Wybrane zagadnienia produkcji mleka w gospodarstwach ekologicznych mgr inż. Marcin Żekało Zakład Rachunkowości Rolnej, IERiGŻ-PIB Seminarium IERiGŻ-PIB, 1.1.21 r.
Plan wystąpienia 1. Sytuacja na europejskim rynku mleka z gospodarstw ekologicznych 2. Wyniki badao przeprowadzonych w ramach systemu AGROKOSZTY w latach 26-29 3. Wnioski a/ wyniki ekonomiczne produkcji mleka w gospodarstwach ekologicznych b/ rezultaty produkcji mleka w gospodarstwach ekologicznych na tle wyników z gospodarstw konwencjonalnych
Działalności produkcji zwierzęcej w badaniach systemu AGROKOSZTY w latach 26-28 krowy mleczne tuczniki maciory Publikacja dostępna na stronie www.ierigz.waw.pl
Pogłowie zwierząt (w sztukach) w gospodarstwach ekologicznych w latach 24-28 Lata Krowy mleczne Tuczniki Maciory 24 7 788 1 453 1 551 28 1 587 9 776 1 693 28/24 135,9% 93,5% 19,1% (źródło: niepublikowane dane GIJHAR-S)
Największymi producentami mleka wytwarzanego metodami ekologicznymi w Europie są Niemcy, Austria, Dania, Wielka Brytania i Francja (75% całego unijnego wolumenu surowca ekologicznego w 28 r.) W I kwartale br. nastąpił wzrost dostaw ekologicznego mleka: Niemcy i Austrii - o 5,3%, Francja - o 3,5%. Tempo wzrostu sprzedaży ekologicznego mleka i produktów mleczarskich wciąż wzrasta, chod w ostatnich latach dynamika tego wzrostu osłabła. (źródło: FAMMU/FAPA)
Pogłowie krów mlecznych w gospodarstwach ekologicznych w wybranych paostwach Unii Europejskiej w 28 roku Liczba krów mlecznych (w szt.) 14 12 1 8 6 4 2 118412 61386 56559 47522 18548 12776 9398 4952 4463 4418 Udział w pogłowiu ogółem (w %) 12 1 8 6 4 2 2,8 1,6 1, 2,6 1,2,5 2,4 1,2 2,6 2,5 (źródła: obliczenia na podstawie danych EUROSTAT)
Wydajnośd mleczna krów w gospodarstwach ekologicznych oraz porównanie do wydajności krów w gospodarstwach konwencjonalnych Wydajnośd mleczna (kg/szt./rok) 1 8 6 4 827 778 676 6575 6282 6226 5525 5271 482 4654 498 3698 2 Relacja do wydajności krów w gospodarstwach konwencjonalnych (%) 15 1 5 96 92 95 95 89 78 16 97 76 87 1 84 Źródło: Offermann, Nieberg (2) Economic Performance of Organic Farms in Europe oraz dane Polskiego FADN
Udział populacji ocenianej w krajowym pogłowiu krów mlecznych wg ICAR (%) Źródło: według danych International Committee for Animal Recording (ICAR) w latach 27-29 (wykres pochodzi z publikacji Wyniki oceny wartości użytkowej krów mlecznych Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka (PFHBiPM)
Premia cenowa za sprzedaż mleka ekologicznego loco gospodarstwo w porównaniu do cen sprzedaży mleka z gospodarstw konwencjonalnych (w %) 35 3 37 32 Premia w % 25 2 15 1 27 21 2 2 26 19 12 14 14 13 13 11 1 8 5 Źródło: Offermann, Nieberg (2) Economic Performance of Organic Farms in Europe
Liczba zarejestrowanych w 28 roku operatorów przetwarzających mleko krowie pochodzące z gospodarstw ekologicznych 35 333 3 25 2 18 15 1 5 11 36 1 7 5 5 (Źródło: dane EUROSTAT oraz obliczenia na podstawie danych GIJHAR-S)
Schemat obliczania dochodu z działalności krowy mleczne Wartośd produkcji ogółem mleko, cielęta po odsadzeniu od krowy oraz wybrakowane krowy mleczne - Koszty bezpośrednie ogółem głównie: wymiana stada pasze pochodzące z zewnątrz gospodarstwa pasze własne z produktów potencjalnie towarowych pasze własne z produktów nietowarowych = Nadwyżka bezpośrednia - Koszty pośrednie ogółem Koszty pośrednie rzeczywiste (np. energia el., opał, paliwo, podatek rolny) Amortyzacja (budynków i budowli, środków transportu, maszyn i urządzeo) Koszt czynników zewnętrznych (praca najemna, czynsze dzierżawne, odsetki) = Dochód z działalności bez dopłat + Dopłaty do powierzchni paszowej płatnośd uzupełniająca, płatnośd ekologiczna, płatnośd zwierzęca = Dochód z działalności krowy mleczne
Wyniki produkcyjno-ekonomiczne produkcji mleka w gospodarstwach ekologicznych badanych w ramach systemu AGROKOSZTY Wyszczególnienie Średnio w gospodarstwach utrzymujących krowy mleczne w roku badao 26 27 28 29 Liczba badanych gospodarstw 3 19 29 2 Średnioroczny stan krów mlecznych [szt.] 6,5 5,8 6,5 8,9 Powierzchnia użytków rolnych [ha] 24, 15,3 17,3 18,5 Udział powierzchni trwałych użytków zielonych w UR Wskaźnik bonitacji trwałych użytków zielonych [%] 67,4 47,5 48,5 61,9 [pkt],26,34,33,29
w litrach Wydajnośd mleczna krów w latach 26-29 5 4 4274 4375 4465 4597 3 2 1 3341 3383 3328 3346 gospodarstwa ekologiczne wg AGROKOSZTY gospodarswa indywidualne wg GUS 26 27 28 29
w zł/litr Ceny sprzedaży mleka w latach 26-29 1,2 1,93 1,7 1,2,89,8,86,93,94,83,6 gospodarstwa ekologiczne wg AGROKOSZTY,4 gospodarstwa indywidualne wg GUS,2 26 27 28 29
Struktura kosztów ogółem utrzymania krów mlecznych w latach 26-29 Wyszczególnienie Lata badań 26 27 28 29 Koszty ogółem [proc.] 1, 1, 1, 1, z tego: koszty bezpośrednie ogółem 43,5 49,5 45,9 44,9 koszty pośrednie ogółem 56,5 5,5 54,1 55,1
Struktura kosztów bezpośrednich utrzymania krów mlecznych w latach 26-29,1 13,6 3,7 3,3 12,8 13,6 2,2 2,4 5,3 17, 24,5 48,2 4,4 5,6 12,3 55,6 6, 7,3 4,2 11, 26 27 28 29 wymiana stada pasze własne towarowe pozostałe pasze z zewnątrz gospodarstwa pasze własne nietowarowe
w złotych Dochód z działalności krowy mleczne w gospodarstwach ekologicznych w latach 26-29 (w przeliczeniu na 1 krowę) 4 35 3 25 37993762 3597 3669 3146 2918 2799 2333 26 27 28 29 2 15 1 5 1264 881 87 99 729777 616 493 1757 1779 161 1393 Wartośd produkcji ogółem Koszty ogółem Dochód z działalności bez dopłat Dopłaty do powierzchni paszowej Dochód z działalności
Udział dopłat Udział dopłat + JPO w % Udział dopłat w dochodzie z działalności krowy mleczne w gospodarstwach ekologicznych w latach 26-29 9 8 8,4 8,5 7 6 5 4 4,2 45,3 62,7 55,8 51,1 3 28,1 2 1 26 27 28 29
Warunki produkcyjne gospodarstw ekologicznych i konwencjonalnych w regionie Małopolska i Pogórze (dane rzeczywiste) Wyszczególnienie Średnio w gospodarstwach utrzymujących krowy mleczne w regionie Małopolska i Pogórze 26 29 konwencjonalne ekologiczne konwencjonalne ekologiczne Liczba badanych gospodarstw 2 18 22 12 Średnioroczny stan krów mlecznych [szt.] 7,6 5,9 13,9 9,3 Wydajnośd mleczna krów [litr] 424 3341 477 375 Cena sprzedaży mleka *zł/litr+,88,83,88,86
w złotych Dochód z działalności krowy mleczne w gospodarstwach konwencjonalnych i ekologicznych regionu Małopolska i Pogórze w 26 roku (w przeliczeniu na 1 krowę) 6 5 4 3 2 1 4798 3667 324 2488 1558 1179 229 539 1787 1718 Wartośd produkcji ogółem Koszty ogółem Dochód z działalności bez dopłat Dopłaty do powierzchni paszowej Dochód z działalności gospodarstwa konwencjonalne gospodarstwa ekologiczne
w złotych Dochód z działalności krowy mleczne w gospodarstwach konwencjonalnych i ekologicznych regionu Małopolska i Pogórze w 29 roku (w przeliczeniu na 1 krowę) 6 5 4 3 2 1 4928 4125 399 335 93819 962 39 1247 252 Wartośd produkcji ogółem Koszty ogółem Dochód z działalności bez dopłat Dopłaty do powierzchni paszowej Dochód z działalności gospodarstwa konwencjonalne gospodarstwa ekologiczne
w % Udział dopłat w dochodzie z działalności krowy mleczne w gospodarstwach konwencjonalnych i ekologicznych regionu Małopolska i Pogórze 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 12,8 gospodarstwa konwencjonalne 31,4 gospodarstwa ekologiczne 24,8 gospodarstwa konwencjonalne 26 29 46,9 gospodarstwa ekologiczne
w godzinach Nakłady pracy w gospodarstwach ekologicznych i konwencjonalnych regionu Małopolska i Pogórze w 26 i 29 roku 35 3 25 2 258 292 175 232 gospodarstwa konwencjonalne 15 1 gospodarstwa ekologiczne 5 26 29
WNIOSKI 1. Produkcja mleka wytwarzanego metodami ekologicznymi wykazuje ciągły wzrost w krajach Europy podaż na rynku wciąż nie zaspokaja popytu na takie mleko i jego przetwory. 2. Dekoniunktura w ostatnich latach na rynku mleka w krajach starej Unii Europejskiej w mniejszym stopniu dotknęła producentów mleka wytwarzanego metodami ekologicznymi w porównaniu do producentów mleka konwencjonalnego. 3. W Polsce rynek mleka i przetworów wytwarzanych metodami ekologicznymi realizowany jest na niewielką skalę. W ostatnich latach (24-28) nie zaobserwowano znaczącego wzrostu liczby krów mlecznych w gospodarstwach ekologicznych. 4. Zwiększanie pogłowia krów mlecznych w gospodarstwach ekologicznych w Polsce jest utrudnione z powodu małych możliwości pozyskania odpowiedniej powierzchni paszowej w gospodarstwie. 5. Optymalizacja produkcji mleka metodami ekologicznymi powinna polegad na doborze odpowiednich ras krów mlecznych oraz zróżnicowanych i dobrych jakościowo dawek pokarmowych (badania IGiHZ-PAN w Jastrzębcu).
WNIOSKI cd 6. Producenci mleka (także ekologicznego) powinni zwrócid uwagę na znaczenie kontroli użytkowości mlecznej, która w naszym kraju pozostaje na stosunkowo niskim poziomie (22,5% pogłowia na koniec 29) w porównaniu z krajami o wysoko rozwiniętym mleczarstwie. 7. Na podstawie przeprowadzonych badao w systemie AGROKOSZTY w gospodarstwach ekologicznych utrzymujących krowy mleczne można potwierdzid: - duży udział dopłat na uzyskiwany dochód z działalności w porównaniu z wysokością dopłat w gospodarstwach konwencjonalnych, - wysoką pracochłonnośd utrzymania krów mlecznych w stosunku do gospodarstw konwencjonalnych. 8. Biorąc pod uwagę wyniki w tym samym regionie rolniczym, gospodarstwa ekologiczne w stosunku do konwencjonalnych mogą uzyskiwad podobne lub nawet lepsze wyniki dochodowe z działalności krowy mleczne. Jest to spowodowane konkurencyjnością kosztową produkcji mleka ekologicznego oraz znacznym udziałem dopłat do realizowanej produkcji.
Dziękuję za uwagę zekalo@ierigz.waw.pl