RYNEK GAZU NA TOWAROWEJ GIEŁDZIE ENERGII

RYNEK GAZU NA TOWAROWEJ GIEŁDZIE ENERGII

Szanowni Państwo, Członkostwo Polski w Unii Europejskiej otworzyło nasz kraj na liczne zmiany gospodarcze, które są niezbędne byśmy mogli konkurować na rynkach europejskich i światowych. W dużej mierze dotyczy to kluczowych dziedzin, jakimi są energetyka i rynek gazu. Liberalizacja polskiego rynku gazu jest nie tylko wymogiem nowoczesnej gospodarki rynkowej, ale przede wszystkim wpisuje się w proponowany przez Komisję i Radę Europejską zakres działań wdrożeniowych europejskiego wewnętrznego rynku energii elektrycznej i gazu oraz rynków regionalnych, przy jednoczesnym unowocześni eniu rynku krajowego. Obrót energią i gazem musi odbywać się w miejscu zapewniającym przedsiębiorstwom funkcjonowanie na rynku konkurencyjnym, a takie właśnie warunki zapewnia Towarowa Giełda Energii. Będąc częścią Grupy Kapitałowej Giełdy Papierów Wartościowych, jest dziś jedną z najszybciej rozwijających się giełd towarowych w Europie. Jesteśmy przekonani, że nasze doświadczenie i wkład w rozwój rodzimego rynku energii przyczynią się do szybkiego rozwoju hurtowego rynku gazu w Polsce, co z kolei doprowadzi w przyszłości do pełnego uwolnienia cen tego surowca. W sierpniu 2010 roku wraz z nowelizacją ustawy Prawo Energetyczne, zostało wprowadzone tzw. obligo giełdowe nakładające na wytwórców energii elektrycznej obowiązek zbywania co najmniej 15% wytworzonej energii poprzez publiczne formy sprzedaży. Mimo początkowego sceptycznego podejścia części wytwórców do tej nowelizacji, dziś już wiemy, że okazała się ona wielkim sukcesem, ponieważ na Giełdę kierowane jest znacznie więcej energii, niż ustawowy limit. Jest to dowód na dojrzałość polskiego rynku. Jesteśmy przekonani, że z równym zainteresowaniem uczestników rynku spotka się możliwość hurtowego obrotu gazem na TGE. Zapewniamy pełną przejrzystość transakcji zawieranych na naszym parkiecie, a dzięki Izbie Rozliczeniowej Giełd Towarowych, funkcjonującej przy TGE, jakość i bezpieczeństwo usług rozliczeniowych jest na najwyższym poziomie. Oferowane przez IRGiT różne formy zabezpieczeń, dają możliwość korzystania z niskich kosztów obsługi transakcji giełdowych, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych standardów. Naszym priorytetem jest tworzenie takiego środowiska do handlu na rynku towarów, by uczestnicy tych rynków mogli w bliskiej przyszłości korzystać z możliwości, jakie będzie dawał wspólny europejski rynek energii i gazu. Ireneusz Łazor Prezes Zarządu Towarowej Giełdy Energii S.A. 3

ROLA TOWAROWEJ GIEŁDY ENERGII Pierwsza licencjonowana giełda energii w Polsce Towarowa Giełda Energii powstała w 1999 roku i od tego czasu jest jednym z głównych uczestników procesu liberalizacji rynku energii i gazu w Polsce. W 2003 roku (jako pierwsza i do tej pory jedyna) uzyskała licencję od Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (obecnie Komisji Nadzoru Finansowego) na prowadzenie giełdy towarowej. Od lutego 2012 r. jest częścią Grupy Kapitałowej Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, która ma 98 % udziałów w kapitale spółki. TGE zapewnia przejrzyste procedury transakcyjne i rynkowe ceny energii. Jest instytucją zaufania publicznego, której misją jest tworzenie rynku towarowego oraz efektywne wykorzystanie synergii do kreowania rynku finansowego, jaką daje jej przynależność do Grupy GPW. Od początku swojego istnienia, Towarowa Giełda Energii jest pionierem wdrażania nowatorskich rozwiązań w zakresie hurtowego obrotu energią. W ciągu pół roku od zarejestrowania Spółki, został uruchomiony rynek spot dla energii elektrycznej. Dzięki odpowiednim rozwiązaniom organizacyjnym i infrastrukturze informatycznej, w 2005 roku powierzono TGE utworzenie i prowadzenie rejestru świadectw pochodzenia dla energii elektrycznej wyprodukowanej z Odnawialnych Źródeł Energii (OZE), a w 2007 roku również dla kogeneracji. Równolegle z Rejestrami, uruchomiony został Rynek Praw Majątkowych, na którym producenci energii odnawialnej i z kogeneracji oraz podmioty zobowiązane do zakupu świadectw pochodzenia, mogą handlować prawami majątkowymi do tych świadectw. TGE już ponad 10 lat prowadzi rynek energii, któremu zaufały największe przedsiębiorstwa energetyczne z Polski, Regionu Europy Środkowo-Wschodniej i Regionu Europy Północnej. Uczestnicy rynku cenią TGE przede wszystkim za bezpieczeństwo obrotu, przejrzyste ceny i jedne z najniższych opłat transakcyjnych w Europie. Działalność TGE jest pod stałym nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego, co zapewnia wszystkim uczestnikom rynku pewność i bezpieczeństwo w zakresie prowadzonego obrotu na wszystkich rynkach oferowanych przez giełdę. Dzięki powołanej w kwietniu 2010 r. Izbie Rozliczeniowej Giełd Towarowych, zostały zminimalizowane koszty zabezpieczeń transakcji zawieranych na TGE. Wszystko to sprawiło, że Giełda stała się atrakcyjnym partnerem na rynku energii. Towarowa Giełda Energii partnerem w tworzeniu wspólnego europejskiego rynku energii Towarowa Giełda Energii S.A. to obecnie najbardziej dynamicznie rozwijająca się giełda towarowa w regionie, na której przedmiotem obrotu jest energia elektryczna, prawa majątkowe, uprawnienia do emisji CO₂ oraz gaz. Obrót na wszystkich rynkach dedykowanych energii elektrycznej w 2011 roku wyniósł 126,679 TWh, co stanowi 78% wytworzonej energii w Polsce i ponad 80% jej łącznego zużycia. W porównaniu z 2010 rokiem obrót wzrósł o 55%. Rosnąca z roku na rok płynność na TGE pozwoliła w grudniu 2010 r. na uruchomienie tzw. mechanizmu market coupling, dzięki któremu członkowie TGE i skandynawskiej giełdy Nord Pool Spot mogą handlować energią elektryczną na obu giełdach na transgranicznym połączeniu SwePol Link (tzw. kabel szwedzki ). Integracja europejskiego rynku energii, którego TGE jest aktywnym uczestnikiem, w oparciu o zasadę alokacji zdolności przesyłowych Market Coupling (łączenie rynków), w odniesieniu do rynków dnia następnego, stanowi podstawę wdrożenia wspólnego, europejskiego rynku pomiędzy poszczególnymi krajami Unii Europejskiej do 2014 roku, przy zastosowaniu metodologii price-coupling. Model PCR (Price Coupling of Regions) dla Rynku Dnia Następnego, powstaje w ramach prac stowarzyszenia Europex, promującego idee konsolidacji rynków energetycznych poprzez połączenia transgraniczne, którego TGE jest członkiem. 4

RYNEK GAZU NA TOWAROWEJ GIEŁDZIE ENERGII Strategia Towarowej Giełdy Energii wpisuje się w proponowany przez Komisję i Radę Europejską zakres działań wdrożeniowych europejskiego wewnętrznego rynku energii elektrycznej i gazu oraz ich rynków regionalnych i unowocześniania rynku krajowego. Implementacja Dyrektywy Rynkowej III Pakietu Energetycznego, przyjętego przez Komisję Europejską w 2009 r. ma zapewnić wszystkim obywatelom Unii Europejskiej m.in.: w pełni konkurencyjny, płynny i transparentny rynek energii i gazu, możliwość swobodnego wyboru dostawcy energii i gazu przez konsumentów, uczciwsze i optymalnie ustalane ceny energii i gazu, bezpieczeństwo i pewność dostaw energii i gazu. Działając m.in. w duchu tej dyrektywy, zadaniem TGE jest utworzenie hurtowego rynku gazu w oparciu o rynek giełdowy, gdzie: kumulacja podaży i popytu na gaz odbywa się w jednym miejscu, wyznaczona zostanie referencyjna cena gazu na lokalnym rynku hurtowym w warunkach pełnej konkurencji; cena ta stanowić będzie punkt odniesienia dla pozostałych transakcji zawieranych na rynku gazu. 5

OBRÓT GAZEM NA TOWAROWEJ GIEŁDZIE ENERGII Uczestnictwo w rynku gazu na TGE W obecnym stanie prawnym, dokonywanie transakcji giełdowych na rynku gazu możliwe jest wyłącznie za pośrednictwem domów maklerskich oraz towarowych domów maklerskich, będących członkami TGE. Od podmiotów zainteresowanych uczestnictwem w rynku gazu, które nie są domami maklerskimi oraz towarowymi domami maklerskimi, wymagane będzie (prócz zawarcia porozumienia z domem maklerskim, który będzie dany podmiot reprezentował na TGE) podpisanie umowy przesyłowej z GAZ-SYSTEM S.A. Na jej podstawie uczestnicy rynku otrzymają tzw. kod ZUP. Posiadanie umowy z GAZ-SYSTEM S.A. wraz z załącznikiem do tej umowy będącym przydziałem zdolności (PZ) obejmującym, co najmniej punkty WPWEGG (wirtualny punkt wejścia giełdy gazu) i WPWYGG (wirtualny punkt wyjścia giełdy gazu), jest warunkiem koniecznym do uczestniczenia w rynku gazu na TGE. http://www.gaz-system.pl/strefa-klienta/zloz-wniosek W przypadku przedsiębiorstw zajmujących się obrotem gazem, wymagane będzie dodatkowo posiadanie koncesji na obrót paliwem gazowym wydanej przez Prezesa URE. W przypadku przedsiębiorstw kupujących gaz na potrzeby własne, taka koncesja nie będzie wymagana. Ogólne zasady uzyskania członkostwa w TGE przez domy maklerskie dostępne są pod adresem: http://www.tge.pl/pl/71/jak-zostac-czlonkiem-gieldy Domy maklerskie, analogicznie jak przy energii elektrycznej, będą mogły korzystać z kodów ZUP swoich klientów. Informacje o zawartych transakcjach, TGE będzie przekazywała do realizacji do Operatora Systemu Przesyłowego GAZ- SYSTEM S.A. (GAZ-SYSTEM) poprzez nominacje. Nominacja będzie zawierać informacje o zawartych transakcjach przez Członka Giełdy lub klienta domu maklerskiego. Nominacje będą składane każdego dnia i będą zawierały saldo transakcji zawartych przez podmiot na RDNi Bg i RTT z dostawą w dniu następnym. Zgodnie z IRiESP, nominację otrzymaną od Giełdy Gazu uważa się za zatwierdzoną przez GAZ SYSTEM S.A. GAZ-SYSTEM S.A. nie będzie otrzymywał informacji, na jakich instrumentach zostały zawarte transakcje. Obrót gazem Transakcje na TGE dotyczyć będą wyłącznie gazu wysokometanowego grupy E. Obrót organizowany będzie na wyodrębnionych rynkach: Rynku Dnia Następnego i Bieżącego Gazu (RDNiBg) gdzie przedmiotem obrotu będzie gaz, oraz Rynku Terminowym Towarowym (RTT), gdzie przedmiotem obrotu będą niebędące instrumentami finansowymi prawa majątkowe ( instrumenty terminowe towarowe ), których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny lub wartości paliw gazowych. Transakcje zawierane na Rynku Dnia Następnego i Bieżącego Gazu (RDNiBg) początkowo dotyczyć będą tylko rynku dnia następnego. Uruchomienie transakcji na rynku dnia bieżącego planowane jest w terminie późniejszym. Notowania na RDNiBg będą prowadzone przez jeden dzień poprzedzający datę dostawy gazu, natomiast na RTT będą notowane kontrakty, gdzie przedmiotem obrotu będzie dostawa gazu w następujących okresach: miesiąc, kwartał, rok. W obrocie będą znajdowały się kontrakty z dostawą gazu przez 24 godziny na dobę. Otwarcie pozycji będzie wiązało się z dostawą lub odbiorem jednakowej ilości gazu w każdej godzinie doby gazowej w okresie wykonania kontraktu. Doba gazowa, zgodnie z Instrukcją Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (IRiESP) opracowaną przez Operatora Systemu Przesyłowego GAZ-SYSTEM S.A., rozpoczyna się o 6:00 danego dnia i kończy się o 6:00 następnego dnia. Transakcje na RDNiBg i RTT będą zawierane w systemie notowań ciągłych. Notowania na RDNiBg będą prowadzone każdego dnia w godzinach od 8:00 do 14:00. Na RDNiBg wymagane będą zabezpieczenia wyłącznie dla zleceń kupna w kwocie stanowiącej 100% wartości złożonego zlecenia. Zlecenia sprzedaży przyjmowane będą bez zabezpieczeń. Natomiast notowania na RTT będą prowadzone tylko w dni robocze zgodnie z kalendarzem notowania i wykonania, w godzinach od 8:00 do 14:00. Na RTT będą wymagane depozyty zarówno od strony kupującej jak i sprzedającej w wysokości określonej przez Izbę Rozliczeniową (IRGiT). 6

ZABEZPIECZANIE I ROZLICZANIE TRANSAKCJI ZAWIERANYCH NA RYNKU DNIA NASTĘPNEGO I BIEŻĄCEGO GAZU (RDNiBg) I RYNKU TERMINOWYM TOWAROWYM (RTT) Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. Zabezpieczanie i rozliczanie transakcji zawieranych na rynku gazu TGE odbywać się będzie za pośrednictwem Domów Maklerskich, będących Członkami Giełdowej Izby Rozrachunkowej prowadzonej przez IRGiT. Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. (IRGiT, Izba) jako pierwsza instytucja w Polsce otrzymała zezwolenie na prowadzenie Izby Rozliczeniowej i Izby Rozrachunkowej (IRR). Spółka posiadająca takie zezwolenie może pełnić funkcję Giełdowej Izby Rozrachunkowej (GIR) i rozliczać transakcje rynku towarowego. Od czerwca 2010 roku, prowadzona przez IRGiT Giełdowa Izba Rozrachunkowa zajmuje się obsługą finansową transakcji zawieranych na wszystkich rynkach Towarowej Giełdy Energii. Misją Izby jest zapewnianie najwyższych standardów usług w zakresie rozliczeń oraz rozrachunku transakcji. System zarządzania ryzykiem gwarantuje bezpieczeństwo rozliczeń każdemu Członkowi Izby w razie niewypłacalności poszczególnych uczestników rynku. Rozliczanie transakcji przez IRGiT jest gwarancją zapłaty za sprzedany gaz. Realizacja zobowiązań wynikających z zabezpieczania transakcji, tak jak i cały proces zawierania i rozliczania transakcji, odbywać się będzie za pośrednictwem Domów Maklerskich. System gwarantowania rozliczeń Na system gwarantowania rozliczeń dla rynku gazu notowanego na TGE składają się: 1. Rynek SPOT: depozyty transakcyjne. Depozyt transakcyjny Jest to zabezpieczenie wniesione przez Członka Izby umożliwiające zawieranie transakcji na rynkach rozliczanych przez Izbę. IRGiT ustala, dla poszczególnych rynków rozliczanych przez Izbę, minimalną wysokość depozytu transakcyjnego. Wartość depozytu transakcyjnego Członka Izby równa jest sumie środków pomniejszonych o saldo zobowiązań z tytułu rozliczeń transakcji. 2. Rynek Terminowy: depozyty transakcyjne, depozyty zabezpieczające, fundusz gwarancyjny, system monitorowania limitów transakcyjnych. Depozyt transakcyjny Jest to zabezpieczenie wniesione przez Członka Izby umożliwiające zawieranie transakcji na rynkach rozliczanych przez Izbę. IRGiT ustala, dla poszczególnych rynków rozliczanych przez Izbę, minimalną wysokość depozytu transakcyjnego. Wartość limitu transakcyjnego Członka Izby równa jest sumie środków pieniężnych i niepieniężnych wniesionych przez danego Członka Izby na depozyty transakcyjne oraz zabezpieczające, pomniejszonych o saldo zobowiązań z tytułu rozliczeń transakcji i zobowiązań z tytułu depozytów zabezpieczających. Depozyty zabezpieczające Wartość depozytu zabezpieczającego naliczana jest dla każdego klienta domu maklerskiego, przy założeniu statystycznie najwyższej możliwej straty z tytułu zamykania pozycji niewypłacalnego klienta. W celu określenia wartości depozytów zabezpieczających (wstępnych oraz uzupełniających), pozycje zajmowane przez danego klienta domu maklerskiego umieszczane są w koszykach uformowanych według okresów dostawy z uwzględnieniem kompensacji pozycji w ramach okresów dostawy. Depozyty mogą być wnoszone w środkach pieniężnych lub w formie niepieniężnej ustalonej przez Zarząd IRGiT. Środki niepieniężne mogą stanowić nie więcej niż 80% wartości depozytów zabezpieczających. Fundusz gwarancyjny Jest to solidarny fundusz tworzony z wpłat Członków Izby, osobny dla pozycji otwartych na instrumentach terminowych na gaz i osobny dla pozycji otwartych na instrumentach terminowych na energię, który może zostać wykorzystany w przypadku niewypłacalności Członka Izby, gdy depozyty okażą się niewystarczające do zamknięcia pozycji. 7

ORGANIZACJA HANDLU GAZEM Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. zajmuje się rozliczaniem i rozrachunkiem transakcji zawieranych na Towarowej Giełdzie Energii. Rozlicza transakcje zawierane na wszystkich rynkach Towarowej Giełdy Energii. Rozpoczęcie działalności Giełdowej Izby Rozrachunkowej umożliwiło Towarowej Giełdzie Energii S.A. dalsze prowadzenie obrotu kontraktami terminowymi na dostawę energii elektrycznej. Giełdowa Izba Rozrachunkowa jest partnerem Towarowej Giełdy Energii w trans granicznym handlu energią w ramach projektu market coupling. Każda zawarta transakcja zostanie zarejestrowana przez IRGiT na odpowiednich kontach ewidencyjnych i obrachunkowych w systemie rozliczeniowym przynależącym do uczestników aukcji. Od każdej zawartej transakcji naliczone zostaną depozyty zabezpieczające oparte na cenie zawartej transakcji, wolumenu zakontraktowanego gazu oraz współczynników ryzyka. Transakcje będą zawierane i rozliczane po realnej cenie dostawy. Płatności za dostawę będą realizowane w dniu dostawy. Limity Transakcyjne Zgłaszanie grafików (nominacji) Dane transakcji Zlecenia płatnicze, Zlecenie blokad Potwierdzenie rozrachunku, Stan środków pieniężnych Bank Rozliczeniowy Wartośi rozliczeniowe Informacje o depozytach Rachunek pieniężny Blokady pod depozyty Zlecenia klientów na giełdę Informacja o zawartych transakcjach Dom Maklerski Informacja o zawartych transakcjach Zlecenia na giełdę Klient 1 Klient 2 8

KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z HANDLU / OBROTU GAZEM NA TGE Publiczna informacja o cenach gazu i energii elektrycznej i wolumenach transakcyjnych. Jednolity dostęp do towaru jakim jest gaz i energia elektryczna dla wszystkich uczestników rynku. Dostęp do pełnej gamy produktów giełdowych o różnym terminie wykonania. Pełne bezpieczeństwo rozliczeń finansowych wszystkich zawartych transakcji giełdowych (Izba Rozliczeniowa, system depozytów zabezpieczających). Bezpieczeństwo zawierania transakcji / nadzór odpowiednich organów regulacyjnych (URE, KNF) nad funkcjonowaniem rynku giełdowego i działaniami członków giełdy skutecznie zabezpieczający przed niedozwolonymi spekulacjami cenowymi. Pełna anonimowość obrotu. Jawne i przejrzyste reguły zawierania transakcji. Kumulacja popytu i podaży na poszczególne towary giełdowe. Ustalenie obiektywnych rynkowych cen energii. Jednakowy dostęp do informacji rynkowych. Jednakowe warunki uczestnictwa w rynku dla wszystkich podmiotów niezależnie od ich wielkości. Najniższa opłata transakcji na rynku polskim. Nowoczesna i bardzo prosta w obsłudze aplikacja do składania zleceń CONDICO Trade na licencji NASDAQ OMX. Temu rozwiązaniu technologicznemu zaufały taki firmy jak: N2EX Nord Pool Spot/NASDAQ OMX, SICOM SGX Singapore Indian Energy Exchange, OPCOM Romanian Power Exchange. 9

Towarowa Giełda Energii SA ul. Poleczki 23 bud. H 02-822 Warszawa tel. +48 22 341 99 12 fax +48 22 341 99 10 Biuro Członków Giełdy tel. +48 22 341 99 72 tel. +48 22 341 99 36 fax +48 22 341 99 20 e-mail: bcg@tge.pl Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych Spółka Akcyjna Al. Jana Pawła II 80 lok. F 35 00-175 Warszawa Adres korespondencyjny: ul. Poleczki 23 bud. H 02-822 Warszawa Biuro IRGiT tel. +48 22 341 99 01 fax +48 22 341 99 83 10

www.tge.pl