GAZETY i ICH OPRACOWANIE KATALOGOWE w bazie NUKAT 07.06.2010 Anna Wojtysiak BG UMCS
Najstarsze gazety Ponad 400 lat temu w 1609 r. w Strasburgu ukazała się pierwsza gazeta Relation. Wydawcą był niemiecki drukarz i księgarz Johann Carolus. Najstarsza polska gazeta Merkuriusz Polski została wydana w Krakowie w 1661 r. Ukazywała się 1-2 razy w tygodniu w nakładzie 100-200 egz. Pierwsza gazeta ukazująca się 6 razy w tygodniu Einkommende Zeitung zaistniała w 1650 roku w Lipsku. Pomysł szybko przyjął się w całej Europie
Ranking najczęś ęściej cytowanych polskich tytułów w prasowych Wśród najczęściej cytowanych przekazów prasowych w roku 2009 pierwsze trzy miejsca zajmują tytuły gazet. W zestawieniu najczęściej cytowanych mediów znalazły się trzy stacje telewizyjne, dwie radiowe i jeden portal internetowy
Prawo prasowe (ustawa z 26 stycznia 1984 z późn.. zm. Dz.U. 2007) Art. 7.2 w rozumieniu ustawy : Prasa oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz w roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą a w szczególności : dzienniki i czasopisma ; prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, w tym także rozgłośnie tele- i radiowęzły zakładowe upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania
Podział prasy ze względu na zasięg do 31 grudnia 1998 : a) ponadogólnokrajowa (międzynarodowa) b) ogólnokrajowa (centralna) c) regionalna (zasięg większy niż wojewódzki dotyczyło województw z l. 1975-1998) d) lokalna w granicach jednego województwa e) sublokalna na obszarze mniejszym niż. Jedno województwo od 1 stycznia 1999 : a) media regionalne (zasięg obejmujący co najmniej jedno województwo) b) media lokalne (zasięg obejmujący mniej niż jedno województwo ale co najmniej jeden powiat) c) mediasublokalne to pozostałe media : miejskogminne, gminne, osiedlowe, miejskie, parafialne itd.
Gazeta Rodzaj wydawnictwa ciągłego, ukazującego się częściej niż raz w tygodniu (najczęściej codziennie w rozumieniu dni roboczych), opatrzonego bieżącą numeracją i datą (czasami z wymienieniem dni tygodnia), zawierającego informacje bieżące i reklamy. Na całym świecie do 2009 r. ukazywało się ok. 6580 dzienników. (w znaczeniu potocznym dziennik, pismo codzienne)
Nazwa pochodząca od włoskiego słowa gazetta, określającego drobną monetę wenecką z XVI w., za którą nabywano drukowane stronice z nowinami politycznymi. Oznacza też srokę, którą często umieszczano jako logo dziennika Może to też być źródłosłów z jęz. hebrajskiego izgard tłumaczone jako herold, goniec, zwiastun Potocznie to wydawnictwo drukowane na papierze gazetowym. Etymologia terminu gazeta
W chwili obecnej stosowane są dwie grupy formatów gazet : - formaty zasadnicze, - formaty uzupełniające The Guardian - format broadsheet Le Monde - format "berliner" Daily Mail -tabloid The Times -format "kompaktowy". Berliner Zeitung i Neues Deutschland mają formaty pośrednie między broadsheet i "berliner". Na gazetach ułożona jest biała kartka papieru A-4
Wspólne cechy gazet tytuł główny nagłówkowy najczęściej krótkie, łatwe do zapamiętania tytuły ( np. Le Mond, Rzeczpospolita ) ; podobny format (np.: berliński, reński, północny) układ szpaltowy, stałe rubryki, szata graficzna (podkreśla wagę zamieszczanych materiałów), numery opatrzone datą dzienną, często z podaniem dnia tygodnia ; finansowane z prenumeraty i reklam (postrzegane jako nośnik reklamy) ; nekrologi ; wysoki nakład.
Gazeta jako postać wydawnicza jest zbiorem informacji drukowanych dwustronnie na papierze. Wydawana jest w postaci arkuszy jednakowego formatu, nie zszywanych, nie sklejanych oraz nie obcinanych. Współczesną gazetę charakteryzuje różnorodność tematyki, obejmująca mnóstwo spraw z wielu dziedzin życia. W ciągu kilku ostatnich lat na rynku polskim pojawiła się prasa elektroniczna określana też jako e-prasa czy e- Gazeta, która powoli zyskuje sobie coraz większą rzeszę czytelników.
Rodzaje gazet Dziennik ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku lub obrazu i dźwięku, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu (ogólnokrajowy, regionalny, lokalny ; płatny i bezpłatny) potocznie gazeta. Mutacja prasowa określenie specjalnej wersji gazety codziennej przygotowanej dla danego regionu. Taki dziennik jest wydawany w wersji ogólnokrajowej lub regionalnej z różnymi dodatkami lokalnymi sprzedawanymi niezależnie w każdym z regionów, powiatów itp. Mutacja czyli odmiana wydania jest oznaczana przez częściową zmianę głównego tytułu lub oznaczona symbolem literowym/cyfrowym określonego wydania. W mutacjach niektóre teksty wydania zasadniczego są skrócone lub nawet opuszczone aby przekazać więcej informacji lokalnych czytelnikom danego regionu.
Tabloid (z ang. tabloid) typ gazety, przeważnie dziennika nastawiony na informacje przesycone tanią sensacją, skierowane do szerokich rzesz mało wykształconej publiczności np.: Super Express. (Inne określenia pejoratywne : brukowiec, bulwarówka czy też rewolwerówka). Posiadają także specjalny format edycyjny (ok. 30-40 cm x 27-30 cm). Popołudniówka dziennik (gazeta) wydawany w systemie sprzedaży, w którym gazeta dostępna jest każdego dnia lecz dopiero w godzinach popołudniowych. Polską popołudniówką o najszerszym zasięgu był Expres Wieczorny, a wśród prasy regionalnej kieleckie Echo Dnia czy wrocławski Wieczór Wrocławia. Obecnie na polskim rynku nie ma już popołudniówek. Gazeta okolicznościowa typ gazety ukazujący się jedynie czasowo z okazji konkretnej imprezy np.: gazeta targowa, gazeta festiwalowa, gazeta konferencyjna
Prasowa oferta wydawnicza wydawanie mutacji regionalnych, lokalnych, sublokalnych (najczęściej stosowane) ; mutowanie stron w wydaniach podstawowych, które są adresowane do poszczególnych społeczności lokalnych (w ograniczony sposób wyróżnia lokalne części wydania gazety); kupowanie tytułów lokalnych i wydawanie ich w ramach jednego wydawnictwa (jako samodzielnych pism) ; przejmowanie w sensie wydawniczym lokalnych pism samorządowych i dołączanie ich jako bezpłatnych dodatków do podstawowego wydania dziennika ; coraz silniejsza tendencja wzajemnego przenikania i uzupełniania oferty informacyjno-komunikacyjnej mediów regionalnych i lokalnych
Podstawowe elementy opisu bibliograficznego gazet Kody : M obowiązkowy ; O nieobowiązkowy ; C przydatny w stosownych przypadkach lub ważny ; Inne informacje o tytule (w szczególnych przypadkach) C Strefa 1 Tytuł właściwy M Tytuł równoległy C Dodatek do tytułu C Oznaczenie odpowiedzialności M Strefa 2 Oznaczenie wydania M Strefa 3 Oznaczenia numeryczne i chronologiczne M Strefa 4 Miejsce publikacji M Wydawca M Daty publikacji M Strefa 5 Forma i/lub objętość O Format M
Strefa 7 Uwaga ogólna Częstotliwość Wariant tytułu Uwagi o języku Uwagi o powiązaniach* Uwagi wydawnicze (dotyczące miejsca publikacji, wydawcy i druku) Uwagi dotyczące podstawy reprodukcji Detale wydawnicze (mogą zwierać uwagi korektorskie dotyczące numeracji, szpalty) O Zasięg geograficzny C Uwagi dotyczące zawartości C Uwagi dotyczące indeksu O (*Uwagi o powiązaniach zawierają relacje pomiędzy opisywanym wydawnictwem a wydawnictwem związanym np.: kontynuacja, wchłonięcie, podział, inne wydanie, wersje językowe i wznowienia) C M C C M C M Strefa 8 numer ISSN Tytuł kluczowy przejęty z ISSN Strefa 9 Informacje lokalne M M C
Charakterystyczne cechy opracowania gazet 1. oznaczenie wydania ze względu na : - przedruk lub kolejne numerowane wydanie jako całości (np.: Reprint ed. ; 2nd ed.) ; - wskazujące na zmienione lub poszerzone wydanie zawartości w skali całości gazety różniące się np. kolumnami z aktualnościami ; - odmiana wydania regionalnego, lokalnego (mutacja) ; - jako wersji językowej ; - wskazujące różne edycje dzienne ; - wskazujące wydanie o specjalnym przeznaczeniu czytelniczym ; - wskazujące specjalny typ druku lub postać fizyczną
2. Suplementy, dodatki, załączniki addenda Jeżeli dokument towarzyszący posiada odrębny tytuł i numerację części może być traktowany jako wydawnictwo samoistne ciągłe, dla którego tworzymy odrębny opis bibliograficzny Pozostałe dokumenty niesamoistne wydawniczo (dopełniające zawartość wydawnictwa głównego) zaleca się opisywać w polach uwag. Szczególną uwagę należy zwrócić na tytuły pozornie identyczne np. Życie Warszawy funkcjonujące jako samodzielny tytuł i Życie Warszawy jako dodatek do warszawskiego wydania Rzeczpospolitej.
Pola stałej długod ugości Częstotliwość podana w polu 008/18 musi być zawsze zgodna z polem 310 (w formacie informacja podana na wstępie opisu pola 008)
Oznaczenie odpowiedzialności dla pierwszego redaktora
Amerykańskie wydanie moskiewskiego dziennika Pravda (ISSN 0233-4275). Wersja językowaj
Mutacje Informacje zamieszczone w opisie bibliograficznym gazet powinny odzwierciedlać każdą edycję i formę fizyczną aby umożliwić jednoznaczną identyfikację wydania na poziomie indeksu tytułowego ; Zasadniczo opis bibliograficzny gazety składa się z tytułu właściwego (pole 245), wariantów tytułu (pole 246), nr ISSN (pole 022) i tytułu kluczowego (pole 222 o ile jest taki nadany), oznaczenia wydania (pole 250) i pól związku (pol 760-787) Podstawą do utworzenia opisu bibliograficznego mutacji jest wystąpienie przynajmniej dwóch numerów o identycznej numeracji i odmiennym oznaczeniu wydania lub w przypadku braku oznaczeń wydania stwierdzenie odmiennej ich zawartości ; Mutacje niektórych dzienników są oznaczane przez częściową zmianę głównego tytułu np.: Życie Radomskie jako mutacja Życia Warszawy
Częściowa zmiana tytułu mutacji Mutacja Wydanie zasadnicze
Edycje dzienne : wydanie wieczorne ; wydanie poranne (UWAGA : Nie wszystkie oznaczenia wydania jako edycji dziennej powinno się traktować jako oddzielnego opisu bibliograficznego czasami jest to po prostu ciąg numeracji)
Wydanie zasadnicze Brak pola 250 z oznaczeniem wydania dla wydawnictwa głównego Brak pola 580 (Mutacja : Rzeczpospolita. Wyd. C)
Mutacja wydania zasadniczego Brak pola 580
Pola związku (mutacje częściowa zmiana tytułu ; tytuł poprzedni) Pola związku zku 770-785 785
Zmiany oznaczenia wydania Zmiany oznaczeń literowych na cyfrowe czy odwrotnie (cyfrowe na literowe) lub zmiana oznaczenia wydania za pomocą różnego rodzaju znaków graficznych, które nie pociągają za sobą zmian zasięgu terytorialnego danego wydania należy podawać jedynie w strefie uwag : np.. Nowiny. Wyd. A [wydanie zasadnicze] - w polu 500 informacja : od nr 23 (1996) oznacz. Jako Wyd. 0. Zmiany oznaczeń literowych bądź cyfrowych powodujące zmiany zasięgu terytorialnego lub też samo stwierdzenie odmiennej zawartości wydania są podstawą do utworzenia nowego opisu bibliograficznego mutacji np..: Nowiny. Wyd. 0,1,2 ; Nowiny. Wyd. 0,1,2,3 (inny zasięg terytorialny)
Ekran indeks tytułowy NUKAT
Dopowiedzenie do oznaczenia wydania wskazujące zasięg g terytorialny (W zasadzie dopowiedzenia do oznaczenia wydania powinny być stosowane w polu 500)
Zmiana oznaczenia wydania Brak pól związku dla mutacji lokalnych
Powiatowe wydania mutacyjne oznaczenie wydania
Podtytuł zawierający zasięg terytorialny gazety ograniczamy do trzech miejscowości (ustalenie uzgodnione z Biblioteką Narodową)
Dodatki, wkładki, załą łączniki Dodatki samoistne wydawniczo, publikowane przez dłuższy czas posiadające własną numerację, paginację, częstotliwość a nierzadko również i formę powinny posiadać własny opis bibliograficzny z odpowiednim powiązaniem w polach związków ; Informacje o oddzielnie paginowanych dodatkach bez własnej numeracji, o ile katalogujący uzna tą informację za ważną z punktu widzenia zainteresowania czytelników, może taki dodatek skierować do wyszukiwania w indeksie tytułowym wykorzystując pole 505 przeznaczone na sformalizowane uwagi dotyczące zawartości i 740 zawierające tytuł współwydanego dokumentu ; W przypadku dużej liczby i formy dodatków, których wymienienie w polu uwag mogło by powodować szum informacyjny zaleca się umieszczenie uwagi ogólnej w polu 525.
Gazeta Prawna kiedyś samodzielny tytuł po połączeniu z Dziennikiem : Polska, Europa, świat jest jedynie częścią nowego tytułu Tytuły dodatków oddzielnie paginowanych bez własnej numeracji ważne z punktu widzenia katalogującego do wyszukiwania w indeksie tytułowym
Życie Warszawy wersja niemiecka [Jg. 1], nr 1 (1972)-Jg. 4, nr 103/104 (1975) Istotne informacje o zawartości (pole 505)
stosować daty :zawieszony od do Brak pola 580 z informacją o mutacjach np.: Mutacje : Życie Częstochowy ISSN 0137-9410 ; Życie Radomskie ISSN 0137-9429. Tytuł dodatku do wyszukiwania w indeksie tytułowym (pole 740) Brak pól związku dla mutacji
Rekord z bazy ISSN Wersja jęz. Postać fizyczna Mutacje
Dodatek do kilku tytułów
Dodatek samoistny ciągły
Tytuły y pozornie identyczne Szczególną uwagę należy zwrócić na tytuły, które funkcjonują jako tytuł samodzielny i jako dodatek do (nazwa wydawnictwa głównego) : np.: Życie Warszawy jako samodzielny tytuł i Życie Warszawy jako dodatek (12 stronicowy) do piątkowego wydania dziennika Rzeczpospolita poświęcony sytuacji w Warszawie i okolicy w celu wzmocnienia pozycji wydawnictwa głównego jako lidera na polskim rynku wydawniczym czy też samodzielny Dziennik Mazurski i dodatek mutacyjny Dziennik Mazurski ukazujący się jako dodatek do Gazeta Olsztyńska Mazury
Dodatek : Tytuł zależny od wydawnictwa głównego Wydawnictwo główne
Tytuł zasadniczy z dodatkiem zależnym
Elementy ważne przy katalogowaniu gazet W przypadku opisów bibliograficznych gazet, które objętościowo są dość trudne do przejrzenia bardzo ważne jest : Śledzenie zmian zachodzących w trakcie ukazywania się tytułu i uzupełnianie informacji o zmianach w oparciu o autopsję; Zamykanie opisów tytułów, które przestały się ukazywać; Tworzenie nowych opisów dla tytułów, które powstały w wyniku podziału lub z połączenia dwóch lub więcej tytułów (np.. Polska Gazeta Wrocławska powstała z połączenia 3 tytułów : Słowo Polskie, Wieczór Wrocławia i Gazeta Wrocławska ); Tworzenie nowych opisów w przypadku istotnej zmiany tytułu.
Przyszłość gazet drukowanych Dyskusja na temat przyszłości prasy drukowanej w mediach nabiera tempa od 2008 roku. Czy to koniec prasy? Z pewnością nie. Pewne funkcje prasy będą częściowo realizowane w mediach interaktywnych ale papierowe wydania z pewnością przetrwają tak samo jak dawne malarstwo czy fotografia nabierając z czasem innej wartości. Z analizy ostatnich trendów na rynku mediów i porównania dynamiki wzrostu udziału internetu w reklamie w stosunku do mediów drukowanych wynika, że udział internetu przebije udział prasy ok. 2013 r. W tym też roku, jak wynika z przecieków z raportu IAB polski internet pokona radio, jeśli chodzi o wielkość wpływów z reklamy. 2013 Za kilka lat przekonamy się czy prasa drukowana to znikający punkt na mapie mediów.
Przy opracowaniu niniejszej prezentacji wykorzystałam : Sylwester Dziki : Wstęp do typologii współczesnej prasy polskiej, Kraków, 1989. Hana Komorous and Robert B. Harriman : International guidelines for the cataloguing of newspapers. London, 1989. International Standard Bibliographic Description for Serials and Other Continuing Resources : ISBD(CR). - München, 2002. Guidelines for the application of the ISBDs to the description of component parts. Washington, 2003. Raporty i analizy Instytutu Monitorownia Mediów http://www.instytut.com.pl/ Deklaracja międzynarodowych zasad katalogowania [IFLA] (tłum. Magdalena Krynicka). - Warszawa, 2009. Marian Gierula : Prasa lokalna 1989-2000. - Katowice, 2005. Encyklopedia wiedzy o prasie. - Wrocław, 1976. Barbara Nałęcz : Format MARC21 rekordu bibliograficznego dla wydawnictwa ciągłego. - maszynopis (maj 2007) Włodzimierz Chorązki : Polskie media lokalne i sublokalne 1989-1999 w : Zeszyty Prsoznawcze, R. 42, nr 1-2