SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 3.2.2015 r. COM(2015) 42 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z wykonania rozporządzenia (WE) nr 450/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego wskaźnika kosztów pracy PL PL

1. WPROWADZENIE W rozporządzeniu (WE) nr 450/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 lutego 2003 r. dotyczącym wskaźnika kosztów pracy 1 ustanowiono wspólne ramy tworzenia i przekazywania Komisji porównywalnych wskaźników kosztów pracy przez państwa członkowskie. Komisja (Eurostat) publikuje kwartalny komunikat prasowy dotyczący wskaźnika godzinowych kosztów pracy na swojej stronie internetowej 2. Znajduje się tam pełen zbiór danych przedstawiony w podziale na rodzaj działalności gospodarczej i koszty pracy. Zawiera on także stopy wzrostu w ujęciu kwartalnym i rocznym. W lipcu 2003 r. Komisja przyjęła rozporządzenie (WE) nr 1216/2003 3 określające bardziej szczegółowo procedury, do jakich mają stosować się państwa członkowskie przy przekazywaniu swoich wskaźników Komisji, wymagane szczególne dostosowania sezonowe oraz treść krajowych sprawozdań dotyczących jakości. Następnie w marcu 2007 r. Komisja przyjęła rozporządzenie (WE) nr 224/2007 4. Zmienia ono rozporządzenie (WE) nr 1216/2003 i rozszerza zakres wskaźnika kosztów pracy o rodzaje działalności gospodarczej określone w sekcjach L, M, N i O klasyfikacji NACE Revision 1. Rozszerzenie to oznacza, że ujęte są również usługi nierynkowe, które stanowią przeważającą część tych sekcji i których dynamika może być inna niż dynamika usług rynkowych. W sierpniu 2007 r. Komisja przyjęła rozporządzenie (WE) nr 973/2007 5. Rozporządzeniem tym zmieniono szereg rozporządzeń dotyczących określonych dziedzin statystycznych obejmujących wskaźnik kosztów pracy, w celu umożliwienia wdrożenia statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej określonej w NACE Revision 2. Zgodnie z art. 13 rozporządzenia (WE) nr 450/2003 Komisja musi przedłożyć sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie co dwa lata. W sprawozdaniu należy poddać analizie zwłaszcza jakość danych dotyczących wskaźnika kosztów pracy. Niniejsze sprawozdanie odnosi się do danych dotyczących wskaźnika kosztów pracy dostarczonych Komisji w odniesieniu do kwartałów referencyjnych od III kw. 2012 r. do II kw. 2014 r. (włącznie). W załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1216/2003 określono następujące kryteria jakości wskaźnika kosztów pracy: przydatność, dokładność, terminowość przekazywania danych, dostępność i przejrzystość, porównywalność, spójność i kompletność. 1 2 3 4 5 Dz.U. L 69 z 13.3.2003, s. 1. Kwartalny komunikat prasowy publikowany jest w terminach określonych w kalendarzu publikacji: oba dostępne są na stronie Eurostatu(http://ec.europa.eu/eurostat). Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1216/2003 z dnia 7 lipca 2003 r. rozporządzenie wykonawcze (WE) nr 450/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące wskaźnika kosztów pracy (Dz.U. L 169 z 8.7.2003, s. 37). Rozporządzenie Komisji (WE) nr 224/2007 z dnia 1 marca 2007 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1216/2003 w zakresie rodzajów działalności gospodarczej objętych wskaźnikiem kosztów pracy (Dz.U. L 64 z 2.3.2007, s. 23). Rozporządzenie Komisji (WE) nr 973/2007 z dnia 20 sierpnia 2007 r. zmieniające niektóre rozporządzenia WE w sprawie określonych dziedzin statystycznych, wdrażające statystyczną klasyfikację działalności gospodarczej NACE Revision 2 (Dz.U. L 216 z 21.8.2007, s. 10). 1

Podobnie jak miało to miejsce w ostatnim okresie sprawozdawczym poziom dokładności, dostępności i przejrzystości pozostaje zadowalający. Sprawozdanie to będzie się zatem koncentrować na poprawie przydatności i zasięgu oraz dotyczyć kwestii spójności danych z rachunkami narodowymi i porównywalności w odniesieniu do danych dostosowanych według dni roboczych. Szczególną uwagę zwraca się na problem danych, których państwa członkowskie nie przekazały w ustalonych terminach, oraz wpływu opóźnień na jakość publikowanych agregatów europejskich. 2. OGÓLNY POSTĘP DOKONANY OD CZASU OSTATNIEGO SPRAWOZDANIA W ostatnim okresie sprawozdawczym Eurostat pracował nad uproszczeniem i harmonizacją norm odnoszących się zarówno do danych, jak i metadanych ( sprawozdania dotyczące jakości ) przesyłanych Komisji przez państwa członkowskie. Nomenklatury i zmienne wykorzystywane w danych dotyczących wskaźnika kosztów pracy dostosowano zgodnie ze standardem SDMX 6, który jest nowym światowym wzorcem w zakresie wymiany informacji statystycznych. Większość państw członkowskich zaczęła już przesyłać dane w formacie SDMX, a do tych, które jeszcze nie przyjęły tego formatu (Belgia, Dania, Grecja, Irlandia, Chorwacja, Luksemburg, Rumunia), Eurostat zwrócił się, aby uczyniły to do końca 2014 r. Sprawozdania dotyczące jakości przedkładane przez państwa członkowskie poddano migracji do programu obsługi metadanych pochodzących z Europejskiego Systemu Statystycznego, narzędzia informatycznego, które pozwala państwom członkowskim na zdalne wprowadzanie sprawozdań dotyczących jakości oraz do aktualizacji tych części, które zmieniono w trakcie poprzedniego roku bez konieczności ponownego przedkładania ich w całości. Narzędzie to umożliwia ponadto umieszczanie krajowych sprawozdań dotyczących jakości w referencyjnej bazie danych Eurostatu, dzięki czemu są one dostępne dla wszystkich użytkowników. Obie inicjatywy przyczyniły się do uproszczenia procesu tworzenia, poprawiając usługi świadczone użytkownikom, przy jednoczesnym zmniejszeniu obciążenia krajowych instytutów statystycznych. Ogólnie rzecz biorąc, dostępność i jakość wskaźnika kosztów pracy nieustannie się poprawia. Wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Irlandii i Chorwacji udostępniły sezonowo dostosowane dane. Eurostat postanowił, że sezonowo dostosowany wskaźnik kosztów pracy nie będzie stanowił głównego punktu odniesienia dla komunikatów prasowych, dane te zaznaczono jednak na odpowiedniej stronie Statistics Explained 7. Wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Grecji i Chorwacji przekazały sprawozdania krajowe dotyczące jakości w odniesieniu do roku referencyjnego 2013. Sprawozdania te podano do publicznej wiadomości. Jedną z dziedzin, która nadal przyciąga uwagę, jest spójność wskaźnika kosztów pracy z innymi statystykami dotyczącymi kosztów pracy, w szczególności kwartalnymi danymi na 6 7 http://sdmx.org/. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/labour_cost_index_-_recent_trends. 2

temat rachunków narodowych. Kwestię tę przeanalizowano teoretycznie i empirycznie, a wyniki tej analizy omówiono z państwami członkowskimi. Ponadto Komisja (Eurostat) zorganizuje w 2015 r. warsztaty z państwami członkowskimi, podczas których dokonają oni wspólnie oceny ogólnej jakości statystyk dotyczących kosztów pracy i podejmą starania w celu jej dalszego podnoszenia. Komisja (Eurostat) poprawiła również dostępność szacunków dotyczących poziomu godzinowych kosztów pracy, publikując średnie na okres jednego roku, które w dużym stopniu opierają się na wskaźniku kosztów pracy i mogą być sporządzane bezpośrednio po zakończeniu okresu referencyjnego. W związku z tym państwa członkowskie nie przekazują już Komisji w celu publikacji rocznych krajowych statystyk dotyczących kosztów pracy, które kiedyś gromadzono na zasadzie niepisanej umowy. Państwa członkowskie wdrożyły i utrzymały ze swej strony infrastrukturę konieczną do tworzenia wskaźnika kosztów pracy, a Komisja (Eurostat) utrzymała i usprawniała systemy dotyczące przyjmowania, weryfikacji, przetwarzania, przechowywania i rozpowszechniania danych, pozwalające na bezzwłoczne publikowanie danych. Procesy te, których pełną operacyjność osiągnięto w 2005 r., podlegają stałej kontroli i aktualizacji. 3. OCENA JAKOŚCI DANYCH I JEJ WPŁYW NA AGREGATY EUROPEJSKIE 3.1 Przydatność Zmiany kosztów pracy na przepracowaną godzinę są ważnym wskaźnikiem przy analizie rozwoju gospodarczego w krótkiej i średniej perspektywie czasowej. Przy ocenie możliwej presji inflacyjnej wynikającej z sytuacji na rynku pracy Komisja i Europejski Bank Centralny wykorzystują wskaźnik kosztów pracy na przepracowaną godzinę, z którego wynika kształtowanie się kosztów pracy w skali krótkoterminowej. Wskaźnik ten musi być obliczany dla każdego państwa członkowskiego, dla całej UE i dla strefy euro jak najszybciej po udostępnieniu danych. Wskaźnik kosztów pracy ma duże znaczenie również dla zainteresowanych partnerów społecznych w kontekście negocjacji płac, a także dla samej Komisji do celów monitorowania krótkoterminowych zmian kosztów pracy. Wskaźnik kosztów pracy jest jednym z podstawowych europejskich wskaźników gospodarczych 8. Istnieje nie tylko zapotrzebowanie na informacje dotyczące kwartalnych zmian procentowych kosztów pracy mierzonych przy pomocy wskaźnika kosztów pracy, ale w coraz większym stopniu także na temat kosztów pracy w wartościach bezwzględnych (euro za godzinę). W kwietniu 2012 r. Eurostat po raz pierwszy opublikował wczesne szacunki (na 2011 r.) godzinowych kosztów pracy w euro i walutach krajowych. Jakość tych szacunków, ustalanych na podstawie wskaźnika kosztów pracy, uznano za wystarczającą. Z uwagi na fakt, że mogą być one publikowane o wiele wcześniej po zakończeniu roku referencyjnego niż 8 COM (2002) 661, Communication of the Commission to the European Parliament and the Council Towards improved methodologies for eurozone statistics and indicators [Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady W kierunku usprawnionych metod w zakresie statystyk i wskaźników dla strefy euro ]. 3

dane o rocznych kosztach pracy gromadzone na podstawie niepisanej umowy, podjęto decyzję o zaprzestaniu wysyłania tych ostatnich począwszy od 2014 r. Publikacja szacunków dotyczących rocznych kosztów pracy w oparciu o wskaźnik kosztów pracy zwiększyła już i tak duży popyt na kompleksowe i szybkie w tworzeniu informacje dotyczące poziomu godzinowych kosztów pracy. Komisja otrzymała pozytywne reakcje w związku z publikacją wspomnianych szacunków, a pewna liczba użytkowników wyraziła zainteresowanie informacjami w podziale według sekcji NACE oraz według składnika kosztów. W 2013 r. szacunki te opublikowano również po raz pierwszy w internetowej bazie danych w celu zwiększenia ich dostępności. W nawiązaniu do analizy wyników badania kosztów pracy z 2012 r. oceniona zostanie możliwość publikowania bardziej szczegółowych informacji. 3.2 Terminowość i korekty Od czasu poprzedniego sprawozdania opublikowanego w 2012 r. poprawiła się terminowość danych przesyłanych Komisji przez państwa członkowskie. Z wyjątkiem jednego kraju 9 wystąpiły jedynie niewielkie opóźnienia. Dostarczanie danych na czas ma zasadnicze znaczenie przy tworzeniu wskaźnika kosztów pracy, gdyż w przypadku opóźnień w przekazywaniu danych zachodzi konieczność stosowania szacunków w odniesieniu do agregatów dotyczących UE i strefy euro. To z kolei może powodować niepotrzebnie szeroki zakres późniejszych zmian. Wykres 1 pokazuje udział łącznego unijnego poziomu kosztów pracy w EUR, dla którego dane były dostępne za każdy kwartał w chwili sporządzania komunikatu prasowego. Wykres 1: Dane dotyczące wskaźnika kosztów pracy dostępne w momencie publikacji, odsetek całkowitych kosztów pracy w UE w EUR 9 Z uwagi na problemy ze znaczną zmianą badania na szczeblu krajowym Portugalia nie była w stanie dostarczyć na czas wskaźnika kosztów pracy w odniesieniu do IV kw. 2012 r. 4

Dwa państwa członkowskie (Chorwacja i Zjednoczone Królestwo) przesłały swoje dane z więcej niż dwudniowym opóźnieniem jeden raz w przedziale między kwartałami referencyjnymi: III kw. 2012 r. i II kw. 2014 r. Dane te zostały jednak dostarczone wystarczająco wcześnie, aby mogły zostać uwzględnione w komunikacie prasowym. W czasie sporządzania niniejszego sprawozdania tylko jedno państwo członkowskie, Grecja, borykało się ze strukturalnymi problemami, które uniemożliwiały mu terminowe sporządzanie i przekazywanie danych dotyczących wskaźnika kosztów pracy. W całym okresie referencyjnym Grecja nieustannie dostarczała dane zbyt późno, by mogły zostać uwzględnione w komunikacie prasowym. W maju 2014 r. Eurostat przeprowadził spotkanie dwustronne z przedstawicielami greckiego urzędu statystycznego, podczas którego uzgodniono harmonogram działań mających na celu rozwiązanie tych kwestii strukturalnych. Od tego czasu poczyniono pewne postępy w skróceniu czasu potrzebnego na dostarczanie danych. Na wskaźnik kosztów pracy składa się szereg różnych zmiennych (np. koszty pracy i przepracowane godziny), które można pobrać z kilku źródeł. Oznacza to, że korekty mogą nastąpić w każdej chwili, powodując zmiany w ostatnim kwartale, kilku kwartałach lub całych latach danych. Jeżeli dostosowania danych odnoszą się do roku referencyjnego, należy zmienić cały szereg. Od pierwszego kwartału 2012 r. korekty wartości zasadniczej dla UE 10 (rocznej stopy wzrostu) trzykrotnie przekroczyły 0,3 punktu procentowego. W przypadku większości kwartałów szacunki skorygowano w górę, odwracając tendencję zaobserwowaną w poprzednim sprawozdaniu (zob. wykres 2). Eurostat nadal szczegółowo analizuje tę kwestię, wykorzystując dłuższe szeregi czasowe. Wykres 2: Zmiany agregatu sekcji B N klasyfikacji NACE Revision 2 między pierwszą opublikowaną wartością a komunikatem z II kw. 2014 dla UE-27/28 w punktach procentowych 10 EU-27 do II kw. 2013 r. włącznie, po tym okresie EU-28. 5

3.3 Porównywalność: dostosowanie według dni roboczych Artykuł 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1216/2003 stanowi, iż dane dotyczące wskaźnika kosztów pracy mają być przekazywane w formie danych: niedostosowanych sezonowo, dostosowanych według dni roboczych oraz dostosowanych według dni roboczych i sezonowo. Istnieją pewne wyjątki od tej zasady: pewnej liczbie państw członkowskich udzielono odstępstwa na przekazywanie danych niedostosowanych sezonowo, a Chorwacja i Irlandia przedstawiają jedynie szeregi dla celów sekcji O S klasyfikacji NACE Revision 2, które są zbyt krótkie w przypadku dostosowywania sezonowego. W rozporządzeniu (WE) nr 540/2003 nie określono wyraźnie, czy dostosowania według dni roboczych i dostosowania sezonowe muszą być wykonane przy zastosowaniu podejścia bezpośredniego czy pośredniego. Dostosowanie pośrednie jest dostosowaniem w przypadku szeregów podstawowych, które są następnie wykorzystywane do tworzenia agregatów wyższego stopnia. Bezpośrednie dostosowanie oznacza, że każdy szereg, w tym na poziomie agregatów wyższego stopnia, jest dostosowany indywidualnie. Oba podejścia mają swoje zalety i wady i oba znajdują poparcie w wytycznych Europejskiego Systemu Statystycznego na temat dostosowania sezonowego 11. Przy dostosowywaniu swojego wskaźnika kosztów pracy państwa członkowskie stosują jedno z tych dwóch podejść. Zastosowanie obu podejść daje zazwyczaj podobne wyniki, a wybór jednego czy drugiego nie powoduje na ogół żadnych problemów. Jednakże w przypadku trudności z określeniem właściwego modelu dostosowania ze względu na zmienność danych surowych, problemy mogą się pojawić zazwyczaj przy użyciu podejścia bezpośredniego. Może się zdarzyć na przykład, że dostosowany wskaźnik dotyczący kosztów całkowitych jest wyższy albo niższy niż dostosowany wskaźnik wszystkich jego składników. Dlatego Eurostat regularnie sprawdza dane dostarczane przez wszystkie państwa członkowskie pod kątem spójności wskaźnika łącznego z jego składnikami w podziale na sekcje NACE. Polityka Eurostatu 11 Zaktualizowana wersja wytycznych będzie zawierała specjalną część dotyczącą dostosowania indeksów łańcuchowych. 6

polega na publikowaniu tylko całkowitego wskaźnika i ukrywaniu składników, jeśli różnią się od kwoty całkowitej o więcej niż dwa punkty bazowe. 3.4 Spójność z danymi z rachunków narodowych Państwa członkowskie są proszone o porównanie w rocznym sprawozdaniu dotyczącym jakości stóp wzrostu wskaźnika kosztów pracy ze stopami wzrostu wynagrodzenia za godzinę pracy wykazanymi w rachunkach narodowych (definicja wg ESA 95). Nie można oczekiwać, że dane liczbowe będę identyczne. Nawet przy prawie identycznych definicjach kosztów pracy przetwarzanie danych statystycznych i źródła mogą się różnić. Ponadto zbieranie danych na temat godzin pracy jest szczególnie trudne zarówno w przypadku wskaźnika kosztów pracy, jak i rachunków narodowych. Pomimo tych różnic w metodach, stopień uzgodnienia (lub jego brak) między tymi dwoma zestawami danych może służyć do identyfikacji potencjalnych problemów w każdym z nich. Porównania tego nie można było przeprowadzić w przypadku Belgii, Chorwacji, Luksemburga i Malty, ponieważ państwa te nie opracowują w rachunkach narodowych kwartalnych danych na temat kosztów związanych z zatrudnieniem lub godzinami przepracowanymi. Od czasu opublikowania ostatniego sprawozdania Eurostat zaczął także uwzględniać dane z rachunków narodowych bezpośrednio w swojej bazie danych dotyczącej wskaźnika kosztów pracy, co ułatwia porównywanie obu zestawów danych. Do celów niniejszego sprawozdania dotyczącego jakości Eurostat porównał niedostosowane sezonowo agregaty sekcji B N klasyfikacji NACE Revision 2. Wszelkie różnice między stopą wzrostu wskaźnika kosztów pracy i wynagrodzenia za godzinę pracy o więcej niż dwa punkty procentowe w okresie dwóch lat poddanych analizie w sprawozdaniu (tj. jeden punkt procentowy rocznie) są uznawane za podstawę do podjęcia dalszych analiz. Miało to miejsce w przypadku Republiki Czeskiej, Estonii, Włoch, Węgier, Polski, Portugalii i Słowenii. Różnica między dwiema wspomnianymi wyżej wartościami wynosiła ponad pięć punktów procentowych w przypadku Włoch i Portugalii. Tempo wzrostu wskaźnika kosztów pracy i wynagrodzenia za godzinę pracy w rachunkach narodowych w Irlandii i Szwecji wykazywało w co najmniej w jednym kwartale odwrotną tendencję. Eurostat prowadził szczegółowe analizy spójności wskaźnika kosztów pracy z danymi z rachunków narodowych oraz badaniem kosztów pracy i nadal będzie zajmować się tą kwestią. Wyniki analizy są dyskutowane z państwami członkowskimi w celu określenia i rozwiązania podstawowych problemów, w szczególności w zakresie danych na temat godzin przepracowanych, aby poprawić spójność między różnymi dziedzinami statystycznymi. 3.5 Kompletność Chorwacja i Irlandia są jedynymi państwami, które nie przedstawiają obecnie danych dostosowanych sezonowo. Zważywszy na fakt, że sezonowo dostosowane dane są dostępne w odniesieniu do wszystkich pozostałych państw członkowskich, dane te miały zostać 7

opublikowane w kwartalnym komunikacie prasowym oraz w internetowej bazie danych Eurostatu. Po dokonaniu starannej analizy jakości danych i potrzeb użytkowników podjęto jednak decyzję o dalszym wykorzystywaniu danych dostosowanych według dni roboczych tylko dla wartości zasadniczych. Zapewni to również jasność i spójność z innymi statystykami cen (np. indeksem cen konsumpcyjnych). Od czasu opublikowania ostatniego sprawozdania dostosowano kwartalny komunikat prasowy. Uproszczono zwłaszcza przypisy i więcej informacji technicznych przeniesiono na stronę internetową Statistics Explained 12. Jak to miało miejsce wcześniej dane dotyczące sekcji B-S klasyfikacji NACE Revision 2 zawierają wartości zasadnicze oraz pewne dalsze informacje w podziale według sekcji w tabelach. 4. WNIOSKI Ogólnie rzecz biorąc, od czasu poprzedniego sprawozdania z 2012 r. jakość danych dotyczących wskaźnika kosztów pracy stale się poprawiała. Szczególnie warta odnotowania jest poprawa punktualności w dostarczaniu danych przez państwa członkowskie oraz ich kompletność. Ponadto pełna dostępność agregatów (w tym sekcje O S klasyfikacji NACE Revision 2) przyczyniła się do ogólnej użyteczności wskaźnika kosztów pracy. Publikacja rocznych szacunków dotyczących kosztów pracy na podstawie danych dotyczących wskaźnika kosztów pracy pozwoliła w większym stopniu zaspokoić potrzeby użytkowników. Dostarczanie danych przez państwa członkowskie jest prawie całkowicie zadowalające. Żadne państwo z wyjątkiem Grecji nie spóźniało się systematycznie z dostarczaniem danych Komisji. W ostatnich latach Komisja (Eurostat) regularnie wzywała państwa członkowskie do podjęcia większych wysiłków na rzecz dostosowania się do wymogów w tym zakresie. W oparciu o dostarczane dane i inną dokumentację krajową, w tym sprawozdania dotyczące jakości, Komisja będzie nadal regularnie monitorować dotychczas nierozwiązane kwestie w zakresie niezgodności i jakości danych. W przypadku braku postępów w zakresie udoskonaleń lub gdy są one niewystarczające Komisja będzie się kontaktować z odpowiednimi organami krajowymi oraz podejmie stosowne środki w celu zapewnienia zgodności. 12 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/labour_cost_index_-_recent_trends. 8