeń będących sprzętem elektrycznym lub elektronicznym (a takimi urządzeniami są urządzenia klimatyzacyjne), wiele obowiązków w tym miedzy innymi: - dokonania wpisu do rejestru, - sporządzania i przedstawiania sprawozdań o ilości i masie wprowadzanego na rynek sprzętu, - sporządzania i przedstawiania sprawozdań o masie zużytego sprzętu zebranego, poddanego przetwarzaniu, odzyskowi, w tym recyklingowi, oraz unieszkodliwianiu 32
- obowiązek zorganizowania do zorganizowania i sfinansowania zbierania, przetwarzania, odzysku, w tym recyklingu, i unieszkodliwiania zużytego sprzętu, - informować użytkowników wprowadzanego przez siebie sprzętu o potencjalnych skutkach dla środowiska i zdrowia ludzi wynikających z obecności składników niebezpiecznych w sprzęcie, - umieszczać w punkcie sprzedaży informacji o punktach zbierania zużytego sprzętu, - przekazać sprzedawcom, zarówno detalicznym jak i hurtowym, informacji o wysokości kosztów gospodarowania odpadami. 33
Ustawa ta nakłada na zakłady przetwarzania zseie obowiązek posiadania instalacji umożliwiającej wyeliminowanie substancji zubożających warstwę ozonową lub fluorowanych gazów cieplarnianych o współczynniku globalnego ocieplenia (GWP) powyżej 15, w tym gazów znajdujących się w piankach i obiegach chłodniczych przez właściwe ich odzyskanie i odpowiednie ich oczyszczenie lub zniszczenie w przypadku przetwarzania urządzeń chłodniczych. 34
Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 28 lipca 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań dla stacji demontażu oraz sposobu demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. 2005 nr 143 poz. 1206 z późn. zm.) Obowiązek nakłada obowiązek usunięcia czynnika chłodniczego z układu klimatyzacyjnego lub zlecenia tej operacji wyspecjalizowanej firmie. 35
Chłodnictwo to nie tylko SZWO i F-gazy to również amoniak i inne czynniki. Instalacje zawierające powyżej 50 Mg amoniaku kwalifikują operatorów instalacji do Zakładów Zwiększonego Ryzyka (ZZR). Do głównych zadań prowadzącego zakład zwiększonego ryzyka w zakresie zapobiegania poważnym awariom, w myśl ustawy Prawo ochrony środowiska, należy: -zgłoszenie zakładu właściwemu organowi PSP (zgłoszenia wymaga także każda istotna zmiana ilości lub rodzaju substancji niebezpiecznej albo jej charakterystyki fizykochemicznej, pożarowej i toksycznej, technologii lub profilu produkcji na 14 dni przed wprowadzeniem zmiany), -sporządzenie programu zapobiegania poważnym awariom i przedłożenie go przed uruchomieniem zakładu, do akceptacji właściwemu organowi PSP. 36
Obniżanie temperatury czynnika w niektórych instalacjach odbywa się w chłodniach z udziałem wody. Wody chłodnicze, zgodnie z definicją ustawy Prawo wodne, są ściekami i wymagają pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ich do wód lub do ziemi. Wody chłodnicze z otwartych układów chłodzenia oraz z zamkniętych obiegów chłodzących mogą być wprowadzane do wód lub do ziemi pod warunkiem, że ich temperatura nie jest wyższa niż 35 C. Również pobór wody podziemnej lub powierzchniowej wymaga pozwolenia wodnoprawnego na ich pobór. 37
Instalacje chłodnicze, klimatyzacyjne i pompy ciepła to także hałas pochodzący z tych instalacji. Dopuszczalne normy hałasu w środowisku określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014 poz. 112). Rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska. 38
W niektórych przypadkach będą miały zastosowanie postanowienia ustawy o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów, w szczególności może to dotyczyć urządzeń zawierających SZWO w instalacjach lub piankach, przywożonych z zagranicy. 39
Dziękuję za uwagę 40