Podatek VAT w odszkodowaniach wypłacanych w ramach ubezpieczeń komunikacyjnych Chmielowiec Bartłomiej Wydział Prawny Biura Rzecznika Ubezpieczonych Szkolenie dla brokerów ubezpieczeniowych. Warszawa 17.01.2014
Zakres szkolenia Wytyczne płynące z orzecznictwa SN w odniesieniu do wypłaty odszkodowania z OC p.p.m. VAT przy szkodzie częściowej i całkowitej (OC p.p.m.), Problematyka wypłaty odszkodowania wraz z podatkiem VAT w przypadku uszkodzenia pojazdów użytkowanych w ramach umowy leasingu (OC p.p.m.), Podatek VAT w odszkodowaniach z autocasco, a orzecznictwo Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
VAT podstawowe pojęcia Podatek VAT regulowany ustawą z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (j.t. Dz. U. 2011, Nr 177, poz. 1054). Charakterystycznymi cechami tego podatku są: powszechność jego stosowania, (opodatkowaniu podlega sprzedaż wszystkich towarów i usług dostępnych na rynku z określonymi wyjątkami), wielofazowość (stosowanie obciążenia VAT-em wszystkich faz obrotu), potrącalność podatku (mechanizm opodatkowanie odliczenie od kwoty podatku obliczonej od sprzedaży towaru lub świadczenia usługi dokonuje się odliczenia kwoty podatku naliczonego od nabytych surowców, materiałów itp.).
VAT podstawowe pojęcia Podatek należny - podatek wynikający z faktur sprzedaży i zastosowanej stawki podatkowej, Podatek naliczony jest to podatek zapłacony przy zakupach towarów i usług. Jego kwota określona jest w fakturach, wystawionych podatnikowi przez jego dostawców. Podatek do zapłacenie jest to różnica pomiędzy podatkiem należnym i naliczonym, Podatnik podatku VAT podmiot (osoba fizyczna, prawna, niemająca osobowości prawnej) wykonujący samodzielnie działalność gospodarczą i zarejestrowany w US.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Odszkodowanie za szkodę poniesioną przez podatnika podatku VAT na skutek zniszczenia rzeczy, ustalone według ceny rzeczy, nie obejmuje podatku VAT mieszczącego się w tej cenie, w zakresie, w jakim poszkodowany może obniżyć należny od niego podatek o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu rzeczy (orzeczenie SN z dnia 22 kwietnia 1997 roku, sygn. akt III CZP 14/97)
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Odszkodowanie przysługujące na podstawie umowy ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego za szkodę powstałą w związku z ruchem tego pojazdu, ustalone według cen części zamiennych i usług, obejmuje kwotę podatku od towarów i usług (VAT) w zakresie, w jakim poszkodowany nie może obniżyć podatku należnego o kwotę podatku naliczonego (orzeczenie SN z dnia 17 maja 2007 roku, sygn. akt III CZP 150/06)
Problemy z interpretacją art. 17 ustawy o działalności ubezpieczeniowej W przypadku okazania zakładowi ubezpieczeń przez podmiot, któremu przysługuje odszkodowanie, niebędący płatnikiem podatku od towarów i usług, faktury (faktur) za naprawę szkody komunikacyjnej, zakład ubezpieczeń jest zobowiązany uwzględnić w odszkodowaniu podatek od towarów i usług
Wnioski Poszkodowany nieprowadzący działalności gospodarczej: odszkodowanie w wysokości uwzględniającej podatek VAT, niezależnie od sposobu ustalenia odszkodowania (metoda kosztorysowa, metoda fakturowa).
Wnioski Poszkodowany prowadzący działalność gospodarczą, nie będący jednocześnie zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT: odszkodowanie w wysokości uwzględniającej podatek VAT, niezależnie od sposobu ustalenia odszkodowania (metoda kosztorysowa, metoda fakturowa).
Wnioski Poszkodowany prowadzący działalność gospodarczą i będący jednocześnie zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT: możliwość wystąpienia do zakładu ubezpieczeń z roszczeniem o wypłatę odszkodowania wraz z podatkiem VAT uzależniona jest od tego, czy ma on prawo do odliczenia podatku VAT (hipotetyczną możliwość odliczenia), niezależnie od tego czy odszkodowanie będzie wypłacone na podstawie faktury, czy też na podstawie kosztorysu
Wnioski Przy rozpatrywaniu zasadności wypłaty odszkodowania wraz z podatkiem VAT istotne jest istnienie hipotetycznej możliwości odliczenia przez poszkodowanego podatku VAT, a nie o rzeczywiste skorzystanie z tego uprawnienia. W sytuacji gdy poszkodowany miałby prawo dokonać odliczenia podatku VAT z tytułu zakupu rzeczy bądź usługi (zostały spełnione warunki wynikające z ustawy o podatku od towarów i usług), a nie skorzystał z tego uprawnienia, kwota odszkodowania powinna być wypłacona w kwocie netto (bez VAT-u), ponieważ obowiązkiem poszkodowanego jest działanie zmierzające do ograniczenia rozmiarów szkody.
VAT- Szkoda częściowa W takim zakresie, w jakim poszkodowany może odliczyć podatek VAT w takim samym ubezpieczyciel nie uwzględnia tego podatku w odszkodowaniu, Przy ustalaniu zasadności wypłaty odszkodowania wraz z podatkiem VAT istotne jest istnienie hipotetycznej możliwości odliczenia przez poszkodowanego podatku VAT, a nie o rzeczywiste skorzystanie z tego uprawnienia, Dla uwzględnienia odszkodowania z podatkiem VAT lub bez podatku, nie ma znaczenia wybór metody (fakturowa, kosztorysowa) ustalenia wysokości kwoty odszkodowania.
VAT- Szkoda całkowita Zasadność roszczenia należy rozpatrywać w sposób hipotetyczny, tzn. badać czy otrzymując kwotę odszkodowania poszkodowany mógłby dokonać zakupu rzeczy (samochodu) i w konsekwencji dokonać potrącenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego zawartego w fakturach zakupu pojazdu, a jeśli tak to w jakiej wysokości. Jeżeli poszkodowany nie miałby możliwości dokonania odliczenia kwoty podatku VAT, wówczas odszkodowanie przy szkodzie całkowitej powinno zostać ustalone w kwocie brutto (wraz z podatkiem VAT), zatem i wszystkie wartości (wartość pojazdu przed szkodą i po szkodzie) powinny być ustalane w wartościach brutto.
VAT- pojazd będący przedmiotem leasingu W sytuacji kiedy pojazd uszkodzony, jest pojazd który jest przedmiotem leasingu, zasadnicze znaczenie ma, kto w świetle obowiązujących norm prawnych jest poszkodowanym, a, następnie czy poszkodowany miałby prawo dokonać obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
VAT- pojazd będący przedmiotem leasingu W przypadku uszkodzenia pojazdu będącego przedmiotem leasingu - właścicielem i zarazem posiadaczem samoistnym jest finansujący (leasingodawca), Poszkodowanym jest zatem leasingodawca. To w jego majątku powstaje szkoda w postaci straty rzeczywistej, polegająca na zniszczeniu bądź uszkodzeniu pojazdu, W przypadku uszkodzenia samochodu, leasingobiorca nie jest poszkodowanym. Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń nie obejmuje szkód powodujących zwiększenie pasywów po stronie korzystającego, związanych ze zleceniem naprawy uszkodzonego pojazdu, które podlegają rozliczeniu pomiędzy korzystającym a finansującym w ramach łączącej strony umowy leasingu.
Problem VAT w autocasco Nakaz wypływający z treści art. 17a ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej W przypadku okazania zakładowi ubezpieczeń przez podmiot, któremu przysługuje odszkodowanie, niebędący płatnikiem podatku od towarów i usług, faktury (faktur) za naprawę szkody komunikacyjnej, zakład ubezpieczeń jest zobowiązany uwzględnić w odszkodowaniu podatek od towarów i usług
Orzecznictwo Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Wyrok z dnia 23 października 2006 roku ( sygn. akt XVII Amc 147/05 ) Wycena kosztów naprawy obejmuje: a) koszt robocizny ustalony wg wartości netto (bez uwzględnienia podatku) w oparciu o: - naprawcze normy czasowe określone przez producenta pojazdu lub inne, uznane przez Uniqa TU S.A, - średnią stawkę za 1 roboczogodzinę, stosowaną na terenie działalności jednostki terenowej, która zawarła umowę ubezpieczenia lub w miejscu naprawy pojazdu, pod warunkiem braku możliwości dokonania naprawy na terenie działalności ww. jednostki; b) koszty części zamiennych i materiałów według wartości netto (tzn. bez uwzględnienia podatku, cła, akcyzy, itp..) ustalonych na podstawie katalogów Eurotax, Audatex lub innych uznanych przez UNIQA TU S.A. ( ) zapis umieszczony w rejestrze klauzul abuzywnych, pod numerem 1265.
Orzecznictwo Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrok z dnia 10 czerwca 2008 roku ( sygn. akt XVII Amc 300/07 ) Ustalenie wartości szkody (w przypadku wybrania wariantu kosztorysowego) następuje na podstawie wyceny dokonanej przez ubezpieczyciela. Wyceny dokonuje się w oparciu o zasady systemu Audatex (bez uwzględnienia podatku VAT). zapis umieszczony w rejestrze klauzul abuzywnych, pod numerem 2001.
Orzecznictwo Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrok z dnia 5 marca 2009 roku ( sygn. akt XVII Amc 155/08 ) Jeżeli naprawa pojazdu nie została udokumentowana imiennymi rachunkami wysokość odszkodowania nie uwzględnia podatku VAT. zapis umieszczony w rejestrze klauzul abuzywnych, pod numerem 2012.
Orzecznictwo Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów We wszystkich wyżej wymienionych orzeczeniach SOKiK jednoznacznie zostały zakwestionowane zapisy stosowane przez zakłady ubezpieczeń, dotyczące sposobu ustalenia wysokości odszkodowania dla ubezpieczonego konsumenta w kwocie netto (bez podatku VAT), w ramach umowy ubezpieczenia autocasco, w sytuacji kiedy szkoda rozliczana jest na podstawie kosztorysu naprawczego, bez przedstawiania faktur za naprawę pojazdu.
Orzecznictwo Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Wpisanie postanowień do rejestru klauzul niedozwolonych pod numerem 1265, 2001 oraz 2012, oznacza, że od tej chwili postanowienia te są zakazane we wszystkich wzorcach umów, stosowanych również przez innych przedsiębiorców. Stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, może być uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów m.in. wyrok SN z dnia 13 lipca 2006 r. ( sygn. akt III SZP 3/06 ).
Orzecznictwo Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Argumenty oponentów wyroków SOKiK: Umowa ubezpieczenia autocasco jest umową dobrowolną, Zakład ubezpieczeń może wypłacić odszkodowanie bez kwoty podatku w ramach ubezpieczenia autocasco, jeżeli odszkodowanie zostało wypłacone na podstawie kosztorysu, poszkodowany nie przedstawił faktur za naprawę pojazdu oraz odpowiednie zapisy znajdują się w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia. Pomniejszenie kwoty odszkodowania o kwotę podatku VAT nie narusza treści art. 353¹, art. 361, 385¹, 805 kodeksu cywilnego, podobnie jak wyłączenia odpowiedzialności, franszyzy redukcyjne (udziały własne) i integralne.
VAT w autocasco stanowisko Rzecznika Ubezpieczonych W ocenie Rzecznika Ubezpieczonych istnieją podstawy prawne do tego, aby konsumenci mogli występować do ubezpieczycieli z roszczeniem o wypłatę odszkodowania wraz z podatkiem VAT, jeżeli wysokość odszkodowania ustalana jest na podstawie kosztorysu. Za powyższą konkluzją przemawiają następujące okoliczności: Prawomocność orzeczeń SOKiK w których jednoznacznie został zakwestionowany zaoferowany przez ubezpieczycieli sposób ustalenia wysokości szkody w postaci odszkodowania w wysokości netto.
VAT w autocasco stanowisko Rzecznika Ubezpieczonych Decyzje Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dotyczące PZU S.A. oraz Generali TU S.A., w której Prezes uznał, iż skutek stosowania wzorców umownych stosowanych przez tych ubezpieczycieli jest identyczny jak skutek stosowania klauzuli wpisanej do rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone pod numerami 1265, 2001, 2012. Orzecznictwo sądów powszechnych: Odszkodowanie za szkodę poniesioną w wyniku uszkodzenia pojazdu mechanicznego, należącego do poszkodowanego nie będącego podatnikiem podatku VAT, ustalone według cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy pojazdu, obejmuje mieszczący się w tych cenach podatek VAT i Sąd w niniejszej sprawie pogląd ten w całości podziela. Nie ma przy tym znaczenia czy dotyczy to uszkodzenia z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej czy też ubezpieczenia autocasco. sygn. akt II Cupr. 204/10.
Problem VAT w autocasco wnioski Wypłata odszkodowania w kwocie netto lub brutto (wraz z podatkiem VAT) uzależniona jest od: osoby ubezpieczającego/ubezpieczonego, wybranej metody likwidacji szkody (kosztorysowa, fakturowa), zapisów umownych.
Problem VAT w autocasco wnioski Ubezpieczony konsument (osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej): metoda fakturowa: prawo do kwoty odszkodowania w wysokości uwzględniającej podatek VAT, metoda kosztorysowa: co do zasady odszkodowanie z podatkiem VAT, możliwość modyfikacji tej zasady po spełnieniu określonych warunków
Problem VAT w autocasco wnioski Dopuszczalność wypłaty odszkodowania dla ubezpieczonego konsumenta w kwocie netto bez VAT-u, w przypadku metody kosztorysowej pod pewnymi warunkami: możliwość wyboru sumy ubezpieczenia (netto, brutto) na etapie zawierania umowy, odpowiednio zmniejszona składka w przypadku zawarcia ubezpieczenia na sumę ubezpieczenia netto, odpowiednie poinformowanie konsumenta o konsekwencjach wyboru wariantu ubezpieczenia, tzn. suma ubezpieczenia netto odszkodowanie również w kwotach netto.
Problem VAT w autocasco wnioski Ubezpieczony podmiot niebędący konsumentem, który nie prowadzi działalności gospodarczej lub prowadzi taką działalność, ale nie jest podatnikiem podatku VAT: metoda fakturowa: prawo do kwoty odszkodowania w wysokości uwzględniającej podatek VAT, metoda kosztorysowa: swoboda stron stosunku ubezpieczenia. W zależności od warunków umowy ubezpieczenia, wypłata odszkodowania w kwocie netto albo brutto.
Problem VAT w autocasco wnioski Ubezpieczony podmiot, który prowadzi działalność gospodarczą i jest podatnikiem podatku VAT: metoda fakturowa: swoboda stron stosunku ubezpieczenia. W zależności od umowy wypłata odszkodowania w kwocie netto albo brutto, metoda kosztorysowa: swoboda stron stosunku ubezpieczenia. W zależności od umowy wypłata odszkodowania w kwocie netto albo brutto.
DZIĘKUJE ZA UWAGĘ Chmielowiec Bartłomiej Wydział Prawny Biura Rzecznika Ubezpieczonych Szkolenie dla brokerów ubezpieczeniowych. Warszawa 17.01.2014