W S T P Nauczanie j zyka obcego w szko ach polskich mo e mie charakter nauczania obowi zkowego lub dodatkowego. Nauczanie j zyka obcego jako przedmiotu obowi zkowego przewidziane jest w ramowych planach nauczania poszczególnych typów szkó. Nauczanie j zyka obcego w ramach dodatkowych zaj edukacyjnych wprowadzone zostaje przez dyrektora danej szko y do szkolnego planu nauczania po zasi gni ciu opinii rady pedagogicznej i rady rodziców. Ucz szczanie na zaj cia dodatkowe jest obowi zkowe, ale ocena z nich nie ma wp ywu na redni ocen i na promocj ucznia do nast pnej klasy [ D.U. Nr.15, poz.142 z pó n. zmian.] Prezentowane w opracowaniu procentowe wska niki powszechno ci nauczania poszczególnych j zyków obcych s mierzone stosunkiem liczby uczniów ucz cych si danego j zyka do liczby uczniów ogó em. Wska niki te nie dope niaj si do 100% poniewa : 1) cz ogó u uczniów nie uczy si adnego j zyka obcego np. w najm odszych klasach szko y podstawowej. 2) uczniowie ucz cy si j zyków obcych w niektórych szko ach ( np. w liceach ogólnokszta c cych ) s liczeni dwukrotnie.
I. NAUCZANIE JEZYKÓW OBCYCH WED UG TYPÓW SZKÓ Niniejsze opracowanie zawiera dane dotycz ce uczniów ucz cych si j zyków obcych w roku szkolnym 2008/2009. S to dane zebrane przez System Informacji O wiatowej SIO wed ug stanu w dniu 30 wrze nia 2008 roku. Uwzgl dniaj one uczniów ze wszystkich typów szkó ( cznie ze szkolnictwem specjalnym). Do roku 2006/2007 dane o nauczaniu j zyków obcych w szko ach polskich zbierane by y przez G ówny Urz d Statystyczny. Tabela 1 przedstawia sytuacj uczniów, ucz cych si obowi zkowo j zyków obcych w kraju we wszystkich typach szkó cznie. Uwzgl dniono w niej cztery najbardziej popularne j zyki obce w Polsce [ angielski, niemiecki, rosyjski, francuski] oraz j zyki mniej popularne np. acin, hiszpa ski i w oski. Dynamik przemian w nauczaniu j zyków obcych pokazano te na rys. A. W roku szkolnym 2008/2009 w porównaniu z rokiem 2007/2008 liczby uczniów ucz cych si j zyków : angielskiego i hiszpa skiego wzros y, a pozosta ych pi ciu zmala y. Najwi kszy spadek bezwzgl dny dotyczy liczby uczniów ucz cych si j zyka niemieckiego [ - 99,15 tys. osób], a najwi kszy spadek wzgl dny liczby uczniów ucz cych si j zyków : rosyjskiego [ - 13,6 %] i aciny [ - 11,9 %]. Podobna tendencja wyst powa a w roku szkolnym 2007/2008. Inaczej przedstawia a si sytuacja z innymi j zykami obcymi, oprócz siedmiu, wyró nionych w tabeli 1. Innych j zyków obcych uczy o si w ca ej Polsce w minionym roku szkolnym 7,14 tys. uczniów tj. o oko o 450 osób mniej ni w roku szkolnym 2007/2008. W porównaniu do roku szkolnego 2006/2007 liczba ucz cych si wzros a prawie dwa i pó razy.
Tabela 1. Uczniowie ucz cy si j zyka obcego we wszystkich typach szkó cznie jako przedmiotu obowi zkowego [ w tys. osób] Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski. acina Hiszpa ski W oski Inny rok 2007 4150,82 148,55 1746,00 264,44 31,41 16,50 11,11 7,59 rok 2008 4385,67 137,64 1646,85 228,51 27,67 18,57 10,57 7,14 zmiana w osobach 234,85-10,91-99,15-35,93-3,74 2,07-0,54-0,45 zmiana w % 5,7% -7,3% -5,7% -13,6% -11,9% 12,5% -4,9% -5,9% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Nauczanie obowi zkowe j zyków obcych w szko ach ogó em. Inny W oski rok 2008 Hiszpa ski acina Francuski Rosyjski. Niemiecki rok 2007 Angielski 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000 RYS.A liczby uczniów [ w tys. osób] 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Tabela 1A przedstawia liczb uczniów ucz cych si j zyka obcego jako przedmiotu dodatkowego. Najwi ksze liczby uczniów uczy y si w roku szkolnym 2008/2009 dodatkowo j zyka niemieckiego i angielskiego. W porównaniu do roku 2007/2008 liczby uczniów ucz cych si dodatkowo, wyró nionych w tabeli j zyków obcych zmala y ; najwi kszy spadek bezwzgl dny i wzgl dny dla j zyka angielskiego [ - 44,7 % ]. Struktura powszechno ci nauczania j zyków obcych jako przedmiotu obowi zkowego (wyra ona w procentach ogó u uczniów) zmieni a si nast puj co na przestrzeni ostatniego roku : rok 2 0 0 7 rok 2 0 0 8 j zyk angielski - 72,4 % j zyk angielski - 83,0 % j zyk niemiecki - 30,4 % j zyk niemiecki - 31,2 % j zyk rosyjski - 4,6 % j zyk rosyjski - 4,3 % j zyk francuski - 2,6 % j zyk francuski - 2,6 % acina - 0,5% acina - 0,5% j zyk hiszpa ski - 0,3% j zyk hiszpa ski - 0,3% j zyk w oski - 0,2% j zyk w oski - 0,2% inne j zyki - 0,1% inne j zyki - 0,1% Uwzgl dniaj c tak e nauczanie j zyków obcych jako przedmiotu dodatkowego, procentowe wska niki powszechno ci nauczania podstawowych j zyków zachodnioeuropejskich we wszystkich typach szkó cznie by y nast puj ce: rok 2 0 0 7 rok 2 0 08 j zyk angielski - 84,1 % j zyk angielski - 90,0 % j zyk niemiecki - 41,8 % j zyk niemiecki - 42,5 % j zyk francuski - 3,5 % j zyk francuski - 3,5 %
Tabela 1A Uczniowie ucz cy si j zyka obcego we wszystkich typach szkó cznie jako przedmiotu dodatkowego [ w tys. osób] Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski i inne j zyki obce rok 2007 669,96 51,28 653,26 186,41 rok 2008 370,68 48,17 598,20 176,83 zmiana w osobach -299,28-3,11-55,06-9,58 zmiana w % -44,7% -6,1% -8,4% -5,1% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Z powy szego zestawienia wida, e powszechno nauczania j zyka angielskiego i niemieckiego, uwzgl dniaj ca nauczanie j zyka jako przedmiotu obowi zkowego oraz dodatkowego wzros a, natomiast j zyka francuskiego pozosta a bez zmiany. Pe ny obraz powszechno ci nauczania obowi zkowego j zyków obcych w Polsce w okresie ostatnich dziesi ciu lat tzn. od roku szkolnego 1999/2000 do 2008/2009 przedstawia tabela 2. Tendencje rozwojowe w zakresie powszechno ci nauczania czterech najbardziej popularnych j zyków obcych s tak e dobrze widoczne na rysunku B. W latach 1992 i 1993, a wi c w okresie pocz tkowym po przemianach j zykiem dominuj cym w Polsce by j zyk rosyjski, a j zyk angielski zajmowa drug pozycj z du strat do j zyka rosyjskiego. Trzecie miejsce zajmowa j zyk niemiecki. W roku szkolnym 1996/97 struktura powszechno ci nauczania j zyków obcych w kraju diametralnie si zmieni a; j zyk angielski wysun si na pierwsze miejsce, drugie miejsce zaj j zyk niemiecki, a j zyk rosyjski znalaz si dopiero na trzeciej pozycji w skali powszechno ci z niewielk strat do j zyka niemieckiego. Takie uszeregowanie j zyków obcych w kraju, w szko ach ogó em utrzymuje si do dnia dzisiejszego. Najwi kszy wzrost wska nika powszechno ci j zyka angielskiego nast pi w latach 1998-1999, kiedy wska nik zwi kszy si z 34,5% do 46,9%. Od roku 2002 przyrosty wska nika by y coraz mniejsze, a w roku 2006 nast pi jego spadek. Natomiast w roku 2008/2009 warto wska nika wzros a a do 83 procent. Wska nik powszechno ci j zyka niemieckiego wzrasta równomiernie w ca ym okresie 1996 2002. Wzrost ten by jednak znacznie wolniejszy ni wska nika j zyka angielskiego. W latach 2003 i 2004 warto wska nika powszechno ci j zyka niemieckiego by a identyczna, a w latach 2005-2007 zmniejsza a si
Tabela 2. Wska niki powszechno ci nauczania j zyków obcych Szko y razem - nauczanie obowi zkowe [ w procentach ogó u uczniów]. Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski 1999/2000 46,9 4,2 30,7 16,0 2000/2001 53,6 4,3 33,4 13,4 2001/2002 58,2 3,8 33,7 11,4 2002/2003 62,4 3,8 34,8 9,7 2003/2004 64,9 3,4 34,2 7,6 2004/2005 65,3 3,4 34,2 6,7 2005/2006 65,9 3,3 33,6 6,10 2006/2007 63,7 3,1 32,2 5,5 2007/2008 72,4 2,6 30,4 4,6 2008/2009 83,0 2,6 31,2 4,3 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Wska niki powszechno ci nauczania obowi zkowego j zyków obcych w latach 1999-2008. 90,0 Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski 80,0 70,0 w procentach 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 1999/2000 2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 Rys. B. rok szkolny 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
stopniowo. W roku 2008 warto jego wzros a nieznacznie do 31,2 procent. Powszechno nauczania j zyka francuskiego by a najwy sza w latach 1999 i 2000. Od roku 2001 warto wska nika powszechno ci stopniowo mala a i wynosi obecnie 2,6 %. Powszechno nauczania j zyka rosyjskiego spada a systematycznie i szybko od roku 1992 do 2003. W nast pnych latach wska nik nadal obni a sw warto, ale spadki te nie by y du e. Obecnie wska nik powszechno ci tego j zyka wynosi 4,3 %. Warto ci wska ników powszechno ci nauczania j zyków obcych w szko ach ogó em [por. tab. 2] daj obraz prawid owej dynamiki przemian zachodz cych w tej dziedzinie edukacji w Polsce od kilkunastu lat. Procentowe wska niki powszechno ci nauczania j zyków obcych w poszczególnych typach szkó s bardzo silnie zró nicowane i odbiegaj od u rednionej struktury powszechno ci dla wszystkich typów szkó cznie. Podobnie zró nicowana jest dynamika przemian w nauczaniu j zyków obcych. Dla uzyskania pe nego obrazu sytuacji nale y przeprowadza analiz przemian i osi gni tego stanu w zakresie nauczania j zyków obcych odr bnie dla poszczególnych typów szkó. Szko y podstawowe Dynamik przemian w nauczaniu j zyków obcych w szko ach podstawowych obrazuj zestawienia w tabeli 3. Pokazano w niej liczby uczniów ucz cych si obowi zkowo j zyków obcych w szkole podstawowej ogó em oraz z podzia em na miasto i wie. Z przyczyn demograficznych liczba uczniów w szkole podstawowej w roku szkolnym 2008/2009 zmniejszy a si w stosunku do roku ubieg ego. Zmala y te liczby uczniów ucz cych si j zyka niemieckiego i rosyjskiego; wzgl dny
Tabela. 3. Uczniowie ucz cy si j zyka obcego w szko ach podstawowych jako przedmiotu obowi zkowego [ w tys. osób ] O G Ó E M Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski stan 2007 r 1596,97 6,79 306,10 33,76 stan 2008 r 1911,86 6,94 290,32 26,61 zmiana (w osobach) 314,89 0,15-15,78-7,15 zmiana w % 19,7% 2,2% -5,2% -21,2% M I A S T O Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski stan 2007 r 962,46 5,64 169,54 5,92 stan 2008 r 1145,55 5,61 157,42 5,28 zmiana (w osobach) 183,09-0,03-12,12-0,64 zmiana w % 19,0% -0,5% -7,1% -10,8% W I E Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski stan 2007 r 634,51 1,15 136,55 27,84 stan 2008 r 766,32 1,33 132,89 21,34 zmiana (w osobach) 131,81 0,18-3,66-6,50 zmiana w % 20,8% 15,7% -2,7% -23,3% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
spadek wynosi odpowiednio [ 5,2 % i 21,2 % ]. Równocze nie zwi kszy a si znacznie liczba dzieci ucz cych si j zyka angielskiego [ o 314,9 tys. osób] i troch liczba dzieci ucz cych si francuskiego [ o 0,15 tys. osób]. Taki du y przyrost dla j zyka angielskiego wynika prawdopodobnie ze zwi kszonej liczby osób w klasach I III, które zacz y si obowi zkowo uczy j zyka obcego. Porównuj c liczby uczniów ucz cych si ro nych j zyków obcych w szko ach miejskich jak i wiejskich zauwa amy, ze j zykiem dominuj cym w obu typach szkó by angielski, a na drugim miejscu znalaz si j zyk niemiecki [ por. rys. C ]. Uczniowie szkó podstawowych w roku szkolnym 2007/2008 ucz si obowi zkowo równie innych j zyków obcych oprócz czterech najbardziej powszechnych : j zyka hiszpa skiego - 0,80 tys. uczniów j zyka w oskiego - 0,04 tys. uczniów innego j zyka - 3,53 tys. uczniów Razem uczy o si obowi zkowo innych j zyków obcych ( cznie z hiszpa skim i w oskim ) 4,37 tys. uczniów szkó podstawowych. W porównaniu do poprzedniego roku szkolnego grupa ta wzros a o 580 osób. Wska niki powszechno ci nauczania obowi zkowego j zyków obcych w szko ach podstawowych ogó em pokazuje poni sze zestawienie: rok 2 0 0 7 rok 2 0 0 8 j zyk angielski - 62,6% j zyk angielski - 83,3 % j zyk niemiecki - 12,0 % j zyk niemiecki - 12,7 % j zyk rosyjski - 1,3 % j zyk rosyjski - 1,2 % j zyk francuski - 0,3 % j zyk francuski - 0,3 %
Szko y podstawowe - wska niki powszechno ci nauczania obowi zkowego j zykow obcych. 85,0% 90,0% 80,9% miasto wie 80,0% procenty 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 11,7% 14,0% 10,0% 0,4% 2,3% 0,4% 0,1% 0,2% 0,2% 0,0% Angielski Niemiecki Rosyjski Francuski Inny j zyki obce Rys.C 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
acina - 0,0 % acina - 0,0 % j zyk hiszpa ski - 0,0 % j zyk hiszpa ski - 0,0 % j zyk w oski - 0,0 % j zyk w oski - 0,0 % inne j zyki - 0,1 % inne j zyki - 0,2 % Po uwzgl dnieniu nauczania dodatkowego j zyków obcych wska niki powszechno ci nauczania dla czterech najbardziej popularnych j zyków obcych wynosz w roku szkolnym 2008/2009 : j zyk angielski - 90,8 % j zyk niemiecki - 19,4 % j zyk francuski - 0,8 % Na wykresie C przedstawione zosta y wska niki powszechno ci nauczania obowi zkowego j zyków obcych w szko ach podstawowych z uwzgl dnieniem podzia u na szko y miejskie i wiejskie. W przypadku najbardziej popularnego j zyka angielskiego wska nik powszechno ci nauczania w szko ach miejskich jest o 4,1 % wy szy od wska nika w szko ach wiejskich. W porównaniu do poprzedniego roku szkolnego ró nica mi dzy wska nikiem w szko ach miejskich i wiejskich zmala a dwukrotnie. Wska niki powszechno ci nauczania dwóch j zyków : niemieckiego i rosyjskiego s wy sze w szko ach wiejskich. Natomiast wska nik powszechno ci j zyka francuskiego ma czterokrotn przewag w szko ach miejskich.
Gimnazja Gimnazja funkcjonuj w polskiej o wiacie od 1 wrze nia 1999 roku. Od roku szkolnego 2001/2002 w gimnazjach ucz si uczniowie wszystkich klas : I, II i III. Tabela 4 pokazuje liczby uczniów ucz cych si j zyków obcych w ci gu dwóch ostatnich lat szkolnych tj. roku szkolnego 2007/2008 oraz 2008/2009. Dotyczy ona sytuacji ogó em w gimnazjach oraz gimnazjów w miastach i na wsi. Od roku 2002 liczba gimnazjalistów w Polsce maleje z przyczyn demograficznych. Dlatego w okresie ostatnich kilku lat 2004 2008 obserwujemy zmniejszenie si liczby uczniów ucz cych si wszystkich czterech j zyków obcych: niemieckiego, rosyjskiego, angielskiego i francuskiego. W ci gu ostatniego roku szkolnego najbardziej zmniejszy a si bezwzgl dnie liczba uczniów ucz cych si j zyka niemieckiego [ o 34,4 tys.osób ]. Natomiast najwi kszy spadek wzgl dny dotyczy uczniów ucz cych si j zyka francuskiego [ - 25 %]. Znaczna grupa gimnazjalistów uczy a si dodatkowo w minionym roku szkolnym j zyków obcych: j zyka angielskiego - 161,18 tys. osób j zyka niemieckiego - 384,25 tys. osób j zyka francuskiego - 25,63 tys. osób innych j zyków obcych - 85,57 tys. osób W porównaniu z rokiem szkolnym 2007/2008 zmala y liczby uczniów ucz cych si dodatkowo j zyka angielskiego, niemieckiego i francuskiego. Struktura powszechno ci nauczania obowi zkowego j zyków obcych w gimnazjach w roku szkolnym 2008/2009, wyra ona w procentach ogó u uczniów wygl da a nast puj co:
Tabela. 4. Uczniowie ucz cy si j zyka obcego jako przedmiotu obowi zkowego [ w tys. osób ] w gimnazjach. O G Ó E M Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski stan 2007 r 1122,75 17,19 374,60 29,16 stan 2008 r 1090,58 12,90 340,19 23,43 zmiana (w osobach) -32,17-4,29-34,41-5,73 zmiana w % -2,9% -25,0% -9,2% -19,7% M I A S T O Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski stan 2007 r 720,2 14,94 247,78 11,39 stan 2008 r 701,19 11,18 219,99 9,14 zmiana (w osobach) -19,01-3,76-27,79-2,25 zmiana w % -2,6% -25,2% -11,2% -19,8% W I E Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski stan 2007 r 402,55 2,25 126,82 17,77 stan 2008 r 389,39 1,71 120,19 14,28 zmiana (w osobach) -13,16-0,54-6,63-3,49 zmiana w % -3,3% -24,0% -5,2% -19,6% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
j zyk angielski - 79,0 % j zyk niemiecki - 24,6 % j zyk rosyjski - 1,7 % j zyk francuski - 0,9 % acina - 0,0 % j zyk hiszpa ski - 0,2 % j zyk w oski - 0,0 % inny j zyk - 0,1 % Wska niki powszechno ci nauczania obowi zkowego nast puj cych j zyków obcych : niemieckiego, rosyjskiego i francuskiego by y wy sze w gimnazjach ni w szko ach podstawowych. Udzia procentowy gimnazjalistów ucz cych si dodatkowo j zyków obcych by wi kszy dla wszystkich j zyków obcych szko ach gimnazjalnych. Po uwzgl dnieniu nauczania dodatkowego j zyków obcych wska niki powszechno ci wykaza y nast puj ce warto ci: j zyk angielski - 90,7 % j zyk niemiecki - 52,4 % j zyk francuski - 2,8 % Wska niki powszechno ci nauczania czterech rozwa anych j zyków obcych z podzia em na gimnazjach miejskie i wiejskie pokazano na wykresie D. W gimnazjach wiejskich j zykiem dominuj cym jest j zyk angielski ze wska nikiem 79,7 %, a kolejne miejsca zajmuj : niemiecki, rosyjski i francuski. W gimnazjach miejskich kolejno wska ników powszechno ci angielskiego i niemieckiego jest podobna. Natomiast na miejscu trzecim po angielskim i niemieckim znalaz si j zyk francuski, a na czwartym j zyk rosyjski. Wska niki powszechno ci nauczania takich j zyków obcych jak : hiszpa ski, w oski i acina s w gimnazjach wiejskich zerowe, a w gimnazjach miejskich wy sze od zera.
Wska niki powszechno ci nauczania oboiw zkowego j zyków obcych w gimnazjach. 80,0% miasto wie 78,5% 79,7% 70,0% procenty 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 24,6% 24,6% 20,0% 10,0% 2,9% 1,0% 1,3% 0,4% 0,5% 0,1% 0,0% Angielski Niemiecki Rosyjski Francuski Inny Rys. D. 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Bior c pod uwag warto ci wska ników powszechno ci j zyków obcych w gimnazjach w roku bie cym i w poprzednich latach mo emy uzna dynamik przemian zachodz c w tym zakresie za zadowalaj c. Zasadnicze szko y zawodowe. Tabela 6 pokazuje liczby uczniów ucz cych si obowi zkowo j zyków obcych w zasadniczych szko ach zawodowych. Od roku szkolnego 2002/2003 funkcjonuj w szko ach zasadniczych klasy pierwsze, drugie i trzecie. W roku szkolnym 2008/2009 najwi ksza liczba uczniów uczy a si obowi zkowo j zyka angielskiego 102,80 tys. osób. Drugie miejsce zajmowa j zyk niemiecki, a trzecie j zyk rosyjski. Od roku szkolnego 2007/2008 j zyk angielski wysun si na pierwsze miejsce w szko ach zasadniczych pod wzgl dem liczby ucz cych si j zyków obcych. Wcze niej pierwsze miejsce przez kilka lat zajmowa j zyk niemiecki. W ci gu minionego roku szkolnego liczba uczniów w tych szko ach ucz cych si j zyka angielskiego wzros a o 10,6 tys. osób, a j zyka niemieckiego o 1,3 tys. osób. Równocze nie zaobserwowano du y spadek wzgl dny liczby uczniów ucz cych si j zyka rosyjskiego i j zyka francuskiego. Uczniowie zasadniczych szkó zawodowych uczyli si ponadto obowi zkowo j zyka w oskiego. cznie w kraju by y 103 takie osoby tj. zaledwie 0,04 % ogó u wszystkich uczniów. Nie zanotowano w roku szkolnym 2008/2009 uczniów ucz cych si innych j zyków obcych, chocia wyst powali oni w poprzednich latach szkolnych.
Tabela 6. Uczniowie ucz cy si j zyka obcego jako przedmiotu obowi zkowego [ w tys. osób] Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski Stan 2007 r. 92,21 3,47 88,02 37,96 Stan 2008 r. 102,80 3,21 89,30 31,91 Struktura powszechno ci nauczania obowi zkowego j zyków obcych w zasadniczych szko ach zawodowych w latach 2007 i 2008 przedstawia a si nast puj co: rok 2007 rok 2008 j zyk angielski 39,1% 43,0 % j zyk niemiecki 37,4 % 37,3 % j zyk rosyjski 16,1 % 13,3 % j zyk francuski 1,5 % 1,3 % Przemiany zachodz ce w nauczaniu j zyków obcych w zasadniczych szko ach zawodowych nast powa y o wiele wolniej ni w innych typach szkó. Po raz drugi wska nik powszechno ci angielskiego
j zyka [ 43 % ] zaj pierwsze miejsce i powi kszy swój udzia w stosunku do j zyka niemieckiego. Wska nik powszechno ci rosyjskiego przesun si na trzeci pozycj, podobnie jak w szko ach innego typu. Powszechno nauczania j zyków obcych jako przedmiotu dodatkowego w zasadniczych szko ach zawodowych by a niska. cznie uczy o si dodatkowo j zyka obcego w minionym roku szkolnym 2355 uczniów tj. o 440 wi cej ni rok wcze niej. Najwi ksz popularno ci cieszy y si j zyki: angielski [ 1172 osoby ] i niemiecki [ 1005 osób]. Licea ogólnokszta c ce W liceach ogólnokszta c cych po reformie ustroju szkolnego mamy trzy klasy: pierwsz, drug i trzeci zamiast czterech w starym liceum.w klasach tych ucz si absolwenci szkó gimnazjalnych. W tym rozdziale uwzgl dnieni zostali uczniowie trzyletnich liceów ogólnokszta c cych i dwuletnich uzupe niaj cych liceów ogólnokszta c cych dla absolwentów zasadniczych szkó zawodowych. W tabeli 7 pokazano liczby uczniów ucz cych si obowi zkowo j zyków obcych w liceach ogólnokszta c cych, w latach : 2007/2008 i 2008/2009. Liczby uczniów w ponadgimnazjalnych szko ach malej od kilku lat z przyczyn demograficznych. W ci gu ostatniego roku zmniejszy y si liczby uczniów ucz cych si trzech j zyków zachodnich oraz j zyka rosyjskiego. Najwi kszy bezwzgl dny spadek zanotowano dla j zyków: angielskiego [ -22,8 tys. uczniów ] i niemieckiego [- 21,1 tys. uczniów], a
najwi kszy spadek wzgl dny dla j zyka rosyjskiego [ - 5,2 %]. W porównaniu do roku szkolnego 2007/2008 spadki wzgl dne dla j zyków: rosyjskiego, niemieckiego i francuskiego zmala y, natomiast dla j zyka angielskiego spadek wzgl dny pozosta na tym samym poziomie. Tabela 7. Uczniowie ucz cy si j zyka obcego jako przedmiotu obowi zkowego [ w tys. osób] Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski Stan 2007 r. 690,85 82,35 464,95 68,08 Stan 2008 r. 668,06 80,09 443,83 64,55 Zmiana w osobach -22,79-2,26-21,12-3,53 Zmiana w % -3,3% -2,7% -4,5% -5,2% W roku szkolnym 2008/2009 m odzie liceów ogólnokszta c cych uczy a si obowi zkowo jeszcze innych j zyków obcych, poza wymienionymi w tabeli 7. Wygl da o to nast puj co: aciny 26,42 tys. uczniów hiszpa skiego 14,22 tys. uczniów
w oskiego 9,29 tys. uczniów innego 0,79 tys. uczniów W porównaniu do roku szkolnego 2007/2008 liczba uczniów ucz cych si obowi zkowo j zyka hiszpa skiego wzros a. Natomiast liczby uczniów ucz cych si aciny i j zyka w oskiego zmala y. Najbardziej, bo ponad dwukrotnie zmniejszy a si liczba uczniów w liceach ogólnokszta c cych ucz cych si innych j zyków obcych. Uwaga! W liceach ogólnokszta c cych obowi zuj dwa j zyki obce. W zestawieniach tabelarycznych uczniowie tych szkó s wi c liczeni dwukrotnie. W liceach ogólnokszta c cych m odzie uczy si równie j zyków obcych dodatkowo. W roku szkolnym 2008/2009 sytuacja przedstawia a si nast puj co: j zyk angielski - 16,39 tys. uczniów j zyk francuski - 7,66 tys. uczniów j zyk niemiecki - 34,31 tys. uczniów j zyki inne [ w tym rosyjski ] - 34,49 tys. uczniów Liczby uczniów ucz cych si dodatkowo j zyków : angielskiego i niemieckiego znacznie zmala y. Struktur powszechno ci nauczania j zyków obcych jako przedmiotu obowi zkowego (w % ogó u uczniów) pokazano poni ej: Rok 2007 Rok 2008 j zyk angielski 96,5 % 97,1 % j zyk niemiecki 65,0 % 64,5 % j zyk rosyjski 9,5 % 9,4 % j zyk francuski 11,5 % 11,6 % acina 4,2 % 3,8 %
j zyk w oski 1,4 % 1,4 % j zyk hiszpa ski 1,8 % 2,1 % inny j zyk 0,25 % 0,1 % Wska niki powszechno ci nauczania j zyków: angielskiego i niemieckiego jako przedmiotu dodatkowego w liceach ogólnokszta c cych s du o ni sze w porównaniu do innego typu szkó na przyk ad podstawowych czy gimnazjów Dlatego czne wska niki powszechno ci dla trzech j zyków zachodnich s tylko nieznacznie wy sze od wska ników nauczania obowi zkowego. Rok 2007 Rok 2008 j zyk angielski 99,8 % 99,5 % j zyk niemiecki 70,6 % 69,5 % j zyk francuski 12,6 % 12,7 % Dynamika przemian w nauczaniu j zyków obcych w liceach ogólnokszta c cych w latach 2007 i 2008 jest bardzo niska w porównaniu do przemian w latach wcze niejszych. wiadczy to o osi gni ciu w tych szko ach stanu, zbli onego do pu apu potrzeb uczniowskich. Licea profilowane Licea profilowane to stosunkowo nowy typ szko y, który funkcjonuje w polskiej o wiacie od 1 wrze nia 2002 roku. Szko t zaliczamy podobnie jak licea ogólnokszta c ce, zasadnicze szko y zawodowe i technika do szkó ponadgimnazjalnych. W tabeli 9 pokazano liczby uczniów
ucz cych si obowi zkowo j zyków obcych w tych liceach w roku szkolnym 2007/2008 i w roku ubieg ym 2008/2009. Tabela 9. Uczniowie ucz cy si j zyka obcego jako przedmiotu obowi zkowego [w tys. osób] Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski Stan 2007 r. 104,93 6,50 83,13 17,53 Stan 2008 r. 68,93 3,77 52,56 11,19 Podobnie jak w innych szko ach ponadgimnazjalnych liczba uczniów w liceach profilowanych zmniejszy a si. Jest to wyj tkowo du y spadek, bo a o 38 tys. uczniów mniej uczy o si w nich w minionym roku szkolnym. Z tego powodu liczby uczniów ucz cych si wszystkich czterech j zyków obcych w tych szko ach bardzo zmala y Najwi kszy spadek bezwzgl dny wyst pi dla j zyka angielskiego i wyniós [ - 36 tys. osób ] oraz niemieckiego [ - 30,6 tys. osób]. Natomiast spadki wzgl dne dla wszystkich, czterech wymienionych j zyków przekroczy y 34 procent ; najwi cej w przypadku j zyka francuskiego [ - 42,5 % ]. Pewna grupa uczniów w liceach profilowanych uczy si tak e obowi zkowo innych j zyków obcych, cznie 540 osób.
Struktur powszechno ci nauczania obowi zkowego j zyków obcych w liceach profilowanych (w % ogó u uczniów) pokazano ni ej : Rok 2007 Rok 2008 j zyk angielski 94,9 % 95,0 % j zyk niemiecki 75,2 % 72,5 % j zyk rosyjski 15,9 % 15,4 % j zyk francuski 5,8 % 5,2 % j zyk hiszpa ski 0,2 % 0,3 % j zyk w oski 0,2 % 0,2 % j zyk aci ski 0,0% 0,2 % inny j zyk 0,1 % 0,0 % Na przestrzeni ostatniego roku wzros y wska niki powszechno ci j zyka : angielskiego, hiszpa skiego i aci skiego. Wska nik powszechno ci nauczania innych j zyków obcych w liceach profilowanych spad w tym czasie do zera. Uczniowie liceów profilowanych uczyli si równie dodatkowo j zyków obcych. W roku szkolnym 2008/2009 liczba ucz cych si wynosi a 9,7 tys. osób. Oznacza to spadek o 1,7 tys. uczniów w stosunku do roku szkolnego 2007/2008. Najwi cej uczniów uczy o si j zyka niemieckiego 4,29 tys. osób. Je eli uwzgl dnimy uczniów, którzy ucz si j zyka obcego jako przedmiotu dodatkowego czne wska niki powszechno ci nauczania j zyków zachodnioeuropejskich w tych szko ach troch wzrosn i b d nast puj ce : 2 0 0 8 r. j zyk angielski 99,2 % j zyk niemiecki 78,4 % j zyk francuski 6,3 %
Technika Technika zaliczane s do szkó ponadgimnazjalnych, podobnie jak licea ogólnokszta c ce i licea profilowane. Po reformie ustroju szkolnego w technikach ucz si absolwenci szkó gimnazjalnych, a w technikach uzupe niaj cych absolwenci zasadniczych szkó zawodowych. Dane dotycz ce techników nie uwzgl dniaj uczniów ze szkó artystycznych ogólnokszta c cych daj cych uprawnienia zawodowe. Dynamik przemian w nauczaniu j zyków obcych w technikach i technikach uzupe niaj cych przedstawia tabela 8. Tabela 8. Uczniowie ucz cy si j zyka obcego jako przedmiotu obowi zkowego [w tys. osób] Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski Stan 2007 r. 516,36 27,84 421,29 76,56 Stan 2008 r. 526,35 26,88 424,49 69,87 Najwi ksza liczba uczniów w tych szko ach uczy a si obowi zkowo j zyka angielskiego 526,35 tys. osób oraz niemieckiego 424,49 tys. osób. Na przestrzeni lat 2007/2008 i 2008/2009 zwi kszy y si liczby uczniów ucz cych si j zyków: angielskiego przyrost o ok. 10 tys. osób tj. 1,9 % i niemieckiego - przyrost o 3,2 tys. osób tj. o 0,76 %. Równocze nie spad a liczba osób ucz cych si j zyka rosyjskiego i francuskiego. Du y spadek
bezwzgl dny i wzgl dny dotyczy j zyka rosyjskiego i wynosi [ - 8,7 %].. Popularno nie wymienionych w tabeli 8 j zyków obcych takich jak : w oskiego, aciny i hiszpa skiego jako przedmiotu obowi zkowego by a znacznie ni sza w technikach ni w liceach ogólnokszta c cych. Natomiast liczba ucz cych si jeszcze innych j zyków obcych by a wy sza w technikach. cznie grupa ucz cych si wynosi a w roku szkolnym 2008/2009 1330 uczniów tj. 52 % wszystkich uczniów ucz cych si innego j zyka poza czteroma, najbardziej popularnymi, wymienionymi w tabeli. Struktura powszechno ci nauczania j zyków obcych jako przedmiotu obowi zkowego: 2 0 0 7 r. 2 0 0 8 r. j zyk angielski 94,0 % 94,8 % j zyk niemiecki 76,7 % 76,4 % j zyk rosyjski 13,9 % 12,6 % j zyk francuski 5,1 % 4,8 % j zyk aci ski 0,0 % 0,0 % j zyk hiszpa ski 0,1 % 0,1 % j zyk w oski 0,05 % 0,1 % inny j zyk 0,2 % 0,2 % Najwi ksz zmian zanotowano dla j zyka rosyjskiego; wska nik powszechno ci tego j zyka zmniejszy si o 1,3 punktów proc. Niewielkie zmiany warto ci zanotowano dla wska ników powszechno ci pozosta ych j zyków obcych. Pewna grupa uczniów techników uczy a si j zyka obcego jako przedmiotu dodatkowego. W roku szkolnym 2008/2009 wygl da o to nast puj co: j zyk niemiecki - 19,64 tys. uczniów
j zyk angielski - 11,57 tys. uczniów j zyk francuski - 1,99 tys. uczniów inne j zyki - 7,44 tys. uczniów Je eli uwzgl dnimy uczniów ucz cych si j zyka obcego jako przedmiotu dodatkowego wska niki powszechno ci nauczania j zyków zachodnioeuropejskich w tych szko ach nieznacznie wzrosn w stosunku do nauczania obowi zkowego j zyków obcych. 2007 rok 2008 rok j zyk angielski 95,7 % 96,9 % j zyk niemiecki 79,9 % 79,9 % j zyk francuski 5,5 % 5,2 % W stosunku do ubieg ego roku szkolnego 2007/2008 czny wska nik powszechno ci j zyka angielskiego uleg zwi kszeniu, j zyka francuskiego nieznacznie si zmniejszy, a j zyka niemieckiego pozosta na tym samym poziomie. Szko y policealne W tabeli 10 pokazane zosta y liczby uczniów ucz cych si obowi zkowo czterech podstawowych j zyków obcych w szko ach policealnych. S to g ównie szko y policealne [ ponadgimnazjalne ], ale równie niewielka liczba szkó policealnych [ ponadpodstawowych ], które
wyst powa y w roku 2007/2008 tylko w niektórych województwach. Najwi ksza grupa uczniów 4,80 tys. osób uczy a si obowi zkowo j zyka angielskiego, a najmniejsza 0,13 tys. osób j zyka rosyjskiego. W stosunku do roku szkolnego 2007/2008 liczba ucz cych si ka dego z czterech j zyków zmala a. Obserwujemy szczególnie du e spadki wzgl dne; najwi kszy spadek wzgl dny wyst pi dla j zyka rosyjskiego - 64,8 %. W zestawieniu z innymi typami szkó, omawianymi wcze niej w tym raporcie s to najwi ksze spadki wzgl dne liczby uczniów ucz cych si obowi zkowo j zyków obcych. Tabela 10. obowi zkowego [w tys. osób] Uczniowie ucz cy si j zyka obcego jako przedmiotu Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski Stan 2007 r. 7,36 0,58 1,59 0,37 Stan 2008 r. 4,80 0,34 0,96 0,13 zmiana w osobach -2,56-0,24-0,63-0,24 zmiana w % - 34,7% - 41,4% - 39,6% - 64,8%
Wska niki powszechno ci nauczania j zyków obcych jako przedmiotu obowi zkowego wygl daj nast puj co w roku szkolnym bie cym i ubieg ym : Rok 2 0 0 7 Rok 2 0 0 8 j zyk angielski - 22,3 % j zyk angielski - 14,7 % j zyk niemiecki - 4,8 % j zyk niemiecki - 2,9 % j zyk francuski - 1,8 % j zyk francuski - 1,0 % j zyk rosyjski - 1,1 % j zyk rosyjski - 0,4 % j zyk aci ski - 2,2 % j zyk aci ski - 1,4 % j zyk hiszpa ski - 0,1 % j zyk hiszpa ski - 0,0 % j zyk w oski - 0,0 % j zyk w oski - 0,1 % inny j zyk - 0,6 % inny j zyk - 0,3 % Je eli uwzgl dnimy nauczanie j zyków zachodnich jako przedmiotu dodatkowego wska niki powszechno ci b d mia y nast puj ce warto ci: Rok 2 0 0 7 R o k 2 0 0 8 j zyk angielski - 35,4 % j zyk angielski - 29,1 % j zyk niemiecki - 5,7 % j zyk niemiecki - 3,8 % j zyk francuski - 1,8 % j zyk francuski - 1,0 % Dodatkowo innego j zyka obcego, oprócz angielskiego, niemieckiego i francuskiego uczy o si w tych szko ach w minionym roku szkolnym oko o 0,67 tys. osób. Wska nik powszechno ci nauczania dodatkowego innego j zyka wynosi 2,1 %.
Liczba nauczanych j zyków obcych wed ug typu szko y. Interesuj cym zagadnieniem jest liczba nauczanych j zyków obcych w ró nych typach szkó w Polsce. Umieszczone w raporcie tabele 17 i 18 udzielaj odpowiedzi na dwa pytania dotycz ce tego tematu. W tabeli 17 podano liczby uczniów ucz cych si w roku szkolnym 2008/2009 w ka dym typie szko y : jednego j zyka obcego, dwóch lub trzech j zyków obcych. W tabeli 18 podane zosta y udzia y procentowe uczniów ucz cych si jednego, dwóch lub trzech j zyków obcych w stosunku do cznej liczby ucz cych si wszystkich j zyków w danej szkole. W szko ach podstawowych najwi kszy udzia procentowy - 85,7 % mia y dzieci ucz ce si jednego j zyka obcego. Sze ciokrotnie ni szy by udzia dzieci ucz cych si dwóch j zyków obcych. W szko ach gimnazjalnych najwi kszy udzia mieli uczniowie ucz cy si dwóch j zyków obcych - 50,5 %. Ale ich przewaga nad ucz cymi si jednego j zyka wynosi a zaledwie 1,4 %. W szko ach ponadgimnazjalnych : liceach ogólnokszta c cych, liceach profilowanych i technikach zdecydowan przewag mieli uczniowie ucz cy si dwóch j zyków obcych. W liceach profilowanych i technikach udzia ten wynosi odpowiednio : 96,7 % i 95,2 %. W liceach ogólnokszta c cych najwy szy ze wszystkich typów szkó by udzia uczniów ucz cych si jednocze nie trzech j zyków obcych - 6,72 %. W szko ach zasadniczych i szko ach policealnych najwi kszy by udzia uczniów ucz cych si jednego j zyka obcego Dla szkó zasadniczych wynosi on - 97,2 %, a policealnych 91,3 % W wymienionych obu typach szkó udzia uczniów ucz cych si trzech j zyków obcych by zerowy.
Tabela 18 Uczniowie ucz cy si obowi zkowo j zyków obcych [ w % ] wed ug liczby j zyków i typów szkó. typ szko y jeden j zyk dwa j zyki trzy j zyki suma ogó em 55,87% 43,01% 1,12% 100,00% szko y podstawowe 85,67% 14,23% 0,10% 100,00% gimnazja 49,10% 50,48% 0,42% 100,00% licea ogólnokszta c ce 5,11% 88,17% 6,72% 100,00% szko y zasadnicze 97,20% 2,80% 0,00% 100,00% licea profilowane 3,38% 96,37% 0,24% 99,99% technika i licea zawodowe 4,16% 95,16% 0,68% 100,00% szkoly policealne 91,33% 8,67% 0,00% 100,00% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Tabela 17 Uczniowie ucz cy si obowi zkowo j zyków obcych [ w tys. osób] wed ug liczby j zyków i typów szkó. typ szko y ogó em jeden j zyk dwa j zyki trzy j zyki ogó em 5088,83 2843,07 2188,73 57,03 szko y podstawowe 2215,21 1897,8 315,3 2,11 gimnazja 1341,66 658,74 677,32 5,61 licea ogólnokszta c ce 675,95 34,51 595,99 45,45 szko y zasadnicze 221,63 215,42 6,21 0,00 licea profilowane 70,66 2,39 68,09 0,17 technika i licea zawodowe 540,49 22,49 514,33 3,67 szkoly policealne 10,65 9,73 0,92 0,00 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
II. PRZESTRZENNY ROZK AD POWSZECHNO CI NAUCZANIA J ZYKÓW OBCYCH Powszechno nauczania poszczególnych j zyków obcych w uk adzie wojewódzkim jest bardzo zró nicowana. Tabela 10 przedstawia czne liczby uczniów we wszystkich szko ach razem ucz cych si czterech podstawowych j zyków obcych w szesnastu województwach w Polsce. W porównaniu do roku szkolnego 2007/2008 wzros a liczba ucz cych si angielskiego we wszystkich województwach. W przypadku j zyka francuskiego wzros a liczba uczniów w dwóch województwach: opolskim i podlaskim. Dla j zyka niemieckiego odnotowano wzrost tylko w województwie lubuskim, a dla j zyka rosyjskiego w województwie opolskim. Rozpi to ci przedzia ów, w których mieszcz si procentowe wska niki powszechno ci nauczania j zyków obcych w województwach (we wszystkich typach szkó cznie) w roku szkolnym 2008/2009 obrazuje poni sze zestawienie. Dla j zyków: angielskiego, niemieckiego i francuskiego s to sumy wska ników powszechno ci nauczania j zyka jako przedmiotu obowi zkowego i dodatkowego. Dla j zyka: rosyjskiego, hiszpa skiego i w oskiego podane s wska niki powszechno ci nauczania obowi zkowego obu j zyków ze wzgl du na brak danych do nauczania dodatkowego tych j zyków obcych. j zyk angielski 64,8 % - 96,3 % j zyk francuski 1,4 % - 5,9 % j zyk niemiecki 30,1 % - 64,5 % j zyk rosyjski 0,7 % - 11,4 % j zyk hiszpa ski 0,1 % - 0,6 % j zyk w oski 0,03 % - 0,5 %
Tabela 10 Uczniowie ucz cy si obowi zkowo j zyków obcych [ w tys. osób] wed ug województw. Szko y razem. województwo Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski dolno l skie 252752 8083 170690 4558 kujawsko-pomorskie 246626 6538 86159 16323 lubelskie 286251 7961 62290 37064 lubuskie 80736 4085 81865 1625 ódzkie 265811 7616 105115 14628 ma opolskie 425280 18511 139421 11540 mazowieckie 606458 21518 134228 60599 opolskie 113867 2068 45133 966 podkarpackie 288909 8404 100448 9335 podlaskie 156437 3864 34046 18681 pomorskie 258770 5609 112361 6099 l skie 530208 24194 154176 10885 wi tokrzyskie 162377 3712 46558 11399 warmi sko-mazurskie 170713 2230 67352 10611 wielkopolskie 374564 10244 201227 10945 zachodniopomorskie 165910 3005 105780 3254 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Przy du ym zró nicowaniu wska ników regionalnych wska niki ogólnokrajowe praktycznie nie daj pe nych informacji o nauczaniu j zyków obcych w poszczególnych województwach. W takiej sytuacji, w rozwa aniach dotycz cych nauczania j zyków obcych nie mo na pomin analizy rozk adu przestrzennego. Przestrzenne rozk ady powszechno ci nauczania sze ciu, wymienionych wy ej j zyków obcych jako przedmiotu: obowi zkowego, dodatkowego oraz cznie obrazuj tabele: 11, 12, 13, 14, 15 i 16. J zyk rosyjski Przestrzenny rozk ad powszechno ci nauczania j zyka rosyjskiego obrazuje tabela 11 i mapka R. Rozpi to wojewódzkich wska ników powszechno ci j zyka rosyjskiego w minionym roku szkolnym wynosi a 10,7%. Wska niki powszechno ci uwzgl dnia y tylko nauczanie obowi zkowe tego j zyka w szko ach. Brakowa o danych o nauczaniu dodatkowym j zyka rosyjskiego. W roku szkolnym 2007/2008 rozpi to wska ników powszechno ci nauczania obowi zkowego tego j zyka by a troch wi ksza i wynosi a 11,2 %. Do województw o najwy szych wska nikach powszechno ci nauczania j zyka rosyjskiego nale a y w roku szkolnym 2008/2009 oraz w latach poprzednich: lubelskie - 11,4 % ogó u uczniów podlaskie - 10,8 % ogó u uczniów mazowieckie - 8,8 % ogó u uczniów Najni sze wska niki powszechno ci nauczania j zyka rosyjskiego ma y województwa le ce w zachodniej cz ci Polski opolskie - 0,7 % ogó u uczniów
Tab.11 Wska niki powszechno cinauczania j zyka rosyjskiego jako przedmiotu obowi zkowego wed ug województw w roku szkolnym 2008 / 2009. województwo wska nik powszechno ci ( w % ogó u uczniów ) dolno l skie 1,3% kujawsko-pomorskie 5,5% lubelskie 11,4% lubuskie 1,2% ódzkie 4,5% ma opolskie 2,4% mazowieckie 8,8% opolskie 0,7% podkarpackie 2,8% podlaskie 10,8% pomorskie 1,9% l skie 1,8% wi tokrzyskie 6,2% warmi sko-mazurskie 5,0% wielkopolskie 2,2% zachodniopomorskie 1,4% Polska 4,3% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Nauczanie j zyka rosyjskiego, jako przedmiotu obowi zkowego w r. szk. 2008/09 (w procentach ogó u uczniów) kraj 4,3% 1,9 pomorskie 5,0 1,4 warmi sko-mazurskie 10,8 zachodniopomorskie 5,5 podlaskie kujawsko-pomorskie 8,8 1,2 2,2 mazowieckie lubuskie wielkopolskie 4,5 11,4 ódzkie 1,3 6,2 lubelskie dolno l skie 0,7 1,8 wi tokrzyskie opolskie l skie 2,4 2,8 podkarpackie ma opolskie MAPKA R 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
lubuskie - 1,2 % ogó u uczniów dolno l skie - 1,3 % ogó u uczniów W dwunastu województwach wska nik powszechno ci nauczania obowi zkowego tego j zyka w roku szkolnym 2008/2009 obni y si w stosunku do roku szkolnego 2007/2008. Spadki warto ci wska ników wyra one w punktach procentowych by y jednak w tym roku znacznie mniejsze ni w latach wcze niejszych. W trzech województwach: podlaskim, warmi sko - mazurskim i opolskim wska niki powszechno ci troch wzros y. Natomiast w województwie zachodniopomorskim warto wska nika nie uleg a zmianie. W uszeregowaniu j zyków obcych wed ug stopnia powszechno ci j zyk rosyjski nie zajmuje pierwszej i drugiej pozycji w adnym województwie. W siedmiu województwach j zyk rosyjski zajmuje trzeci pozycj, a w pozosta ych czwart, ostatni pozycj na skali powszechno ci [ porównaj tabele 11 i 14 ]. J zyk angielski Przestrzenny rozk ad wska nika powszechno ci nauczania j zyka angielskiego ( jako przedmiotu obowi zkowego, dodatkowego oraz cznie ) w roku szkolnym 2008/2009 przedstawiaj tabela 12 oraz mapka A. Wida du e zró nicowanie wska nika powszechno ci nauczania j zyka angielskiego w szesnastu województwach. W nauczaniu obowi zkowym najwy szy wska nik powszechno ci mia o woj. podlaskie - 90,6 %, a w nauczaniu dodatkowym woj. dolno l skie i wielkopolskie po 9,8 %. W latach szkolnych 2006/2007 oraz 2007/2008 województwami o najwy szych cznych wska nikach powszechno ci nauczania tego j zyka
Tabela 12. Wska niki powszechno ci nauczania j zyka angielskiego wed ug województw w roku szkolnym 2008 / 2009. województwo wska nik powszechno ci ( w % ogó u uczniów ) obowi zkowo dodatkowo cznie dolno l skie 70,2% 9,8% 80,0% kujawsko-pomorskie 82,7% 6,4% 89,1% lubelskie 88,4% 6,8% 95,2% lubuskie 56,9% 7,9% 64,8% ódzkie 81,2% 9,0% 90,2% ma opolskie 87,6% 6,3% 93,9% mazowieckie 88,3% 6,6% 94,9% opolskie 86,4% 6,7% 93,1% podkarpackie 87,9% 5,5% 93,4% podlaskie 90,6% 5,7% 96,3% pomorskie 81,4% 7,3% 88,7% l skie 89,8% 4,6% 94,4% wi tokrzyskie 88,8% 6,2% 95,0% warmi sko-mazurskie 80,5% 6,0% 86,5% wielkopolskie 75,4% 9,8% 85,2% zachodniopomorskie 72,8% 7,6% 80,4% Polska 83,0% 7,0% 90,0% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Nauczanie j zyka angielskiego, jako przedmiotu obowi zkowego i dodatkowego cznie w r. szk. 2008/09 (w procentach ogó u uczniów) kraj 90,0% 88,7 86,5 pomorskie 80,4 warmi sko-mazurskie 96,3 zachodniopomorskie 89,1 podlaskie kujawsko-pomorskie 94,9 64,8 85,2 mazowieckie lubuskie wielkopolskie 90,2 95,2 ódzkie 80,0 95,0 lubelskie dolno l skie 93,1 opolskie 94,4 wi tokrzyskie 93,4 l skie 93,9 podkarpackie ma opolskie MAPKA A 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
by y: podlaskie i l skie. Natomiast najni szy wska nik powszechno ci nauczania j zyka angielskiego mia o województwo lubuskie. W roku szkolnym 2008/2009 w zakresie powszechno ci dwa pierwsze miejsca zaj y województwa: podlaskie i wi tokrzyskie [ por. tab.12 ]. W ci gu ostatniego roku warto ci wska ników w woj. podlaskim i wi tokrzyskim wzros y o oko o sze ciu punktów procentowych. W dziewi ciu województwach warto ci wska ników powszechno ci j zyka angielskiego przekroczy y 90 procent. W roku szkolnym 2007/2008 takich województw by o tylko dwa. W uszeregowaniu j zyków obcych wed ug stopnia powszechno ci j zyk angielski zajmuje pozycj pierwsz we wszystkich województwach. Po raz pierwszy w województwie lubuskim wska nik powszechno ci j zyka angielskiego wyprzedzi wska nik powszechno ci j zyka niemieckiego o 0,3 punktu proc. [ por. tabele 12 i 13 ]. J zyk niemiecki Przestrzenny rozk ad wska nika powszechno ci nauczania j zyka niemieckiego (jako przedmiotu obowi zkowego, dodatkowego oraz cznie) w roku szkolnym 2008/2009 przedstawiaj tabela 13 i mapka N. Powszechno nauczania j zyka niemieckiego w uk adzie wojewódzkim by a w minionym roku szkolnym 2008/2009, podobnie jak przed dwoma laty bardziej zró nicowana ni powszechno j zyka angielskiego. Rozpi to skrajnych warto ci wojewódzkich wska ników powszechno ci j zyka niemieckiego wynosi a 34,40 % i powi kszy a si troch w stosunku do roku 2007/2008.
Tabela 13. Wska niki powszechno ci nauczania j zyka niemieckiego wed ug województw w roku szkolnym 2008 / 2009. województwo wska nik powszechno ci ( w % ogó u uczniów ) obowi zkowo dodatkowo cznie dolno l skie 47,4% 11,5% 58,9% kujawsko-pomorskie 28,9% 10,8% 39,7% lubelskie 19,2% 11,2% 30,4% lubuskie 57,7% 6,8% 64,5% ódzkie 32,1% 12,2% 44,3% ma opolskie 28,7% 12,2% 40,9% mazowieckie 19,5% 10,7% 30,2% opolskie 34,2% 14,6% 48,8% podkarpackie 30,6% 12,8% 43,4% podlaskie 19,7% 10,4% 30,1% pomorskie 35,4% 10,1% 45,5% l skie 26,1% 11,8% 37,9% wi tokrzyskie 25,5% 11,3% 36,8% warmi sko-mazurskie 31,8% 6,6% 38,4% wielkopolskie 40,5% 12,0% 52,5% zachodniopomorskie 46,4% 13,8% 60,2% Polska 31,2% 11,3% 42,5% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Nauczanie j zyka niemieckiego, jako przedmiotu obowi zkowego i dodatkowego cznie w r. szk. 2008/09 (w procentach ogó u uczniów) kraj 42,5% 45,5 38,4 pomorskie 60,2 warmi sko-mazurskie 30,1 zachodniopomorskie 39,7 podlaskie kujawsko-pomorskie 30,2 64,5 52,5 mazowieckie lubuskie wielkopolskie 44,3 30,4 ódzkie 58,9 36,8 lubelskie dolno l skie 48,8 opolskie 37,9 wi tokrzyskie 43,4 l skie 40,9 podkarpackie ma opolskie MAPKA N 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Najwy szy wska nik powszechno ci j zyka niemieckiego jako przedmiotu obowi zkowego mia o województwo lubuskie - 57,7 %, a jako przedmiotu dodatkowego woj. opolskie 14,6 %. czne wska niki powszechno ci j zyka niemieckiego s najwy sze w województwach: lubuskim i zachodniopomorskim, a najni sze w województwach podlaskim i mazowieckim [ por. tab.13 ]. W stosunku do poprzedniego roku szkolnego wska niki powszechno ci nauczania j zyka niemieckiego zwi kszy y si w dwunastu województwach, w dwóch nie zmieni y swoich warto ci. W województwach : podlaskim i wi tokrzyskim nast pi nieznaczny spadek warto ci wska nika powszechno ci. Nadal dominuj w dziedzinie powszechno ci j zyka niemieckiego województwa w zachodniej cz ci Polski. W uszeregowaniu j zyków obcych j zyk niemiecki zajmuje drug pozycj we wszystkich województwach po pierwszej pozycji j zyka angielskiego. J zyk francuski Przestrzenny rozk ad wska nika powszechno ci nauczania j zyka francuskiego (jako przedmiotu obowi zkowego i dodatkowego oraz cznie) w roku szkolnym 2008/2009 pokazuje tabela 14 i mapka F. W minionym roku szkolnym, podobnie jak w ubieg ych w zakresie powszechno ci j zyka francuskiego dominowa y dwa województwa: l skie i ma opolskie. Dotyczy o to nauczania j zyka francuskiego jako
Tabela 14. Wska niki powszechno ci nauczania j zyka francuskiego wed ug województw w roku szkolnym 2008 / 2009. województwo wska nik powszechno ci ( w % ogó u uczniów ) obowi zkowo dodatkowo cznie dolno l skie 2,2% 0,6% 2,8% kujawsko-pomorskie 2,2% 1,0% 3,2% lubelskie 2,5% 0,9% 3,4% lubuskie 2,9% 0,7% 3,6% ódzkie 2,3% 0,7% 3,0% ma opolskie 3,8% 1,0% 4,8% mazowieckie 3,1% 1,3% 4,4% opolskie 1,6% 1,4% 3,0% podkarpackie 2,6% 0,7% 3,3% podlaskie 2,2% 0,8% 3,0% pomorskie 1,8% 0,7% 2,5% l skie 4,1% 1,8% 5,9% wi tokrzyskie 2,0% 0,3% 2,3% warmi sko-mazurskie 1,1% 0,3% 1,4% wielkopolskie 2,1% 0,5% 2,6% zachodniopomorskie 1,3% 0,4% 1,7% Polska 2,6% 0,9% 3,5% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Nauczanie j zyka francuskiego, jako przedmiotu obowi zkowego i dodatkowego cznie w r. szk. 2008/09 (w procentach ogó u uczniów) kraj 3,5% 2,5 1,4 pomorskie 1,7 warmi sko-mazurskie 3,0 zachodniopomorskie 3,2 podlaskie kujawsko-pomorskie 4,4 3,6 2,6 mazowieckie lubuskie wielkopolskie 3,0 3,4 ódzkie 2,8 2,3 lubelskie dolno l skie 3,0 opolskie 5,9 wi tokrzyskie 3,3 l skie 4,8 podkarpackie ma opolskie MAPKA F 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
przedmiotu obowi zkowego. W nauczaniu tego j zyka jako przedmiotu dodatkowego najwy sze wska niki mia y województwa: l skie i opolskie. czny wska nik powszechno ci j zyka francuskiego zwi kszy si w o miu województwach w stosunku do roku szkolnego 2007/2008 ; a w czterech zmniejszy si. Natomiast w czterech pozosta ych : dolno l skim, lubelskim, lubuskim i ma opolskim warto wska nika nie zmieni a si. W roku szkolnym 2000/2001 spo ród czterech najbardziej popularnych j zyków obcych w Polsce j zyk francuski zajmowa czwart pozycj na skali powszechno ci nauczania we wszystkich szesnastu województwach. W minionym roku szkolnym 2008/2009 wska nik powszechno ci j zyka francuskiego wyprzedzi w obowi zkowym nauczaniu wska nik powszechno ci j zyka rosyjskiego w pi ciu województwach [ por. tabele 14 i 11 ]. Najwi ksza ró nica warto ci mi dzy wska nikami powszechno ci nauczania obowi zkowego j zyka francuskiego i rosyjskiego wyst pi a w województwie l skim ; j zyk francuski 4,1 % ; j zyk rosyjski - 1,8 %. J zyk hiszpa ski Przestrzenny rozk ad wska nika powszechno ci nauczania j zyka hiszpa skiego jako przedmiotu obowi zkowego w roku szkolnym 2008/2009 pokazuje tabela 15 i mapka H. Rozk ad przestrzenny nauczania j zyka hiszpa skiego wed ug województw jest analizowany w raportach o powszechno ci nauczania j zyków po raz trzeci.
Tabela 15. Wska niki powszechno ci nauczania j zyka hiszpa skiego jako przedmiotu obowi zkowego wed ug województw w roku szkolnym 2008 / 2009. województwo wska nik powszechno ci ( w % ogó u uczniów ) dolno l skie 0,20% kujawsko-pomorskie 0,30% lubelskie 0,60% lubuskie 0,10% ódzkie 0,30% ma opolskie 0,30% mazowieckie 0,60% opolskie 0,10% podkarpackie 0,30% podlaskie 0,10% pomorskie 0,50% l skie 0,30% wi tokrzyskie 0,30% warmi sko-mazurskie 0,20% wielkopolskie 0,50% zachodniopomorskie 0,30% Polska 0,40% 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
Nauczanie j zyka hiszpa skiego, jako przedmiotu obowi zkowego w r. szk. 2008/09 (w procentach ogó u uczniów) kraj 0,4% 0,5 pomorskie 0,2 0,3 warmi sko-mazurskie 0,1 zachodniopomorskie 0,3 podlaskie kujawsko-pomorskie 0,6 0,1 0,5 mazowieckie lubuskie wielkopolskie 0,3 0,6 ódzkie 0,2 0,3 lubelskie dolno l skie 0,1 opolskie 0,3 wi tokrzyskie 0,3 l skie 0,3 podkarpackie ma opolskie MAPKA H 00-478 Warszawa, Al. Ujazdowskie 28, tel. (48 22) 345 37 45, prog@codn.edu.pl, www.codn.edu.pl
W roku szkolnym 2008/2009 najwy szy wska nik powszechno ci - 0,6 % mia y dwa województwa: mazowieckie i lubelskie. Najni szy wska nik powszechno ci j zyka hiszpa skiego 0,1 % zanotowano w trzech województwach: lubuskim, opolskim i podlaskim. W roku szkolnym 2006/2007 najwy szy wska nik powszechno ci mia o województwo lubelskie, a najni szy województwo lubuskie. J zyk hiszpa ski jest nauczany aktualnie obowi zkowo we wszystkich szesnastu województwach. Popularno jego jest jednak niska ; a warto ci wska ników powszechno ci s du o mniejsze od wska ników czterech najbardziej popularnych j zyków obcych w Polsce: angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego i francuskiego. W stosunku do wska nika powszechno ci nauczania obowi zkowego j zyka francuskiego w Polsce - 2,6 % wska nik j zyka hiszpa skiego by sze i pó razy ni szy. Rozpi to mi dzy warto ciami wojewódzkich wska ników powszechno ci j zyka hiszpa skiego wynosi a tylko 0,50 % i by a wielokrotnie ni sza od rozpi to ci wska ników innych j zyków obcych, analizowanych wcze niej w tym raporcie. J zyk w oski Przestrzenny rozk ad wska nika powszechno ci nauczania j zyka w oskiego jako przedmiotu obowi zkowego w roku szkolnym 2008/2009 pokazuje tabela 16 i mapka W. Rozk ad przestrzenny nauczania j zyka w oskiego wed ug województw jest analizowany w raporcie o powszechno ci nauczania j zyków po raz drugi.