Wełna należy do włókien pochodzenia

Podobne dokumenty
NAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH POBRANYCH Z PŁYT EPS O RÓŻNEJ GRUBOŚCI

WPŁYW TEMPERATURY NA CECHY DIELEKTRYCZNE MIODU

ZWIĄZKI MIĘDZY CECHAMI ELEKTRYCZNYMI A AKTYWNOŚCIĄ WODY ŚRUTY PSZENICZNEJ

WŁAŚCIWOŚCI DIELEKTRYCZNE WYBRANYCH ODMIAN MIODU

WYKAZ PRÓB / SUMMARY OF TESTS

WPŁYW TEMPERATURY W POMIESZCZENIACH POMOCNICZYCH NA BILANS CIEPŁA W BUDYNKACH DLA BYDŁA

ANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI

WPŁYW PRZEBIEGU MECHANICZNEGO DOJU KRÓW NA ZAWARTOŚĆ KOMÓREK SOMATYCZNYCH W MLEKU PRZY ZMIENNEJ SILE NACIĄGU GUM STRZYKOWYCH W KUBKU UDOJOWYM

WŁAŚCIWOŚCI TRIBOLOGICZNE WARSTWY POWIERZCHNIOWEJ CRN W WARUNKACH TARCIA MIESZANEGO

OCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU

OCENA MOśLIWOŚCI WYKORZYSTANIA HODOWLI ŚWIŃ RASY ZŁOTNICKIEJ

WYKAZ PRÓB / SUMMARY OF TESTS. mgr ing. Janusz Bandel

OPÓR CIEPLNY SZCZELIN POWIETRZNYCH Z POWŁOKĄ NISKOEMISYJNĄ THERMAL RESISTANCE OF AIRSPACES WITH SURFACE COATED BY LOW EMISSIVITY FILM

Inżynieria Rolnicza 5(93)/2007

Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych

ANALiZA WPŁYWU PARAMETRÓW SAMOLOTU NA POZiOM HAŁASU MiERZONEGO WEDŁUG PRZEPiSÓW FAR 36 APPENDiX G

INSTYTUT GENETYKI I HODOWLI ZWIERZĄT POLSKIEJ AKADEMII NAUK W JASTRZĘBCU. mgr inż. Ewa Metera-Zarzycka

ZASTOSOWANIE OCHŁADZALNIKA W CELU ROZDROBNIENIA STRUKTURY W ODLEWIE BIMETALICZNYM

BADANIA WYTRZYMA OŒCI NA ŒCISKANIE PRÓBEK Z TWORZYWA ABS DRUKOWANYCH W TECHNOLOGII FDM

WPŁYW GRADIENTU TEMPERATURY NA WSPÓŁCZYNNIK PRZEWODZENIA CIEPŁA

WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM

Materiałowe i technologiczne uwarunkowania stanu naprężeń własnych i anizotropii wtórnej powłok cylindrycznych wytłaczanych z polietylenu

REJESTRACJA PROCESÓW KRYSTALIZACJI METODĄ ATD-AED I ICH ANALIZA METALOGRAFICZNA

BADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI POWŁOK POLIMEROWYCH W RAMACH DOSTOSOWANIA METOD BADAŃ DO WYMAGAŃ NORM EN

ELEKTRYCZNE METODY WYKRYWANIA ZAFAŁSZOWAŃ MIODU

OCENA WPŁYWU TEMPERATURY CHŁODZENIA NA WYTRZYMAŁOŚĆ KINETYCZNĄ GRANUL

WPŁYW WARUNKÓW UTWARDZANIA I GRUBOŚCI UTWARDZONEJ WARSTEWKI NA WYTRZYMAŁOŚĆ NA ROZCIĄGANIE ŻYWICY SYNTETYCZNEJ

ZMIENNOŚĆ SORPCYJNOŚCI BETONU W CZASIE

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 14/12

Alicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska

BADANIA POKRYWANIA RYS W PODŁOŻU BETONOWYM PRZEZ POWŁOKI POLIMEROWE

WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ ZIEMNIAKÓW NA PRĘDKOŚĆ PROPAGACJI FAL ULTRADŹWIĘKOWYCH

ZMĘCZENIE CIEPLNE STALIWA CHROMOWEGO I CHROMOWO-NIKLOWEGO

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ NA ZMIANY WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNYCH MARCHWI

ANALIZA WYBRANYCH WŁAŚCIWOŚCI TRAKCYJNYCH CIĄGNIKA NEW HOLLAND TG 255

ANALIZA WŁAŚCIWOŚCI TRAKCYJNYCH DARNI W ZMIENNYCH WARUNKACH GRUNTOWYCH

OKREŚLENIE WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK132 NA PODSTAWIE METODY ATND.

gdzie względna oznacza normalizację względem stałej dielektrycznej próżni ε 0 = F/m. Straty dielektryczne:

ODPORNOŚĆ STALIWA NA ZUŻYCIE EROZYJNE CZĘŚĆ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII ODBICIOWEJ DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI WODY W SERACH. Agnieszka Bilska, Krystyna Krysztofiak, Piotr Komorowski

Kierunek i rodzaj studiów (Specjalność) Rodzaj pracy Nazwa jednostki Opiekun pracy Temat pracy (j.polski i j.angielski)

OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132

WPŁYW CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH NA WŁAŚCIWOŚCI ENERGETYCZNE SŁOMY 1

Inżynieria Rolnicza 3(121)/2010

OCENA SKUTKÓW ZMIAN ZASILANIA W OPTOELEKTRONICZNYM SYSTEMIE POMIARU WILGOTNOŚCI GLEBY

WPŁYW ODKSZTAŁCENIA WZGLĘDNEGO NA WSKAŹNIK ZMNIEJSZENIA CHROPOWATOŚCI I STOPIEŃ UMOCNIENIA WARSTWY POWIERZCHNIOWEJ PO OBRÓBCE NAGNIATANEM

OCENA PORÓWNAWCZA WYNIKÓW OBLICZEŃ I BADAŃ WSPÓŁCZYNNIKA PRZENIKANIA CIEPŁA OKIEN

TECHNICZNE UZBROJENIE PROCESU PRACY W RÓŻNYCH TYPACH GOSPODARSTW ROLNICZYCH

Monowarstwy nanocząstek srebra charakterystyka QCM

NATĘŻENIE POLA ELEKTRYCZNEGO PRZEWODU LINII NAPOWIETRZNEJ Z UWZGLĘDNIENIEM ZWISU

Optymalizacja konstrukcji wymiennika ciepła

WPŁYW CZASU PRZECHOWYWANIA ZIARNA PSZENICY NA ZMIANĘ JEGO CECH JAKOŚCIOWYCH

Raport cząstkowy z badania nr 2017/16/LK Badanie konstrukcji szkieletowej

WYKAZ PRÓB / SUMMARY OF TESTS. mgr ing. Janusz Bandel

LABORATORIUM INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ

STAN NORMALIZACJI ZWIĄZANEJ Z AKUSTYKĄ BUDOWLANĄ

WPŁYW DODATKU SORBITOLU NA WYBRANE CECHY PRODUKTU PO AGLOMERACJI WYSOKOCIŚNIENIOWEJ

WPŁYW PARAMETRÓW OBRÓBKI CIEPLNEJ TAŚM ZE STALI X6CR17 NA ICH WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE I STRUKTURĘ

SYSTEM KONSTRUKCYJNY BUDYNKU A RYZYKO WYSTĄPIENIA STRESU TERMICZNEGO U KRÓW MLECZNYCH

WPŁYW WIELKOŚCI WYDZIELEŃ GRAFITU NA WYTRZYMAŁOŚĆ ŻELIWA SFEROIDALNEGO NA ROZCIĄGANIE

POZNAN UNIVERSITY OF TECHNOLOGY ACADEMIC JOURNALS No 94 Electrical Engineering DOI /j

INSPECTION METHODS FOR QUALITY CONTROL OF FIBRE METAL LAMINATES IN AEROSPACE COMPONENTS

TECHNOLOGICZNE ASPEKTY STREFY PRZEWILŻONEJ W IŁOWYCH MASACH FORMIERS KICH

PRACOWNIA FIZYKI MORZA

OKREŚLANIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK20 NA PODSTAWIE METODY ATND

ZALEŻNOŚĆ WSPÓŁCZYNNIKA DYFUZJI WODY W KOSTKACH MARCHWI OD TEMPERATURY POWIETRZA SUSZĄCEGO

ANALIZA PORÓWNAWCZA METOD POMIARU IMPEDANCJI PĘTLI ZWARCIOWEJ PRZY ZASTOSOWANIU PRZETWORNIKÓW ANALOGOWYCH

Centralny Ośrodek Chłodnictwa COCH w Krakowie Sp. z o.o Kraków. ul. Juliusza Lea 116. Laboratorium Urządzeń Chłodniczych

WYZNACZANIE SIŁY WYRYWAJĄCEJ NIĆ CHIRURGICZNĄ Z TRZUSTEK PRZY UŻYCIU MASZYNY WYTRZYMAŁOŚCIOWEJ MTS INSIGHT

WPŁYW WZDŁUŻNEGO NACHYLENIA SITA DWUPŁASZCZYZNOWEGO NA CZYSTOŚĆ ZIARNA ZBIERANEGO KOMBAJNEM ZBOŻOWYM

UZNAWANIE TYPU ZŁĄCZY MECHANICZNYCH

WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE KOMPOZYTÓW AlSi13Cu2- WŁÓKNA WĘGLOWE WYTWARZANYCH METODĄ ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO

Przewody elektroenergetyczne z izolacją XLPE

Wpływ temperatury podłoża na właściwości powłok DLC osadzanych metodą rozpylania katod grafitowych łukiem impulsowym

CO NOWEGO W NORMALIZACJI EUROPEJSKIEJ ZWIĄZANEJ Z AKUSTYKĄ BUDOWLANĄ

BADANIA ODKSZTAŁCEŃ DYNAMICZNYCH ROLNICZYCH OPON NAPĘDOWYCH NA GLEBIE LEKKIEJ

WPŁYW AKTUALIZACJI NIEKTÓRYCH WSKAŹNIKÓW EKSPLOATACYJNO-EKONOMICZNYCH NA KOSZTY EKSPLOATACJI CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH NOWEJ GENERACJI

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

WPŁYW STOPNIA ROZDROBNIENIA GRANULOWANEJ MIESZANKI PASZOWEJ NA WYTRZYMAŁOŚĆ KINETYCZNĄ GRANUL I WYDAJNOŚĆ PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

WYKAZ PRÓB / SUMMARY OF TESTS

PORÓWNANIE KOSZTÓW PRODUKCJI JĘCZMIENIA JAREGO I OZIMEGO W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIEGO

Analiza porównawcza dwóch metod wyznaczania wskaźnika wytrzymałości na przebicie kulką dla dzianin

Ocena potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi

FIZYCZNE I MECHANICZNE WŁAŚCIWOŚCI PELETÓW Z TROCIN SOSNOWYCH Z DODATKIEM TROCIN DRZEW LIŚCIASTYCH

WARUNKI TECHNICZNE WYKONANIA I ODBIORU

PRACA RÓWNOLEGŁA PRĄDNIC SYNCHRONICZNYCH WZBUDZANYCH MAGNESAMI TRWAŁYMI

WPŁYW ZMIAN ZAWARTOŚCI WODY NA TWARDOŚĆ ZIARNA PSZENICY PODCZAS PRZECHOWYWANIA W SILOSIE W WARUNKACH MODELOWYCH

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO ANALIZA ZBIEŻNOŚCI STRUKTUR ZATRUDNIENIA W WYBRANYCH KRAJACH WYSOKOROZWINIĘTYCH

METODY BADAŃ I KRYTERIA ZGODNOŚCI DLA WŁÓKIEN DO BETONU DOŚWIADCZENIA Z BADAŃ LABORATORYJNYCH

WYZNACZANIE WARTOŚCI PODSTAWOWYCH PARAMETRÓW TECHNICZNYCH NOWOCZESNYCH KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH PRZY UŻYCIU SSN

OCENA TRWAŁOŚCI BRYKIETÓW WYTWORZONYCH Z MASY ROŚLINNEJ KUKURYDZY PASTEWNEJ

Rys.1 Rozkład mocy wnikającej do dielektryka przy padaniu fali płaskiej Natężenie pola wewnątrz dielektryka maleje wykładniczo. Określa to wzór: (1)

Wprzemyśle chemiczno-kosmetycznym tłuszczopot

WPŁYW DODATKU NA WŁASNOŚCI SMAROWE OLEJU BAZOWEGO SN-150

4. EKSPLOATACJA UKŁADU NAPĘD ZWROTNICOWY ROZJAZD. DEFINICJA SIŁ W UKŁADZIE Siła nastawcza Siła trzymania

Evaluation of thickness and color of wool in primiparas of Żelaźnieńska and Corriedale Sheep

Tytuł pracy w języku angielskim: Microstructural characterization of Ag/X/Ag (X = Sn, In) joints obtained as the effect of diffusion soledering.

ZMIANY WŁAŚCIWOŚCI GLEBY W WARSTWIE ORNEJ POD WPŁYWEM NACISKÓW KÓŁ AGREGATÓW CIĄGNIKOWYCH

Transkrypt:

P. Cholewińska i in. Wiadomości Zootechniczne, R. LVI (2018), 2: 62 67 Badanie impedancji, ciepłochronności i naprężenia zrywającego wełny jednolitej i mieszanej Paulina Cholewińska 1, Marta Michalak 2, Anna Wyrostek 1, Katarzyna Czyż 1, Damian Konkol 3 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, 1 Zakład Hodowli Owiec i Zwierząt Futerkowych, Kożuchowska 5B, 51-630 Wrocław; 2 Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Chełmońskiego 38C, 51-630 Wrocław; 3 Katedra Higieny Środowiska i Dobrostanu Zwierząt, Chełmońskiego 38C, 51-630 Wrocław Wełna należy do włókien pochodzenia zwierzęcego, pozyskiwanych od owiec, lam, alpak, kóz kaszmirskich i angorskich, wielbłądów, guanaco i królików. Była ona jednym z pierwszych włókien wykorzystywanych do produkcji odzieży. W ostatnich latach poza wykorzystaniem w przemyśle tekstylnym zaczęto doceniać jej właściwości terapeutyczne, a także znalazła zastosowanie w przemyśle akustycznym (wygłuszanie pomieszczeń) i budownictwie (izolacja cieplna) (Ballagh, 1996; Niżnikowski, 2011; Kaczmarska i in., 2001; Wiley i in., 2005). Specyficzne właściwości wełny i związane z nią cechy fizykochemiczne, takie jak: ognioodporność, wytrzymałość na zryw, higroskopijność i termoizolacyjność, czynią ją cennym produktem pochodzenia zwierzęcego (Wiley i in., 2005). W latach 90. XX wieku zajmowano się także badaniem wpływu wełny na ludzkie ciało. Wykazano wtedy, że wełna działa jak kondensator, utrzymując system naładowany elektrycznie, co wpływa korzystnie na organizm ludzki (Callahan i Kornberg, 1993). Cechy te są związane z jej właściwościami jako dielektryka, czyli materiału, w którym prąd jest słabo przewodzony. Może to być rezultatem niskiej koncentracji lub niskiej ruchliwości ładunków elektrycznych, bądź obu czynników jednocześnie (Jha i in., 2011). Dzięki temu możliwe jest zastosowanie badania cech elektrycznych wełny w celu określenia zachodzących w niej zmian, w tym określenia jej jakości. Badanie cech elektrycznych staje się w ostatnich latach coraz powszechniej stosowane, ponieważ przy niewielkim nakładzie pracy pozwala określić zmiany zachodzące na poziomie molekularnym. Metoda ta jest stosowana m.in. w ocenie jakości produktów spożywczych oraz w ocenie gleb, wypierając metody tradycyjne często czasochłonne i wymagające większego nakładu pracy. Badanie oparte jest na różnicy w zachowaniu się badanego materiału w polu elektromagnetycznym, które opisuje się poziomem oporności (impedancja poziom, w jakim badany materiał przewodzi prąd) bądź właściwości dielektrycznych badanego materiału (Samouëlian i in., 2005; Bancalari in., 2016). Badanie miało na celu określenie impedancji dwóch typów wełny do określania zmian w jej oporności zachodzących po praniu oraz w rozróżnieniu rasowym. Badanie cech elektrycznych zostało porównane z badaniem ciepłochronności i naprężeniem zrywającym. Materiał i metody Materiał badawczy Próby pochodziły z Ogrodu Zoologicznego we Wrocławiu (owce rasy wrzosówka wełna mieszana) oraz z Rolniczego Zakładu Doświadczalnego Swojec, należącego do Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu (owce rasy olkuskiej wełna jednolita). Strzyża zwierząt odbyła się w maju przy rocznym (12-miesięcznym) odroście wełny. Do pomiarów cech elektrycznych oraz ciepłochronności pobrano próby wełny potnej od 5 sztuk zwierząt (samice w wieku 2 3 lat) z każdej z ras, ujednolicono wagowo, a po wykonaniu badań uprano i poddano powtórnemu badaniu. W celu określenia naprężenia zrywającego od każdego osobnika pobrano po 15 włosów (z czego u wrzosówki w stosunku 1:1:1, czyli po 5 sztuk z każdego typu). 62 Wyniki badań naukowych

Badanie cech elektrycznych, ciepłochronności i naprężenia zrywającego wełny owiec Wełnę do badań wyprano przy użyciu mydła o składzie: Sodium Tallowate, Sodium Cocoate, Sodium Chloride, Aqua, Glycerin, Tetrasodium Etidronate, Sodium Hydroxide. Masa prób wynosiła przy pomiarze: cech elektrycznych 0,35 g (+/- 0,02 g), ciepłochronności 0,52 g (+/-0,015 g). Badanie cech elektrycznych. Próby zostały poddane badaniu przy użyciu aparatu High Impedance Analyser Atlas 0441 firmy Atlas Solich w Laboratorium Inżynierii Rolniczej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Zakres częstotliwości urządzenia wynosił od 10 Hz do 1 MHz. Próby były umieszczone między miedzianymi elektrodami w komorze o grubości 3,9 mm i średnicy wewnętrznej 38 mm, wykonanej z plastiku. Pomiary wykonano przy stałej temperaturze 25 C i wilgotności 70% oraz powtórzono dwukrotnie. Badanie ciepłochronności i naprężenia zrywającego. Badanie zostało wykonane w Pracowni Skó r i Okrywy Włosowej Instytutu Hodowli Zwierza t Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu za pomocą aparatury do oceny materiałów poddanych działaniu promieniowania cieplnego, ciepłochronności (WPC) oraz urządzenia do pomiaru naprężenia zrywającego (N) firmy Matest. Pomiary powtórzono dwukrotnie. Naprężenie zrywające policzono ze wzoru: N= (Fn x 10 4 ) / ( x d 2 x 9,81) gdzie: N naprężenie zrywające (kg/mm 2 ), Fn siła zrywająca (cn), d średnica przekroju poprzecznego włosa (μm), Natomiast ciepłochronność, czyli wskaźnik przenikania ciepła (WPC) ze wzoru: WPC=GSC p /GSC 0 gdzie: GSC p gęstość strumienia cieplnego przenikającego przez próbę ( / 2 ), GSC 0 gęstość strumienia cieplnego padającego na próbę (kw/m 2 ). Opracowanie wyników. W celu określenia wpływu prania na wyniki otrzymane w badaniu impedancji i ciepłochronności zastosowano test kolejności par Wilcoxona (P 0,05), natomiast wyniki dotyczące naprężenia zrywającego opracowano za pomocą testu U Manna-Whitney a. Wszystkie analizy statystyczne wykonano przy użyciu programu STATISTICA ver. 13.1. Wyniki i ich omówienie Badanie impedancji (W) próbek wełny wykonano w zakresie częstotliwości od 10 Hz do 1 MHz. Przy niższych częstotliwościach próbki wełny charakteryzowały się skokowymi zmianami wartości cech, natomiast przy częstotliwości przepływu prądu powyżej 64 khz przebieg był liniowy z tendencją spadkową. Impedancja jest uogólnieniem oporu elektrycznego, im jest wyższa, tym niższa przewodność materiału, czyli wyższy jego opór. Znaczące skoki impedancji z widocznymi różnicami ze względu na typ wełny można zaobserwować przy częstotliwości początkowej, czyli 10 Hz (wykr. 1). Najwyższą impedancją charakteryzuje się przy tej częstotliwości wełna prana owcy olkuskiej (300 MΩ, podczas gdy wełna prana wrzosówek: 80 MΩ). Wełna, zarówno prana jak i potna, owiec olkuskich charakteryzowała się skokami impedancji przy częstotliwościach 20, 40 i 80 Hz, a wełna wrzosówek przy częstotliwościach 16, 40 i 98 Hz (wykr. 2), po czym następował liniowy spadek wartości impedancji. Podobne skoki i liniowy spadek stwierdzono w przypadku wełny pranej. Badanie ciepłochronności, czyli określające przenikanie ciepła przez badany materiał, nie wykazało istotnych różnic w dwóch typach wełny (P 0,05). Wskaźnik przenikania ciepła dla wełny jednolitej potnej wyniósł 1,17, a 1,42 dla wełny mieszanej. Napięcie zrywające wykazało jednakże różnice między wełną jednolitą a mieszaną (tab. 2), gdyż wełna jednolita charakteryzowała się około 4-krotnie wyższą jego wartością niż wełna mieszana. Wyniki naprężenia zrywającego nie wykazały natomiast różnic między wełną praną a potną. W badaniu impedancji wykazano istotne statystycznie różnice (P 0,05) między wełną praną i potną, zarówno w przypadku wełny mieszanej, jak i jednolitej. Największe różnice między wełną praną a potną wykazano u owcy olkuskiej (P=0,000019, natomiast wełna prana i nieprana wrzosówki P=0,000073). Wełna prana owcy olkuskiej charakteryzuje się wyższą impedancją niż wełna potna, a znaczące różnice widoczne są przy częstotliwościach 20 Hz (odpowiednio: 189 MW, 35 MW), 40 Hz (odpowiednio: 120 MW, 34 MW), 80 Hz (odpowiednio: 80 MW, 31 MW). Wyższą impedancją wełna prana owcy wrzosówki cechuje się przy częstotliwościach 20 Hz (odpowiednio: 81 MW, 29 MW), 40 Hz (odpowiednio: 74 MW, 33 MW), a również w zakresie od 130 do 260 Hz (odpowied- Wyniki badań naukowych 63

P. Cholewińska i in. nio w zakresie: 44 28 MW, 27 20 MW). Przy częstotliwości powyżej 32 khz następuje liniowy spadek wartości impedancji we wszystkich badanych próbach. Wykres 1. Impedancja (W) wełny przy częstotliwości 10 Hz Fig.1. Impedance (W) of wool at frequency of 10 Hz Wykres 2. Impedancja wełny owcy olkuskiej i wrzosówki przy częstotliwości 16, 20, 40, 80 i 98 Hz Fig. 2. Impedance (W)) of wool from Olkuska and Wrzosowka sheep at frequency of 16, 20, 40, 80 and 98 Hz 64 Wyniki badań naukowych

Badanie cech elektrycznych, ciepłochronności i naprężenia zrywającego wełny owiec Tabela 1. Ciepłochronność wełny potnej i pranej (P<0,05) Table 1. Heat transfer coeffi cient of greasy and washed wool (P<0.05) Typ Type Wełna potna Greasy wool Wełna prana Washed wool Owca wrzosówka Wrzosowka sheep 1,42 a 0,71 b Owca olkuska Olkuska sheep 1,17 a 0,502 b Tabela 2. Wyniki naprężenia zrywającego wełny potnej i pranej (kg/mm 2 ) (P<0,05) Table 2. Results of tensile strength of greasy and washed wool (kg/mm 2 ) (P<0.05) Typ Type Owca wrzosówka Wrzosowka sheep Owca olkuska Olkuska sheep Wełna potna Greasy wool 1,54 a 6,54 b Wełna prana Washed wool 1,52 a 6,39 b Wyniki badania impedancji wykazały istotne różnice między wełną praną i potną, co znajduje odzwierciedlenie w badaniu przenikalności cieplnej, jednak nie zostało wykazane w badaniu wytrzymałości na zrywanie. Pranie znacząco wpłynęło na obniżenie wskaźnika przenikalności cieplnej (tab. 1), wraz ze spadkiem przenikalności cieplnej wzrósł poziom impedancji. Zjawisko impedancji jest powszechnie wykorzystywane przy ocenie jakości mikrobiologicznej produktów żywnościowych, a także przy badaniu materiałów rolniczych, ponieważ określa ono zmiany na poziomie molekularnym (Bancalari in., 2016; Jha i in., 2011). Dodatkową zaletą tej metody jest nieniszczący wpływ na badany materiał. Na otrzymane wyniki badania cech elektrycznych wpływają czynniki zewnętrzne oraz struktura badanego materiału (Jha i in., 2011). Poszczególne typy włosów charakteryzują się różnym poziomem wypełnienia przez keratynę. Włosy zbudowane są w 90 95% z twardej a-keratyny. Wypełnia ona w różnym stopniu wnętrze włosa, przez co można wyróżnić różne anatomiczne typy włosów, a dodatkowo różne typy wełny ze względu na ich występowanie w okrywie. W zależności od stopnia wypełnienia włosy różnią się pod względem grubości, higroskopijności, wytrzymałości, elastyczności i odporności na czynniki mechaniczne. Wykazanie różnicy w typach wełny między badanymi zwierzętami łączy się ze zróżnicowaną strukturą wypełniającej ją keratyny, co wpływa także na różnice w naprężeniu zrywającym, na wartość którego ma znaczny wpływ (Cardamone i in., 2009; Safari i in., 2007; McKittrick i in., 2012). Wykazanie różnic międzyrasowych poprzez cechy elektryczne zostało potwierdzone w badaniu własnym poprzez naprężenie zrywające. Nie zostało natomiast potwierdzone poprzez badanie przenikalności cieplnej, co było prawdopodobnie związane z podobnym poziomem termoizolacyjności każdego typu wełny. Poziom przenikalności cieplnej zmienił się pod wpływem prania, co zostało także wykazane w badaniu poziomu impedancji. Stwierdzono, że wraz ze spadkiem przenikalności cieplnej, czyli zwiększeniem termoizolacyjności wzrastała także oporność badanych rodzajów wełny. Zmienność w poziomie impedancji wynikła w tym przypadku ze zmycia warstwy tłuszczu oraz zwiększającego przewodność elektryczną potu, który w 90% składa się z wody oraz soli i kwasów organicznych (Jaber i in., 2012). Wierzchnia warstwa włosa jest natomiast pokryta epikutikulą o charakterze hydrofobowym i zbudowana z białek i lipidów, które zmniejszają przewodność elektryczną (Kurzepa, 2014; Koehn i in., 2010). Było to prawdopodobnie czynnikiem wpływającym na zwiększenie oporności badanych materiałów. Wyniki badań naukowych 65

P. Cholewińska i in. Zastosowanie badania impedancji wykazuje zarówno różnice między typami wełny, jak i wpływ zabiegu prania na wełnę. Dlatego też, prowadząc badania właściwości elektrycznych wełny można w przyszłości opracować metodę szybszą i zmniejszającą nakład pracy w celu określenia jej jakości oraz zmian zachodzących pod wpływem różnych czynników. Wnioski 1. Porównanie wartości impedancji (W) wykazało różnice w zachowaniu w polu elektromagnetycznym dwóch typów wełny jednolitej i mieszanej. 2. W badaniu ciepłochronności nie wykazano różnic pomiędzy wełną praną i potną. 3. Badanie impedancji wełny wykazało istotny wpływ prania (P<0,05) na wełnę owiec olkuskich i wrzosówek. Wełna prana charakteryzowała się wyższą opornością niż potna. Nie wykazano natomiast zmian w badaniu naprężenia zrywającego. Literatura Ballagh K.O. (1996). Acoustical properties of wool, Applied Acoustics, 48, 2: 101 120. Bancalari E., Bernini V., Bottari B., Neviani E., Gatti M. (2016). Application of impedance microbiology for evaluating potential acidifying performances of starter lactic acid bacteria to employ in milk transformation. Front. Microbiol., 7: 1628; doi: 10.3389/fmicb.2016.01628. Callahan P., Kornberg H. (1993). United States Patent, Photonic Ionic Cloth Radio Amplifier. Patent Number: US 5,247,933 A. Cardamone J.M., Nuñez A., Garcia R., Aldema-Ramos M. (2009). Characterizing wool keratin. Res. Lett. Mat. Sci., 1 6. Jaber N., Lesniewski A., Gabizon H., Shenawi S., Mandler D., Almog J. (2012). Visualization of latent fingermarks by nanotechnology: reversed development on paper a remedy to the variation in sweat composition. Angewandte Chemie Int. Ed., 51 (49): 12224 12227. Jha S.N., Narsaiah K., Basediya A.L., Sharma R., Jaiswal P., Kumar R., Bhardwaj R. (2011). Measurement techniques and application of electrical properties for nondestructive quality evaluation of foods a review. J. Food Sci. Technol., 48 (4): 387 411. Kaczmarska H., Massalska-Lipińska T., Werner J. (2001). Knitted sheep wool and their performance features. Rocz. Nauk. Zoot., 11, Supl., ss. 93 100. Koehn H., Clerens S., Deb-Choudhury S., Morton J.D., Dyer J.M., Plowman J.E. (2010). The proteome of the wool cuticle. J. Prot. Res., 9: 2920 2928. Kurzepa J. (2014). Chemistry of living organisms. Radom Scientific Society, 154 pp. McKittrick J., Chen P.Y., Bodde S.G., Yang W., Novitskaya E.E., Meyers M.A. (2012). The structure, functions, and mechanical properties of keratin. JOM, 64, 4: 449 468. Niżnikowski R. (2011). Hodowla i użytkowanie owiec. Wyd. Wieś Jutra, Warszawa, 23: 196 205. Safari E., Fogarty N.M., Gilmour A.R. (2005). A review of genetic parameter estimates for wool, growth, meat and reproduction traits in sheep. Livest. Prod. Sci., 92 (3): 271 289. Samouëlian A., Cousin I., Tabbagh A., Bruand A., Richard G. (2005). Electrical resistivity survey in soil science: a review. Soil Tillage Res., 83 (2): 173 193. Wiley J. & Sons, Encyclopedia of Polymer Sceince and Technology (2005). 12: 546 55. 66 Wyniki badań naukowych

Badanie cech elektrycznych, ciepłochronności i naprężenia zrywającego wełny owiec STUDY OF IMPEDANCE, THERMAL INSULATION AND BREAKING STRENGTH OF UNIFORM AND MIXED WOOL Summary The study of electrical characteristics allows determining changes at the molecular level. Application of this method to determine changes in the coat may in the future accelerate the tests compared to traditional methods. The study was conducted to determine the differences between two types of wool: uniform and mixed. Electrical parameters (impedance (Ω)) were compared in terms of different types of wool and washing effect. In order to confirm the results, a heat resistance test and a wool stretch test were carried out for each of the studied groups. The impedance (Ω) of wool samples was studied in the frequency range from 10 Hz to 1 MHz. Differences in the impedance of the samples showed differences between homogeneous and mixed wool, which was confirmed by the tensile strength test (P <0.05). On the other hand, the thermal insulation test did not reveal any significant differences between the types of wool. However, it showed a significant impact on wool washing, as well as the study of electrical characteristics. In this case, however, the break stress test showed no difference between washed and greasy wool (no influence). Washed wool was characterized by lower heat resistance, related to the decrease in impedance. The electrical characteristics show the variability of wool types and the impact of its treatment. Further research in the future will allow developing a faster and less labor-intensive method of determining the quality of the coat and the changes taking place under the influence of various factors. Key words: electrical characteristics, impedance, heat transfer index, breaking strength, wool Owca olkuska Olkuska sheep Fot. J. Sikora Owca wrzosówka Wrzosówka sheep Wyniki badań naukowych 67