UCHWAŁA NR XLVIII/326/2014 RADY MIEJSKIEJ W GRODZISKU WIELKOPOLSKIM. z dnia 6 listopada 2014 r.

UCHWAŁA NR XLVIII/326/2014 RADY MIEJSKIEJ W GRODZISKU WIELKOPOLSKIM z dnia 6 listopada 2014 r. w sprawie uchwalenia Programu wspierania rodziny w Gminie Grodzisk Wielkopolski na lata 2014-2016 Na podstawie art.18 ust.1 w związku z art.7 ust.1 pkt 6a ustawy z dnia 8 marca 1990r o samorządzie gminnym ( Dz. U. z 2013r poz.594 ze zmianami) oraz art.176 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011r o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ( Dz. U. z 2013r poz.135 ze zmianami ), uchwala się co następuje: 1. W celu realizacji zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przyjmuje się Program wspierania rodziny w Gminie Grodzisk Wielkopolski na lata 2014-2016, w brzmieniu stanowiącym załącznik do uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Grodziska Wielkopolskiego. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 1

Załącznik do Uchwały Nr XLVIII/326/2014 Rady Miejskiej w Grodzisku Wielkopolskim z dnia 6.11.2014 Program Wspierania Rodziny w Gminie Grodzisk Wielkopolski na lata 2014-2016 2014 1 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 2

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE...4 1.PODSTAWOWE POJĘCIA DOTYCZĄCE RODZINY I DZIECKA...4 2.REGULACJE PRAWNE DOTYCZACE RODZINY I DZIECKA...6 3.CHARAKTERYSTYKA GMINY...9 4.DIAGNOZA SYTUACJI RODZINY I DZIECKA W MIEŚCIE...12 4.1.SYTUACJA DEMOGRAFICZNA...12 4.2.SYTUACJA MIESZKANIOWA RODZIN...13 4.3.SYTUACJA DZIECKA W ŚRODOWISKU SZKOLNYM I RODZINNYM...15 4.4.SYTUACJA RODZINY I DZIECKA W ŚRODOWISKU LOKALNYM...20 4.5.POMOC SPOŁECZNA RODZINIE I DZIECKU...25 4.6.DZIECKO I RODZINA WSPIERANI PRZEZ PORADNIĘ PSYCHOLOGICZNO- PEDAGOGICZNĄ...33 4.7.PRZESTĘPCZOŚĆ WŚRÓD NIELETNICH...34 4.8.RODZINA I DZIECKO POD KURATELĄ SĄDOWĄ...34 4.9.ANALIZA SWOT...34 4.10.ZASOBY WSPIERAJĄCE RODZINĘ I DZIECKO W RODZINIE...36 5.CEL GŁÓWNY PROGRAMU, CELE OPERACYJNE, DZIAŁANIA...38 6.REALIZACJA PROGRAMU...43 6.1.PROJEKTY...46 SPIS TABEL I WYKRESÓW...48 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 3

WPROWADZENIE Dziecko i rodzina wymagają wsparcia oraz szczególnej troski i ochrony. Działalność na rzecz rodzin powinna koncentrować się na wyrównywaniu pomiędzy nimi nieuzasadnionych i niezawinionych różnic socjalnych, tworzeniu im równych szans oraz asekurowaniu w obliczu ryzyka życiowego, natomiast działania podejmowane na rzecz dzieci winny mieć na celu ochronę ich praw, wyrównywanie szans życiowych poprzez ułatwianie dostępu do oświaty, służby zdrowia i wypoczynku oraz zapewnienie im ochrony w obliczu zagrożeń. Z punktu widzenia polityki społecznej, która odpowiada za tworzenie warunków samodzielnego funkcjonowania rodziny, rodzina i dziecko stanowią przedmiot niejako selektywnego zainteresowania. Jest tak dlatego, że odnosi się ono zwłaszcza do tych rodzin i pochodzących z nich dzieci, które na pewnym etapie swojego życia stają się bezradne i marginalizowane. Czynników powodujących bezradność i marginalizację rodziny jest wiele. Co budzi niepokój, ich liczba w ostatnim okresie wzrasta. Jedną z głównych przyczyn zwiększania się zjawisk niepożądanych, godzących w dobro rodziny i dziecka, jest wyczerpanie się więzi społecznych spajających struktury rodziny, wprowadzające element rozchwiania równowagi i harmonii w ich życiu. Możliwość świadczenia komplementarnego wsparcia rodzinom, które stają się bezradne i marginalizowane, daje stworzenie lokalnego systemu wspierania rodziny. W systemie takim ważne jest, by prowadzone działania oprzeć na przekonaniu, że naturalnym i koniecznym środowiskiem wychowania dziecka jest rodzina. W pierwszej kolejności powinien on być nastawiony na pomoc w rozwiązywaniu życiowych problemów rodziny, zanim nastąpi rozkład więzi rodzinnych oraz zaistnieją okoliczności zmuszające do rozłączenia rodziny. Należy przy tym pamiętać, iż efektywna praca z rodziną musi być stała, intensywna i dotyczyć jej ważnych problemów. Niniejszy Program został opracowany w Ośrodku Pomocy Społecznej w Grodzisku Wielkopolskim przy merytorycznym wsparciu Ośrodka Kształcenia Służb Publicznych i Socjalnych Centrum AV w Częstochowie. Jest on zgodny z art. 176 pkt. 1 ustawy z dnia 9 marca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 3 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 4

135 ze zmianami), który w ramach zadań własnych gminy przewiduje opracowanie i realizację 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny. 1. PODSTAWOWE POJĘCIA DOTYCZĄCE RODZINY I DZIECKA Istnieje wiele definicji rodziny. Najogólniej określa się ją jako podstawową komórkę społeczną, składającą się z rodziców (rodzica) i dzieci. Podkreśla się również instytucjonalną formę małżeństwa, poprzez którą powstaje system pokrewieństwa i dziedziczenia. Elementem wyróżniającym rodzinę jest wspólnota mieszkaniowa, tworząca najczęściej jedno gospodarstwo domowe, które może obejmować dwa, a nawet trzy pokolenia. Cechą wspólną wszystkich definicji rodziny jest to, że zapewnia ona ciągłość biologiczną społeczeństwa i przekazuje dziedzictwo kulturowe następnym pokoleniom. Ogólnie rzecz ujmując, rodzinę charakteryzuje współwystępowanie takich elementów, jak: wspólne zamieszkanie członków, wspólne nazwisko, wspólna własność oraz wspólna kultura duchowa. Rodzina pełni szereg funkcji mających na celu zaspokajanie potrzeb swoich członków. Przede wszystkim warunkuje prawidłowy rozwój biologiczny i psychospołeczny dziecka. Jest pierwszą instytucją wychowawczą, w której przebiega proces socjalizacji dzieci, kształtowanie ich osobowości oraz przygotowanie do przyszłych ról społecznych. Rodzina oddziałuje na dziecko poprzez określony i swoisty układ stosunków społecznych, na których podłożu dziecko przyswaja sobie określone wartości i wzory osobowe. Każda rodzina tworzy własną, niepowtarzalną atmosferę życia domowego, na którą wpływają między innymi: stosunki wzajemne między małżonkami, miłość rodzicielska do dzieci, codzienne zachowania członków rodziny, kultywowanie tradycji, a także służba uznawanym wartościom. Wychowawcze oddziaływanie rodziny ma istotny wpływ na socjalizację dzieci i młodzieży w drodze nieuświadomionego często przekazywania wiedzy o otaczającym świecie wraz z wartościowaniem go i preferowaniem wzorów zachowań. Prawidłowemu funkcjonowaniu rodziny zagraża jednak szereg czynników, wśród których istotną rolę odgrywają zjawiska patologiczne. Ich oddziaływanie czyni daną rodzinę dysfunkcjonalną, czyli taką, która nie potrafi sprostać swoim obowiązkom względem dzieci i innych członków rodziny oraz pomyślnie rozwiązywać swoich problemów i sytuacji kryzysowych. Do zjawisk patologicznych zalicza się: alkoholizm, narkomanię, przestępczość rodziców oraz przemoc w rodzinie. Są one najczęstszą przyczyną niedostosowania społecznego dzieci. Dziecko, podobnie jak rodzina, nie posiada jednoznacznej definicji. Według Kodeksu cywilnego to osoba, która nie ukończyła 18 lat i nie uzyskała pełnej zdolności do czynności 4 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 5

prawnych. W Kodeksie karnym osobę do ukończenia 17 roku życia uważa się za nieletnią. Dzieci do 13 roku życia nie mają zdolności do czynności prawnych, a w ich imieniu działają rodzice lub opiekunowie prawni. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych Kodeks cywilny przyznaje dzieciom, które ukończyły 13 lat. Pełną zdolność do czynności prawnych uzyskuje się wraz z ukończeniem 18 roku życia (jedyne odstępstwo stanowi wcześniejsze zawarcie związku małżeńskiego). Dziecko pozostaje aż do uzyskania pełnoletności, tj. ukończenia 18 lat, pod władzą rodzicielską. 5 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 6

2. REGULACJE PRAWNE DOTYCZĄCE RODZINY I DZIECKA Rodzina i dziecko są chronione zarówno w ustawodawstwie polskim, jak i międzynarodowym. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 18. stanowi, że małżeństwo, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Kolejne artykuły konkretyzują to stwierdzenie, odnosząc je do różnych aspektów życia rodzinnego. Rozwinięcie norm zawartych w Konstytucji, a odnoszących się do rodziny, znajduje miejsce w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. W dokumencie tym unormowano problematykę zawierania i ustawania małżeństw, stosunków majątkowych między małżonkami, obowiązków alimentacyjnych, pochodzenia dziecka, stosunków między rodzicami i dziećmi, instytucji przysposobienia, opieki i kurateli. Innymi regulacjami prawnymi związanymi z problematyką rodziny są Kodeksy: karny, cywilny, postępowania cywilnego i pracy. Pierwszy z nich zakłada ściganie z urzędu przestępstw przeciwko rodzinie, do których zalicza: bigamię, znęcanie się nad członkami rodziny, rozpijanie małoletniego, uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego, porzucenie i uprowadzenie dziecka. Natomiast Kodeks cywilny, choć nie jest bezpośrednio związany z ochroną rodziny, służy jej w zakresie przepisów dotyczących ochrony praw małoletniego w obrocie prawnym oraz dotyczących zasad prawa spadkowego. Kodeks postępowania cywilnego z kolei chroni rodzinę w postępowaniu egzekucyjnym. Obejmuje również ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych dla osób dochodzących roszczeń alimentacyjnych i daje możliwość występowania w tych sprawach w charakterze pełnomocnika właściwego przedstawiciela do spraw opieki społecznej organu gminy lub organizacji społecznej, mającej na celu udzielenie pomocy rodzinie. Kodeks pracy służy głównie ochronie macierzyństwa i zdrowia kobiet. Problematykę rodzinną podejmują również ratyfikowane przez Polskę akty międzynarodowe. Jednym z nich jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, której art. 16. stanowi, że rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i państwa. Zapis dotyczący rodziny figuruje również w pkt 16 pierwszej części Europejskiej Karty Społecznej. Mówi on, iż rodzina, jako podstawowa komórka społeczeństwa, ma prawo do odpowiedniej ochrony społecznej, prawnej i ekonomicznej dla zapewnienia jej pełnego rozwoju. 6 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 7

Innym dokumentem zapewniającym ochronę rodzinie jest uchwalona przez Stolicę Apostolską Karta Praw Rodziny. W dokumencie tym zapisane jest m.in. prawo do istnienia i budowy rodziny, czyli prawo każdego do założenia rodziny i posiadania środków na jej utrzymanie, prawo do przekazania życia i wychowania dzieci wedle własnych tradycji i wartości, prawo do mieszkania pozwalającego na godziwe życie rodzinne oraz prawo do zabezpieczenia fizycznego, społecznego, politycznego i ekonomicznego. Problematyka rodzinna podejmowana jest także w Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet. W dokumencie tym, w określeniu prawa kobiet do równouprawnienia i partnerstwa podkreślono m.in. wpływ kobiet na wzrost dobrobytu społeczeństwa i rodziny. Część artykułów Konwencji pozostaje w bezpośrednim związku z rodzinnymi funkcjami kobiety, ukierunkowanymi na wzmocnienie społecznego statusu rodziny. Kolejnym dokumentem międzynarodowym, będącym zarazem najważniejszym aktem prawnym regulującym prawa dziecka, jest Konwencja o Prawach Dziecka. Jej postanowienia dotyczą osób, które nie ukończyły 18. roku życia i obejmują: prawa cywilne, prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania, prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami, prawa socjalne oraz kulturalne i polityczne. Konwencja ustanawia status dziecka oparty na założeniach, że jest ono samodzielnym podmiotem, wymagającym ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną szczególnej opieki i ochrony prawnej, posiadającym jako istota ludzka prawo do poszanowania tożsamości, godności i prywatności, a rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania i wymaga ze strony państwa wsparcia. Tworząc system ochrony dziecka, kierowano się: zasadą dobra dziecka (wszystkie działania podejmowane są w najlepiej pojętym interesie dziecka), zasadą równości (wszystkie dzieci, niezależnie od ich cech: koloru skóry, płci i narodowości, mają być równe wobec prawa), zasadą poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców za rozwój i wychowanie dziecka (ochronie podlega autonomia rodziny i prawa obojga rodziców do decydowania o sprawach dziecka) oraz zasadą pomocy państwa w zabezpieczeniu odpowiednich warunków socjalnych i zdrowotnych rodziny. Jeszcze innym aktem prawnym zapewniającym ochronę dziecku jest Europejska Konwencja o Przysposobieniu Dzieci. Ma ona zastosowanie do dzieci, które w momencie przysposobienia nie ukończyły 18 lat, nie zawarły związku małżeńskiego oraz nie są uznawane przez prawo za pełnoletnie. 7 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 8

Dokumentem na rzecz praw dziecka jest także Europejska Konwencja o Statusie Prawnym Dziecka Pozamałżeńskiego, która zrównuje w prawach dzieci małżeńskie i pozamałżeńskie. Rodzina i dziecko są chronione w ustawodawstwie Unii Europejskiej. Prawny zapis ochrony rodziny i dziecka znajduje się w wyżej wymienionych aktach międzynarodowych oraz w konstytucjach poszczególnych państw członkowskich. Istnieją poza tym wspólnotowe akty wtórne dotyczące równego traktowania kobiet, które zwracają uwagę na konieczność godzenia życia zawodowego z rodzinnym oraz na szczególną ochronę kobiet w ciąży i w okresie macierzyństwa. 8 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 9

3. CHARAKTERYSTYKA GMINY Grodzisk Wielkopolski jest gminą miejsko-wiejską, położoną w południowo-zachodniej części województwa wielkopolskiego, przy głównej trasie z Poznania do Zielonej Góry. Miasto Grodzisk Wielkopolski jest stolicą powiatu grodziskiego o wysokim poziomie zaplecza usługowego i społecznego. Gmina zajmuje powierzchnię 134,5 km 2, z czego na miasto przypada 18,21 km 2 (stan na 31.12.2012 r.). W skład gminy, poza miastem, wchodzi 17 następujących sołectw: Albertowsko, Biała Wieś, Borzysław, Chrustowo, Czarna Wieś, Grąblewo, Kąkolewo, Kobylniki, Kurowo, Lasówki, Ptaszkowo, Rojewo, Słocin, Snowidowo, Sworzyce, Woźniki i Zdrój. Przez teren gminy przechodzą dwa ważne ciągi komunikacyjne: droga krajowa nr 32 oraz droga wojewódzka nr 308. Droga nr 32 w Stęszewie (w odległości ok. 24 km na północny zachód od Grodziska) łączy się z drogą krajową nr 5 Poznań Wrocław, a w odległości ok. 65 km na południowy zachód z drogą krajową nr 3 Świnoujście Jakuszyce. Uzupełnieniem sieci dróg są drogi powiatowe i gminne. Gmina Grodzisk Wielkopolski jest aglomeracją o charakterze przemysłoworolniczym. Rolnictwo funkcjonuje głównie pod potrzeby przemysłu: przetwórstwa pieczarek, ubojni trzody chlewnej i drobiu, młyna przemysłowego i mieszalni pasz, a także nowoczesnej chłodni składowej z bazą transportową. Głównie jednak o sile przemysłu stanowią zakłady branży tapicerki samochodowej, siedzeń do wagonów, mebli tapicerowanych, stolarki aluminiowej i plastikowej, produkcji wiązek kablowych oraz produkcji wysokiej jakości parkietu. Na koniec 2012 roku w gminie funkcjonowało 2.067 podmiotów gospodarczych, w tym 2.006 o charakterze prywatnym. Gmina nie posiada typowo turystycznego charakteru, oferuje jednak gościom i mieszkańcom regionu wiele ciekawych miejsc do obejrzenia i zwiedzania. Są to zarówno zabytki architektury, zabytki sztuki sakralnej, historyczne miejsca, jak i osobliwości lokalnej przyrody. Sieć placówek oświatowo-wychowawczych w gminie Grodzisk Wielkopolski tworzą: 2 przedszkola, 6 szkół podstawowych, 2 szkoły gimnazjalne i 2 szkoły ponadgimnazjalne, które prowadzone są przez powiat. W działalność opiekuńczo-wychowawczą wpisuje się 5 świetlic opiekuńczowychowawczych prowadzonych przez Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów 9 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 10

Alkoholowych oraz drużyna harcerska Nowa 1 dysponująca bazą lokalową Dom Harcerza. Działalność kulturalną w gminie prowadzi Centrum Kultury Rondo, które jest organizatorem wielu imprez okolicznościowych i cyklicznych (m.in. Grodziska Noc Gwiazd, Grodziska Jesień Kulturalna, LETNIE PARTY). Centrum prowadzi także liczne sekcje i koła zainteresowań, wśród nich m.in.: Zespół Tańca Ludowego CYBINKA, Grupa Teatralna Arlekin, sekcję plastyczną, formacje taneczne. W Grodzisku Wielkopolskim działa również Centrum Kulturalno-Rozrywkowe Masarnia. Działalność tej placówki skupia się m.in. na organizowaniu wystaw, warsztatów, konferencji, szkoleń i spotkań z ludźmi kultury. Ważnymi punktami na kulturalnej mapie gminy są także: Powiatowa i Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna, Publiczna Biblioteka Pedagogiczna w Poznaniu Filia w Grodzisku Wielkopolskim oraz Muzeum Ziemi Grodziskiej. Uprawianiu sportu i rozwojowi kultury fizycznej w gminie sprzyja dobrze rozwinięta infrastruktura sportowa. Najważniejsze obiekty sportowe gminy znajdują się w Grodzisku Wielkopolskim i są to: Zespół Otwartych Obiektów Sportowo-Rekreacyjnych, Grodziska Hala Sportowa, Ośrodek Sportu i Rekreacji, Stadion (własność Bartłomieja Ordanika) i Kompleks Sportowo-Rekreacyjny Groclin Dyskobolia Sportowa Spółka Akcyjna (od października 2014 r. GROKLIN SPORT). Dodatkowo w Grodzisku Wielkopolskim znajduje się 8 boisk sportowych i 2 kompleksy sportowe utworzone w ramach rządowego programu Moje boisko Orlik 2012. Ponadto na wiejskim terenie gminy uprawianiu sportu i rekreacji służą: Wiejskie Centrum Kultury i Sportu w Ptaszkowie, Wiejskie Centrum Kultury i Sportu Wigwam w Zdroju, sala gimnastyczna i boisko przyszkolne w Kąkolewie, boisko przy Zespole Szkół w Ptaszkowie, a także ścieżki rowerowe i place zabaw wyposażone w zestawy sprawnościowe w mieście i we wsiach: Woźniki, Snowidowo, Słocin, Zdrój, Lasówki oraz Skatepark (zimą lodowisko). Rodzinnemu wypoczynkowi sprzyjają: zrewitalizowany zabytkowy Park Miejski wraz z Muzeum Ziemi Grodziskiej, nieodpłatny dla mieszkańców kompleks odkrytych basenów, ścieżki pieszo - rowerowe łączące ze sobą 19 miejscowości w Gminie Grodzisk oraz Gminę Grodzisk z 4 zewnętrznymi miejscowościami oraz liczne niekomercyjne wydarzenia kulturalno-sportowe. Opiekę zdrowotną mieszkańcom gminy Grodzisk Wielkopolski świadczy 12 zakładów opieki zdrowotnej (w tym jeden zakład publiczny). Na terenie gminy działa także 11 aptek i punktów aptecznych. Z kolei pomoc społeczną mieszkańcom gminy świadczy Ośrodek 10 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 11

Pomocy Społecznej a nad bezpieczeństwem publicznym czuwają Komenda Powiatowa Policji oraz jednostki ochotniczej straży pożarnej. 4. DIAGNOZA SYTUACJI RODZINY I DZIECKA W MIEŚCIE Diagnoza sytuacji rodziny i dziecka w gminie Grodzisk Wielkopolski została oparta na badaniu źródeł zastanych, tj. danych pozyskanych z instytucji i organizacji działających w mieście bądź obejmujących zasięgiem działania jego mieszkańców, oraz analizie ankiet skierowanych do przedstawicieli funkcjonujących w gminie placówek oświatowych oraz reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszkańcy). Diagnoza uwzględnia również analizę SWOT, która w obszarze Rodzina, dziecko i młodzież została przeprowadzona z udziałem przedstawicieli samorządu gminy. 4.1. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA W latach 2010-2012 liczba mieszkańców gminy Grodzisk Wielkopolski systematycznie zwiększała się. Na koniec 2010 roku wyniosła 19.233, rok później wzrosła do 19.296, a na koniec 2012 roku osiągnęła poziom 19.401. Na koniec 2012 roku większość wśród ogółu ludności stanowiły kobiety (9.852, tj. 50,7%). W analizowanym okresie liczba dzieci i młodzieży malała, liczba osób w wieku produkcyjnym ulegała niewielkim wahaniom, natomiast liczba osób starszych rosła. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 1. Struktura wiekowa ludności gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób w wieku przedprodukcyjnym 4.099 4.054 4.046 liczba osób w wieku produkcyjnym 12.600 12.584 12.587 liczba osób w wieku poprodukcyjnym 2.534 2.658 2.768 ogółem 19.233 19.296 19.401 Dane Urzędu Miejskiego w Grodzisku Wielkopolskim. Sytuacja demograficzna kształtowana jest przez takie wskaźniki, jak będący różnicą między liczbą urodzeń żywych i zgonów przyrost naturalny oraz saldo migracji, która odbywa 11 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 12

się zarówno w ruchu wewnętrznym, jak i zagranicznym. Dane szczegółowe w tym zakresie odnoszące się do gminy przedstawiają poniższe tabele. Tabela 2. Ruch naturalny ludności gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba urodzeń żywych 250 217 209 liczba zgonów 170 180 148 przyrost naturalny 80 37 61 Dane Urzędu Miejskiego w Grodzisku Wielkopolskim. Tabela 3. Ruch migracyjny ludności gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. saldo migracji w ruchu wewnętrznym 4 23 41 saldo migracji w ruchu zagranicznym 4 3-3 saldo migracji ogółem 8 26 38 Dane Urzędu Miejskiego w Grodzisku Wielkopolskim. W latach 2010-2012 w gminie spadała liczba urodzeń żywych. Niższa od niej liczba zgonów wpływała na korzystny przyrost naturalny (80 w 2010 r., 37 w 2011 r., 61 w 2012 r.). Wzrost liczby mieszkańców w gminie był także efektem ruchu migracyjnego, którego saldo w analizowanym roku było korzystne (8 w 2010 r., 26 w 2011 r., 38 w 2012 r.). Migracja mieszkańców do i z gminy odbywała się przede wszystkim w ruchu wewnętrznym. Biorąc pod uwagę powyższe dane i próbując dokonać prognozy ludności gminy na najbliższe lata, należy zwrócić uwagę na dwie istotne, wcześniej odnotowane, kwestie. Pierwsza z nich dotyczy zmniejszającej się w gminie liczby dzieci i młodzieży. Druga natomiast odnosi się do systematycznego wzrostu liczby osób starszych. W przyszłości ta ostatnia grupa będzie zasilana przez grono osób w wieku produkcyjnym, które zakończą aktywność zawodową. Powyższe tendencje demograficzne będą wymagały w większym zakresie niż dotychczas dostosowania usług społecznych do potrzeb zarówno dzieci i młodzieży, jak i seniorów. W przypadku tych pierwszych konieczne będzie zapewnienie im odpowiedniego dostępu do wychowania, edukacji, kultury, sportu i rekreacji, tym drugim trzeba będzie natomiast udzielić stosownej pomocy materialnej i rzeczowej, ułatwić im korzystanie z usług medycznych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych oraz różnorodnych form aktywnego spędzania czasu wolnego. 4.2. SYTUACJA MIESZKANIOWA RODZIN 12 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 13

W latach 2010-2012 liczba mieszkań będących w zasobach komunalnych gminy Grodzisk Wielkopolski wahała się (102 w 2010 r., 106 w 2011 r., 91 w 2012 r.). Zmianom ulegała także liczba izb w mieszkaniach komunalnych (370 w 2010 r., 382 w 2011 r., 330 w 2012 r.) oraz powierzchnia użytkowa tych mieszkań (5.096 m 2 w 2010 r., 5.250 m 2 w 2011 r., 4.587 m 2 w 2012 r.). Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w analizowanym okresie była taka sama (50 m 2 w 2010, 2011 i 2012 r.). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 4. Zasoby mieszkaniowe gminy w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba mieszkań 102 106 91 liczba izb 370 382 330 powierzchnia użytkowa mieszkań (w m 2 ) 5.096 5.250 4.587 przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (w m 2 ) 50 50 50 Dane Urzędu Miejskiego w Grodzisku Wielkopolskim. W latach 2010-2012 oddana została przez gminę niewielka liczba mieszkań 5 w 2010 r. i 4 w 2011 r. Gmina ma w zamyśle budowę mieszkań socjalnych w przyszłych latach. Dane szczegółowe w zakresie oddanych mieszkań socjalnych przedstawia poniższa tabela. Tabela 5. Nowo oddane mieszkania komunalne w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba nowych mieszkań komunalnych oddanych do użytkowania 5 4 0 liczba nowych izb oddanych do użytkowania 19 12 0 powierzchnia użytkowa oddanych mieszkań komunalnych (w m 2 ) 271 156 0 Dane Urzędu Miejskiego w Grodzisku Wielkopolskim. Gospodarstwom domowym, które ze względu na swoją trudną sytuację ekonomiczną nie są w stanie pokrywać całości kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania, wypłacane są dodatki mieszkaniowe. Jest to forma pomocy świadczona przez gminę, a realizowana przez Ośrodek Pomocy Społecznej. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 6. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminie w latach 2010-2012 13 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 14

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba rodzin, którym decyzją przyznano dodatek mieszkaniowy 268 242 278 liczba przyznanych dodatków mieszkaniowych 417 387 424 wartość przyznanych dodatków mieszkaniowych (w zł) 415.814 417.606 517.030 Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Grodzisku Wielkopolskim oraz Głównego Urzędu Statystycznego. W latach 2010-2012 liczba rodzin w gminie, którym decyzją administracyjną przyznano dodatek mieszkaniowy, wahała się (268 w 2010 r., 242 w 2011 r., 278 w 2012 r.). Zmieniała się również liczba przyznanych dodatków (417 w 2010 r., 387 w 2011 r., 424 w 2012 r.). Zwiększała się natomiast wysokość kwot przeznaczonych na ten cel (z 415.814 zł. w 2010 r., do 517.030 zł. w 2012 r.). 4.3. SYTUACJA DZIECKA W ŚRODOWISKU SZKOLNYM I RODZINNYM Analiza sytuacji dziecka w środowisku szkolnym i rodzinnym została dokonana na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w funkcjonujących w gminie Grodzisk Wielkopolski placówkach oświatowo-wychowawczych. Badania te pozwoliły zdiagnozować środowisko przedszkolne, szkolne i rodzinne dzieci i uczniów pod kątem występowania zachowań o cechach patologii społecznej oraz uzyskać informacje na temat prowadzonych w placówkach działań opiekuńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych. W sumie do analizy przedłożono 8 ankiet wypełnionych przez pedagogów szkolnych lub, w przypadku ich braku, dyrektorów z następujących placówek oświatowych: Przedszkole Gminne w Grodzisku Wlkp. (liczba uczniów: 520), Szkoła Podstawowa Nr 1 w Grodzisku Wlkp. (liczba uczniów: 771), Szkoła Podstawowa Nr 4 w Grodzisku Wlkp. (liczba uczniów: 196), Szkoła Podstawowa w Kąkolewie (liczba uczniów: 102), Szkoła Podstawowa w Grąblewie (liczba uczniów: 109) Szkoła Podstawowa w Słocinie (liczba uczniów: 80), Zespół Szkół w Ptaszkowie (liczba uczniów: 237), Gimnazjum w Grodzisku Wlkp.(liczba uczniów: 549). Zasoby i oferta przedszkolna i szkolna 14 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 15

Z analizy ankiet wynika, że 2 placówki zatrudniają pedagoga (SP Nr 1 i Gimnazjum w Grodzisku Wlkp.), 7 logopedę (brak w Gimnazjum.), 1 psychologa (Szkoła Podstawowa Nr 1 w Grodzisku Wlkp.), a 2 pielęgniarkę (SP Nr 1 w Grodzisku Wlkp. i SP w Słocinie). Żadna szkoła nie zatrudnia doradcy zawodowego. Wszystkie placówki prowadzą dożywianie uczniów, a 5 z nich (SP Nr 1 i SP Nr 4 w Grodzisku Wlkp., SP w Kąkolewie, SP w Słocinie oraz Gimnazjum w Grodzisku Wlkp.) zgłosiły potrzebę zwiększenia o 143 liczby dzieci i młodzieży objętych tym rodzajem pomocy. Siedem placówek zapewnia uczniom dostęp do Internetu (brak w Przedszkolu Gminnym w Grodzisku Wlkp.), 3 umożliwiają korzystanie z sali gimnastycznej (SP Nr 1 w Grodzisku Wlkp. i SP w Kąkolewie oraz Gimnazjum), w 1 działa szkoła życia (SP Nr 1), 2 posiadają klasy specjalne (SP Nr 1 i Gimnazjum w Grodzisku Wlkp.), 2 posiadają klasy integracyjne (SP Nr 1 i Gimnazjum w Grodzisku Wlkp.). Trudności z dojazdem do szkoły mają uczniowie Szkoły Podstawowej w Kąkolewie. Wszystkie placówki oferują dzieciom i młodzieży zajęcia dodatkowe. Najczęściej przyjmują one postać różnorodnych tematycznie kół zainteresowań (m.in. koła matematyczne, literackie, przyrodnicze, ekologiczne, teatralne, muzyczne, taneczne, plastyczne, dziennikarskie, informatyczne, religijne) oraz zajęć językowych i rekreacyjnosportowych. Jednocześnie wszystkie placówki prowadzą zajęcia dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wśród nich najczęściej organizowane są zajęcia wyrównawcze (8 placówek), korekcyjno-kompensacyjne (6), logopedyczne (7), psychoterapeutyczne (2), socjoterapeutyczne (2) oraz zajęcia rewalidacyjne (3). Problemy dosięgające dzieci, uczniów i ich rodziny Ankietowani identyfikowali problemy, które w najpoważniejszym stopniu dosięgają uczniów i ich rodziny, w dwojaki sposób, tj. odpowiadając na pytanie o charakterze otwartym oraz wypełniając zamknięty katalog cech patologicznych obejmujący 14 zmiennych. Określając problemy w odpowiedzi na pytanie otwarte, badani wskazywali głównie na dysfunkcje występujące w domu, odnoszące się do bezradności opiekuńczo-wychowawczej rodziców, nadużywania alkoholu przez nich w obecności dzieci i przemocy domowej. Pedagodzy zwracali również uwagę na zjawisko ubożenia rodzin. Powodowane jest ono m.in. bezrobociem, które na skutek wyjazdu jednego z rodziców w poszukiwaniu pracy za granicę generuje problem eurosieroctwa. Ankietowani podkreślali także występowanie 15 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 16

w środowisku dzieci i młodzieży szkolnej problemów agresji i przemocy oraz sięgania po środki uzależniające (alkohol, papierosy). Wypełniając zamknięty katalog cech patologicznych, ankietowani stwierdzali ich obecność, podając jednocześnie liczbę ujawnionych przypadków. Szczegółowe informacje na temat zdiagnozowanych w środowisku szkolnym i w domu rodzinnym uczniów problemów społecznych zawierają poniższe tabele. Tabela 7. Problemy występujące w środowisku przedszkolnym, szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzieży z gminy uczęszczających do przedszkola i szkół podstawowych cechy patologii społecznej sięganie po alkohol 1 sięganie po narkotyki palenie papierosów ucieczki z domu kradzieże 4 agresja i przemoc, w tym: poniżanie, zastraszanie, znęcanie się, bicie, wymuszanie pieniędzy, zmuszanie do palenia papierosów autoagresja przestępczość ujawniona 1 niszczenie mienia szkolnego 5 udział w grupach negatywnych problemy wymagające nadzoru kuratora sądowego 6 przemoc w rodzinie 2 zaniedbanie przez dom 10 wykorzystywanie seksualne obecność poszczególnych cech występuje (liczba ujawnionych nie występuje przypadków) Dane z badań ankietowanych przeprowadzonych w placówkach oświatowych gminy. 12 x x x x x x Tabela 8. Problemy występujące w środowisku szkolnym i rodzinnym dzieci i młodzieży z gminy uczęszczających do szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych cechy patologii społecznej sięganie po alkohol sięganie po narkotyki obecność poszczególnych cech występuje (liczba ujawnionych przypadków) palenie papierosów 2 x nie występuje x 16 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 17

ucieczki z domu kradzieże agresja i przemoc, w tym: poniżanie, zastraszanie, znęcanie się, bicie, wymuszanie pieniędzy, zmuszanie do palenia papierosów autoagresja przestępczość ujawniona niszczenie mienia szkolnego 2 udział w grupach negatywnych problemy wymagające nadzoru kuratora sądowego przemoc w rodzinie 3 zaniedbanie przez dom 2 wykorzystywanie seksualne x x x x x x x x Dane z badań ankietowanych przeprowadzonych w placówkach oświatowych gminy. Do problemów najczęściej występujących w szkole i w domu rodzinnym dzieci i młodzieży ankietowani zaliczyli: nadużywanie używek w rodzinach i sięganie przez uczniów po papierosy i alkohol, stosowanie agresji i przemocy w grupie rówieśniczej, zaniedbanie przez dom oraz problemy wymagające nadzoru kuratora sądowego. Obszary, w jakich należałoby przeprowadzić badania wśród dzieci, młodzieży i rodziców Ankietowani identyfikowali również obszary, w jakich należałoby przeprowadzić badania wśród dzieci, młodzieży i rodziców. Najczęściej podkreślali potrzebę wnikliwego przyglądania się sytuacji rodzinnej problemom występującym w domu (uzależnienia, agresja i przemoc w rodzinie). W opinii ankietowanych trzeba również dokładnie rozpoznać zjawiska sięgania przez uczniów po środki uzależniające (alkohol, papierosy) oraz stosowania agresji i przemocy w grupie rówieśniczej. Ważne jest także dokładne poznanie potrzeb dzieci i młodzieży, m.in. w zakresie spędzania czasu wolnego. Badania i działania profilaktyczne i naprawcze konieczne do przeprowadzenia Wskazując badania konieczne do przeprowadzenia wśród dzieci, młodzieży i ich rodziców, pedagodzy stwierdzili, iż należy dokładnie zdiagnozować zachowania negatywne w środowisku szkolnym i rodzinnym, w tym problemy ubóstwa, bezrobocia, uzależnień, agresji i przemocy domowej. W opinii ankietowanych trzeba również dokładnie rozpoznać wykorzystywane przez rodziców metody wychowawcze oraz skutki ich stosowania. Ważne jest także zbadanie skuteczności pomocy udzielanej dzieciom, młodzieży i ich rodzicom oraz 17 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 18

poznanie ich oczekiwań w tym zakresie. Wskazywano na rangę motywacji do nauki, samooceny dziecka, a także preorientacji zawodowej. Zdaniem pedagogów warto także poznać propozycje tych grup co do oferty spędzania czasu wolnego. Określając działania profilaktyczne i naprawcze, które należałoby przeprowadzić w szkołach, badani wskazywali głównie na potrzebę organizowania warsztatów, pogadanek, konkursów i prezentacji profilaktycznych oraz spotkań ze specjalistami z danej dziedziny. Pedagodzy podkreślali również znaczenie propagowania zdrowego stylu życia, m.in. poprzez rozpowszechnianie materiałów edukacyjno-informacyjnych. Zwracali także uwagę na konieczność prowadzenia psychoedukacji rodziców i organizowania treningów zastępowania agresji oraz konstruktywnego rozwiązywania problemów społecznych. Współpraca szkół z rodzicami uczniów Przedstawiciele większości ankietowanych placówek uznali współpracę z rodzicami uczniów za zadowalającą. W jej ramach odbywają się konsultacje indywidualne, rozmowy telefoniczne, zebrania, dyżury, pogadanki, spotkania w ramach Rady Rodziców i wizyty domowe, organizowane są imprezy i uroczystości szkolne, prowadzona jest pedagogizacja rodziców. Ci ostatni zachęcani są również do aktywnego uczestnictwa w życiu szkoły. Współpraca szkół z instytucjami i organizacjami wspierającymi dzieci, młodzież i rodziny Przedstawiciele wszystkich badanych placówek stwierdzili, że współpraca z instytucjami i organizacjami wspierającymi dzieci, młodzież i rodziny jest zadowalająca. Do podmiotów tych zaliczyli: Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną, Sąd Rejonowy i kuratorów sądowych, Powiatowy Urząd Pracy, Policję, Straż Pożarną, świetlice opiekuńczo-wychowawcze, Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Bibliotekę, Nadleśnictwo, Centrum Kultury Rondo, Ogólnopolską Fundację Edukacji Komputerowej Poznań, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu i Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło, parafie, koło gospodyń wiejskich, Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, KRUS. Potrzeby dzieci i młodzieży 18 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 19

Wskazując najpilniejsze potrzeby dzieci i młodzieży, pedagodzy zwrócili uwagę na konieczność zapewnienia im szerszego dostępu do alternatywnych form spędzania czasu wolnego. Postulat ten dotyczył głównie uczniów z obszarów wiejskich gminy, którzy mają ograniczone możliwości korzystania z zajęć pozalekcyjnych oraz infrastruktury kulturalnej i sportowo-rekreacyjnej. Wśród innych potrzeb dzieci i młodzieży ankietowani wskazali konieczność zwiększenia wsparcia w postaci dożywiania, a także dostępu do pomocy specjalistów. Podnoszono również konieczność prowadzenia działań mających na celu doskonalenie umiejętności wychowawczych i świadomości rodziców. Możliwości przyczynienia się szkół do poprawy sytuacji dzieci i młodzieży Zastanawiając się nad tym, w jaki sposób szkoła może się przyczynić do poprawy sytuacji dzieci i młodzieży w gminie, pedagodzy wskazywali przede wszystkim na możliwość zagospodarowania czasu wolnego, m.in. poprzez organizowanie zajęć pozalekcyjnych, kół zainteresowań, imprez szkolnych oraz wypoczynku. Zwracali także uwagę na konieczność kształtowania u dzieci pozytywnych nawyków w myśleniu i zachowaniu oraz prowadzenia działań zapobiegających wykluczeniu społecznemu. 4.4. SYTUACJA RODZINY I DZIECKA W ŚRODOWISKU LOKALNYM Analiza sytuacji rodziny i dziecka w środowisku lokalnym została dokonana na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych wśród osób mających wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej (m.in. Burmistrza, radnych, przedstawicieli Urzędu Miejskiego, członków komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, przedstawicieli placówek oświatowo-wychowawczych, kulturalnych, pomocy społecznej, służby zdrowia, policji, organizacji pozarządowych, kościoła) oraz mieszkańców gminy. Do analizy przedłożono w sumie 56 wypełnionych anonimowo ankiet, w których badani odnieśli się do wybranych zagadnień dotyczących sytuacji rodziny i dziecka w gminie. W pierwszej kolejności poproszono przedstawicieli środowiska lokalnego o wskazanie problemów, które najczęściej dotykają rodziny mieszkające w gminie. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. Wykres 1. Problemy najczęściej dotykające mieszkańców gminy 19 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 20

3,7% 2,5%1,2% 2,5% bezrobocie alkoholizm 6,2% ubóstwo 30,9% dysfunkcyjność rodzin 6,2% złe warunki mieszkaniowe problemy związane ze starzeniem się 6,2% 1,2% długotrwała lub ciężka choroba przemoc w rodzinie problemy wynikające z niepełnosprawności 12,3% 12,3% 14,8% przestępczość narkomania zdarzenia losowe inne problemy Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. Do problemów, które najczęściej dotykają rodziny mieszkające w gminie, respondenci zaliczyli bezrobocie (30,9%) i alkoholizm (14,8%). W dalszej kolejności wymienili ubóstwo, dysfunkcyjność rodzin wynikającą z braku troski o dziecko, bezradności opiekuńczowychowawczej, a także w prowadzeniu gospodarstwa domowego (po 12,3%), problemy związane ze starzeniem się, długotrwałą lub ciężką chorobą oraz przemoc w rodzinie (po 6,2%) W kolejnym pytaniu poproszono badanych o wskazanie obszarów, w których oferta pomocy świadczonej rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najbardziej niezadowalająca. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. 20 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 21

Wykres 2. Obszary, w których oferta pomocy świadczonej osobom i rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najbardziej niezadowalająca 7,9% 2,6% bezrobocie 10,5% 10,5% 7,9% 26,3% 13,2% zdrowie warunki mieszkaniowe ubóstwo uzależnienia starzenie się społeczności lokalnej dysfunkcyjność rodzin niepełnosprawność 7,9% 13,2% pomoc byłym więźniom Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. W opinii ankietowanych oferta pomocy świadczonej rodzinom dotkniętym problemami społecznymi w gminie jest najmniej zadowalająca w takich obszarach, jak: bezrobocie (26,3%), a także zdrowie i ubóstwo (13,2%), starzenie się społeczności i dysfunkcyjność rodzin (10,5%), warunki mieszkaniowe, uzależnienia i niepełnosprawność (7,9%). Odpowiadając na następne pytania przedstawiciele środowiska lokalnego wyrazili opinie odnośnie dostępności placówek oświatowo-wychowawczych, kulturalnych i obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie. Wskazali również deficyty w tym zakresie. Otrzymane odpowiedzi przedstawiają poniższe wykresy. Wykres 3. Jaki jest dostęp do placówek oświatowo-wychowawczych w gminie? Wykres 4. Jaki jest dostęp do placówek kulturalnych w gminie? 21 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 22

5,2% 12,1% 3,4% 67,2% 12,1% 10,3% 8,6% 44,8% 12,1% 24,1% dobry dostateczny dobry nie mam zdania bardzo dobry niewystarczający niewystarczający nie mam zdania Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. dostateczny bardzo dobry Zdecydowana większość respondentów (łącznie 79,3%) stwierdziła, że dostęp do placówek oświatowo-wychowawczych w gminie jest dobry lub bardzo dobry. Za dostateczny uznało go 12,1%, a za niewystarczający 3,4% ankietowanych. Zdania w tej sprawie nie miało 5,2% badanych. Dostępność placówek kulturalnych w gminie została gorzej oceniona niż dostępność placówek oświatowo-wychowawczych. Za dobrą lub bardzo dobrą uznało ją w sumie 55,1% ankietowanych, za dostateczną 24,1%, a negatywną opinię w tej sprawie miało 12,1% respondentów. Zdania w tej sprawie nie miało 8,6% ankietowanych. Wykres 5. Jaki jest dostęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie? 22 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 23

19,0% dobry 5,2% niewystarczający 48,3% dostateczny nie mam zdania 15,5% bardzo dobry 12,1% Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym. Ponad 48% respondentów dobrze oceniło dostęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w gminie, a kolejne 15,5% przyznało, że jest on dostateczny. 12,1 % badanych uznało jednak, że jest on niewystarczający, a bardzo dobrą opinię w tej sprawie przedstawiło 19,0% ankietowanych. Jednocześnie zdania na ten temat nie miało 5,2% respondentów. Wskazując placówki oświatowo-wychowawcze oraz kulturalne, których w gminie brakuje bądź do których dostęp jest ograniczony, badani wymieniali najczęściej kino, teatr, świetlice środowiskowe, kluby młodzieżowe, dom kultury, salę widowiskowo-koncertową. W przypadku infrastruktury sportowo-rekreacyjnej ankietowani dostrzegli deficyty wśród takich obiektów, jak: hala sportowa, wielofunkcyjne obiekty sportowe i place zabaw. Co zrobić, by poprawić sytuację rodzin w gminie? W ankiecie znalazło się również pytanie pozwalające badanym wskazać działania, jakie należałoby podjąć w gminie w celu poprawy sytuacji rodzin. Odpowiadając na nie, badani szczególną uwagę zwrócili na potrzebę przeciwdziałania bezrobociu oraz rozbudowy mieszkalnictwa komunalnego i socjalnego. Za równie istotne uznali podjęcie kroków w celu zwiększenia dostępu mieszkańców gminy do pomocy psychologicznej i prawnej, specjalistycznych usług medycznych oraz zakresu pomocy społecznej, szczególnie jeśli chodzi o pomoc ofiarom przemocy w rodzinie, osobom starszym chorym i samotnym. Do ważnych działań, które wymagają podjęcia w gminie, respondenci zaliczyli także przedsięwzięcia służące zmniejszeniu skali problemu uzależnień. Wśród nich uwydatnili te, które wiążą się z profilaktyką oraz zwiększeniem dostępności terapii. 23 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 24

Instytucje i organizacje działające w gminie bądź obejmujące zasięgiem działania jego mieszkańców, które mogą przyczynić się do zniwelowania problemów rodzin i dzieci W ostatnim pytaniu poproszono ankietowanych o podanie instytucji i organizacji działających w gminie bądź obejmujących zasięgiem działania jego mieszkańców, które mogą w największym stopniu w przyczynić się do zniwelowania problemów rodzin i dzieci. Wśród nich badani najczęściej wskazywali: Ośrodek Pomocy Społecznej, Urząd Miejski oraz Powiatowy Urząd Pracy i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Ważną rolę do odegrania przypisali również Policji i placówkom oświatowym. Zwrócili także uwagę na jednostki ochrony zdrowia i kultury, parafie, Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, grupy samopomocowe (np. Anioł Stróż ) oraz organizacje pozarządowe, w tym Caritas. 4.5. POMOC SPOŁECZNA RODZINIE I DZIECKU Pomoc społeczną rodzinie i dziecku w gminie Grodzisk Wielkopolski świadczy Ośrodek Pomocy Społecznej w Grodzisku Wielkopolskim. Jednostka ta realizuje zadania wynikające m.in. z takich aktów prawnych, jak: ustawa o pomocy społecznej i ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące kwot wydatkowanych przez OPS na pomoc społeczną w gminie w latach 2010-2012. Tabela 9. Środki finansowe wydatkowane przez OPS na pomoc mieszkańcom gminy w latach 2010-2012 wielkość wydatków 2010 r. 2011 r. 2012 r. ogółem 7.080.358,07 zł 6.928.273,06 zł 7.346.333,17 zł w tym na świadczenia pomocy społecznej 1.292.867,43 zł 1.394.725,71 zł 1.685.885,65 zł w tym na świadczenia rodzinne 5.787.490,64 zł 5.533.547,35 zł 5.660.447,52 zł na zadania własne gminy 1.280.367,43 zł 1.349.421,19 zł 1.557.130,85 zł na zadania zlecone gminie 5.799.990,64 zł 5.578.851,87 zł 5.789.202,32 zł Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Grodzisku Wielkopolskim. W latach 2010-2012 wysokość środków finansowych przeznaczonych przez OPS na pomoc mieszkańcom gminy ulegała wahaniom (7.080.358,07 zł w 2010 r., 6.928.273,06 zł w 2011 r., 7.346.333,17 zł w 2012 r.). Dominującą pozycję wśród nich stanowiły kwoty wydatkowane na wykonanie zadań zleconych gminie, wśród których przeważały środki 24 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 25

przekazane na realizację świadczeń rodzinnych (w 2010 r. 5.787.490,64 zł, w 2011 r. 5.533.547,35 zł, w 2012 r. 5.660.447,52 zł), przede wszystkim w postaci zasiłków rodzinnych. W ramach wykonywania zadań własnych gminy największe kwoty przeznaczono natomiast na udzielanie świadczeń pomocy społecznej (w 2010 r. 1.292.867,43 zł, w 2011 r. 1.394.725,71 zł., w 2012 r. 1.685.885,65 zł.), głównie w formie zasiłków celowych i w naturze, usług opiekuńczych, zasiłków okresowych i posiłku. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące liczby rodzin i przebywających w nich osób, objętych przez OPS wsparciem z zakresu pomocy społecznej w latach 2010-2012. Tabela 10. Rodziny i przebywające w nich osoby, objęte pomocą społeczną w gminie w latach 2010-2012 2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenie 683 689 699 liczba rodzin 391 395 393 liczba osób w rodzinach 1.202 1.151 1.118 udział liczby osób w rodzinach objętych pomocą społeczną w ogóle ludności gminy 6,2% 6% 5,8% Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Grodzisku Wielkopolskim. Liczba osób objętych pomocą społeczną w gminie w latach 2010-2012 spadała z roku na rok (z 1.202 osób w rodzinach w 2010 roku do 1.118 osób w rodzinach w 2012 roku). Zmniejszał się również udział beneficjentów systemu w ogóle ludności gminy (z 6,2% w 2010 roku do 5,8% w 2012 roku). Uzupełnienie powyższych danych stanowią przedstawione w kolejnej tabeli informacje na temat typów rodzin objętych pomocą społeczną w gminie w latach 2010-2012. Tabela 11. Typy rodzin objętych pomocą społeczną w gminie w latach 2010-2012 typy rodzin liczba rodzin liczba osób w rodzinach 2010r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. rodziny ogółem 427 424 419 1.255 1.199 1.159 1 144 155 148 144 155 148 2 59 59 72 118 118 144 3 61 67 68 183 201 204 4 70 52 52 280 208 208 5 52 52 43 260 260 215 6 i więcej 41 39 36 270 257 240 w tym: rodziny z dziećmi ogółem 232 214 224 977 903 897 1 62 65 79 167 182 207 osób:o liczbie 25 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 26

2 84 76 74 327 307 285 3 51 43 44 255 218 229 4 27 20 19 169 122 116 5 3 5 5 20 34 35 6 4 4 2 31 31 16 7 i więcej 1 1 1 8 9 9 rodziny niepełne ogółem 90 91 95 302 304 301 1 29 32 44 59 65 99 2 31 29 32 96 89 106 3 15 14 14 61 60 66 dzieci:o liczbie o liczbie dzieci: 4 i więcej 15 16 5 86 90 30 rodziny emerytów i rencistów ogółem 94 106 78 170 193 161 1 53 60 35 53 60 35 2 20 22 21 40 44 42 3 8 12 10 24 36 30 o liczbie osób: 4 i więcej 13 12 12 53 53 54 Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Grodzisku Wielkopolskim. Analiza struktury rodzin objętych pomocą społeczną w gminie w latach 2010-2012, wykazała, iż najliczniejszą grupę stanowiły osoby samotne (w 2010 r. 144, w 2011 r. 155, a w 2012 r. 148). Kolejną grupę tworzyły rodziny trzyosobowe (w 2010 r. 61, w 2011 r. 67, w 2012 r. 68). Odmiennie wyglądała struktura beneficjentów biorąc pod uwagę poszczególne typy rodzin. W przypadku rodzin z dziećmi największą grupę w latach 2010-2012 stanowiły rodziny posiadające dwoje dzieci (w 2010 r. 84, w 2011 r. 76, a w 2012 r. 74). Z kolei wśród rodzin niepełnych, najliczniejsze grono tworzyły rodziny z jednym dzieckiem (29 w 2010 r., 32 w 2011 r. i 44 w 2012 r.). W przypadku rodzin emerytów i rencistów, największe grupy beneficjentów stanowiły natomiast osoby samotne (w 2010 r. 53, w 2011 r. 60, a w 2012 r. 35). Najliczniej reprezentowane grupy wśród osób i rodzin objętych wsparciem przez OPS stanowiły charakteryzujące się niskim poziomem dochodów osoby i rodziny dotknięte ubóstwem i bezrobociem. Diagnozę tę potwierdzają dane dotyczące powodów przyznawania pomocy społecznej w gminie, które za lata 2010-2012 przedstawia poniższa tabela. Tabela 12. Powody przyznania pomocy społecznej w gminie w latach 2010-2012 powód przyznania pomocy liczba rodzin liczba osób w rodzinach 2010r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. ubóstwo 231 229 239 708 685 696 sieroctwo 3 2 1 10 7 6 26 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 27

bezdomność 10 13 11 13 16 14 potrzeba ochrony macierzyństwa 107 95 98 489 445 443 bezrobocie 178 185 192 535 538 549 niepełnosprawność 196 184 179 527 446 468 długotrwała lub ciężka choroba 198 188 182 543 481 459 bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego 46 53 68 165 188 233 przemoc w rodzinie 11 12 9 38 39 24 alkoholizm 27 31 28 72 73 72 trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego 7 6 7 16 11 11 narkomania 1 1 1 4 4 4 zdarzenie losowe 8 9 12 15 18 19 sytuacja kryzysowa 8 8 5 26 20 12 klęska żywiołowa lub ekologiczna 0 0 1 0 0 1 Dane Ośrodka Pomocy Społecznej w Grodzisku Wielkopolskim. W latach 2010-2012 najczęstszą przyczyną przyznawania pomocy społecznej w gminie było ubóstwo. Liczba rodzin i osób w rodzinach korzystających ze wsparcia OPS z tego powodu wahała się (odpowiednio 231 i 708 w 2010 r., 229 i 685 w 2011 r., 239 i 696 w 2012 r.). Ważną przyczyną udzielania pomocy było również prowadzące do ubóstwa bezrobocie. Liczba rodzin i osób w rodzinach objętych wsparciem OPS z powodu braku zatrudnienia rosła z roku na rok (z odpowiednio 178 i 535 w 2010 roku do 192 i 549 w 2012 roku). Istotne przyczyny świadczenia pomocy społecznej w gminie stanowiły także problemy długotrwałej lub ciężkiej choroby i niepełnosprawności. Liczba rodzin i osób w rodzinach objętych wsparciem OPS z tych powodów spadała z roku na rok (długotrwała lub ciężka choroba: z odpowiednio 198 i 543 w 2010 r. do 182 i 459 w 2012 r., niepełnosprawność: z odpowiednio 196 i 527 w 2010 r. do 179 i 468 w 2012 r.). Dane te świadczą o stosunkowo wysokiej skali niepełnosprawności w gminie i zarazem potwierdzają pośrednio wzrost liczby osób starszych w gminie, które są bardziej, aniżeli inne grupy wiekowe, narażone na długotrwałe i ciężkie choroby. Kolejną przyczyną przyznawania pomocy społecznej w gminie była potrzeba ochrony macierzyństwa. Liczba rodzin i osób w rodzinach objętych wsparciem OPS z tego powodu ulegała wahaniom (odpowiednio 107 i 489 w 2010 r., 95 i 445 w 2011 r., 98 i 443 w 2012 r.). W mniejszym stopniu mieszkańcy gminy korzystali z pomocy społecznej z takich przyczyn, jak bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia 27 Id: 6CC9F1C7-F515-49BE-AEFC-C86BA38F7736. Uchwalony Strona 28