PRAWNE UWARUNKOWANIA W ZAKRESIE WALKI ZE ŚRODKAMI ZASTĘPCZYMI Z DOŚWIADCZEŃ PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI SANITARNEJ Prezentacja w ramach konferencji szkoleniowej Dopalacze wiemy więcej skuteczniej możemy działać 14.05.2014 r.
Podstawy prawne Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 124 ze zm.) Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263 z późn. zm.) - w brzmieniu obowiązującym od 27.11.2010 r.
Definicja ustawowa ŚRODEK ZASTĘPCZY - substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym lub produkt, roślina, grzyb lub ich część, zawierające taką substancję, używane zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych
Definicja ustawowa Kryterium wyróżniające: zastosowanie Właściwości obiektywne: istniejąca mieszanina, substancja, produkt pochodzenia naturalnego lub syntetycznego Kryterium formalne: brak odnośnej regulacji prawnej dotyczącej warunków produkcji lub wprowadzania do obrotu Sposób użycia: brak ograniczeń
- Kosmetyki Co nie jest dopalaczem? - Substancje chemiczne i ich mieszaniny - Produkty biobójcze - Produkty lecznicze chyba, że są używane zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa
Co nigdy nie jest dopalaczem? środki odurzające substancje psychotropowe czyli substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działające na ośrodkowy układ nerwowy, określone w wykazach w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o przeciwdziałania narkomanii
Rodzaje odpowiedzialności 1. Odpowiedzialność egzekwowana w formach administracyjnych na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej 2. Odpowiedzialność karna realizowana na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) np. art. 160, oraz art. 68 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii
Podstawowe zasady regulacji I. Zasada niedopuszczalności wytwarzania i wprowadzania do obrotu na terytorium RP II. Zakaz reklamy i promocji poprzez odwoływanie się do właściwości odurzających III. Zasada dopuszczalności posiadania i używania
Sankcje administracyjne 1. Kara pieniężna nakładana w drodze decyzji administracyjnej na podmiot wprowadzający do obrotu/wytwarzający środki zastępcze 2. Nakazy zaprzestania wytwarzania/wprowadzania do obrotu, wycofania z obrotu, nakaz zniszczenia produktu oraz nakaz zaprzestania prowadzenia działalności w pomieszczeniach lub obiektach służących wytwarzaniu lub wprowadzaniu produktu do obrotu na czas niezbędny do usunięcia zagrożenia
Problemy w stosowaniu obowiązujących przepisów Brak uregulowań na gruncie wspólnotowym skutkujący niespójnością prawa wewnętrznego poszczególnych krajów Unii Europejskiej dopuszczalność wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych w niektórych państwach ułatwia wprowadzanie ich do obrotu na terenie RP.
Problemy w stosowaniu obowiązujących przepisów Wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej do organizacji dystrybucji, w tym z terytorium państw o odmiennym ustawodawstwie w zakresie środków zastępczych Rejestracja przedsiębiorstwa poza granicami RP, utrzymywanie stron internetowych obsługujących handel środkami zastępczymi na serwerach usytuowanych poza granicami RP, wykorzystywanie serwisów aukcyjnych do sprzedaży środków zastępczych
Problemy w stosowaniu obowiązujących przepisów Zastosowanie wyrobu jako obligatoryjne kryterium wyróżniające wprowadza element subiektywny do kwalifikacji wyrobu jako środka zastępczego Przykładowo: wprowadzający do obrotu i nabywca zgodnie wskazują jako rzeczywiste przeznaczenie środka zastępczego np. konserwacja maszyn albo nawożenie roślin
Problemy w stosowaniu obowiązujących przepisów Postępowanie administracyjne jako podstawowa forma realizacji odpowiedzialności wytwórców/wprowadzających do obrotu Wytwórca/wprowadzający do obrotu staje się stroną postępowania administracyjnego i korzysta z uprawnień przysługujących stronie na mocy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.)
Problemy w stosowaniu obowiązujących przepisów Wyłączenie odpowiedzialności nabywcy/użytkownika Nabywca może gromadzić praktycznie dowolne ilości środków zastępczych, rzekomo na własny użytek, a następnie wprowadzać do dalszego obrotu w drodze bezpośrednich kontaktów z dalszymi nabywcami
Współpraca organów publicznych przy zwalczaniu środków zastępczych Porozumienie z dnia 26.10.2011 r. pomiędzy Głównym Inspektorem Sanitarnym, Komendantem Głównym Policji, Szefem Służby Celnej oraz Głównym Inspektorem Farmaceutycznym
Realizacja Porozumienia 1. Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej uzyskują wsparcie zarówno w działaniach kontrolnych (Policja) jak i merytoryczne (organy Inspekcji Farmaceutycznej) 2. Służba Celna kontroluje przesyłki, co do których istnieje prawdopodobieństwo, że zawierają środki zastępcze, zabezpiecza ich zawartość, przeprowadza badania laboratoryjne i informuje organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, ewentualnie Policji lub Inspekcji Farmaceutycznej
Znaczenie Porozumienia szybka wymiana informacji pomiędzy bezpośrednio zainteresowanymi organami wzmocnienie oddziaływania działań kontrolnych (Państwowa Inspekcja Sanitarna) poprzez zaangażowanie organów ścigania (Policja) aktywność organów Służby Celnej na wstępnym etapie wprowadzania do obrotu (zatrzymywanie przesyłek, badania laboratoryjne) ułatwia dalsze czynności prowadzone w trybie postępowania administracyjnego
Mechanizmy unikania odpowiedzialności 1. Zarejestrowanie spółki lub działalności gospodarczej osoby fizycznej poza granicami RP 2. Stworzenie strony internetowej do obsługi prowadzonej działalności w formie wysyłkowej 3. Obywatele RP pojawiają się jako pełnomocnicy, niezagrożeni odpowiedzialnością z tytułu kar administracyjnych lub odpowiedzialnością karną
Mechanizmy unikania odpowiedzialności 4. Po zgłoszeniu podejrzenia wprowadza środków zastępczych do obrotu, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej mogą ustalić wyłącznie, że strona postępowania jest podmiotem z siedzibą poza granicami RP 5. Ewentualne wezwania podmiotu zagranicznego do wzięcia udziału w postępowaniu (ustanowienie pełnomocnika lub pełnomocnika do doręczeń na terytorium RP) pozostają bez odpowiedzi 6. Możliwość formalnego przeprowadzenia postępowania pozwala na wydanie nakazu, który nie zostanie wyegzekwowany
Skuteczne stosowanie obowiązujących przepisów 1. Wyeliminowanie stacjonarnych punktów wprowadzania do obrotu środków zastępczych 2. Odpowiedzialność karna realnym zagrożeniem dla osób odpowiedzialnych za reklamę i promocję 3. Konieczność wzięcia udziału w postępowaniu w charakterze świadków, niezapowiedziane kontrole przesyłek pocztowych narzędziem zniechęcającym nabywców środków zastępczych
Ograniczenie handlu dopalaczami w formie stacjonarnych punktów sprzedaży Kara pieniężna w wysokości od 20.000 zł do 1.000.000 zł nakładana w drodze decyzji administracyjnej przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej UWAGA! Kara ma charakter obligatoryjny UWAGA! Nie muszą być wykazane dodatkowe okoliczności (np. konkretne przypadki narażenia zdrowia lub życia ludzkiego), mają one jedynie wpływ na wysokość kary UWAGA! Decyzja o nałożeniu kary otrzymuje rygor natychmiastowej wykonalności
Ograniczenie handlu dopalaczami w formie stacjonarnych punktów sprzedaży Kara pieniężna może okazać się nieskuteczna - odejście od modelu stacjonarnych punktów sprzedaży na rzecz handlu wysyłkowego - trudności z wyegzekwowaniem od podmiotu zagranicznego - zakładanie działalności gospodarczej na osoby podstawione (tzw. słupy) bądź spółki składające się z samych długów
Ograniczenie handlu dopalaczami w formie stacjonarnych punktów sprzedaży Pomimo pozornej dolegliwości sankcji, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej mogą unikać nakładania kary pieniężnej, ze względu na mało precyzyjny charakter definicji środka zastępczego w razie uchylenia decyzji w postępowaniu instancyjnym, oprócz konieczności zwrotu uiszczonej kary istnieje obawa odpowiedzialności z tytułu poniesionych przez przedsiębiorcę szkód
Ograniczenie handlu dopalaczami w formie stacjonarnych punktów sprzedaży Uzasadnione podejrzenie stwarzania zagrożenia Decyzja organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej Nakaz wstrzymania wytwarzania/wprowadzania do obrotu, nakaz wycofania z obrotu Nakaz obowiązuje do 18 miesięcy W tym czasie konieczne jest przeprowadzenie badań bezpieczeństwa produktu
Ograniczenie handlu dopalaczami w formie stacjonarnych punktów sprzedaży Wydanie nakazu pociąga za sobą obligatoryjnie: - zatrzymanie produktu - zamknięcie obiektu/pomieszczenia służącego do wytwarzania/wprowadzania do obrotu (ale tylko na czas niezbędny do usunięcia zagrożenia, nie dłużej jednak niż 3 miesiące) Czy celem ustawodawcy nie było wymuszenie trwałego zamknięcia punktów sprzedaży środków zastępczych w następstwie poniesionych strat finansowych?
Ograniczenie handlu dopalaczami w formie stacjonarnych punktów sprzedaży Mija 18 miesięcy i 1. uznano, że produkt nie stwarza zagrożenia dla zdrowia lub życia Trzeba zwrócić stronie koszty badań, gdyż do tej pory była nimi obciążana Ustawa milczy, czy oddajemy też zarekwirowany towar, ale skoro jest on bezpieczny dla zdrowia i życia (i nie uległ np. popsuciu )
Ograniczenie handlu dopalaczami w formie stacjonarnych punktów sprzedaży Mija 18 miesięcy i 2. Uznano, iż produkt stanowi zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego Inspektor Sanitarny wydaje nową decyzję: zakaz wytwarzania/wprowadzania do obrotu, nakaz wycofania z obrotu, zniszczenie na koszt strony. I oczywiście koszty badań też obciążają stronę Nie ma już obligatoryjnego rygoru natychmiastowej wykonalności (chociaż nie jest on wykluczony), ale firma już zapewne dawno znikła z rynku i odrodziła się pod inną nazwą ze zbliżonym asortymentem
Dziękuję za uwagę Konrad Kalata Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w m. st. Warszawie