mgr Piotr Guzowski Program proseminarium z historii średniowiecza na I roku historii studiów dziennych w roku akademickim 2006/2007 (60 godzin) gr. IV Podręczniki T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1965 i nowsze wydania. B. Zientara, Historia powszechna Średniowiecza, Warszawa 1968 i nowsze wydania. C. Brooke, Europa średniowieczna 962-1154, Warszawa 2001. D. Hay, Europa XIV-XV w., Warszawa 2002. J.H. Mundy, Europa średniowieczna 1150-1309, Warszawa 2001. Dzieje Polski pod. red. J. Topolskiego, Warszawa 1976 i nowsze wydania. H. Samsonowicz, Historia Polski do 1795 r., Warszawa 1995. J. Wyrozumski, Historia Polski do 1505 r., Warszawa 1982. J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 1999. K. Baczkowski, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370-1506), Kraków 1999. S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002. R. Grodecki S. Zachorowski J. Dąbrowski, Dzieje Polski Średniowiecznej, Kraków 1925/1995. 1. Badanie wiarygodności źródła historycznego na przykładzie,, Historii sekretnej Prokopiusza z Cezarei ( 4 godziny) Prokopiusz z Cezarei, Historia sekretna, Warszawa 1969. 0. Jurewicz, Historia literatury bizantyńskiej. Zarys, Wrocław 1984. G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, Warszawa 1967. C. Mango, Historia Bizancjum, Gdańsk 2002. H. Evert-Kappesowa, Historie Konstantynopolitańskie, Warszawa 1964, s. 27-72. K. Zakrzewski, Dzieje Bizancjum [w:] Wielka Historia Powszechna, t. IV, Warszawa b.d.w. R.Browning, Justynian i Teodora, Warszawa 1977. A. Cameron, Procopius and the sixth century, London 1985, (rozdz. Procopius and the Secret History). The Cambridge Companion to the Age of Justinian ed. Michael Mass, Cambridge 2005 (rozdz. B. Croke, Justinian s Constantinople I L. Brubaker, Gender of Society). 2. Penitencjał św. Kolumbana Młodszego jako źródło do poznania mentalności ludzi wczesnego 1
średniowiecza. Rola Iroszkotów w kulturze średniowiecznej Europy. (2 godziny) Księga pokutna, [w:] św. Kolumban, Pisma; Jonasza z Bobbio, Żywot św. Kolumbana, Warszawa 1995, s. 151-159. E. Dzierdziuk, Mnisi iroszkoccy. Św. Kolumban Młodszy-ewangelizacja Europy, Lublin 1997. J. Strzelczyk, Wstęp, [w:] św. Kolumban, Pisma; Jonasz z Bobbio, Żywot św. Kolumbana, Warszawa 1995, s. 12-66. J. Strzelczyk, Iroszkoci w kulturze średniowiecznej Europy, Warszawa 1987, s. 21-147. T. Cahill, Jak Irlandczycy ocalili cywilizację, Poznań 1999. 3.,, Życie Karola Wielkiego Einharda jako przykład biografii władcy. (2-4 godziny) Einhard, Życie Karola Wielkiego, Wrocław 1950. P. Riche, Karolingowie. Ród który stworzył Europę, Warszawa 1997. G. Faber, Merowingowie i Karolingowie, Warszawa 1994. P. E. Dutton, An introduction to Einhard, [w:] Charlemagne,s Courtier. The Complete Einhard, ed. & trans. P.E. Dutton, b.m.w.1998. 4. Reguła św. Benedykta jako źródło do poznania życia codziennego mnichów. (2-4 godziny) Reguła świętego ojca Benedykta, Warszawa 1929. Plan założenia klasztornego w Sankt Gallen (idealnego klasztoru), [w:] Historia chrześcijaństwa. Religia, kultura, polityka., t. IV, Warszawa 1999, s.565. P. Sczaniecki, Święty Benedykt, Poznań 1983. J. Kłoczowski, Wspólnoty chrześcijańskie. Grupy życia wspólnego w chrześcijaństwie zachodnim od starożytności do XV wieku, Kraków 1964 (lub 2003). M.D. Knowles D. Obolensky, Historia Kościoła t. 2, Warszawa 1988. L. Moulin, Życie codzienne zakonników w średniowieczu, Warszawa 1997. 5. Spór o pochodzenie i znaczenie nazwy Ruś, na podstawie,powieści minionych lat i historiografii. (2-4 godziny) 2
Powieść minionych lat, Warszawa Wrocław Kraków 1968. F. Sielicki, Wstęp, [w:] Powieść minionych lat, Warszawa Wrocław Kraków 1968. B. Rybakow, Pierwsze wieki dziejów Rusi, Warszawa 1983. H. Paszkiewicz, Początki Rusi, Kraków 1995. H. Łowmiański, Zagadnienie roli Normanów w genezie państw słowiańskich, Warszwa 1957, rozdz. 4. E. A. Melnikova, V.J. Petrukhin, The Origin and Evolution of the Name Rus, Tor 23, 1990-1991, s. 203-234. 6. Próba odtworzenia tożsamości Anonima tzw. Galla, autora,,kroniki polskiej. (2 godziny) Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Wrocław Warszawa Kraków 1968. M. Plezia, Wstęp, [w:] Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Wrocław Warszawa Kraków 1968. 7.,,Kronika polska Anonima tzw. Galla jako źródło historyczne do okresu pierwszych Piastów. Organizacja państwa pierwszych Piastów na podstawie analizy,, Kroniki Anonima. (2 godziny) Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Wrocław Warszawa Kraków 1968. T. Lalik, Społeczeństwo i państwo w II połowie XI w. i w pierwszej połowie XII w., [w:] Polska pierwszych Piastów, red. T. Manteuffel, Warszawa l968. H. Łowmiański, Początki Polski, t. VI, cz. 1, Warszawa 1985 (rozdz. Patrymonialny charakter państwa polskiego.) 8. Dokumenty papieskie jako źródła historyczne. Przyczyny wielkiej schizmy w świetle bulli legatów papieskich z 16 VII 1054 r. (2 godziny) Bulla wyklinająca patriarchę Konstantynopola, Michała Cerulariusza, przez Rzym z 16 VII 1054, [w:] Walka Cesarstwa z Papiestwem. Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, w świetle źródeł przedstawił W. Semkowicz, zeszyt 15, Kraków 1924. S. Runciman, Schizma wschodnia, Warszawa 1963. F. Dvornik, Bizancjum a prymat Rzymu, Warszawa 1985. K. Schatz, Prymat papieski od początków do współczesności, Kraków 2004. 9. Dokumenty papieskie jako źródła historyczne. Rola Kościoła w średniowiecznej Europie. (2 godziny) 3
Dictatus Papae, [w:] Wiek V-XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, opr. M. Sobańska Bondaruk, S. Lenard, Warszawa 1997. M.K. Knowles D. Obolensky, Historia Kościoła, t. 2., 600-1500, Warszawa 1988. Historia chrześcijaństwa. Religia, kultura, polityka., t. V, Warszawa 2002. E. Wies, Cesarz Henryk IV, Warszawa 2000. Historia chrześcijaństwa. Religia, kultura, polityka., t. V, Warszawa 2002. 10. Analiza porównawcza źródeł dotyczących konfliktu Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem na przykładzie,,kroniki polskiej Anonima i,,kroniki polskiej Wincentego Kadłubka. (4 godziny) Źródła: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Wrocław - Warszawa Kraków 1968. Mistrza Wincentego, Kronika polska, Warszawa 1974. T. Grudziński, Bolesław Śmiały Szczodry i biskup Stanisław. Dzieje konfliktu. Warszawa 1985. G. Labuda, Św. Stanisław, biskup krakowski, patron Polski, Poznań 2000. K. Skwierczyński, Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początku XIII w., Wrocław 2005. R. Grodecki, Sprawa św. Stanisława, Kraków 1979. M. Plezia, Dookoła sprawy św. Stanisława. Studium źródłoznawcze, wyd. II, Bydgoszcz 1999. 11. Geneza, autorstwo i próba interpretacji źródła ikonograficznego na przykładzie tzw. Opony z Bayeux. Podbój Anglii przez Normanów w oparciu o relację tzw. Opony z Bayeux. (2-4 godziny) (4-6 godzin) Tkanina z Bayeux - reprodukcja (zbiory własne). E. Potkowski, Prawda pisma przykład opony z Bayeux, [w:] Nihil Superfluum Esse. Prace z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, Poznań 2000, s. 147-158. A. Bridgeford, Was Caunt Eustace II of Boulogne the patron of the Bayeux Tapestry?, Journal of Medieval History, vol. 25, no. 3, s.155-185. N. Higham, Podbój Anglii przez Normanów, Warszawa 2001. Z. Kędzierski, Dzieje Anglii do roku 1485, Wrocław 1966, s. 121-175. P. Zumthor, Wilhelm Zdobywca, Warszawa 1968 (lub następne wyd.). W. Lipoński, Narodziny cywilizacji Wysp Brytyjskich, Poznań 1995 (2001),.397-495. 12. Mowa papieża Urbana II na synodzie w Clermont i geneza ruchu krucjatowego. 4
(2 godziny) - 2 godziny Mowa Papieża Urbana II na soborze w Clermont w 1095 r. w redakcji Fulkera z Chrtres i Roberta Mnicha (zbiory własne). M. Bull, Początki, [w:] Historia krucjat, red. J. Riley-Smith, Warszawa 2000, s. 18-41. S. Runciman, Dzieje wypraw krzyżowych, t. 1. Warszawa 1987, s. 18 115. G. Miniois, Kościół i wojna, Warszawa 1998, s. 97-164. D. C. Munro, The Speech of Pope Urban II at Clermont, 1095, The American Historical Review 11 (1905), s. 231-242. 13. Próba odtworzenia treści testamentu Bolesława Krzywoustego. (4 godziny) Źródła: Wincenty zwany Kadłubkiem, Kronika polska, Warszawa Wrocław Kraków 1992. Kronika Wielkopolska, Warszawa 1965. Roczniki Magdeburskie, Rocznik z Pohlde, Bulla Innocentego III z 1210 r. (zbiory własne). T. Grudziński, 0 akcie sukcesyjnym z czasów Bolesława Krzywoustego, Czasopismo Prawno Historyczne 24 (1972). G. Labuda, Testament Bolesława Krzywoustego, [w:] Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata, Poznań 1959. K. Buczek, Jeszcze o testamencie Bolesława Krzywoustego, Przegląd Historyczny 60 (1969), s.621-637. E. Rymar, Primogenitura zasadą regulującą następstwo a pryncypał w ustawie sukcesyjnej Bolesława Krzywoustego, Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 49 (1994). 15. Między listem miłosnym a traktatem teologicznym czyli w poszukiwaniu uczuć w średniowiecznych źródłach. (2 godziny) Źródła: P. Abelard, Pisma wybrane, t. 1 (Abelard i Heloiza, Listy), tłum. L. Joachimowicz, Warszawa 1968. J. Burge, Abelard i Heloiza, Warszawa 2003. J. Duby, Love and Marriage in the Middle Ages, Cambridge 1994 (rozdz. What do we know about love in twelfth-century France?) 16. Przywilej lokacyjny miasta Krakowa z 1257 r. jako przykład dokumentowego źródła historycznego. (2 godziny) 5
Przywilej lokacyjny miasta Krakowa z 1257 r., [ w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 8, Miasta i mieszczaństwo średniowiecza, opr. R. Heck, Warszawa 1959. M. Bogucka, H. Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Warszawa 1975. J. Bardach B. Leśnodorski M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, wyd. III, Warszawa 1996. M. Borowiejska Birkenmajerowa, Kształt średniowiecznego Krakowa, Kraków 1975. A. Jelicz, Życie codzienne w średniowiecznym Krakowie, Warszawa 1966. P. Tyszka, Obraz przestrzeni miejskiej Krakowa XIV-XV wieku w świadomości jego mieszkańców, Lublin 2001. 17. Życie codzienne mieszkańców wsi na prawie niemieckim w późnym średniowieczu w swietle sądowych ksiag wiejskich (4 godziny). Najstarsza księga sądowa wsi Trześniowej 1419-1609, wyd. H. Polaczkówna, Lwów 1923 [Zabytki dziejowe. Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego we Lwowie, t. I] S. Grodziski, Księgi sądowe wiejskie (Zasięg terytorialny i geneza), Czasopismo Prawno-Historyczne 12 (1960) L. Łysiak, W sprawie genezy ksiąg sądowych wiejskich, Czasopismo Prawno-Historyczne 14 (1962) J. Wiesiołowski, Kultura i obyczaje kręgu wiejskiego, [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV w., red. B. Geremek, Warszawa 1997, s. 130-168. 18. Przywilej książęcy jako źródło historyczne. Status Żydów w średniowiecznej Polsce w świetle przywileju Bolesława Pobożnego. (4 godziny) Przywilej Bolesława Pobożnego z 1264 r., [w:] J. Fijałkowski, Dzieje Żydów w Polsce. Wybór tekstów źródłowych XI XVIII w., Warszawa b.d.w. R. Grodecki, Polska piastowska, Warszawa 1969 (rozdz. Żydzi w średniowiecznej Polsce). J. Wyrozumski, Żydzi w Polsce średniowiecznej, [w:] Żydzi w dawnej Rzeczypospolitej: materiały z konferencji,, Autonomia Żydów w Rzeczypospolitej szlacheckiej Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce. Uniwersytet Jagielloński 22-26 IX 1986, Wrocław Warszawa Kraków 1991. M. Horn, Działalność gospodarcza Żydów polskich w średniowieczu na tle rozwoju osadnictwa, Biul. Żyd. Inst. Hist. w Polsce, R.33:1983, nr 2/3 s.73-84. H. Zaremska, Statut Bolesława Pobożnego dla Zydów. Uwagi w sprawie genezy, Roczniki Dziejow Społecznych i Gospodarczych 64 (2004). 6
H. Zaremska, Uwagi o organizacji gmin żydowskich w średniowiecznej Polsce, [w:] Aetas media aetas moderna. Studia ofiarowane prof. H. Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2000. H. Zaremska, Chrześcijanie i Żydzi w średniowieczu, Mówią Wieki 1991, nr 6, s. 31 37. D. Malkiel, Jewish-Christian relations in Europe, 840-1096, Journal of Medieval History 29 (2003), s. 55-83. 19. Miedzy fikcją a faktem, Popularny obraz średniowiecza w Imieniu Róży Umberto Eco i Jeana- Jacuesa Arnoud (4 godziny) Źródła: B. Gui, Księga Inkwizycji. Podręcznik, przeł. M. Pawlik, Kraków 2002. Dokumenty Soborów Powszechnych, opr. A. Baron H. Pietras, t. II, Kraków 2003. U. Eco, Imię Róży (różne wydania). Imię Róży, reż. Jean-Jacues Arnoud (1986). U. Eco, Travels in Hyper Reality, San Diego, New york-london, 1986 (rozdz. Dreaming of the Middle Ages). J. Given, A Medieval Inquisitor at Work: Bernard Gui, 3 March 1308 to 19 June 1323, [w:] Portaits of Medieval and renaissance Living. Esseys in Memory of David Herlihy, ed. S.K. Cohn Jr. and S.A. Epstein, b. m. w., 1996. I. Grabowski, Postępowanie inkwizycyjne przeciw heretykom w średniowieczu, Warszawa 1937. 20. Cele założenia Akademii Krakowskiej na podstawie przywileju fundacyjnego Kazimierza Wielkiego. (2 godziny) Przywilej fundacyjny Akademii Krakowskiej, [w:] J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 1999. S. Szczur, Papież Urban V I a powstanie uniwersytetu w Krakowie w 1364 r., Kraków 1999, s. 127-160. (rozdz. VII - Pierwsze przywileje uniwersyteckie i rozdz. IX Początki funkcjonowania krakowskiej uczelni). J. Dąbrowski, Czasy Kazimierza Wielkiego, [w:] Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364 1764. red. K. Lepszy, Kraków 1964. K. Boroda, Późnośredniowieczne krakowskie kolegia studenckie, [w:] Od narodzin do wieku dojrzałego. Dzieci i młodzież w Polsce, cz.1, Od średniowiecza do wieku XVIII, Warszawa 2002, s. 218-230. J. Wyrozumski, Z najstarszych dziejów Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 1996. F. Kiryk, Nauk przemożnych perła, Kraków 1986. L. Moulin, Średniowieczni szkolarze i ich mistrzowie, Gdańsk-Warszawa 2002. 21. Próba wykorzystania literatury pięknej jako źródła historycznego. Średniowieczna wizja roli kobiety w społeczeństwie w Opowieściach Kantenberyjskich Geoffreya Chaucera. (2 godziny) 7
G. Chaucer, Opowieści kanterberyjskie. Wybór, Wrocław Warszawa- Kraków1963 (Opowieść Damy z Bath). G. Waluga, Społeczeństwo realne i idealne w Opowieściach Kantenberyjskich Geoffreya Chaucera, Warszawa 2000. A. Krawiec, Seksualność w średniowiecznej Polsce, Poznań 2000,s.19-45. G.G. Coulton, Panorama średniowiecznej Anglii, Warszawa 1976. 20. Analiza aktu Jagiełły wystawionego w Krewie w 1385, próba poznania motywów zawarcia unii z Polską. (2 godziny) Źrodło: Akt krewski Jagiełły z 1385 r., [w:] Wiek V-XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, opr. M. Sobańska Bondaruk, S. Lenard, Warszawa 1997, s. 195. J. Ochmański, Historia Litwy, Wrocław 1990. G. Blaszczyk, Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. 1, Poznań 199, s. 195-266. J. Kiaupiene, Akt krewski z 14 sierpnia 1385 r.: gdzie kryje się problem w dokumencie czy w jego interpretacjach?, Kwartalnik Historyczny 108 (2001), z.4. J. Tęgowski, Wprowadzenie w życie postanowień aktu krewskiego w latach 1385-1399, [w:] Studia z dziejów państwa i prawa polskiego, t. IX, cz. 1, Łódź 2006, s. 77-91. 21. Zagrożenie herezją husycką na ziemiach polskich w świetle edyktu wieluńskiego z 1424 r. (2 godziny) Edykt wieluński z 1424 r., [w:] J. Krzyżaniakowa, Koncyliaryści, heretycy i schizmatycy, Kraków 1989, s. 80. P. Kras, Husytyzm w piętnastowiecznej Polsce, Lublin 1997. S. Bylina, Wizerunek heretyka w Polsce późnośredniowiecznej, Odrodzenie i Reformacja 30 (1985), s. 5-24. 8