Technologia informacyjna a prawo. Technologia Informacyjna Lekcja 13-14 14
Podstawowe pojęcia Prawo autorskie zajmuje się ochroną twórczych produktów naszego intelektu, takich jak utwory muzyczne, programy komputerowe, utwory plastyczne, literackie itp. Dobra niematerialne to twórcze produkty naszego intelektu, których istnienie nie jest zależne od fizycznego utrwalenia, np. zapisu na dysku w przypadku programu komputerowego
Utwór Utwór jest dobrem niematerialnym. Dla zaistnienia utworu wystarczy zapoznanie się z nim (inaczej ustalenie) w jakikolwiek sposób przez co najmniej jedną osobę. Prawo autorskie chroni utwór od momentu ustalenia (niekoniecznie jest to związane z utrwaleniem go na jakimś nośniku: CD lub kartce papieru) wystarczy napisać program w głowie i wyrecytować go jednej osobie, wówczas możemy mówić o ustaleniu utworu.
Czy kupując płytę CD kupujemy muzykę? Kupując oryginalną płytę CD z muzyką nie nabywamy MUZYKI jako takiej. Nie nabywamy również do niej samej praw autorskich, a jedynie stajemy się posiadaczami fizycznego nośnika z muzyką. Prawa do niej ma tylko autor albo producent. Możemy więc słuchać muzyki bez ograniczeń, możemy skopiować płytę na kasetę, ale tylko na własny użytek. Można odsprzedać kupioną płytę, ale wówczas musimy zniszczyć zrobioną na własny u żytek kopię. Dopóki sami osobno nie nabędziemy praw do dystrybucji utworów nie możemy wydawać cudzej muzyki na płytach CD czy wprowadzać jej do Internetu, tak żeby każdy mógł ją ściągnąć i posłuchać. Takie działanie jest nielegalne i można je nazwać kradzieżą dóbr niematerialnych
Czy prawo autorskie chroni również własność intelektualną osób nieletnich? Prawo autorskie chroni twórczość wszystkich osób niezależnie od wieku, płci i wykształcenia. Prawa do swojego utworu może mieć małoletni a nawet osoba ubezwłasnowolniona. Czy utwór musi być wartościowy, użyteczny lub mieć walor artystyczny? Nie. Nie ma znaczenia wartość utworu, nakład pracy włożony w jego powstanie, jego poziom artystyczny czy naukowy. Istotne jest jedynie aby utwór zawierał piętno twórcy.
Licencja Licencja to umowa, w której autor utworu lub ktoś kto ma do niego prawa autorskie (np. producent oprogramowania), określa warunki na jakich pozwala odbiorcy utworu (np. użytkownikowi oprogramowania) z niego korzystać.
Zawarcie umowy licencyjnej W przypadku programów komputerowych zawarcie umowy licencyjne następuje przeważnie już przez samo odpieczętowanie pudełka z nośnikiem, a więc zdarcie folii z opakowania płyty cd zapieczętowanej zazwyczaj wraz z książeczką licencyjną (licencja celofanowa, ang. Shrink-warp license). W przypadku stron internetowych potwierdzamy zawarcie licencji poprzez kliknięcie odpowiedniego przycisku umieszczonego na stronie WWW.
Licencje nieodpłatne Należy zapoznać się z treścią licencji nieodpłatnej Podstawowe rodzaje licencji darmowych : Freeware Public domain Shareware Adware Postcardware PLP GNU
Licencje darmowe Freeware określenie programu, którego można używać bezpłatnie i bez żadnych ograniczeń, autor nie pobiera opłat za używanie oprogramowania, jednak jego prawa autorskie pozostają nadal w mocy. Nikt nie może wprowadzać żadnych zmian w oprogramowaniu, i może ono być rozpowszechniane tylko w niezmienionej, udostępnionej przez autora formie. Czasami FREEWARE dotyczy tylko użytkowników prywatnych, natomiast w przypadku firm i instytucji, obowiązuje najczęściej opłata licencyjna określona w opcjach programu. Poza tym niektóre programy posiadają też dodatkowo swoją rozbudowaną wersję (PRO) za którą trzeba zapłacić.
Licencje darmowe Public Domain oprogramowanie oddane darmowo na użytek ogółu, jako tak zwane dobro publiczne. Dozwolona jest dalsza dystrybucja takich programów bez zgody właściciela Shareware Autorzy tego typu programów udostępniają bezpłatnie swoje dzieła do testów. Każdy przyszły nabywca, przed podjęciem decyzji o zakupie może gruntownie sprawdzić w działaniu zazwyczaj w pełni funkcjonalną wersję. Częśćtego typu programów ma jednak różnego rodzaju ograniczenia Jakie są najczęściej spotykane ograniczenia?
Ograniczenia SHAREWARE Trialware- program po zainstalowaniu jest w pełni sprawny, działają wszystkie jego komponenty, ale tylko przez określoną ilość czasu od dnia jego zainstalowania w systemie (zazwyczaj 30-90 dni) Po tym okresie program przestaje się uruchamiać i należy go odinstalować.. Program można aktywować zakupując licencję Demo program po zainstalowaniu nie ma żadnych ograniczeń czasowych, ale za to część jego funkcji jest nieaktywna, co pomniejsza jego wartość dla użytkownika, ale daje ogólny pogląd o jego możliwościach. Po zakupie kodu aktywującego program staje się w pełni funkcjonalny.
Ograniczenia SHAREWARE Program po zainstalowaniu jest w pełni sprawny i nie ma ograniczeń czasowych, ale za to ma limit ilości uruchomień (zazwyczaj 100). Program nie ma żadnych ograniczeń czasowych ani funkcjonalnych, jednak co jakiś czas wyświetla nachalne komunikaty z informacją o potrzebie rejestracji programu. Program nie ma żadnych ograniczeń czasowych, funkcjonalnych, ani uruchomieniowych. Autor licząc zwyczajnie na uczciwość użytkownika oczekuje że ten dostosuje się do regulaminu i we właściwym czasie zarejestruje program lub usunie go z systemu
Licencje darmowe Adware to programy za których użytkowanie się nie płaci. Developerzy czerpią zyski z tych programów poprzez umieszczanie w nich reklam. Jeżeli użytkownik jest zadowolony z pracy programu może kliknąć w baner reklamowy i wejść na stronę sponsora programu. Często autorzy umożliają wyłączenie reklam po uiszczeniu drobnej opłaty. Przykład: Opera, FlashGet Postcardware postcardware,, lub cardware to określenie prawnego statusu, pod jakim autor programu rozprowadza swoją aplikację. Wymaga ona aby użytkownik chcący korzystać z jego programu wysłał do autora (tytułem zapłaty) kartkę pocztową, najlepiej z widokiem swego rodzimego miasta, i krótką opinią na temat programu.
Licencje darmowe Powszechna licencja publiczna GNU na jej zasadzie rozpowszechniany jest słynny Linux i darmowe oprogramowanie linuxowe.. Podstawową zasadą jest w niej dostępność dla wszystkich kodu źródłowego i możliwość jego modyfikacji i udoskonalania. Zmodyfikowane programy można rozpowszechniać dalej, ale pod warunkiem dołaćzenia do zmodyfikowanej wersji oryginalnego kodu źródłowego
Multimedia i produkty internetowe Produkt multimedialny to wszelkie cyfrowe technologie i produkty, które pozwalają na swobodne połączenie na jednym cyfrowym nośniku (CD, DVD, dysku twardym), elementów należących do wielu dziedzin (sztuki, nauki, szeroko pojętej informacji) i korzystających z różnych środków wyrazu (słowo, obraz, muzyka, film, itp.). Ważną cechą multimediów jest interaktywność. Jeżeli produkt multimedialny ma charakter twórczy, czyli jest oryginalny i indywidualny, to będzie można uznać go za utwór.
Multmedia Użytkownik korzystający z multimediów przestaje być biernym obserwatorem, tak jak w przypadku tradycyjnych mediów, ma wpływ na końcową formę otrzymanego produktu. Takie współdziałanie nie jest możliwe w przypadku tradycyjnych form korzystania z utworów. Oczywiście łatwość manipulowania utworem, zawartym w produkcie multimedialnym, stwarza tym samym możliwość równie łatwego naruszania praw autorskich.
Multmedia Wśród produktów multimedialnych można wyodrębnić dwie podstawowe grupy (podział ze względu na nośnik, na którym zostały one utrwalone) Disc-based interactive multimedia works należą do nich produkty multimedialne, utrwalone na materialnym nośniku, np. CD-ROM, DVD, VideoCD Transmitted interactive multimedia works nie są uone utrwalone na materialnym nośniku, lecz udostępnione w sieciach komputerowych. Ta kategoria dzieł multimedialnych rozwija się bardzo dynamicznie i powoduje duże problemy prawne (trudno objąć prawem autorskim i licencją utwór który dociera do wszystkich miejsc na świecie)
Odpowiedzialność karna za przestępstwa komputerowe Włamywanie się do komputerów (hacking) Za włamanie się do cudzego komputera (np. Serwera szkolnego) lub przygotowania do włamania grozi do dwóch lat więzienia. (tajemnica korespondencji)
Odpowiedzialność karna za przestępstwa komputerowe Podrzucanie wirusa Za podrzucenie wirusa (nawet dla kawału), jeżeli spowoduje on zniszczenie, zmianę lub uszkodzenie danych grozi do 3 lat pozbawienia wolności (tzw. Przestępstwo przeciwko danych)
Odpowiedzialność karna za przestępstwa komputerowe Kradzież impulsów telefonicznych (phreacking) polega na podłączeniu się do Internetu w taki sposób aby koszty tej czynności ponosił ktoś inny. Phreaking jest przestępstwem telekomunikacyjnym grozi za nie kara do 3 lat pozbawienia wolności
Odpowiedzialność karna za przestępstwa komputerowe Piractwo komputerowe, polega na kopiowaniu i rozpowszechnianiu programów komputerowych pod różnymi postaciami. Za piractwo komputerowe jest przewidziana bardzo surowa kara: pozbawienie wolności do lat 5! Nawet skopiowanie od kolegi programu komputerowego może być uznane za naruszenie prawa, jest to kradzież, której motywem jest uniknięcie opłaty licencyjnej, tak więc zdobycie korzyści majątkowej!
Odpowiedzialność karna za przestępstwa komputerowe Kopiowanie programów zabronione jest instalowanie, pożyczanie programów, kolegom. Wynoszenie programów ze szkoły, pracy. Można przygotować kopię bezpieczeństwa jednak nie można używać jej jednocześnie z oryginałem.
Internet a prawo w praktyce Czy moja strona internetowa jest chroniona prawem autorskim? Tak. Każda strona WWW, która jest wynikiem indywidualnej, twórczej działalności jest chroniona przez prawo. W szczególności ochronie podlegają: elementy graficzne, forma rozmieszczenia informacji na stronie, własne zdjęcia czy klipy wideo Czy moja strona nieukończona internetowa jest chroniona prawem autorskim? Tak. Jeżeli choć jedna osoba zapoznała się z fragmentem naszej strony, jest ona już utworem twórczym i jest chroniona przez prawo autorskie
Przykłady naruszania praw autorskich Naruszeniem praw autorskich będzie likwidacja podpisów zdjęć udostępnionych w ramach darmowej kolekcji na stronie WWW oraz likwidacja cyfrowych znaków wodnych umieszczonych na zdjęciach. Mimo tego iż zdjęcia zostały udostępnione darmowo nie możemy niszczyć umieszczonych na nich podpisów.
Przykłady naruszania praw autorskich Umieszczanie na stronach utworów muzycznych, jeżeli nie posiadamy zgody na rozpowszechnianie ich w Internecie wydanej przez autora lub właściciela praw autorskich, jest łamaniem prawa autorskiego.
Pytania Co grozi za naruszenie praw autorskich do programu lub strony WWW? W razie złamania praw autorskich można żądać od osoby, która to uczyniła: Wykasowania z serwera ukradzionych treści, Wydania uzyskanych korzyści materialnych, albo zapłacenie podwójnej wartości stosownego wynagrodzenia, czyli podwójnej ceny naszego programu, jeżeli ktoś nielegalnie go skopiował, Wynagrodzenia z krzywdę moralną, Domagać się skonfiskowania sprzętu, który przyczynil się do kradzieży (komputer)
Pytania Czy aby strona byłą chroniona potrzebna jest notka COPYRIGHT? Nie, nie ma takiego wymogu, jednak taka notka powinna się znaleźć na stronie.
Pytania Czy aby strona byłą chroniona powinienem ją gdzieś zarejestrować? Nie. Ochrona autorska przysługuje nam bez jakiejkolwiek rejestracji, nie należy jej mylić z ochroną patentową.
Korzystanie z cudzych materiałów Czy mogę swobodnie umieszczać na swojej stronie napotkane w Internecie, lub innych mediach teksty, rysunki czy filmy? Tak, ale musimy najpierw dowiedzieć się do kogo należą prawa autorskie do utworu, skontaktować się z nim i zapytać (np.: w formie e-mail), przykłądem takiego rozwiązania jest prognoza pogody umieszczona na stronie ZSO.
Pytania Czy mogę umieścić na stronie program darmowy, żeby wszyscy mogli go ściągać? Można umieszczać programy typu Public domain i freeware,, natomiast programy typu shareware należy najpierw sprawdzić czy licencja tego nie zakazuje a w razie jakichkolwiek wątpliwości należy skontaktować się z właścicielem praw autorskich
Pytania Co nie podlega prawu autorskiemu? Nie podlegają prawu autorskiemu proste informacje prasowe m. in.: Informacje o wypadkach Prognoza pogody Kursy walut Program radiowy i telewizyjny Repertuar kin, teatrów Proste ogłoszenia i komunikaty Ustawy rządowe
Prawo do przedruku Wolno wykorzystywać w celach informacyjnych, wcześniej wykorzystane materiały, sprawozdania, wypowiedzi czy fotografie reporterskie, chyba że zostało to zabronione. Można też wykorzystywać skróty tych opracowań
Prawo do cytatu Można cytować fragmenty tekstów, lub całe krótkie teksty, jednak taki cytat należy opatrzyć odpowiednim przypisem.
Wolność i własność w Internecie Udostępnianie chronionych prawem utworów (mp3, divx) ) nikomu nie szkodzi bo promuje autora. Jeżeli udostępniamy na naszym serwerze utwory bez pobierania za to opłat to nasza działalność jest legalna. Jeżeli wprowadzam do sieci utwory zripowane z własnej (legalnie zakupionej płyty CD) nie łamię praw autorskich. Jeżeli na mojej stronie znajdują się linki do nielegalnych plików mp3 a nie same pliki to nie łamię prawa.
Wolność i własność w Internecie Przeniesienie nieautoryzowanych plików na zagraniczny serwer chroni mnie przed odpowiedzialnością. Jeżeli zamieszczę muzykę na serwerze i opatrzę ją informacjami w stylu: Musisz wykasować plik po 24 godzinach, Musisz posiadać orginalną płytę żeby ściągnąć ten plik, Proszę wesprzyj artystę i kup CD To nie łamię praw autorskich.
Pytania i problemy. Czym zajmuje się prawo autorskie? Wymień podstawowe rodzaje licencji. Podaj przykłady przestępstw komputerowych. Omów zasady korzystania z cudzych materiałów. Na czym polega ochrona stron WWW?
Uwaga Za tydzień jest powtórzenie materiału. Proszę o wypełnienie ankiety. Przygotuj się na powtórzenie to może zostaniesz zwolniony ze sprawdzianu! Za dwa tygodnie jest sprawdzian teoretyczny z dużego działu: Źródła informacji i metody komunikacji