OPIS TECHNICZNY 1. Charakterystyka techniczna systemu KAR-97T. 1.1. Opis ogólny System KAR-97T oparty jest na wykorzystaniu aparatów systemowych nowoczesnej cyfrowej centrali telefonicznej, urządzeń nasłuchu rozmów oraz, jako rejestratorów rozmów, profesjonalnych, wielowejściowych, programowalnych urządzeń cyfrowych. Zastosowanie nowoczesnej centrali telefonicznej jako jednostki centralnej systemu zapewnia w podstawowej konfiguracji realizowanie wszystkich funkcji i wymagań zawartych w obowiązujących przepisach. System nasłuchu rozmów obejmuje aparat kierownika akcji ratowniczej i trzy aparaty sztabowe urządzeń łączności ratowniczej UŁR. Stanowiska nasłuchu przeznaczone są dla sekretarza kierownika akcji i osób uczestniczących w pracach sztabu. Dodatkowo stanowisko nasłuchu może być umieszczone w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego. Jako rejestratory zastosowano profesjonalne urządzenia cyfrowe przeznaczone do automatycznego zapisu prowadzonych rozmów i informacji pomocniczych takich jak: data, godzina, czas przeprowadzonej rozmowy itp. Konstrukcja rejestratora oparta jest na dwóch komputerach klasy PC, co zapewnia przyjazną dla użytkownika, w pełni zautomatyzowaną obsługę. Rejestrator przeznaczony jest do ciągłej bezobsługowej pracy i wyposażony został w specjalny system kontroli stanu urządzenia, a jego dodatkową zaletą jest zabezpieczenie przed odsłuchem przez osoby nieuprawnione oraz natychmiastowy odsłuch i przewijanie dowolnie wybranej rozmowy lub jej fragmentu. Cztery kanały wejściowe analogowe zapewniają rejestrowanie rozmów z aparatu akcyjnego kierownika akcji (w początkowej fazie akcji i podczas normalnej pracy, tzw. czerwony aparat dyspozytora) i urządzeń łączności ratowniczej UŁR. Dwanaście kanałów wejściowych cyfrowych zapewnia rejestrowanie rozmów prowadzonych z cyfrowych aparatów telefonicznych, np. aparatów sztabu akcji. Rozwiązania przyjęte w systemie do kierowania akcją ratowniczą KAR-97T zapewniają kierownikowi akcji ratowniczej oraz członkom sztabu akcji maksymalną operatywność. 1.2. Budowa urządzeń Jednostka centralna, aparaty akcyjne i środki łączności są typowymi urządzeniami posiadającymi odpowiednie dopuszczenia i homologacje.
Pojedyncze urządzenie nasłuchu rozmów (UN) umieszczono w typowej obudowie, gdzie na płycie czołowej wyprowadzono: wyłącznik zasilania, przełącznik sekwencyjny wyboru nasłuchiwanej linii, gniazdo słuchawkowe, pokrętło regulatora siły głosu i cztery diody luminescencyjne sygnalizacji wybranej linii. Z tyłu obudowy zamontowano wyłącznik głośnika oraz gniazdo typu Canon SVB-15 do połączenia z systemem. Wewnątrz urządzenia zamontowano płytki elektroniki: główną, wzmacniacza akustycznego. Płytki elektroniki wzmacniacza wstępnego WW i przełącznika PAA zamontowano w obudowie z tworzywa sztucznego typu Z-33A. Do połączeń pomiędzy płytkami wzmacniaczy akustycznych i płytki WW zastosowano gniazda wielowtykowe. Połączenia WW i przełącznika PAA z systemem zrealizowano za pomocą gniazd typu Canon i typu Jack zamontowanych na ściankach obudowy, gdzie wyprowadzono również gniazdo zasilania. Jako zasilacz urządzenia można zastosować typowy fabryczny zasilacz 12V DC o wydajności 0.5A, a w przypadku centralnie rozprowadzanego zasilania urządzeń nasłuchu UN, zasilacz o wydajności minimum 3A. Układ rejestratora rozmów ZNR jest urządzeniem zbudowanym na bazie dwóch komputerów IBM PC umieszczonych w standardowych obudowach komputerowychprzemysłowych 19. Na tylniej ścianie rejestratorów znajdują się standardowe złącza stosowane w komputerach oraz wejścia kart rejestrujących. Obydwa rejestratory sprzężone są za pomocą konsoli LCD KVM, w skład której wchodzi również klawiatura umożliwiająca użytkownikowi wygodną obsługę. 1.3. Wyposażenie pomieszczeń 1.3.1. Wyposażenie pomieszczenia Kierownika Akcji Ratowniczej Podstawowym elementem wyposażenia pomieszczenia Kierownika Akcji Ratowniczej jest Aparat Kierownika Akcji (AKA). W systemie KAR -97T wykorzystano w tym charakterze systemowy hybrydowy aparat telefoniczny kompatybilny z rodzajem zastosowanej jednostki centralnej, którego funkcje spełniają wszelkie wymagania odpowiednich przepisów w zakresie środków łączności do kierowania akcją ratowniczą. Ponadto w skład wyposażenia pomieszczenia Kierownika Akcji wchodzą trzy aparaty sztabowe Urządzenia Łączności Ratowniczej (UŁR-AS) połączone iskrobezpiecznymi liniami z aparatami bazowymi (UŁR -AB) instalowanymi w czasie akcji ratowniczych w bazach na dole kopalni. Urządzenia UŁR-AS mają możliwość prowadzenia nasłuchu rozmów
prowadzonych pomiędzy zastępami ratowników i bazą oraz stanowią rezerwową łączność pomiędzy Kierownikiem Akcji Ratowniczej i bazami ratowniczymi na dole. Aparaty te pozwalają ponadto na zorganizowanie nagrywania rozmów prowadzonych w systemie UŁR oraz na przesłanie sygnałów nasłuchu do sztabu akcji oraz do Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego. Na wyposażeniu pomieszczenia Kierownika Akcji znajduje się również manipulator MPAA przełączania pomiędzy aparatami akcyjnymi Kierownika Akcji oraz Dyspozytora. 1.3.2. Wyposażenie pomieszczenia Sekretarza Akcji Obok pomieszczenia Kierownika Akcji znajduje się stanowisko sekretarza akcji, wyposażone w urządzenie nasłuchu UN umożliwiające bieżący nasłuch rozmów prowadzonych na linii baza zastęp, a także rozmów prowadzonych przez Kierownika Akcji. Stanowisko może być wyposażone również w lokalny jednokanałowy cyfrowy rejestrator rozmów z funkcją automatycznego nagrywania oraz funkcją ręcznego sterowania nagrywaniem. 1.3.3. Wyposażenie pomieszczenia Sztabu Akcji W pomieszczeniu Sztabu Akcji przewiduje się stanowiska wyposażone w wielofunkcyjne, systemowe, cyfrowe aparaty telefoniczne ASzA. Ponadto w skład wyposażenia stanowiska wchodzi urządzenie odsłuchowe UN, które umożliwia indywidualny nasłuch rozmów prowadzonych na linii baza - zastęp dla trzech baz ratowniczych oraz dodatkowo nasłuch rozmów prowadzonych przez Kierownika Akcji z aparatu AKA. Użytkownik ma możliwość wyboru kanału odsłuchowego i regulacji siły głosu. Urządzenie UN dodatkowo jest wyposażone w słuchawki. 1.3.4. Wyposażenie pomieszczenia Dyspozytorni Dyspozytornia główna powinna być wyposażona w systemowy hybrydowy aparat telefoniczny kompatybilny z rodzajem zastosowanej jednostki centralnej, którego funkcje spełniają wszelkie wymagania odpowiednich przepisów w zakresie środków łączności do kierowania akcją ratowniczą. Aparat ten funkcyjnie i logicznie pełni rolę aparatu Kierownika Akcji. Dodatkowo stanowiska dyspozytora głównego i dyspozytora metanometrii są wyposażone w systemowe cyfrowe aparaty telefoniczne przyłączone na stałe do centrali systemu KAR-97T.
1.4. Opis aparatów akcyjnych W systemie KAR-97T jako aparaty akcyjne wykorzystano aparaty systemowe zastosowanej jednostki centralnej (JC). Odpowiednie zaprogramowanie centrali i wyposażenie samych aparatów zapewnia realizowanie wszystkich wymaganych funkcji oraz szereg innych do wykorzystania przez użytkowników według uznania. Przyciski liniowe tych aparatów dzięki oprogramowaniu realizują natychmiastowe połączenie z żądaną linią zewnętrzną lub wewnętrzną, a dzięki elementom sygnalizacji optycznej zapewniają identyfikację stanu przywołania abonenta i zajętości łącza. Ponadto zastosowane aparaty zapewniają między innymi: - zestawianie konferencji - przełączanie rozmowy na inny aparat - zawieszenie rozmowy w stan oczekiwania - połączenia zwrotne w przypadku numerów zajętych - powtórzenie wybierania numerów - przejmowanie rozmów - funkcję oferowanie - możliwość prowadzenia rozmowy w układzie głośnomówiącym - wyświetlenie informacji o połączeniach na wyświetlaczu alfanumerycznym 1.4.1. Aparat Akcyjny Dyspozytora (AAD) Jako aparat akcyjny dyspozytora (AAD) zastosowano wielofunkcyjny cyfrowy aparat telefoniczny podłączony do jednostki centralnej, której oprogramowanie zapewnia połączenia aparatu AAD: - z centralą telefoniczną kopalnianą lub inną centralą nadrzędną, - z Kierownikiem Akcji Ratowniczej, - z aparatami sztabowymi (ASzA), - realizowanie innych funkcji łączeniowych wg obowiązujących przepisów. 1.4.2. Aparat Kierownika Akcji (AKA) Podstawowym środkiem łączności Kierownika Akcji Ratowniczej (KAR) jest wielofunkcyjny hybrydowy aparat telefoniczny, który poprzez odpowiedni przydział łączy zewnętrznych i wewnętrznych jednostki centralnej i jej oprogramowanie zapewnia wszystkie funkcje łączeniowe wymagane przez obowiązujące przepisy.
Aparat ten ma programowo przydzielone linie na przyciskach liniowych: - łącze do awiza dołowego kopalnianej centrali telefonicznej, - łącze do centrali kopalnianej - łącza do aparatów sztabowych (ASzA) w pomieszczeniu sztabu akcji - 3 łącza do aparatów telefonicznych: a/ dyspozytora kopalni b/ dyspozytora matanometrii c/ kopalnianej stacji ratownictwa górniczego - 3 łącza do aparatów akcyjnych kierowników baz w podziemiach kopalń - oraz łącza rezerwowe, zależnie od potrzeb, dla połączeń z kierownikami działu wentylacji, stacji tąpań itp. Do linii łączącej aparat AKA z jednostką centralną dołączone są rejestratory nagrywające automatycznie wszelkie rozmowy prowadzone z tego aparatu z jednoczesną rejestracją daty i czasu prowadzonej rozmowy. Uaktywnienie aparatu AKA w pomieszczeniu kierownika akcji ratowniczej dokonuje się w drugiej fazie akcji ratowniczej w momencie przejęcia prowadzenia akcji przez Kierownika (KAR). Za pomocą układu przełącznika PAA dokonuje się przyłączenia tego aparatu do wyjść odpowiednio zaprogramowanego portu jednostki centralnej, jednocześnie czyniąc aparat AKA w pomieszczeniu dyspozytora nieaktywnym. 1.4.3. Aparat Sztabowy (ASzA) Jako aparaty sztabowe (ASzA) zastosowano wielofunkcyjne cyfrowe aparaty telefoniczne podłączone do jednostki centralnej, której oprogramowanie zapewnia połączenia aparatu ASzA: - z centralą telefoniczną kopalnianą (każdy z aparatów sztabowych ma własny numer z centrali kopalnianej) oraz inną centralą nadrzędną, - z Kierownikiem Akcji Ratowniczej, - realizowanie innych funkcji łączeniowych wg obowiązujących przepisów. Aparaty ASzA posiadają rezerwę przycisków liniowych dla podłączenia dodatkowych łączy wg potrzeb użytkownika. 1.4.4. Aparat kierownika bazy (AAB) Aparaty akcyjne kierownika bazy to aparaty instalowane bezpośrednio w bazach ratowniczych przeznaczone do bezpośredniej łączności kierowników baz w podziemnych wyrobiskach z kierownikiem akcji ratowniczej. Jako aparaty kierownika bazy używane są
aparaty dopuszczonego typu przez Wyższy Urząd Górniczy stosowane w danej kopalni, np. w kopalniach metanowych mogą to być aparaty ATI-CB, ITG, lub ZITG połączone z centralą przez odpowiednie dopuszczone bariery iskrobezpieczne. W systemie KAR-97T przewiduje się zainstalowanie trzech takich aparatów i są zarezerwowane dla nich odpowiednie miejsca na klawiaturze aparatów AKA i ASzA. 1.4.5. Aparat Akcyjny (AA) Aparat Akcyjny (AA) to aparat przeznaczony dla dyżurnego kopalnianej stacji ratownictwa górniczego i innych służb wg potrzeb użytkownika, który służy do prowadzenia rozmów z aparatem kierownika akcji KAR lub aparatem sztabowym ASzA. Jako aparat akcyjny może być zastosowany, zależnie od potrzeb użytkownika, zarówno aparat systemowy, jak i zwykły aparat telefoniczny o większych lub mniejszych możliwościach funkcjonalnych. 1.5. Łączność z bazami ratowniczymi Podstawowe wyposażenie bazy ratowniczej w środki łączności stanowi aparat bazowy urządzenia łączności ratowniczej UŁR-AB przeznaczony przede wszystkim dla utrzymania łączności z zastępem będącym w akcji. W pomieszczeniu kierownika akcji ratowniczej KAR stosuje się urządzenia UŁR-AS połączone liniami iskrobezpiecznymi z urządzeniami UŁR na dole. Do bezpośredniej łączności kierowników baz w podziemiach z kierownikiem akcji ratowniczej służą aparaty AAB. Kierownik akcji łączy się z kierownikami baz bezpośrednio po naciśnięciu przycisku w swoim aparacie AKA. 1.6. Nagrywanie rozmów w systemie KAR-97T Zgodnie z wymaganiami przepisów w systemie KAR-97T przewiduje się nagrywanie z podstawą czasu rozmów prowadzonych przez kierownika akcji ratowniczej z aparatu AKA oraz rozmów prowadzonych pomiędzy zastępami będącymi w akcji a bazami ratowniczymi. Jako rejestrator zastosowano profesjonalne urządzenia cyfrowe przeznaczone do automatycznego zapisu prowadzonych rozmów i informacji pomocniczych takich jak: data, godzina, czas, nr telefonu itp. Konstrukcja rejestratorów oparta jest na komputerach klasy IBM PC, co umożliwia przyjazną dla użytkownika, w pełni zautomatyzowaną obsługę. Rejestrator przeznaczony jest do ciągłej bezobsługowej pracy i wyposażony został w specjalny system kontroli stanu urządzenia, a jego dodatkową zaletą jest zabezpieczenie
przed odsłuchem przez osoby nieuprawnione oraz natychmiastowy odsłuch i przewijanie dowolnie wybranej rozmowy lub jej fragmentu. Cztery kanały wejściowe analogowe zapewniają rejestrowanie rozmów z aparatu akcyjnego kierownika akcji (w początkowej fazie akcji i podczas normalnej pracy tzw. czerwony aparat dyspozytora) i urządzeń łączności ratowniczej UŁR. Kanały wejściowe cyfrowe zapewniają rejestrowanie rozmów prowadzonych z cyfrowych aparatów telefonicznych, np. aparatów sztabu akcji. W czasie zapisu sygnały akustyczne z poszczególnych kanałów zamieniane są na sygnały cyfrowe, a następnie każde nagranie, w postaci osobnego pliku, zapisywane jest na dysku twardym. Podczas odtwarzania zachodzi operacja odwrotna. Zapis i odsłuch są niezależne od siebie i mogą być przeprowadzane jednocześnie. Cały system pracuje pod kontrolą systemu Windows, co pozwala na łatwe poruszanie się po gromadzonych zbiorach. Automatycznie nagrywane są rozmowy prowadzone z aparatu akcyjnego Kierownika Akcji, aparatu akcyjnego Dyspozytora, aparatów bazowych oraz aparatu Kierownika Sztabu Akcji. Opcjonalnie przewiduje się nagrywanie rozmów z pozostałych aparatów systemowych. 1.7. Nasłuch rozmów Zgodnie z wymaganiami system przewiduje prowadzenie nasłuchu rozmów prowadzonych z aparatu AKA Kierownika Akcji oraz rozmów na linii baza - zastęp. Rozmowy prowadzone pomiędzy bazą ratowniczą a zastępem przy użyciu urządzenia UŁR- AB transmitowane są iskrobezpieczną linią do urządzenia sztabowego UŁR-AS zainstalowanego w pomieszczeniu KAR. Sygnały foniczne z wyjścia UŁR-AS (strona nieiskrobezpieczna) oraz z toru rozmównego aparatu AKA przesyłane są poprzez wzmacniacz wstępny (WW) symetryczną linią teletechniczną do urządzeń nasłuchu (UN) zainstalowanych w pomieszczeniach KAR i Sztabu. Urządzenia UN zapewniają możliwość wyboru linii, głośny lub cichy odsłuch przez wbudowany głośnik albo słuchawki, optyczną informację, która linia jest obsługiwana, oraz regulację siły głosu. Urządzenia UN montowane są w Sztabie Akcji, pomieszczeniu Sekretarza i w Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego. 1.8. Urządzenie nasłuchu rozmów (UN) Sygnały foniczne do urządzenia UN doprowadzone są poprzez gniazdo wejściowe linii odsłuchowych (złącze Canon SVB -15). Za pomocą przełącznika PL następuje wybór obsługiwanej linii dzięki przełączeniu styków odpowiedniego przekaźnika wewnątrz urządzenia. Zapalenie się diody elektroluminescencyjnej (D1 D4) sygnalizuje, który kanał
jest włączony. Sygnał foniczny poprzez styki przekaźnika, transformator separacyjny i potencjometr P1 jest dołączany do wejścia wzmacniacza akustycznego. Wzmocniony sygnał podawany jest do głośnika poprzez wyłącznik WG oraz na wyjście słuchawkowe GS. Urządzenia UN wymagają stosowania zasilacza 220V/12V, przy czym posiadają też możliwość pracy przy zasilaniu rozprowadzanym z zewnętrznego centralnego zasilacza 12V DC. 1.9. Wzmacniacz wstępny (WW) Wzmacniacz wstępny jest urządzeniem wspólnym dla całego systemu nasłuchu rozmów i ma za zadanie przyjęcie sygnałów fonicznych z linii aparatu Kierownika Akcji (AKA) oraz trzech aparatów sztabowych UŁR-AS, wzmocnienie ich i dopasowanie (symetryzacja) do przesyłania w teletechnicznej sieci kablowej na powierzchni. Wzmacniacz obsługuje 4 kanały: - kanał KAR, niewzmacniany, dla sygnałów z linii aparatu AKA, posiadający jedynie elementy separacyjne, tj. kondensatory i trzyuzwojeniowy transformator; wyjście tego kanału wyprowadzono na gnieździe wyjściowym linii odsłuchowych (złącze Canon); - trzy kanały wzmacniane (B1, B2, B3) dla sygnałów z aparatów s ztabowych UŁR, z których każdy, poprzez potencjometr (P5 P7), wzmacniacz akustyczny i transformator, jest wyprowadzony do gniazda wyjściowego linii odsłuchowych (złącze Canon). Poprzez drugie uzwojenia wyjściowe transformatorów wyprowadzone są wyjścia sygnałów dla nagrywania na rejestratorze rozmów (J4 J7). Sygnały z UŁR-AS doprowadzone są do wzmacniacza poprzez gniazda J1 J3. Sygnał z linii rozmównej AKA doprowadzono z listwy D przełącznika PAA (żyły T i R portu KAR centrali). Wzmacniacz WW zasilany jest poprzez gniazdo Gz z zewnętrznego zasilacza 12V DC lub poprzez gniazdo Gwy. 1.10. Przełącznik PAA Przełącznik PAA znajdujący się w obudowie wzmacniacza wstępnego jest wykorzystany dla uaktywnienia telefonu AKA w pomieszczeniu Kierownika Akcji oraz jednoczesnego odłączenia telefonu AKA w pomieszczeniu dyspozytora. Przełączenie następuje poprzez styk manipulatora MPAA, który powinien znajdować się w widocznym miejscu pomieszczenia Kierownika Akcji.
1.11. Zasilanie Wszystkie aparaty telefoniczne zastosowane w systemie KAR-97T są zasilane z jednostki centralnej. Pozostałe urządzenia, jak i sama centrala wymagają zasilania 230V AC, w związku z czym powinny być zasilane napięciem gwarantowanym zapewniającym nieprzerwaną pracę urządzeń. Innym rozwiązaniem może być zabezpieczenie pracy centrali z własnego zasilacza awaryjnego oraz baterii akumulatorów, a pozostałych urządzeń z systemu zasilania dyspozytorni kopalnianej. W przypadku utrudnień montażowych w rozprowadzeniu zasilania gwarantowanego 230V AC do pomieszczeń sztabu akcji istnieje również możliwość zasilania urządzeń nasłuchu rozmów z centralnego zasilacza 12V DC. 1.12. Stany awaryjne W przypadku zaniku zasilania podstawowego system KAR-97T zasilany jest z rezerwowych źródeł zasilania. W razie uszkodzenia aparatu telefonicznego akcyjnego lub innego urządzenia należy je wymienić na rezerwowe. Awarie centrali i urządzeń systemu usuwa serwis firmy Tranz-Tel. 1.13. Omówienie schematu blokowego systemu KAR-97T System łączności do kierowania akcją ratowniczą KAR-97T opiera się na zastosowaniu jako jednostki centralnej nowoczesnej cyfrowej centrali telefonicznej. Do centrali dołączono linie telefoniczne z centrali kopalnianej, innej centrali (np. miejskiej) i specjalne łącze ratownicze z awiza kopalni. Z jednostki centralnej wyprowadzono łącze do aparatu sygnalizacyjnego (AS) zabudowanego w awizie, którego zadaniem jest umożliwienie obsłudze awiza wykorzystanie funkcji oferowania rozmowy, w przypadkach gdy telefon Kierownika Akcji jest zajęty, a istnieje potrzeba niezwłocznego skontaktowania się z nim. Łącza do akcyjnych aparatów bazowych (AAB) wyprowadzone są poprzez bariery iskrobezpieczne. Oprócz linii do aparatów sztabowych ASzA zarezerwowano również łącza do telefonów w Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego i do Dyspozytora Metanometrii. Telefon (AKA) w pomieszczeniu Kierownika Akcji poprzez styki przełącznika PAA jest dołączany do odpowiedniego portu w centrali w momencie przejęcia przez Kierownika prowadzenia akcji ratowniczej. W momencie zadziałania styków aparat AKA w
pomieszczeniu dyspozytora jest odłączany i od tej chwili jest nieaktywny. Dyspozytor posiada drugi aparat, który na stałe jest przydzielony do odpowiedniego portu centrali. Żyły rozmówne linii służącej do kierowania akcją są połączone dodatkowo poprzez wzmacniacz wstępny (WW) do zespołu nagrywania rozmów (ZNR). Urządzenia UŁR-AB znajdujące się w podziemiach kopalni są połączone liniami iskrobezpiecznymi z aparatami UŁR-AS w pomieszczeniu Kierownika Akcji. Wyjścia z urządzeń UŁR-AS poprzez wzmacniacz wstępny (WW) wyprowadzono do rejestratora rozmów (ZNR) oraz do czterotorowej magistrali, w kierunku urządzeń nasłuchu rozmów (UN) znajdujących się w pomieszczeniu Sztabu Akcji, Sekretarza Akcji i KSRG. Rezerwa łączy zewnętrznych i wewnętrznych służy do wykorzystania przez użytkownika według własnych potrzeb.