LABORATORIUM GĘSTOŚCI, LEPKOŚCI I ANALIZY SPEKTRALNEJ Kierownik Jacek Lipiński tel.: (22) 581 94 54 fax: (22) 581 93 95 e-mail: j.lipinski@gum.gov.pl, ref.mat@gum.gov.pl GĘSTOŚĆ Kontakt Jolanta Wasilewska tel.: (22) 581 94 10, 581 95 56, 581 94 33, 581 90 91 fax: (22) 581 93 95 e-mail: density@gum.gov.pl Główne zadania Laboratorium Gęstości, Lepkości i Analizy Spektralnej Gęstość Odtwarzanie i przekazywanie jednostki miary gęstości z zachowaniem spójności pomiarowej. Utrzymanie państwowego wzorca jednostki miary gęstości. Wytwarzanie certyfikowanych materiałów odniesienia - wzorców gęstości i napięcia powierzchniowego cieczy. Wzorcowanie przyrządów do pomiaru gęstości. Analizatory wydechu Wzorcowanie i ekspertyza analizatorów wydechu. Porównania międzynarodowe W latach 1998 2004 były wykonywane następujące porównania: EUROMET 627 "Pomiary gęstości wzorców ciekłych", EUROMET 702 "Wzorcowanie areometrów szklanych metodą ważenia hydrostatycznego", dwustronne z zagranicznymi instytutami metrologicznymi (alkoholomierze wzorcowe, stałe wzorce krzemowe). 1
Wykaz usług pomiarowych Lp. Usługa Zakres pomiarowy Niepewność rozszerzona *) 1 Wzorcowanie gęstościomierzy oscylacyjnych (600 2000) kg/m 3 (0,02 1) kg/m 3 2 Wzorcowanie areometrów szklanych (500 2500) kg/m 3 (0,02 1) kg/m 3 3 Wzorcowanie przyrządów do pomiaru gęstości z zewnętrzną sondą pomiarową (600 2000) kg/m 3 (0,5 1) kg/m 3 4 Wyznaczanie wartości gęstości ciał stałych (800 22000) kg/m 3 (0,01 1) kg/m 3 5 Wyznaczanie wartości gęstości cieczy (600 4000) kg/m 3 (0,02 0,1) kg/m 3 6 Wyznaczanie wartości napięcia powierzchniowego cieczy (0 100) mn/m (0,05 0,2) mn/m 7 8 Wytwarzanie i wzorcowanie ciekłych materiałów odniesienia wzorców gęstości cieczy Wytwarzanie i wzorcowanie ciekłych materiałów odniesienia wzorców napięcia powierzchniowego cieczy (600 1600) kg/m 3 (0,05 0,1) kg/m 3 (18 65) mn/m (0,1 0,2) mn/m 9 Wzorcowanie piknometrów szklanych i metalowych (1 1000) cm 3 (0,001 0,1) cm 3 10 Wzorcowanie wag hydrostatycznych (600 2000) kg/m 3 (0,1 1) kg/m 3 11 Wzorcowanie i ekspertyza analizatorów wydechu (0 3) mg/l (0,01 0,05) mg/l *) Najmniejsza osiągalna niepewność rozszerzona przy poziomie ufności 95 %. 2
Wytwarzanie certyfikowanych materiałów odniesienia Ciekłe wzorce gęstości w ampułkach zawierających 10 cm 3 cieczy Nr GUM Substancja Gęstość w 20 C, kg/m 3 Wzorce napięcia powierzchniowego cieczy w ampułkach zawierających 30 cm 3 cieczy Nr GUM 1.1 n-heksan 659,.. 11.1 Substancja 2,2,4- Trimetylopentan Napięcie powierzchniowe w 20 C, mn/m 1.2 n-heptan 683,.. 11.2 Benzen 28,. 1.3 2,2,4- Trimetylopentan 18,. 691,.. 11.3 Gliceryna 62,. 1.4 n-nonan 717,.. 11.4 n-nonan 22,. 1.5 n-oktan 702,.. 1.6 Metylocykloheksan 769,.. 1.7 Cykloheksan 778,.. 1.8 Toluen 866,.. 1.9 Chlorobenzen 1106,.. 1.10 2,4-Dichlorotoluen 1249,.. 1.11 Tetrachloroetylen 1623,.. 3
LEPKOŚĆ Kontakt Izabela Cękiel tel.: (22) 581 91 46, 581 91 08, 581 94 29, fax: (22) 581 93 95 e-mail: physchem@gum.gov.pl Główne zadania Laboratorium Gęstości, Lepkości i Analizy Spektralnej Lepkość Odtwarzanie i przekazywanie jednostki miary lepkości z zachowaniem spójności pomiarowej. Zapewnienie powiązania wzorca odniesienia jednostki miary lepkości z wzorcami innych państw i z wzorcami międzynarodowymi poprzez udział w porównaniach międzynarodowych. Utrzymanie i doskonalenie wzorca odniesienia jednostki miary lepkości. Wytwarzanie certyfikowanych materiałów odniesienia - wzorców lepkości cieczy. Wzorcowanie przyrządów do pomiaru lepkości. Porównania międzynarodowe W latach 1999 2007 były wykonywane następujące porównania: ASTM D.02.07.A, (ASTM American Society for Testing and Materials, Cooperative Kinematic Viscosity Program) porównania coroczne. EUROMET M.V-K3 (415) Pomiary lepkości ciekłych wzorców wiskozymetrycznych, lepkość kinematyczna: 5 000 mm 2 /s w temperaturze 20 C, 40 C i 80 C; 500 000 mm 2 /s w temperaturze 20 C, 25 C i 40 C". CCM. V.K1 Pomiar lepkości ciekłych wzorców wiskozymetrycznych, pomiary lepkości kinematycznej o wartościach 10 mm 2 /s, 1 300 mm 2 /s, 40 000 mm 2 /s w temperaturze 20 o C oraz 400 mm 2 /s w temperaturze 40 o C. Wykaz usług pomiarowych Lp. Usługa Zakres pomiarowy 1 Wytwarzanie i wzorcowanie wzorców lepkości cieczy Niepewność rozszerzona*) (1 150 000) mm 2 /s (0,1 0,7) % 2 Wzorcowanie wiskozymetrów kapilarnych szklanych (0,001 100) mm 2 /s 2 (0,11 0,40) % 3 Wzorcowanie wiskozymetrów Höpplera (0,001 40) mpa. cm 3 /g (0,2 1,0 ) % *) najmniejsza osiągalna niepewność rozszerzona przy poziomie ufności 95 % 4
Nr GUM Wytwarzanie certyfikowanych materiałów odniesienia Substancja Ciekłe wzorce lepkości Lepkość kinematyczna Wartość nominalna w temp. 20 C mm 2 /s 2.1 Olej mineralny OM-2 2 2.2 Olej mineralny OM-5 5 2.3 Olej mineralny OM-10 10 2.4 Olej mineralny OM-20 20 2.5 Olej mineralny OM-30 30 2.6 Olej mineralny OM-50 50 2.7 Olej mineralny OM-80 80 2.8 Olej mineralny OM-140 140 2.9 Olej mineralny OM-250 250 2.10 Olej mineralny OM-650 650 2.11 Olej mineralny OM-1000 1000 2.12 Olej mineralny OM-1400 1400 2.13 Olej mineralny OM-2000 2000 2.14 Polibuten PB-3 3000 2.15 Polibuten PB-5 5000 2.16 Polibuten PB-10 10000 2.17 Polibuten PB-15 15000 2.18 Polibuten PB-20 20000 2.19 Polibuten PB-30 30000 2.20 Polibuten PB-40 40000 2.21 Polibuten PB-60 60000 2.22 Polibuten PB-150 150000 5
ANALIZA SPEKTRALNA Kontakt Jacek Lipiński tel.: (22) 581 94 54 fax: (22) 581 93 95 e-mail: j.lipinski@gum.gov.pl, ref.mat@gum.gov.pl Główne zadania Laboratorium Gęstości, Lepkości i Analizy Spektralnej Analiza Spektralna Zapewnienie spójności pomiarowej w pomiarach spektrometrycznych metodami: - atomowej spektrometrii emisyjnej z plazmą sprzężoną indukcyjnie (AES-ICP), - spektrofotometrii w zakresie UV-VIS-IR. Wytwarzanie certyfikowanych materiałów odniesienia. Współpraca międzynarodowa w zakresie ogólnej problematyki materiałów odniesienia z: - Międzynarodową Organizacją Metrologii Prawnej (OIML), - Komitetem d.s. Materiałów Odniesienia Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO/REMCO), - Międzynarodowym Bankiem Danych o Materiałach Odniesienia (COMAR). Wzorcowanie szklanych przyrządów pomiarowych. Porównania międzynarodowe EUROMET projekt nr 691, lata 2002-2004, Kolba szklana o pojemności nominalnej 5 l. 6
Wykaz usług pomiarowych Lp. Usługa Zakres pomiarowy 1 Wzorcowanie stałych spektrofotometrycznych wzorców liczb falowych (długości fali) dla zakresu podczerwieni Najlepsza możliwość pomiarowa (4000 400) cm -1 (0,1 0,6) cm -1 2 3 4 Wytwarzanie stałych spektrofotometrycznych wzorców liczb falowych (długości fali) dla zakresu podczerwieni Wzorcowanie stałych spektrofotometrycznych wzorców transmitancji w zakresie promieniowania UV-VIS Wzorcowanie stałych spektrofotometrycznych wzorców długości fal w zakresie promieniowania UV-VIS-NIR (4000 400) cm -1 (0,1 0,6) cm -1 (400 640) nm (10 90) % (0,1 0,3) % (185 3150) nm (0,2 1,0) nm 5 Wzorcowanie kolb szklanych z jedną kreską klasy A i B (1 5000) ml od 0,5 % do 0,01 % od 0,005 ml do 0,5 ml 6 Wzorcowanie pipet laboratoryjnych jednomiarowych klasy A i B (0,5 200) ml od 0,2 % do 0,01 % od 0,001 ml do 0,02 ml 7 Wzorcowanie pipet laboratoryjnych wielomiarowych klasy A i B (0,5 25) ml od 0,2 % do 0,08 % od 0,001 ml do 0,02 ml 8 Wzorcowanie biuret zwykłych klasy A i B (1 100) ml od 0,2 % do 0,04 % od 0,002 ml do 0,02 ml 9 Wzorcowanie cylindrów pomiarowych klasy A i B (5 2000) ml od 0,2 % do 0,1 % od 0,01 ml do 2 ml 10 Wzorcowanie cylindrów szklanych przepływomierzy błonkowych (50 2000) ml od 0,2 % do 0,1 % od 0,01 ml do 2 ml 11 Wzorcowanie pojemników przeznaczonych do pomiaru i sprawdzania objętości cieczy (0,05 5) dm 3 od 0,04 % do 0,08 % od 0,02 ml do 2,5 ml 7
Wytwarzanie certyfikowanych materiałów odniesienia Wzorce stężenia masowego do absorpcyjnej spektrometrii atomowej (ASA) I innych technik analizy instrumentalnej w pojemnikach zawierających 15 cm 3 wodnego roztworu wzorca Okres trwałości 1 rok Substancja Dane metrologiczne wzorca Nr GUM Metal Związek Matryca Stężenie jonów metalu g/dm 3 Niepewność g/ dm 3 10.01 Antymon SbCl 3 Kwas solny 1,0000 0,0013 10.02 Arsen As(NO 3 ) 3 Kwas azotowy 1,0000 0,0012 10.03 Bar Ba(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.04 Bizmut Bi(NO 3 ) 3 Kwas azotowy 1,0000 0,0012 10.05 Bor H 3 BO 3 Woda 1,0000 0,0013 10.06 Chrom CrCl 3 Kwas solny 1,0000 0,0013 10.07 Cyna SnCl 4 Kwas solny 1,0000 0,0013 10.08 Cynk Zn(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.09 Cyrkon ZrCl 4 Kwas solny 1,0000 0,0013 10.10 Gal GaCl 3 Kwas solny 1,0000 0,0013 10.11 German (NH 4 ) 2 GeF 6 Wodorotlenek amonu 1,0000 0,0012 10.12 Glin AlCl 3 Kwas solny 1,0000 0,0013 10.13 Ind In(NO 3 ) 3 Kwas azotowy 1,0000 0,0010 10.14 Kadm Cd(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.15 Kobalt Co(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.16 Lantan LaCl 3 Kwas solny 1,0000 0,0020 10.17 Lit LiNO 3 Kwas azotowy 1,0000 0,0012 10.18 Magnez Mg(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.19 Mangan Mn(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.20 Miedź Cu(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.21 Molibden (NH 4 ) 2 MoO 4 Wodorotlenek amonu 1,0000 0,0013 10.22 Nikiel Ni(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.23 Ołów Pb(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.24 Potas KNO 3 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.25 Rtęć Hg(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.26 Sód NaNO 3 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.27 Srebro AgNO 3 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.28 Stront Sr(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.29 Tal TlNO 3 Kwas azotowy 1,0000 0,0012 10.30 Wanad NH 4 VO 3 Wodorotlenek amonu 1,0000 0,0013 10.31 Wapń Ca(NO 3 ) 2 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 10.32 Wolfram (NH 4 ) 2 WO 4 Wodorotlenek amonu 1,0000 0,0013 10.33 Żelazo Fe(NO 3 ) 3 Kwas azotowy 1,0000 0,0013 8