STRATEGIA ROZWOJU MIASTA REJOWIEC FABRYCZNY NA LATA 2008-2015

Zał cznik do Uchwały Nr XXXIII/157/09 Rady Miasta Rejowiec Fabryczny z dnia 9 marca 2009 r. STRATEGIA ROZWOJU MIASTA REJOWIEC FABRYCZNY NA LATA 2008-2015 Rejowiec Fabryczny lipiec 2008 luty 2009

Długa droga za nami przed nami przyszło Zespół autorski strategii: Stanisław Bodys Burmistrz Miasta Anna Szokaluk Wiesław Konopka Barbara Prokopiuk Piotr Kowalczyk Alicja Najda Anna Łopaciuk Sławomir Kowalski Grayna Bartoszuk Gabriela Zduniuk 2

SPIS TRECI WSTP 4 1. INFORMACJE OGÓLNE 6 2. DIAGNOZA STANU ISTNIEJCEGO 7 2.1 PRZESTRZE I RODOWISKO 7 2.2 STREFA SPOŁECZNA 11 2.3 GOSPODARKA 16 2.4 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 19 2.5 INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA 23 2.6 ZARZDZNIE I KAPITAŁ SPOŁECZNY 24 3. UWARUNKOWANIA ROZWOJU-ANALIZA SWOT 27 3.1 WALORYZACJA ANALIZY SWOT 29 4. WIZJA I MISJA MIASTA 30 5. HIERARCHICZNY UKŁAD CELÓW I ZADA 31 6. ZGODNO Z DOKUMENTACJ STRATEGICZN 40 7. MONITOROWANIE STRATEGII 46 7.1 WSKANIKI MONITOROWANIA STRATEGII 48 8. WDRAANIE STRATEGII 48 9. SPOSÓB FINANSOWANIA STRATEGII 49 10. KONSULTACJE SPOŁECZNE 50 10.1 POZYCJONOWANIE ZADA 52 10.2 REKOMENDACJA PROJEKTÓW 54 10.3 RANKING PROJEKTÓW 69 11. WIELOLETNI PLAN INWESTYCYJNY MIASTA REJOWIEC FABRYCZNY NA LATA 2009-2015 71 3

WSTP Opracowanie strategii jest podstawowym zadaniem jakie stoi przed lokalnym samorzdem. Strategia rozwoju to metoda umoliwiajca okrelanie celów strategicznych, ich póniejsz modyfikacj w zalenoci od kształtujcej si sytuacji oraz prezentacj działa koniecznych do realizacji ww. celów. Jako tego opracowania zalena jest od przedstawionych w nim celów, którym ma słuy. Funkcj podstawow kadej strategii jest informowanie mieszkaców, podmiotów gospodarczych oraz potencjalnych inwestorów przez odpowiednie władze, o strategicznych (długookresowych) zamierzeniach i sposobach ich realizacji dotyczcych rozwoju danej jednostki samorzdowej. Rejowiec Fabryczny jest jednym z niewielu miast Lubelszczyzny takich jak widnik, Kranik, Poniatowa których historia zaczynała si dwa razy po pierwszej wojnie wiatowej i ponownie po zakoczeniu drugiej wojny wiatowej. Współczesny rozwój miasta Rejowiec Fabryczny b dzie efektem stara wszystkich jego mieszkaców oraz działajcych tu podmiotów gospodarczych, instytucji i organizacji. Rezultat b dzie tym wi kszy, jeli w wiadomoci wszystkich ww. osób i podmiotów obecne b d najwaniejsze wyzwania. Strategia ma sprawi by działania podejmowane przez całkowicie od siebie niezalene jednostki i rodowiska były skoordynowane, konieczne dla osigni cia wspólnego sukcesu jakim jest rozwój miasta Rejowiec Fabryczny. Niniejsze opracowanie obejmuje okres lat 2008 2015 i powstało w wyniku oceny stopnia i skutków wdraania Strategii Rozwoju Miasta Rejowiec Fabryczny na lata 2005 2013 uchwalonej Uchwał Nr XLI/171/05 Rady Miasta Rejowiec Fabryczny. Zadaniem zespołu autorskiego było skorygowanie i dostosowanie celów do trendów i zmian jakie zaszły w miecie i otoczeniu w okresie od diagnozy lat 2000-2002 przyj tych jako baza do okrelenia kierunków rozwoju oraz trendów pojawiajcych si w latach 2005 2007. Waloryzacja diagnozy pozwoliła na zaktualizowanie celów rozwojowych i niezb dnych działa zmierzajcych do ich osigni cia do roku 2015. Waloryzacja diagnozy wdraania Strategii Rozwoju Miasta Rejowiec Fabryczny na lata 2005 2013 w przedziale 2005 2007 roku wykazuje jakociowe i ilociowe zmiany społeczne i gospodarcze zachodzce w miecie, które przekładaj si na uwarunkowania rozwojowe wskazane w analizie SWOT. Wykorzystane zostały szanse pojawiajce si w otoczeniu ograniczajce wpływ słabych stron na koncepcj rozwoju ekonomicznego miasta. Potwierdziłsi pozytywny wpływ wyznaczonych działa na oczekiwane zmiany w obszarach problemowych. 4

Trendy zmian potwierdzaj trafno wizji miasta i celów strategicznych. Aktualizowana strategia kontynuuje kierunki rozwoju miasta do roku 2015. Przedstawiony Wieloletni Program Inwestycyjny przedstawia projekty które b d realizowane i finansowane od roku 2009 zgodnie z uchwał budetow okrelajc limity wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne. Utwierdzenie i wzmocnienie oczekiwanych zmian wymaga dalszego podejmowania inicjatyw na poziomie działa przez wszystkie sektory ycia publicznego współdziałajce na rzecz rozwoju gospodarczego i zmiany wizerunku miasta. Wzmocnienia wymagaj działania w obszarze polityki społecznej i ekonomicznej, podejmowania działalnoci gospodarczej i samozatrudnienia. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju i Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego podniosły strategie lokalne do rangi instrumentu oddziaływujcego na rozwój kraju. Jest to szansa na zrealizowanie zada uznanych przez społeczno za determinujce przeobraenia społeczno gospodarcze i przypieszenie rozwoju gospodarczego z wykorzystaniem funduszy strukturalnych. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju podniosła strategie lokalne do rangi instrumentu oddziaływujcego na rozwój kraju. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego uczynił ze strategii rozwoju take dokument formalny ubiegania si o fundusze strukturalne. 5

1. INFORMACJE OGÓLNE Miasto Rejowiec Fabryczny powstałe w zwizku z rozwojem cementowni - połoone jest w rodkowo-wschodniej cz ci województwa lubelskiego, w powiecie chełmskim, w pobliu granicy z Ukrain, ok. 50 km na wschód od Lublina i 20 km na zachód od Chełma. Rejowiec Fabryczny miasto od zachodu i północy graniczy z gmin wiejsk Rejowiec Fabryczny, natomiast od południa i wschodu z gmin Rejowiec nalec do powiatu krasnostawskiego. Powierzchnia całkowita miasta wynosi 1436 ha, przy czym obszary zurbanizowane (w tym komunikacyjne) i eksploatacyjne zajmuj zaledwie 488 ha, natomiast przewaajc cz zajmuj tereny rolne. Połoenie miasta Rejowiec Fabryczny. ródło: opracowanie własne. Według podziału fizyczno-geograficznego Polski, miasto ley w obszarze Pagórów Chełmskich, wchodzcych w skład makroregionu Polesie Wołyskie. Północno-zachodni fragment obszaru miasta ley w Pawłowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Rejowiec Fabryczny posiada dogodne połczenie drogowe do Lublina, Chełma, Zamocia i centrum kraju oraz do przejcia granicznego z Ukrain w Dorohusku. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 839, poza jego granicami łczca 6

si z drog krajow nr 12. Przez Rejowiec Fabryczny przebiega take linia kolejowa Lublin - Chełm - Dorohusk (przejcie graniczne z Ukrain), ze zlokalizowan tu stacj w złow (połczenie tej trasy z lini do Zamocia i Hrebennego) umoliwiajc komunikacj kolejow do takich miast jak Chełm, Lublin, Kraków czy Warszawa. Miasto jest ponadlokalnym orodkiem w dziedzinie handlu, usług, administracji, owiaty oraz kultury dla mieszkaców miejscowoci znajdujcych si na terenie gmin ssiednich. 2. DIAGNOZA STANU ISTNIEJCEGO Celem diagnozy jest rozpoznanie kierunków i dynamiki zmian zachodzcych w sferze społeczno gospodarczej w miecie i w otoczeniu. Do sporzdzenia aktualnej diagnozy wykorzystano wnioski z analizy i diagnozy stanu istniejcego uchwalone w Uchwale Nr XLI/171/05 Rady Miasta Rejowiec Fabryczny w sprawie przyj cia Strategii Rozwoju Miasta Rejowiec Fabryczny na lata 2005 2013, jako dane historyczne oraz zakres i kierunki zmian zachodzce w latach 2005 2007. 2.1 Przestrze i rodowisko Miasto na tle powiatu i województwa Rejowiec Fabryczny administracyjnie naley do powiatu chełmskiego ziemskiego i jest to jedyna gmina na prawach miasta w powiecie ale nie wie si z tym wsparcie władz powiatu o rozwój i pozycj gminy miejskiej Rejowiec Fabryczny w województwie. Koncentracja w miecie usług z zakresu handlu, ochrony zdrowia, bankowoci, owiaty, kultury, sportu i rekreacji, komunikacji oraz dominujcy w otoczeniu rynek pracodawcy sprawia, e Rejowiec Fabryczny pełni funkcj orodka wiodcego dla ssiednich gmin i jednostek osadniczych. Miasto Rejowiec Fabryczny powstałe na gruntach wsi Stajne, pocztkowo jako osiedle przy cementowni, uzyskujc prawa miejskie w 1962 r. jest orodkiem stosunkowo młodym i ubogim w obiekty dziedzictwa kulturowego. Ochronie konserwatorskiej poddane s trzy obiekty. Najwaniejszym jest załoenie dworsko-parkowe z koca XIX wieku. Obejmuje ono dwór zbudowany w latach 1890 1900 przez Mieczysława Morawskiego oraz park krajobrazowy z licznym starodrzewem i alej grabow. Dwór poddany gruntownemu remontowi na 7

pocztku lat 90-tych XX w. wymaga dalszych prac konserwatorskich. Park regularnie jest poddawany zabiegom piel gnacyjnym, jego wygld i stan zdrowotny drzew ulega stałej poprawie. Kolejnym obiektem dziedzictwa kulturowego jest park D binka stanowicy pozostało dawnego lasu, wymagajcy stałego nadzoru i leczenia drzewostanu. Ostatnim trzecim obiektem podlegajcym ochronie konserwatorskiej w Rejowcu Fabrycznym jest kurhan Mogiła Szwedzka". Ten wczesnoredniowieczny kurhan przy ul. Złotej wymaga odpowiednich zabiegów dla ochrony przed wtopieniem w ssiedni zabudow. Charakterystyka sieci osadniczej W strukturze przestrzennej miasta dominuj podziały funkcjonalne wyznaczone przez: - tereny przemysłowe cementowni i kopalni margla, - tereny kolejowe, - obszary rolnicze okalajce cz zurbanizowan, - tereny zurbanizowane z enklaw zabytkowego załoenia dworsko parkowego i zabytkowym ostacem dawnej puszczy dzi wpisany do rejestru zabytków park D binka Struktura przestrzenna przesdza o wydzieleniu w miecie trzech obszarów urbanistycznych wymagajcych odnowy, rekonstrukcji i rewitalizacji: Obszar A tereny zabudowy mieszkaniowej przylegajce do terenów przemysłowych w skład którego wchodz wille włacicieli, dzisiaj osiedle Zaparkanie i osiedle Robotnicze, Obszar B osiedle Morawinek w północno-zachodniej cz ci miasta którego zabudowa datuje si na lata dwudzieste ubiegłego wieku, Obszar C osiedle Centrum budowane w latach 60 ubiegłego wieku, skupiajce funkcje miejskie i osiedle Wschód budowane na przełomie lat osiemdziesitych jako typowa dla ówczesnych standardów sypialnia oddalona od istniejcych obszarów zabudowy w wyniku obowizujcych wówczas przepisów o strefach ochronnych od cementowni wpisanej na list 80 zakładów negatywnie oddziaływujcych na rodowisko. 8

rodowisko przyrodnicze, zasoby naturalne i kulturowe Rejowiec Fabryczny połoony jest w północno wschodniej cz ci Niecki Lubelskiej wypełnionej utworami jury i kredy. Decydujc rol w budowie tego terenu odgrywaj opoki, margle, wapienie i kreda piszca. Utwory kredowe osigaj miszo 500 700 m i do powszechnie wyst puj na powierzchni. W północnej, południowej i zachodniej cz ci miasta skały kredowe znajduj si pod utworami czwartorz dowymi o niewielkiej miszoci (piaski i wiry), a lokalnie mułki, iły i gliny zwałowe (północna cz miasta). Budowa geologiczna powierzchni generalnie sprzyja budownictwu. Niekorzystne warunki posadowienia budynków wyst puj jedynie w południowej cz ci miasta (obnienie krasowe), a take z uwagi na lokalnie wyst pujce wody zawieszone. Dominujc form geomorfologiczn w rzebie terenu miasta jest garb kredowy w północnej i wschodniej jego cz ci osigajcy maksymaln wysoko 248,0 m. n.p.m., o łagodnych zboczach, z otaczajc go wyyn (195 210 m. n.p.m.) przechodzc w południowej cz ci w dolin rzeki Rejki. Tereny najnisze to rozległe obnienie krasowe stanowice dolin torfow oraz zaznaczajce si wyranie wyrobisko kopalni margla. Miasto Rejowiec Fabryczny, pod wzgldem klimatycznym znajduje si w regionie okrelanym jako Kraina Chełmsko-Podlaska z rocznymi amplitudami temperatury rosncymi od zachodu na wschód od 21ºC do 22,5ºC. Dominuj tutaj dwie masy powietrza: polarno morska i polarno kontynentalna. rednia roczna temperatura wynosi 7,1ºC, a suma opadów atmosferycznych ma warto 561 mm. Z uwagi na urozmaicon rzeb terenu warunki klimatyczne na terenie miasta s zrónicowane. Najkorzystniejsze warunki termiczno-wilgotnociowe wyst puj na zboczach o ekspozycji południowej i zachodniej we wschodniej i rodkowej cz ci miasta. Natomiast najmniej korzystne warunki wyst puj w dolinie w południowej cz ci. Obszar Rejowca Fabrycznego znajduje si w dorzeczu rzeki Wieprz. W północnej cz ci miasta biegnie lokalny dział wodny. Wody opadowe spływaj w wi kszoci w kierunku południowym gromadzc si na terenie obnienia krasowego i lokalnego strumienia stanowicego dopływ rzeki Rejki, która jest dopływem rzeki Wieprz. Wody podziemne znajduj si w osadach czwartorz dowych oraz szczelinowowarstwowych utworach górnej kredy. Tereny połoone najniej (południowa i cz ciowo północna cz miasta) zwizane z obnieniami krasowymi i dolinami cieków charakteryzuj si płytkim zaleganiem wód gruntowych, płytszym ni 2,0 m. W rejonie 9

wyyny denudacyjnej i ostaca kredowego (północna, centralna i wschodnia cz miasta) gł boko pierwszego poziomu wody wynosi 4 10 m. i gł biej. W granicach administracyjnych miasta lasy i zadrzewienia zajmuj 31 ha, to jest 2,2% powierzchni. Dominuj niewielkie lasy prywatne rozrzucone po obrzeach miasta o młodych drzewostanach sosnowych. W bezporednim ssiedztwie miasta wyst puj due kompleksy lene: Lasy Pawłowskie, Las Siedliski i Kadzin. Obszary te, wraz z lasami na terenie miasta pełni funkcje rekreacyjne dla jego mieszkaców. Północno zachodni fragment miasta (ok. 50 ha) ley na terenie Pawłowskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego. W obszarze tym obowizuj zasady gospodarowania ustalone w rozporzdzeniu Wojewody Chełmskiego, obejmujce m.in. zakaz lokalizacji inwestycji szczególnie szkodliwych dla rodowiska i zdrowia ludzi oraz prowadzenia trwałych odwodnie terenu powodujcych degradacj gleby lub szaty rolinnej. Ponadto w miecie znajduj si trzy pomniki przyrody: dwa głazy narzutowe (granitognejs i granit szary), db szypułkowy o obwodzie pnia 427 cm w parku podworskim Stajne-Polesie". Na terenie miasta znajduj si równie dwa zabytkowe parki: Podworski park Stajne-Polesie, Park zwany D bink (pozostało dawnego lasu). Oba obiekty s wpisane do rejestru zabytków. Głównym ródłem zagroenia rodowiska w Rejowcu Fabrycznym jest eksploatacja kopalni margla i działalno Cementowni Rejowiec" S.A. Powoduj one zmiany stosunków hydrogeologicznych, zagroenia powodowane składowaniem odpadów oraz zanieczyszczenie powietrza. Jakkolwiek cementownia korzysta z zamkni tego obiegu wody do celów produkcyjnych to odwadnianie odkrywki margla odbywa si za pomoc pomp powierzchniowych, które zrzucaj wod do rowu melioracyjnego w kierunku Stawów Kaskich. W wyniku wieloletniej, intensywnej eksploatacji wód pi tra kredowego przez cementowni oraz drenujcego systemu odwadniania odkrywki margla, nastpiło w rejonie miasta zachwianie równowagi hydrogeologicznej i wytworzenie regionalnego leja depresyjnego o zasi gu od 1,5 do 3,0 km. 10

Dalsze obnienie poziomu odkrywki zwizane z pozyskiwaniem surowca pełnego do produkcji cementu (poniej 188 m. n.p.m.) spowodowałoby konieczno zintensyfikowania odwadniania kopalni i odprowadzeniem znacznej iloci wód. To z kolei zwi kszy zasi g leja depresyjnego do promienia 8 km i wpłynie na dalsz degradacj rodowiska. W rejonie leja znajd si uj cia wody Polna i Morawinek. Obserwowane ograniczenie produkcji przez Cementowni Rejowiec" S.A. wywołuje problemu rekultywacji terenów pokopalnianych. Badania Pastwowej Inspekcji Ochrony rodowiska dotycz rzeki Rejki płyncej ok. 1 km na południe od granic miasta. Do cieku tego spływaj rowami wody z południowej cz ci miasta, jak równie odprowadzane s tam oczyszczone cieki z miejskiej oczyszczalni cieków. Zaopatrzenie ludnoci w wod pokrywane jest głównie z wodocigu miejskiego pobierajcego wod z uj Polna i Morawinek. Jako wód podziemnych jest wysoka pod wzgl dem smakowym, nie budzi równie zastrzee pod wzgl dem fizykochemicznym. Miasto Rejowiec Fabryczny znajduje si w zasi gu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Chełm - Zamo, w obszarze najwyszej ochrony. Z uwagi na brak izolacji od powierzchni terenu, intensywn eksploatacj wód podziemnych (lej depresyjny) oraz ogniska potencjalnych zanieczyszcze, warstwa wodonona jest tu bardzo podatna na zanieczyszczenie. Pozostałe potencjalne ródła zanieczyszczenia wód o wpływie lokalnym stanowi nie posiadajce zabezpieczenia podłoa składowisko odpadów komunalnych w Pawłowie oraz spływy z terenów nieskanalizowanej zabudowy zagrodowej. Najwi kszy wpływ na warunki aerosanitarne w miecie ma działalno Cementowni Rejowiec" S.A. W ostatnich latach notuje si jednak spadek emisji podstawowych rodzajów zanieczyszcze. 2.2 Sfera społeczna Liczba mieszkaców Rejowca Fabrycznego wynosi 4808, z czego ponad 51% to kobiety. Po roku 2003 odnotowuje si spadek liczby ludnoci, który spowodowany jest ujemnym saldem migracji i ujemnym przyrostem naturalnym. 11

Struktura ludno ci miasta Rejowiec Fabryczny w latach 2002 2007. Rok Liczba Tempo wzrostu mieszkaców (rok poprzedni = 100) 2002 4844 100 2003 4820 99,5 2004 4808 99,8 2005 4729 98,4 2006 4692 99,2 2007 4660 99,3 ródło: na podstawie danych GUS. - w tym kobiety 2481 2475 2471 2436 2413 2395 Struktura demograficzna ludnoci pod wzgl dem płci charakteryzuje si przewag liczby kobiet w ogólnej liczbie ludnoci. Zdecydowanie zwi ksza si udziałludnoci w wieku produkcyjnym. Jednoczenie obserwuje si systematyczny spadek udziału ludnoci w wieku przedprodukcyjnym i wzrost liczebnoci grupy poprodukcyjnej. Struktura ekonomiczna ludno ci w latach 2002 2007. Rok Ludno w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym ilo udział udział udział ilo ilo [%] [%] [%] 2002 1134 23,4 3120 64,4 590 12,2 2003 1150 23,9 3081 63,9 589 12,2 2004 1149 23,9 3074 63,9 585 12,2 2005 1143 24,2 3012 63,7 574 12,1 2006 988 21,1 3131 66,7 573 12,2 2007 952 20,4 3085 66,2 623 13,4 ródło: na podstawie danych GUS. Prognoza demograficzna dla Miasta Rejowiec Fabryczny do 2015 zakłada spadek liczby ludnoci o około 100 osób. Sytuacja ta b dzie rezultatem odpływu ludzi młodych do duych miast i zagranic. W celu poprawy sytuacji demograficznej szczególn uwag kierowa naley na podejmowanie działa dcych do zaspokojenia potrzeb mieszkaców i poprawy warunków ycia, szczególnie w zakresie zmiany struktury i rozszerzenia rynku pracy oraz usług społecznych. Owiata i wychowanie Funkcjonujce na terenie miasta jednostki owiatowe s instytucjami wychowawczo-dydaktycznymi, a Miejskie Przedszkole pełni take funkcj opiekucz. 12

Budynek zespołu owiatowego Szkoły Podstawowej i Gimnazjum zmodernizowany i rozbudowany w latach 2004-2006 posiada 29 sal lekcyjnych oraz modułdla klas O. Do Szkoły Podstawowej w 2007 roku ucz szczało 308 uczniów w 14 oddziałach z zatrudnieniem 30 nauczycieli. W gimnazjum publicznym w tym czasie uczyło si 217 uczniów w 10 oddziałach przy 19 zatrudnionych nauczycielach. Obsług organizacyjno-administracyjn szkółwykonuje ZespółSzkółSamorzdowych z obsad 25 pracowników niepedagogicznych. Podniesienie standardu usług owiatowo-wychowawczych oferowanych przez szkoł wymaga doposaenia jej w rodki dydaktyczne. Postulowana jest równie organizacja pracowni j zykowych i nowoczesnej multimedialnej biblioteki szkolnej. W Przedszkolu Miejskim opiek 6 nauczycieli i 5 osób obsługi, obj ta jest w zalenoci od roku około setka dzieci, podzielona na cztery grupy wiekowe. Analiza stanu bazy owiatowej wskazuje bariery, bez pokonania których nie uda si osign podanego stanu jakociowego nauczania, szczególnie w zakresie priorytetowych dla wyrównywania szans i zapobiegania społecznemu niedostosowaniu przedmiotów takich jak informatyka i j zyki obce. Społeczestwo informacyjne Stały dost p do Internetu uzyskały najwaniejsze instytucje sfery publicznej - Urzd Miasta, Szkoła Podstawowa i Gimnazjum oraz Miejski Orodek Kultury. W roku 2003 przy udziale rodków z programu Pierwsza Praca uruchomione zostało Miejskie Centrum Informacji, które jest pierwsz na terenie miasta i rejonu placówk umoliwiajc mieszkacom łatwy i szybki dost p do Internetu. Podobne usługi w mieszkaniach prywatnych oferowane s tylko na jednym osiedlu i wi si ze sporymi kosztami dla uytkowników. Znaczn popraw w dost pie do Internetu uzyskano w wyniku zrealizowania projektu e-rejowiec i uruchomienia publicznych punktów dost pu tzw. PIAP w osiedlu Wschód, Centrum i Morawinek. Bezpieczestwo publiczne Jednym z najistotniejszych czynników wpływajcych na jako ycia mieszkaców miasta jest stan bezpieczestwa publicznego. Instytucje zapewniajce mieszkacom bezpieczestwo to Posterunek Policji oraz Stra Miejska w Rejowcu Fabrycznym. Ostatnie lata przyniosły pojawienie si wielu problemów, z których jednym z najistotniejszych s wzrastajca liczba przest pstw popełnianych przez nieletnich 13

oraz nasilanie si zjawiska alkoholizmu i narkomanii szczególnie wród ludzi młodych. Bezrobocie wród młodych ludzi, ich niedostosowanie do rosncych standardów edukacyjnych oraz potrzeb rynku pracy rodzi poczucie marginalizacjii odrzucenia społecznego co przekłada si na wzrost rónego rodzaju zjawisk patologicznych. Niedostateczne, w stosunku do potrzeb, nakłady finansowe na prewencj, aktywizacj społeczn i zawodow mieszkaców oraz przywracanie porzdku publicznego stanowi podstawow barier dla utrzymania ładu społecznego w miecie. Opieka socjalna i zdrowotna Zadania z zakresu pomocy społecznej na terenie Miasta Rejowiec Fabryczny realizuje Miejski Orodek Pomocy Społecznej, w którego strukturach funkcjonuje rodowiskowy Dom Samopomocy. MOPS w Rejowcu Fabrycznym realizuje szereg form pomocy, m.in.: w postaci: zasiłków stałych i okresowych, rent socjalnych, ochrony macierzyskiej, zasiłków rodzinnych i piel gnacyjnych, pomocy dla kombatantów jak równie zasiłków celowych, doywiania w szkole, usług opiekuczych, pracy socjalnej itp. Liczba beneficjantów pomocy wiadczonej przez orodek w 2003 r. przekraczała 900 osób. W roku 2008 z pomocy korzystało 215 rodzin tj. 719 osób. Opiek zdrowotn dla mieszkaców miasta i ssiednich miejscowoci zapewnia Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ESKULAP" s. c., majcy pod sw opiek około 7 tysi cy pacjentów. W NZOZ funkcjonuj 4 gabinety lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, gabinet stomatologiczny, gabinet fizykoterapii, gabinet zabiegowy, a take laboratorium analityczne. Wykonywane s równie badania USG, konsultacje kardiologiczne i ginekologiczne. Istnieje moliwo korzystania z odpłatnych porad ortopedy, laryngologa i okulisty. Opiek medyczn NZOZ uzupełnia Zespół Dojazdowej Opieki Medycznej ANALCO wiadczcy usługi w porach nocnych i dni wolne od pracy. Profilaktyk zdrowotn prowadzon w ramach NFZ przez przychodnie zdrowia wspieraj programy samorzdowe. W ramach programu profilaktyki chorób serca i układu krenia pn. 400 Miast prowadzone były badania przesiewowo diagnostyczne dla mieszkaców. W ramach ułatwiania dost pu do bada specjalistycznych organizowane s białe niedziele. Programem upowszechniajcym aktywno fizyczn dzieci i młodziey jest realizowany od 2007 do 2010 roku projekt Sportowe Centrum Promocji Zdrowia finansowany w 80% ze rodków 14

pozabudetowych. Jednym z celów projektu jest korekcja wad postawy i zapobieganie otyłoci dzieci. Miejski program profilaktyki i rozwizywania problemów alkoholowych obejmuje działalno profilaktyczn, przeciwdziałanie narkomanii, pomoc dzieciom i młodziey z rodzin dysfunkcyjnych oraz działalno informacyjno-edukacyjn. W ramach lecznictwa odwykowego działa Miejska Komisja Rozwizywania Problemów Alkoholowych, natomiast w zakresie działalnoci profilaktycznej otwarty jest dla wszystkich mieszkaców Klub Abstynenta Krokus". Jako przyczyny powstawania zjawisk patologicznych wymienia si ograniczon ofert lokalnych instytucji w zakresie m.in. zagospodarowania czasu pozaszkolnego dzieci i młodziey, zaj wyrównawczych, dost pu do usług kultury i sportu. Bezrobocie Jednym z najtrudniejszych problemów Rejowca Fabrycznego jest bezrobocie. Odsetek ludzi pozostajcych bez pracy w powiecie chełmskim ziemskim wynosiłna koniec roku 2008 16,3%, gdy tymczasem identyczny wskanik dla województwa lubelskiego to 11,3%, a dla kraju 9,5%. Wprowadzenie reform gospodarczych zaowocowało likwidacj pastwowych zakładów produkcyjnych, co skutkowało drastycznym ograniczeniem zatrudnienia. W Rejowcu Fabrycznym szczególnie dotkliwe okazały si zwolnienia grupowe w jedynym duym zakładzie przemysłowym Cementowni Rejowiec S.A. Efekt wzrostu bezrobocia spowodowany ograniczeniem zatrudnienia w Cementowni Rejowiec" wzmocniony jest zwolnieniami w firmach współpracujcych z cementowni, np.: Remur", CEM-BET" i inne. Najwi kszy wzrost bezrobocia wyst pował, podobnie jak i na terenie całej Polski, po roku 1991 i zwizany był z prowadzonymi przekształceniami systemowymi gospodarki. Przełom nastpiłw roku 1995, kiedy to na skutek zahamowania zjawisk kryzysowych w gospodarce rozpoczłsi spadek liczby bezrobotnych. 15

Bezrobocie w Rejowcu Fabrycznym. Wyszczególnienie 2002 2005 r. 2006 r. 2007 r. Struktura wiekowa bezrobotnych 15-17 - - - - 18-24 133 103 122 81 25-34 178 175 184 161 35-44 127 128 113 80 45-54 104 138 139 122 55-59 6 9 15 24 60-64 0 1 5 3 Struktura według poziomu wykształcenia Wysze 15 35 35 33 policealne i rednie 149 156 181 134 zawodowe rednie ogólnokształcce 49 45 56 46 zasadnicze zawodowe 169 156 152 119 gimnazjalne i poniej 166 162 154 139 Inne kategorie bezrobotni do 25 roku ycia 140 103 122 81 bez prawa do zasiłku 434 462 538 416 długotrwale bezrobotni 249 357 414 312 OGÓŁEM 548 554 578 471 ródło: na podstawie danych PUP w Chełmie o sytuacji na lokalnym rynku pracy Analiza przedstawionych w tabeli danych wskazuje, e powanym problemem miasta, obok ogólnego wzrostu bezrobocia, jest zwi kszenie si udziału osób bezrobotnych bez prawa do zasiłku, co jest skutkiem długiego okresu pozostawania bez pracy. W ostatnich latach najwi kszy udziałw ogólnej liczbie bezrobotnych z terenu miasta maj osoby posiadajce wykształcenie podstawowe i zasadnicze zawodowe. Zjawisko to pociga za sob post pujc marginalizacj grupy osób o najniszych kwalifikacjach zawodowych (lub ich braku) i najniszym poziomie wykształcenia. Wejcie na rynek pracy znacznej grupy osób z wyu demograficznego spowodowało znaczce zwi kszenie si liczby osób w wieku produkcyjnym (18 64 lata m czyni, 18 59 lat kobiety) co spowodowało du poda siły roboczej i wzrost poziomu bezrobocia. 2.3 Gospodarka Rolnictwo Miasto Rejowiec Fabryczny obok wielu innych funkcji cechuje si duym udziałem terenów rolnych. Około 70% jego powierzchni stanowi uytki rolne. Struktur uytkowania gruntów rolnych przedstawia ponisza tabela. 16

Struktura uytkowania gruntów w mie cie Rejowiec Fabryczny w 2008 r. Zagospodarowanie Uytki rolne, w tym: - grunty orne - sady - łki - pastwiska - tereny rolne zabudowane - rowy Powierzchnia [ha] 1055 776 45 147 16 66 5 Lasy 31 2,2 Wody 1 0,1 Uytki kopalne 108 7,5 Tereny komunikacyjne 56 3,9 Tereny zurbanizowane, w tym: - tereny mieszkaniowe - tereny przemysłowe - zurbanizowane tereny niezabudowane - inne tereny zurbanizowane Tereny róne 2 0,1 Nieuytki 15 1,0 OGÓŁEM 1436 100 ródło: na podstawie informacji Urzdu Miasta. 332 33 57 22 12 Udział [%] 73,5 54,0 3,1 10,2 1,1 4,6 0,3 Poziom uzyskiwanych w rolnictwie plonów wynika z jakoci rolniczej przestrzeni produkcyjnej, o której decyduje szereg czynników, m.in. jako bonitacyjna gleb. Na terenie Rejowca Fabrycznego przewaaj gleby słabe i bardzo słabe (85,8 %). Ogólna liczba gospodarstw rolnych wynosi 499, ze redni powierzchni zaledwie 1,65 ha. Analizujc sytuacj rolnictwa w miecie naley podkreli jego słabe strony, a mianowicie: rozdrobnienie gospodarstw rolnych, słab ich kondycj ekonomiczn, mał lesisto obszaru w stosunku do jakoci bonitacyjnej gruntów, brak kanalizacji sanitarnej w osiedlach o rolniczym charakterze. Czynniki te wpływaj na nisk efektywno rolnictwa i spore zaniedbanie terenów rolniczych miasta. 23,1 2,2 4,0 1,5 0,8 Podmioty gospodarcze Potencjałgospodarczy miasta Rejowiec Fabryczny zdominowany jest przez jeden główny zakład - Cementowni Rejowiec" S.A. Cementownia wraz z kopalni margla zajmuje na terenie miasta powierzchni ponad 140 ha. W szczytowym okresie przedsi biorstwo to zatrudniało ponad osiemset osób i produkowało prawie milion ton 17

cementu. Powolny regres firmy nastpił w latach dziewi dziesitych. Obecnie zatrudnia ona 166 osoby i nadal jest głównym pracodawc na terenie miasta. Do innych wanych zakładów pracy nale: - Przedsi biorstwo Produkcyjno-Handlowe "CEM-BET" zatrudniajce 62 osoby, - Przedsi biorstwo STRABAG" zatrudnienie 20 osób, - POL-SCANMIX sp. z o.o. -10 osób, - Firma Produkcyjno-Handlowa REYBUD - 4 osoby, - Firmy prowadzce działalno w zakresie produkcji konfekcji odzieowej - 15 osób. Wród przedsi biorstw usługowych wyróni naley: - PKP Stacja Rejowiec - 20 osób, - Poczta Polska (2 urz dy) -13 osób, - Posterunek Energetyczny -10 osób, - Zakład Wodocigów i Kanalizacji - 9 osób, - Miejski Zakład Komunalny EKO" s. c. - 5 osób. W miecie działa ekspozytura banku PKO BP, PEKAO S.A., Punkt Kasowy Banku Spółdzielczego oraz szereg mniejszych jednostek handlowo-usługowych, zatrudniajcych od 1 do 5 osób. W formie działalnoci gospodarczej prowadzonej przez indywidualne osoby fizyczne na pocztku roku 2004 zarejestrowanych było 190 podmiotów natomiast na koniec roku 2008 z terenu miasta aktywnie działa na rynku 256 podmiotów gospodarczych. Zahamowanie rozwoju przedsi biorstw małych jest zjawiskiem negatywnym w sytuacji, gdy od wielu lat zmniejsza si zatrudnienie w najwi kszym, dominujcym na lokalnym rynku pracy zakładzie przemysłowym. Dla lokalnych przedsi biorców znacznym obcieniem s bariery formalnoprawne oraz wysokie i stale wzrastajce koszty zwizane z zatrudnieniem (ZUS, podatki). Due ryzyko wejcia na rynek dla małych podmiotów, brak narz dzi wsparcia w formie doradztwa i obsługi małych podmiotów przy niskich własnych zasobach finansowych sprawia, e społeczno charakteryzuje niska skłonno do podejmowania ryzyka. Dominujcymi branami w grupie przedsi biorstw prowadzonych przez osoby fizyczne s: handel detaliczny artykułami spoywczymi i przemysłowymi (41% zarejestrowanych podmiotów); usługi dla ludnoci (21%), budownictwo (14%), transport i usługi mechaniczne (7%). Przedsi biorstwa produkcyjne stanowi zaledwie 5% zarejestrowanych. Zatrudnienie według bran kształtuje si nast pujco : firmy usługowe i handlowe - 210 osób, zakłady produkcyjne - 213 osób, zakłady i instytucje uytecznoci publicznej - 199 osób. 18

Ograniczone s perspektywy rozwoju zamkni tej sfery usług ogólnomiejskich, dlatego te szans rozwoju przedsi biorczoci naley upatrywa w rozwijaniu nowych bran usług oraz dywersyfikacji gospodarki. 2.4 Infrastruktura techniczna Mieszkalnictwo Zasoby mieszkaniowe w miecie wynosz 1488 mieszka o łcznej powierzchni uytkowej niemal 85 tys. m 2. Statystyczne mieszkanie ma 3,37 izby, a jego powierzchnia uytkowa wynosi 57m 2. Mieszkania oddane do uytku w Rejowcu Fabrycznym w roku 2002 i latach 205 2007. Rok Liczba mieszka Liczba izb Powierzchnia uytkowa [m 2 ] 2002 porównawczy 6 32 694 2005 3 15 357 2006 6 31 712 2007 4 23 475 RAZEM 13 69 1544 ródło: na podstawie danych własnych. W latach 2005-2007 w Rejowcu Fabrycznym oddano do uytku 13 mieszka, wszystkie zrealizowane w budownictwie indywidualnym jednorodzinnym. Były to mieszkania due, o redniej powierzchni 119 m 2, składajce si z pi ciu lub wi cej izb. Substancja mieszkaniowa miasta składa si z budynków wielorodzinnych budowanych do roku 1924 5 bloków, rok 1946 8 substandardowych baraków, lata 1955 1960 10 bloków, lata 1978 88 12 bloków pozostajcych w zarzdzie rónych gestorów spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych i stanowicych mienie komunalne w zarzdzie miasta. Budownictwo jednorodzinne i zagrodowe jest własnoci osób fizycznych. Własnoci miasta jest 141 mieszka o łcznej powierzchni uytkowej 5.876 m 2 (redniej powierzchni uytkowej 42 m 2, redniej iloci izb - 2,5) posiadajcych z reguły niski standard. W ogólnej liczbie lokali w dyspozycji miasta 91 mieszka o pow. 3.424m² posiada obniony standard i mieszcz si one w budynkach najstarszych osiedli mieszkaniowych Morawinek i Robotnicza. Od 1994 r. odbywa si sukcesywna sprzeda mieszka z zasobu na rzecz włacicieli prywatnych. Zapotrzebowanie rynku oraz narastajce koszty czynszów w budownictwie wielorodzinnym pobudzaj rozwój budownictwa jednorodzinnego. 19