ELSEVIER URBAN&PARTNER CHOROBY KRĄŻKA MIĘDZYKRĘGOWEGO
Choroby krążka międzykręgowego Przypadki kliniczne Diagnostyka Leczenie Profilaktyka Juergen Kraemer Współautorzy Monika Hasenbring, Robert Kraemer, Ethan Taub, Theodoros Theodoridis, Hans-Joachim Wilke Redakcja wydania pierwszego polskiego Artur Dziak r r iy fg? ELSEYIER URBAN&PARTNER Elsevier Urban & Partner Wrocław
VII Spis treści 1 Wstąp... l 5 Choroby krążka niezwiązane ze zmianami zwyrodnieniowymi... 35 2 Rys historyczny i nazewnictwo... 3 Rys historyczny... 3 Starożytność... 3 1-1700 rok naszej ery... 3 1700-1900... 3 1900-obecnie... 4 N azew n ictw o... 5 Anatomia i patologia... 5 Objawy k lin icz n e... 7 3 Epidemiologia... u Występowanie w zależności od wieku... 11 Częstość występowania i nawrotów... 11 Lokalizacja i częstość występowania... 12 Występowanie na świecie... 13 4 Anatomia, fizjologia i biom echanika 15 Rozwój krążka międzykręgowego... 15 Anatomia... 18 6 Zmiany zwyrodnieniowe krążka Więzadła... 20 miedzykrągowego (dyskoza)... 45 Budowa histologiczna i biochemiczna... 21 Biomechanika... Definicja 23... 45 Krążek międzykręgowy jako system osmotyczny... 23 Zmiany wysokości krążka m iędzykręgow ego... 25 W pływ rozciągania na krążek m ięd zykręgow y... 27 W pływ wibracji na krążek m iędzykręgow y... 28 Mechaniczna funkcja krążka m iędzykręgow ego... 28 Krążek międzykręgowy a stawy międzywyrostkowe... 30 Postępowanie terapeutyczne... 32 Zaburzenia ro zw o jo w e... 35 Pozostałości struny grzbietowej... 35 Zaburzenia rozwojowe trzonów kręgowych i krążków międzykręgowych powstałe w dzieciństwie... 35 Patologie wrodzone... 37 Choroby zapalne i infekcyjne... 38 Bakteryjne zapalenia krążka m iędzykręgow ego... 38 Reumatologiczne zapalenie krążka m iędzykręgow ego... 39 Guzy... 39 Zajęcie krążka międzykręgowego w chorobach układowych... 40 Możliwe przyczyny... 40 Achondroplazja... 40 Ochronoza (alkaptonuria)... 40 Zmniejszenie masy kostnej w obrębie trzonów kręgowych... 41 Zwapnienia i skostnienia krążka m iędzykręgow ego... 42 Klasyfikacja... 45 Etiologia... 47 Patogeneza... 50 Zmiany biochemiczne postępujące wraz z wiekiem... 54 Biomechaniczne podstawy przemieszczenia krążka międzykręgowego... 54 Efekt działania systemu osmotycznego... 56 Niestabilność jednostki ruchowej kręgosłupa 57 Definicja... 57 Patogeneza niestabilności... 57 Objawy k lin ic z n e... 57 Wskazania operacyjne... 57 Prognozy i postępowanie w krążkowopochodnej niestabilności zw yrodnieniow ej... 58
ViH Spis treści Deformacje poprzedzające wystąpienie zmian zwyrodnieniowych krążka międzykręgowego... 58 Definiq'a... 58 7 Traumatologia... 63 Etiologia i typy uszkodzeń kręgosłupa; rola istniejących wcześniej zmian degeneracyjnych... 63 Skręcenia jednostki ruchowej... 64 Izolowane urazowe rozerwanie krążka międzykręgowego... 65 Złamanie trzonu kręgu z towarzyszącym uszkodzeniem krążka międzykręgowego... 66 8 Ból. Patogeneza oraz ew olucja bólu p rz e w le k łe g o... 69 Ból miejscowy oraz prom ieniu jący... 69 Unerwienie kręgosłupa... 69 Okolica otworowo-stawowa... 71 Ból krążkowopochodny (dyskogenny)... 71 Bezbólowe deformaqe kręgosłupa... 72 Ból powstający w więzadle podłużnym tylnym... 72 Ból korzeniowy... 73 Ból stawów między wyrostkowych (zespół stawów międzywyrostkowych, zespół rzekomokorzeniowy)... 75 Ból mięśniowy... 75 Ból o typie złożonym... 76 Nocycepcja oraz przejście bólu od ostrego do przewlekłego... 77 Fizjologia nocycepcji w obrębie kręgosłupa 77 Ewolucja bólu przewlekłego... 79 Farmakoterapia bólu... 81 Definiqa... 81 Klasyfikacja... 82 Objawy opisywane przez chorych... 97 Objawy k lin icz n e... 98 Badania radiologiczne... 99 Tomografia komputerowa (TK) oraz rezonans magnetyczny (M R )... 101 Badania neurofizjologiczne - EMG... 101 Ogólna diagnostyka różnicowa... 102 Klasyfikacja zespołów szyjnych... 103 Miejscowy zespół szyjny... 104 Ostry kręcz s z y jn y... 105 Zespół szyjno-barkowy... 106 Ból barku (brachialgia) spowodowany protruzją krążka (uciskiem przez tkanki miękkie)... 108 Ból barku (brachialgia) spowodowany wyroślami kostnymi wyrostków haczykowatych... 108 Zespoły segmentame... 109 Zespół szyjno-głowowy... 113 Zespół szyjno-rdzeniow y... 117 Pourazowy zespół s z y jn y... 119 Leczenie zespołów szyjnych... 122 Przegląd metod leczniczych... 122 Leczenie zachowawcze... 122 Leczenie operacyjne... 133 Specjalne ćwiczenia, rehabilitacja oraz szkoła pleców... 137 Planowanie leczenia... 139 10 Zespół piersiowy... 141 Definicja i częstość występowania... 141 Anatomia szczegółowa, biomechanika oraz anatomia patologiczna jednostek ruchowych kręgosłupa piersiowego... 141 Klasyfikacja... 143 Objawy kliniczne przepukliny krążka piersiowego... 143 Neuralgia międzyżebrowa... 144 Diagnostyka różnicowa... 144 Leczenie... 145 9 Zespół s z y jn y... 87 Definicja i częstość występowania... 87 Anatomia i fizjologia jednostek ruchowych odcinka szyjnego... 88 Wyrostki haczykowate... 88 Szczeliny poziome... 89 Tętnica kręgowa oraz pień współczulny w odcinku szyjnym kręgosłupa... 89 Korzenie nerwów szyjnych oraz ich osłonki 91 Biomechanika... 92 Anatomia patologiczna i p atofizjologia... 94 Objawy kliniczne zespołów szyjnych... 96 Przegląd objawów oraz ich klasyfikacja 96 11 Zespół lęd źw io w y... 147 Definicja i częstość występowania... 147 Szczegółowa budowa anatomiczna jednostek ruchowych odcinka lędźwiowego... 148 Krążki międzykręgowe odcinka lędźwiowego... 148 Otwory międzykręgowe... 149 Przestrzeń nadtwardówkowa brzuszna. 150 Więzadło żółte... 151 Układ żylny... 151 Zmienności liczby kręgów oraz kręgi p rzejściow e... 151
Spis treści ix Zależności topograficzne pomiędzy korzeniami nerwów rdzeniowych oraz krążkami w obrębie kanału kręgowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa... Radiologiczne/chirurgiczne podziały jednostek ruchowych odcinka lędźwiowego... Biomechanika odcinka lędźwiowego kręgosłupa (H. J. Wilke)... Obciążenia mechaniczne krążków międzykręgowych odcinka lędźwiowego Metody pomiaru obciążeń jednostek ruchowych odcinka lędźwiowego kręgosłupa... Anatomia patologiczna i patofizjologia... Protruzje (wypukliny) i przepukliny... Zwiotczenie krążka międzykręgowego oraz niestabilność... Deformacje k o s tn e... Objawy kliniczne zespołów lędźwiowych.. Wprowadzenie... Objawy... Badanie kliniczne... Badania neurofizjologiczne - EMG... Zdjęcia radiologiczne... Mielografia odcinka lędźwiowego... Tomografia komputerowa (TK)... Badanie diagnostyczne płynu mózgowo-rdzeniowego... Dyskografia... Rezonans magnetyczny (MR)... Zespoły kliniczne...... Klasyfikacja zespołów k lin icz n y ch... Miejscowy zespół lędźwiowy ból krzyża Lumbago, dyskogenny ból kręgosłupa.. Ból krzyża na podłożu stawowo- -więzadłowym... Zespół stawów międzywyrostkowych.. Badania obrazowe u chorych z bólem krzyża... Diagnostyka różnicowa bólu krzyża... Czerwone flagi" w przebiegu bólu krzyża Dyskogenna sztywność wyprostna bioder i ud... Zespoły lędźwiowe korzeniowe... Czerwone flagi" w lędźwiowych zespołach korzeniowych... Leczenie zespołów lędźwiowych... Klasyfikacja metod leczniczych... Leczenie zachowawcze... Terapia minimalnie inwazyjna w zespołach lęd źw io w y ch... Leczenie operacyjne... Zespół podyskotomijny... Usztywnienie... Protezy krążków międzykręgowych... 152 154 158 158 159 168 168 175 176 178 178 179 181 186 186 188 189 196 197 199 211 211 211 212 213 214 217 217 221 221 223 238 239 239 240 264 286 314 320 327 Planowanie leczenia - zintegrowana opieka nad chorym... 332 12 Przebieg naturalny i prognozy w chorobach krażka miedzykregowego 335 Zmiany patoanatomiczne krążka międzykręgowego... 335 Choroby krążka międzykręgowego w ciągu życia cz ło w iek a... 336 Naturalny przebieg ostrego zespołu krążkowego... 337 Studium przypadku na poziomie L5/S1: przemieszczenie fragmentu krążka międzykręgowego z przemieszczeniem ku dołowi i jego samoczynną resorpcją.. 338 Studium przypadku na poziomie L4/5: samoczynna resorpq'a fragmentu krążka międzykręgowego L4/5 przemieszczonego ku dołowi... 340 13 Kręgosłup a psychika... 343 Procesy psychosomatyczne... 343 Literatura opisująca interakcje pomiędzy ciałem a psychiką... 344 Kręgosłup jako somatyzacja zaburzeń psychicznych (zmiany psychosomatyczne) 345 Wpływ chorób krążka międzykręgowego na psychikę (somatopsychiczne zmiany)... 347 Symulowanie lub wyolbrzymianie objawów chorób krążka międzykręgowego... 348 Psychoterapia i techniki relaksacyjne... 350 14 Szkoła p ie có w... 353 Biomechaniczne podstawy szkoły pleców.. 353 S ied z en ie... 355 Siedzenie w pozycji pochylonej do przodu 355 Siedzenie w pozycji odchylenia ku tyłowi 356 Siedzenie dynamiczne... 358 Stanie... 359 Leżenie... 360 15 Ćwiczenia w zakresie bezbólowym.. 363 Ćwiczenia a ból... 363 Które ćwiczenia są odpowiednie?... 364 Efektywność ćwiczeń... 365 Program stopniowego zwiększania intensywności... 365
X Spis treści Rodzaje E P F R M... 366 Bieg... 366 Bieganie z jednoczesnym wymachiwaniem ram io n am i... 366 Bieganie z odciążeniem... 366 Pływanie... 366 Jazda na rowerze... 367 Gimnastyka... 368 Ćwiczenia kończyn górnych (arm-jogging) 368 Dynamiczne ćwiczenia wykonywane w ramach prac domowych, prac w ogrodzie lub aktywności zawodowej 369 16 Sport... 371 Wprowadzenie i piśmiennictwo... 371 Sport a odcinek szyjny k ręg o słu p a... 372 Sport a odcinek lędźwiowy kręgosłupa... 372 Sporty o korzystnym i niekorzystnym wpływie na krążki m ięd zykręgow e... 373 17 Prawo medyczne i postępowanie odszkodowawcze... 375 Wprowadzenie... 375 Prawo medyczne a choroby krążka m iędzykręgow ego... 375 Problemy... 375 Przepuklina jądra miażdżystego a wypadki 376 Problemy... 376 Uszkodzenia obecne przed urazem... 376 Wypadek... 376 Zniszczenia krążków międzykręgowych po utracie lub trwałym uszkodzeniu kończyny... 379 Odcinek szyjny kręgosłupa... 379 Odcinek lędźwiowy kręgosłupa... 379 Prawo medyczne i postępowanie odszkodowawcze... 380 Smagnięcie biczem": uraz bezwładnościowy odcinka szyjnego kręgosłupa... 380 Epidemiologia... 380 Terminologia... 381 Klasyfikacja uszkodzeń... 382 Leczenie... 382 Przebieg i prognozy... 383 Przejście objawów w dolegliwości przewlekłe... 383 Prawo medyczne i postępowanie odszkodowawcze... 384 Ocena utraty zdolności zarobkowania w chorobie krążka międzykręgowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa... 386 Definicja i klasyfikacja utraty możliwości zarobkowania... 386 Stopnie utraty zdolności zarobkowania 388 Prawo medyczne i postępowanie odszkodowawcze... 390 Przebieg i prognozy... 390 Skorowidz... 393