BHP w sektorze gazowym

VERLAG DASHÖFER www.dashofer.pl Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp. z o.o. Świat profesjonalnej wiedzy dr Micha³ Kuliñski BHP w sektorze gazowym Stan prawny: listopad 2012 Budownictwo

Copyright 2012 Wydawnictwo Verlag Dashöfer Sp. z o.o. Warszawa Copyright 2012 VERLAG DASHÖFER ISBN 978-83-7537-194-9 Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. Al. Krakowska 271, 02-133 Warszawa tel.: 22 559-36-07, faks: 22 829-27-27, 829-27-00 www.dashofer.pl, www.budinfo.pl email: b-bsg@dashofer.pl Opracowanie edytorskie i korekta: Anna Jêdrzycka Sk³ad: Kamil Kamil Eisenbart Wszelkie prawa zastrze one, prawo do tytu³u i licencji jest w³asnoœci¹ Dashöfer Holding Ltd. Kopiowanie, przedrukowanie i rozpowszechnianie ca³oœci lub fragmentów niniejszej publikacji, równie na noœnikach magnetycznych i elektronicznych bez zgody Wydawcy jest zabronione. Ze wzglêdu na sta³e zmiany w polskim prawie oraz niejednolite interpretacje przepisów Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialnoœci za zamieszczone informacje.

VERLAG DASHÖFER Spis treœci 1. Podstawy prawne 2. Prace gazoniebezpieczne przy budowie i eksploatacji sieci 3. BHP przy budowie i eksploatacji sieci gazowej gazu ziemnego 4. Instalacje gazu ziemnego w obiektach budowlanych 5. BHP przy urz¹dzeniach i instalacjach energetycznych 6. BHP przy produkcji i magazynowaniu gazów innych ni p³ynne 7. BHP przy magazynowaniu gazów p³ynnych

VERLAG DASHÖFER Wykaz piktogramów podstawa prawna uwaga zapamiêtaj zmiana przepisów

1. Podstawy prawne Wszystkie prace dotycz¹ce instalacji czy sieci gazowych wi¹ ¹ siê ze znacznym niebezpieczeñstwem, poniewa gaz, jako substancja wybuchowa, stwarza szczególne ryzyko groÿnych wypadków. Dlatego przy pracach zwi¹zanych z budow¹ czy eksploatacj¹ sieci i instalacji gazowych wa ne jest przestrzeganie zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy. Ka dy rodzaj prac wymaga zachowania szczególnych zasad BHP. Zasady bezpieczeñstwa i higieny pracy wci¹ s¹ w Polsce bardzo czêsto lekcewa- one, a stan wiedzy osób odpowiedzialnych o przepisach i zasadach BHP czêsto jest niewielki. Konsekwencje tej niewiedzy zw³aszcza w bran y zwi¹zanej z gazem mog¹ byæ wyj¹tkowo dotkliwe. Zasady i wymogi bezpieczeñstwa i higieny pracy s¹ szczegó³owo uregulowane w ca³ym szeregu aktów prawnych. Do prac zwi¹zanych z budow¹ i eksploatacj¹ sieci i instalacji gazowych stosuje siê ogólne przepisy BHP odnosz¹ce siê do ka dego rodzaju prac. Obok ogólnych przepisów BHP, znajduj¹cych zastosowanie we wszystkich sektorach, wydano te szereg szczegó³owych przepisów, które reguluj¹ zasady BHP w sektorze gazowym. sektorowe przepisy bhp Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazu ziemnego (Dz. U. z 2010 r., nr 2, poz. 6); Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 wrzeœnia 1999 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy urz¹dzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. z 1999 r., nr 80, poz. 912 ze zmianami); Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy zwi¹zanej z wystêpowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r., nr 11, poz. 86 ze zmianami); Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej z dnia 23 grudnia 2003 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy produkcji i magazynowaniu gazów, nape³nianiu zbiorników gazami oraz u ywaniu i magazynowaniu karbidu (Dz. U. z2004 r., nr 7, poz. 59); Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 wrzeœnia 1999 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy magazynowaniu, nape³nianiu i rozprowadzaniu gazów p³ynnych (Dz. U. z 1999 r., nr 75, poz. 846 ze zmianami); 5

rozporz¹dzenie obowi¹zuj¹ce od kwietnia 2010 r. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urz¹dzeñ ciœnieniowych (Dz. U. z 2003 r., nr 135, poz. 1269); Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagañ dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których mo e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa (Dz. U. z 2003 r., nr 107, poz. 1004 ze zmianami). Najwa niejszym sektorowym rozporz¹dzeniem reguluj¹cym zasady BHP przy budowie oraz eksploatacji instalacji i sieci gazowych jest obwi¹zuj¹ce od dnia 9 kwietnia 2010 r. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazu ziemnego (Dz. U. z 2010 r., nr 2, poz. 6) dalej w tekœcie rozporz¹dzenie. Rozporz¹dzenie to uchyli³o moc poprzedzaj¹cego go Rozporz¹dzenia Ministra Przemys³u i Handlu z 31 sierpnia 1993 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy w zak³adach produkcji, przesy³ania i rozprowadzania gazu (paliw gazowych) oraz prowadz¹cych roboty budowlanomonta owe sieci gazowych. Rozporz¹dzenie okreœla wymagania dotycz¹ce bezpieczeñstwa i higieny pracy przy: 1) wykonywaniu prac gazoniebezpiecznych i prac niebezpiecznych przy budowie i eksploatacji sieci gazowych; 2) budowie, przebudowie, remontach i eksploatacji sieci gazowych gazu ziemnego; 3) uruchamianiu instalacji gazu ziemnego w obiektach budowlanych oraz monta u i demonta u gazomierzy. wy³¹czenie stosowania rozporz¹dzenia Jednak przepisów rozporz¹dzenia nie stosuje siê do prac wykonywanych przy: 1) przemys³owych i doœwiadczalnych instalacjach gazowych; 2) instalacjach skroplonego gazu ziemnego (LNG); 3) sieciach gazowych w zak³adach górniczych, w rozumieniu przepisów prawa geologicznego i górniczego. atmosfera wybuchowa Szczególne œrodki bezpieczeñstwa nale y zachowaæ przy pracy w warunkach, w których mo e wystêpowaæ atmosfera wybuchowa. Szczegó³owe zasady BHP przy takich pracach reguluje rozporz¹dzenie oraz znajduj¹ zastosowanie niektóre przepisy Rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej z dnia 29 maja 6

2003 r. w sprawie minimalnych wymagañ dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których mo e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa (Dz. U. z 2003 r., nr 107, poz. 1004 ze zmianami). atmosfera wybuchowa mieszanina palnych gazów, par, mgie³ lub py³ów z powietrzem, w której, po zainicjowaniu Ÿród³em zap³onu, spalanie rozprzestrzenia siê samorzutnie na ca³¹ mieszaninê obiekt technologiczny budynek lub budowla wraz z pomieszczeniami technologicznymi zwi¹zane z funkcjonowaniem sieci gazowej, usytuowane na wydzielonym terenie obiekt technologiczny Obiekty technologiczne ze sta³¹ obs³ug¹, w których mo e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa, oraz przyleg³e do tych obiektów przestrzenie zewnêtrzne po³¹czone otworami powinny byæ wyposa one w samoczynne wykrywacze metanu, sprzê one z urz¹dzeniami akustyczno-optycznymi sygnalizuj¹cymi przekroczenie dopuszczalnego stê enia metanu, oraz z urz¹dzeniami steruj¹cymi urz¹dzeniami technologicznymi i wentylacj¹ awaryjn¹. Urz¹dzenia akustyczno-optyczne sygnalizuj¹ce przekroczenie dopuszczalnego stê- enia metanu powinny przy stê eniu 10 % dolnej granicy wybuchowoœci, zwanej dalej DGW, w³¹czyæ ostrzegawczy sygna³ optyczny i akustyczny, a przy 40 % DGW wy³¹czyæ urz¹dzenia z ruchu. W obiektach technologicznych ze sta³¹ obs³ug¹ powinny byæ wydzielone pomieszczenia dla dy uruj¹cego wyposa one w œrodki ³¹cznoœci. Obiekty technologiczne, w których mo e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa, nale y w sposób widoczny oznakowaæ: 1) znakiem ostrzegawczym, informuj¹cym o mo liwoœci wyst¹pienia atmosfery wybuchowej; 2) znakiem zakazu wstêpu osób nieupowa nionych; 3) znakiem zakazu u ywania otwartego ognia i palenia tytoniu; 4) znakiem zakazu u ywania urz¹dzeñ powoduj¹cych iskrzenie, w tym równie telefonów komórkowych; 5) znakiem wskazuj¹cym na rodzaj strefy zagro enia wybuchem. Na tablicach informacyjnych, którymi s¹ oznakowane obiekty technologiczne, nale y umieœciæ co najmniej nastêpuj¹ce informacje: tablica informacyjna 1) nazwê, adres i numer telefonu u ytkownika obiektu; 7

2) numer telefonu alarmowego pogotowia gazowego; 3) numer telefonu Centrum Powiadamiania Ratunkowego; 4) numer telefonu alarmowego Pañstwowej Stra y Po arnej; 5) numer telefonu alarmowego pogotowia ratunkowego. Znaki, jakie musz¹ zostaæ umieszczone na obiekcie technologicznym, oraz informacje, jakie musz¹ znaleÿæ siê na tablicy informacyjnej, mog¹ razem zostaæ umieszczone na jednej tablicy. pomieszczenie technologiczne pomieszczenie technologiczne pomieszczenie z urz¹dzeniami i instalacjami technologicznymi, w którym przebiegaj¹ procesy zwi¹-zane z przesy³aniem i dystrybucj¹ gazu ziemnego pomiary metanu w pomieszczeniach W pomieszczeniach technologicznych nale y w widocznym i dostêpnym miejscu umieœciæ schematy instalacji technologicznych, na których wyraÿnie zaznacza siê usytuowanie zaworów odcinaj¹cych przep³yw gazu. Natomiast w miejscu ogólnie dostêpnym nale y umieœciæ instrukcje obs³ugi urz¹dzeñ. Instrukcje obs³ugi urz¹dzeñ powinny zawieraæ co najmniej: 1) wykaz zagro eñ; 2) opis sposobów bezpiecznego wykonywania pracy; 3) wykaz zasad postêpowania w razie awarii i zagro enia. Pracownicy obs³uguj¹cy urz¹dzenia technologiczne powinni posiadaæ kwalifikacje uzyskane na podstawie przepisów w sprawie szczegó³owych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmuj¹ce siê eksploatacj¹ urz¹dzeñ, instalacji i sieci oraz przed dopuszczeniem do pracy zapoznaæ siê z instrukcjami obs³ugi urz¹dzeñ. W pomieszczeniach technologicznych bez sta³ej obs³ugi oraz w przyleg³ych przestrzeniach zewnêtrznych, w których mo e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa, powinny byæ prowadzone okresowe pomiary stê enia metanu. Czêstoœæ takich pomiarów okreœla operator sieci gazowej, a ich wyniki powinny byæ dokumentowane i archiwi-zowane. Wentylacja mechaniczna w pomieszczeniach technologicznych, w których mo e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa, powinna byæ dostosowana do pracy w przestrzeniach zagro onych wybuchem. 8

Prace gazoniebezpieczne w pomieszczeniach technologicznych lub przy urz¹dzeniach technologicznych powinny byæ wykonywane przy ci¹g³ym pomiarze stê enia metanu i tlenu. Prace takie powinno siê rozpocz¹æ po sprawdzeniu stê enia metanu i tlenu w miejscu pracy i zastosowaniu odpowiednich œrodków zapobiegaj¹cych zagro eniom. Obiekty technologiczne, w których mo e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa, nale y odpowiednio sklasyfikowaæ i oznakowaæ, zgodnie z przepisami w sprawie minimalnych wymagañ dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których mo e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa. Na zaworach, zasuwach i innych urz¹dzeniach zaporowych, zamontowanych w obiektach technologicznych sieci gazowej, przez które przep³ywa gaz, nale y zaznaczyæ pozycje otwarta i zamkniêta. Przyrz¹dy pomiarowe powinny posiadaæ zaznaczony poziom dopuszczalnych wartoœci mierzonych parametrów. Przed rozpoczêciem prac polegaj¹cych na demonta u metalowych elementów sieci gazowej nape³nionej gazem ziemnym nale y za³o yæ po³¹czenia zapewniaj¹ce ci¹g³oœæ elektryczn¹. W przypadku zastosowania w sieci gazowej ochrony katodowej, nale y j¹ wy³¹czyæ przed rozpoczêciem demonta u. W przypadku koniecznoœci prowadzenia prac przy elementach sieci gazowej nape³nionych gazem, wykonanych z tworzyw sztucznych, w czasie trwania prac nale y zapewniæ odprowadzanie ³adunków elektrostatycznych. W przypadku zagro enia wyst¹pieniem metanu lub niedoboru tlenu, podczas prowadzenia prac, w szczególnoœci w wykopach, kana³ach, zbiornikach, studzienkach, zwi¹zanych z remontami i napraw¹ gazoci¹gów, nale y stosowaæ odpowiednie do zagro eñ œrodki ochrony indywidualnej i sprzêt s³u ¹cy do asekuracji lub ewakuacji z zagro onego obszaru. Przed przyst¹pieniem do prac w miejscach zagro onych obecnoœci¹ gazu ziemnego nale y wykonaæ pomiary stê enia metanu i stê enia tlenu. Pomiary nale y równie wykonywaæ podczas prowadzenia prac. Pracownicy przed przyst¹pieniem do prac w miejscach pracy zagro onych powstaniem atmosfery wybuchowej powinni byæ poinformowani o wystêpuj¹cych zagro eniach i zasadach bezpiecznego prowadzenia prac. Pracownicy wykonuj¹cy prace gazoniebezpieczne i prace niebezpieczne, w szczególnoœci w wykopach o g³êbokoœci przekraczaj¹cej 1,5 m, studzienkach, kana³ach, zbiornikach, obmurowaniach zbiorników, powinni byæ wyposa eni w szelki bezpieczeñstwa po³¹czone z lin¹ asekuracyjn¹ i asekurowani przez pracowników znajduj¹cych siê poza miejscem wystêpowania zagro eñ. 9

2. Prace gazoniebezpieczne przy budowie i eksploatacji sieci Prace gazoniebezpieczne zosta³y zdefiniowane w 2 pkt. 5 Rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazu ziemnego. prace gazoniebezpieczne prace szczególnie niebezpieczne w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy, wykonywane na urz¹dzeniach, instalacjach i sieciach gazowych, nape³nionych lub nape³nianych gazem ziemnym oraz opró nianych z gazu ziemnego, podczas których mo e dojœæ do wyp³ywu gazu ziemnego powoduj¹cego zagro enie ycia i zdrowia ludzkiego, wybuchu lub po aru Rozporz¹dzenie do prac gazoniebezpiecznych zalicza w szczególnoœci: 1) prace w pomieszczeniach i przestrzeniach, w których wystêpuje zagro enie przekroczenia najwy szego dopuszczalnego stê enia czynnika szkodliwego dla zdrowia ludzkiego lub przekroczenia dolnej granicy wybuchowoœci czynnika wybuchowego; 2) prace w nawanialniach i w magazynach œrodka nawaniaj¹cego gaz ziemny; 3) prace przy czynnych sieciach gazowych i instalacjach gazu ziemnego; 4) odpowietrzanie, opró nianie i nape³nianie sieci gazowych i instalacji gazowych, w tym metod¹ pró niow¹; 5) badanie i czyszczenie t³okiem czynnych gazoci¹gów; 6) prace zwi¹zane z dehydratyzacj¹; 7) prace spawalnicze prowadzone w obiektach technologicznych sieci gazowych w strefach zagro onych wybuchem. Katalog prac niebezpiecznych wyliczony w rozporz¹dzeniu nie jest zamkniêty, tj. równie inne prace mog¹ zostaæ uznane za prace gazoniebezpieczne, je eli spe³niaj¹ kryteria definicji podanej w 2 pkt. 5 rozporz¹dzenia. 10

Rozporz¹dzenie wyró nia trzy rodzaje prac gazoniebezpiecznych. Prace gazoniebezpieczne, w zale noœci od warunków ich wykonywania, dzieli siê na prace: eksploatacyjne okreœlone w instrukcjach ruchu i eksploatacji sieci przez operatora sieci gazowej, wykonywane przez wyznaczonych pracowników; rodzaje prac gazoniebezpiecznych awaryjne zwi¹zane z ratowaniem ycia i zdrowia ludzi, mienia oraz z usuwaniem awarii sieci gazowej; nietypowe niewymienione w pkt. 1 i 2. Szczegó³owy wykaz prac gazoniebezpiecznych eksploatacyjnych, awaryjnych i nietypowych ustala i aktualizuje operator sieci gazowej. operator sieci gazowej przedsiêbiorstwo energetyczne zajmuj¹ce siê transportem gazu ziemnego, odpowiedzialne za bezpieczeñstwo funkcjonowania sieci gazowej, eksploatacjê, konserwacjê, remonty oraz niezbêdn¹ rozbudowê tej sieci, w tym po³¹czeñ z innymi sieciami gazowymi Prace gazoniebezpieczne nietypowe wykonuje siê na podstawie pisemnego polecenia. Polecenie takie mo e wydaæ pracodawca lub osoba przez pracodawcê upowa - niona. Pisemne polecenie powinno okreœlaæ w szczególnoœci: 1) miejsce i rodzaj wykonywania prac; prace gazoniebezpieczne nietypowe 2) termin wykonania prac; 3) imienny wykaz pracowników wyznaczonych do wykonywania prac; 4) osobê nadzoruj¹c¹ prace; 5) niezbêdne œrodki ochrony indywidualnej; 6) niezbêdny sprzêt przeciwpo arowy; 7) przyrz¹dy do wykrywania obecnoœci metanu i pomiaru stê enia tlenu; 8) œrodki ³¹cznoœci; 9) œrodki do udzielenia pierwszej pomocy; 10) instrukcjê wykonywania prac; 11) wykaz œrodków technicznych i ochronnych niezbêdnych do zapewnienia bezpieczeñstwa; 11

12) szkic sytuacyjny miejsca pracy lub schemat technologiczny urz¹dzeñ z zaznaczonym miejscem odciêcia dop³ywu gazu. brak obowi¹zku pisemnego pozwolenia dwóch pracowników Natomiast prace gazoniebezpieczne eksploatacyjne oraz awaryjne nie wymagaj¹ uzyskania uprzedniego pisemnego pozwolenia od pracodawcy czy osoby przez niego upowa nionej. W celu zapewnienia asekuracji prace gazoniebezpieczne powinny byæ wykonywane przez co najmniej dwóch pracowników. Dopuszczalne jest wykonywanie przez jednego pracownika prac polegaj¹cych na pobieraniu w wyznaczonych punktach sieci gazowej próbek paliwa gazowego, pod warunkiem e maksymalne ciœnienie robocze (MOP) w sieci gazowej jest mniejsze lub równe 0,5 MPa, zaœ w instalacjach gazowych jest mniejsze lub równe 5 kpa. Prace gazoniebezpieczne powinny byæ nadzorowane przez pracowników posiadaj¹cych odpowiednie kwalifikacje w zakresie dozoru oraz wykonywane przez pracowników posiadaj¹cych odpowiednie kwalifikacje w zakresie eksploatacji urz¹dzeñ energetycznych, uzyskane na podstawie przepisów prawa energetycznego. Rozporz¹dzenie obok kategorii prac gazoniebezpiecznych wprowadza kategoriê prac niebezpiecznych. prace niebezpieczne prace niebezpieczne inne prace szczególnie niebezpieczne w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy oraz przepisów prawa budowlanego inne ni prace gazoniebezpiczne, przy wykonywaniu których istnieje du e zagro enie wypadkiem Prace szczególnie niebezpieczne, w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy, s¹ okreœlone przede wszystkim w Dziale IV Rozdziale VI Rozporz¹dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 wrzeœnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650 ze zmianami). Prace niebezpieczne to poza pracami wyraÿnie za takie uznanymi w przepisach prace o zwiêkszonym zagro eniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez pracodawcê jako szczególnie niebezpieczne. Wed³ug 80 ust. 2 tego Rozporz¹dzenia z 26 wrzeœnia 1997 r. pracodawca jest obowi¹zany do ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych wystêpuj¹cych w zak³adzie pracy. Pracodawca ma obowi¹zek okreœliæ szczegó³owe wymagania bezpieczeñstwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a w szczególnoœci powinien zapewniæ: 1) bezpoœredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób; 2) odpowiednie œrodki zabezpieczaj¹ce; 12

3) instrukta pracowników obejmuj¹cy w szczególnoœci: a) imienny podzia³ pracy, b) kolejnoœæ wykonywania zadañ, c) wymagania bezpieczeñstwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnoœciach. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazu ziemnego do prac niebezpiecznych zalicza siê w szczególnoœci: 1) transport, za³adunek i roz³adunek rur stalowych o œrednicy zewnêtrznej wiêkszej ni 150 mm lub o ciê arze wiêkszym ni 100 kg i rur w wi¹zkach; 2) transport i roz³adunek rur z tworzyw sztucznych o œrednicy zewnêtrznej wiêkszej ni 200 mm i rur w krêgach; 3) za³adunek i roz³adunek elementów o masie wiêkszej ni 300 kg; 4) badania radiograficzne z³¹czy spawanych gazoci¹gów; 5) opuszczanie do wykopu gazoci¹gów o œrednicy zewnêtrznej wiêkszej ni 200 mm; 6) wykonywanie przekroczeñ gazoci¹gów nad przeszkodami terenowymi; 7) próby ciœnieniowe gazoci¹gów o maksymalnym ciœnieniu roboczym (MOP) wiêkszym ni 0,5 MPa; 8) prace na wysokoœciach wiêkszych ni 2 m wykonywane ze sk³adanych pomostów lub rusztowañ; 9) prace prowadzone w zbiornikach i kana³ach, wewn¹trz urz¹dzeñ technologicznych oraz w studzienkach instalacyjnych; 10) wykonywanie wykopów o œcianach pionowych bez rozparcia o g³êbokoœci wiêkszej ni 1,5 m oraz wykopów o bezpiecznym nachyleniu œcian o g³êbokoœci wiêkszej ni 3,0 m; 11) prace w bliskiej odleg³oœci od nieos³oniêtych kabli i urz¹dzeñ elektroenergetycznych lub ich czêœci znajduj¹cych siê pod napiêciem; 12) wykonywanie prac zwi¹zanych z czyszczeniem t³okiem gazoci¹gów bez gazu ziemnego. 13

Tak samo jak przy pracach gazoniebezpiecznych katalog prac niebezpiecznych wymienionych w rozporz¹dzeniu nie jest katalogiem zamkniêtym. Szczegó³owy wykaz prac niebezpiecznych eksploatacyjnych, awaryjnych i nietypowych ustala i aktualizuje pracodawca. Podobnie jak przy pracach gazoniebezpiecznych równie prace niebezpieczne w rozporz¹dzeniu zosta³y w zale noœci od warunków ich wykonywania podzielone na trzy kategorie: eksploatacyjne okreœlone w instrukcjach stanowiskowych, wykonywane przez pracowników wyznaczonych na sta³e albo doraÿnie do wykonywania tych prac; awaryjne zwi¹zane z ratowaniem zdrowia, ycia ludzkiego i mienia oraz z zabezpieczaniem urz¹dzeñ przed zniszczeniem; nietypowe niewymienione w pkt. 1 i 2. kategorie prac niebezpiecznych polecenie wykonywania prac niebezpiecznych nietypowych Podobnie jak prace gazoniebezpieczne tak samo prace niebezpieczne powinny byæ wykonywane przez co najmniej dwóch pracowników w celu zapewnienia asekuracji. Prace niebezpieczne nietypowe mog¹ byæ wykonywane na podstawie pisemnego polecenia, które mo e wydaæ pracodawca realizuj¹cy prace niebezpieczne albo osoba przez niego upowa niona. Polecenie takie powinno okreœlaæ w szczególnoœci: 1) miejsce i rodzaj wykonywanych prac; 2) termin ich wykonania; 3) imienny wykaz pracowników wyznaczonych do wykonywania prac wraz z wyznaczeniem osoby nadzoruj¹cej wykonanie prac; 4) wykaz sprzêtu zabezpieczaj¹cego. brak obowi¹zku pisemnego pozwolenia Prace niebezpieczne eksploatacyjne oraz awaryjne nie wymagaj¹ uzyskania uprzedniego pisemnego pozwolenia od pracodawcy czy osoby przez niego upowa nionej. Przed rozpoczêciem prac gazoniebezpiecznych lub prac niebezpiecznych pracodawca ma obowi¹zek powiadomiæ w³aœcicieli lub zarz¹dzaj¹cych uzbrojeniem podziemnym i urz¹dzeniami nadziemnymi, znajduj¹cymi siê w strefie zagro enia, o prowadzonych pracach. W przypadku przekroczenia 2 % objêtoœci metanu w powietrzu lub obni eniu stê- enia tlenu poni ej 18 % w miejscu pracy, pracownicy powinni stosowaæ niezbêdne œrodki ochrony indywidualnej oraz niezbêdny sprzêt przeciwpo arowy. Wykonywanie prac z u yciem ognia w pomieszczeniach i wykopach zagro onych powstaniem wybuchu jest dopuszczone, pod warunkiem e stê enie metanu w mie- 14

szaninie z powietrzem w pomieszczeniu nie przekracza 10 % DGW, zaœ w wykopach nie przekracza 40 % DGW. W przypadku równoczesnego wykonywania wzajemnie powi¹zanych prac gazoniebezpiecznych lub prac niebezpiecznych przez ró ne zespo³y wykonawcze, operator sieci gazowej ma obowi¹zek: koordynacja prac 1) powo³aæ koordynatora prac; 2) okreœliæ szczegó³owy zakres obowi¹zków koordynatora i sposób realizacji tych obowi¹zków. Do obowi¹zków koordynatora prac nale y w szczególnoœci: 1) zapewnienie realizacji prac zgodnie z instrukcj¹ wykonywania prac; 2) zapewnienie wspó³pracy osób nadzoruj¹cych ró ne zespo³y pracowników; 3) ustalenie sposobu ³¹cznoœci i sposobu alarmowania; 4) ustalenie harmonogramu prac uwzglêdniaj¹cego zadania wszystkich zespo- ³ów wykonawczych. W przypadku powstania zagro eñ ycia i zdrowia ludzi podczas wykonywania prac gazoniebezpiecznych lub prac niebezpiecznych nale y: 1) przerwaæ prace; zagro enie ycia lub zdrowia 2) ewakuowaæ pracowników z miejsca zagro enia; 3) zabezpieczyæ miejsce pracy; 4) zawiadomiæ niezw³ocznie osobê, która wyda³a pisemne polecenie wykonania prac, tj. pracodawcê lub osobê upowa nion¹ przez pracodawcê. Po przerwaniu prac z powodu zagro enia ycia i zdrowia, ponowne rozpoczêcie prac mo e nast¹piæ wy³¹cznie na polecenie pracownika nadzoruj¹cego prace w porozumieniu z pracodawc¹ realizuj¹cym prace lub osob¹ przez niego upowa nion¹. Przed rozpoczêciem prac gazoniebezpiecznych, które mog¹ wp³ywaæ na bezpieczeñstwo publiczne, pracodawca powinien zawiadomiæ o nich w³aœciwe jednostki samorz¹du terytorialnego odpowiedzialne za zarz¹dzanie kryzysowe oraz Policjê i Pañstwow¹ Stra Po arn¹. bezpieczeñstwo publiczne 15

3. BHP przy budowie i eksploatacji sieci gazowej gazu ziemnego Budowa sieci gazowej wi¹ e siê z koniecznoœci¹ wykonania m. in. budowlanych robót ziemnych i robót monta owych. Dlatego obok przepisów zawartych w Rozdziale 3 Rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazu ziemnego nale y te uwzglêdniæ szereg przepisów Rozporz¹dzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. roboty ziemne Roboty ziemne powinny byæ prowadzone na podstawie projektu okreœlaj¹cego po- ³o enie instalacji i urz¹dzeñ podziemnych, mog¹cych znaleÿæ siê w zasiêgu prowadzonych robót. Je eli teren, na którym s¹ wykonywane roboty ziemne, nie mo e byæ ogrodzony, wykonawca robót powinien zapewniæ sta³y jego dozór. Przed rozpoczêciem wykonywania robót ziemnych w bezpoœrednim s¹siedztwie sieci, takich jak elektroenergetyczne, gazowe, telekomunikacyjne, ciep³ownicze, wodoci¹gowe i kanalizacyjne, kierownik budowy jest zobowi¹zany do okreœlenia bezpiecznej odleg³oœci od istniej¹cej sieci, w jakiej mog¹ byæ one wykonywane. Bezpieczn¹ odleg³oœæ kierownik budowy ustala w porozumieniu z w³aœciw¹ jednostk¹, w której zarz¹dzie lub u ytkowaniu znajduj¹ siê te instalacje. Miejsca tych robót nale y oznakowaæ napisami ostrzegawczymi i ogrodziæ. Podczas wykonywania robót ziemnych w razie przypadkowego odkrycia lub naruszenia instalacji, niezw³ocznie przerywa siê pracê i ustala z w³aœciw¹ jednostk¹ zarz¹dzaj¹c¹ dan¹ instalacj¹, dalszy sposób wykonywania robót. Je eli podczas wykonywania robót ziemnych zostan¹ odkryte przedmioty trudne do identyfikacji, przerywa siê dalsz¹ pracê i zawiadamia osobê nadzoruj¹c¹ roboty ziemne. W czasie wykonywania robót ziemnych miejsca niebezpieczne nale y ogrodziæ i umieœciæ napisy ostrzegawcze. Prowadzenie robót ziemnych w pobli u instalacji podziemnych, a tak e g³êbienie wykopów poszukiwawczych powinno odbywaæ siê rêcznie. W miejscach dostêpnych dla osób niezatrudnionych przy tych robotach nale y, wokó³ wykopów pozostawionych na czas zmroku i w nocy, ustawiæ balustrady sk³adaj¹ce siê z deski krawê nikowej o 'wysokoœci 0,15 m i porêczy ochronnej umieszczonej na wysokoœci 1,1 m i w odleg³oœci nie mniejszej ni 1m od krawêdzi wykopu. Woln¹ przestrzeñ pomiêdzy desk¹ krawê nikow¹ a porêcz¹ wype³nia siê w sposób zabezpieczaj¹cy pracowników przed upadkiem z wysokoœci. 16

Dodatkowo balustrady takie powinny byæ zaopatrzone w œwiat³o ostrzegawcze koloru czerwonego. Niezale nie od ustawienia balustrad, w przypadkach uzasadnionych wzglêdami bezpieczeñstwa, wykop nale y szczelnie przykryæ, w sposób uniemo liwiaj¹cy wpadniêcie do wykopu. W przypadku przykrycia wykopu zamiast balustrad, teren robót mo na oznaczyæ za pomoc¹ balustrad z lin lub taœm z tworzyw sztucznych, umieszczonych wzd³u wykopu na wysokoœci 1,1 m i w odleg³oœci 1 m od krawêdzi wykopu. Wykopy o œcianach pionowych nieumocnionych, bez rozparcia lub podparcia, mog¹ byæ wykonywane tylko do g³êbokoœci 1 m w gruntach zwartych, w przypadku gdy teren przy wykopie nie jest obci¹ ony w pasie o szerokoœci równej g³êbokoœci wykopu. Wykopy bez umocnieñ, o g³êbokoœci wiêkszej ni 1 m, lecz nie wiêkszej od 2 m, mo na wykonywaæ, je eli pozwalaj¹ na to wyniki badañ gruntu i dokumentacja geologiczno-in ynierska. Zabezpieczenie a urowe œcian wykopów mo na stosowaæ tylko w gruntach zwartych. Jednak stosowanie zabezpieczenia a urowego œcian wykopów w okresie zimowym jest zabronione. W czasie wykonywania kopark¹ wykopów w¹skoprzestrzennych nale y wykonywaæ obudowê wy³¹cznie z zabezpieczonej czêœci wykopu lub zastosowaæ obudowê prefabrykowan¹, z u yciem wczeœniej przewidzianych urz¹dzeñ mechanicznych. Je eli wykop osi¹gnie g³êbokoœæ wiêksz¹ ni 1 m od poziomu terenu, nale y wykonaæ zejœcie (wejœcie) do wykopu. Odleg³oœæ pomiêdzy zejœciami (wejœciami) do wykopu nie powinna przekraczaæ 20 m. Wchodzenie do wykopu i wychodzenie po rozporach oraz przemieszczanie osób urz¹dzeniami s³u ¹cymi do wydobywania urobku jest zabronione. Przy wykonywaniu robót ziemnych sprzêtem zmechanizowanym nale y wyznaczyæ w terenie strefê niebezpieczn¹ i odpowiednio j¹ oznakowaæ. Koparka w czasie pracy powinna byæ ustawiona w odleg³oœci od wykopu co najmniej 0,6 m poza granic¹ klina naturalnego od³amu gruntu. Przebywanie osób pomiêdzy œcian¹ wykopu a kopark¹ jest zabronione nawet w czasie postoju. W czasie zasypywania obudowanych wykopów zabezpieczenie nale y demontowaæ od dna wykopu i w miarê zasypywania wykopu stopniowo je usuwaæ. Zabezpieczenie mo na usuwaæ jednoetapowo z wykopów wykonanych: 1) w gruntach spoistych na g³êbokoœci nie wiêkszej ni 0,5 m; 2) w pozosta³ych gruntach na g³êbokoœci nie wiêkszej ni 0,3 m. Podgrzewanie, rozmra anie lub zamra anie gruntu powinno byæ prowadzone zgodnie z dokumentacj¹ projektow¹ oraz instrukcj¹ bezpieczeñstwa, opracowan¹ przez wykonawcê. Teren, na którym odbywa siê podgrzewanie, rozmra anie lub zamra anie gruntu, powinien byæ przez ca³y czas procesu ogrodzony i oznakowany tablicami ostrzegawczymi, oœwietlony o zmroku i w porze nocnej oraz fachowo nadzorowany. Zak³adanie obudowy lub monta rur w uprzednio wykonanym wykopie o œcianach pionowych i na g³êbokoœci poni ej 1 m wymaga tymczasowego zabezpieczenia 17

osób klatkami os³onowymi lub obudow¹ prefabrykowan¹. Grodzie i kesony powinny byæ: 1) zbudowane z materia³ów trwa³ych o wymaganej w projekcie wytrzyma³oœci; 2) wyposa one w urz¹dzenia zapewniaj¹ce osobom schronienie w przypadku wp³ywu wody lub innych substancji. Budowa, przebudowa oraz demonta grodzi i kesonów powinny odbywaæ siê pod nadzorem kierownika robót oraz mistrza budowlanego. W czasie wbijania grodzi przebywanie osób w odleg³oœci mniejszej ni 10 m od miejsca ich wbijania jest zabronione. Natomiast w czasie wyrywania grodzi zabronione jest przebywanie osób w promieniu równym d³ugoœci grodzi powiêkszonym o 5 m. Pomieszczenia zamkniête, tunele, zbiorniki, studnie, urz¹dzenia techniczne, kana³y powinny byæ wyposa one w wentylacjê grawitacyjn¹ lub, w razie potrzeby, w wentylacjê mechaniczn¹. roboty tunelowe W czasie prowadzenia robót ziemnych metod¹ bezodkrywkow¹ nale y zapewniæ osobom bezpieczne po³¹czenie podziemnych stanowisk pracy ze stanowiskami pracy zlokalizowanymi na powierzchni terenu, za pomoc¹ szybów i tuneli, obudowanych w sposób uwzglêdniaj¹cy parcie ziemi i wód gruntowych. Ka da osoba pracuj¹ca w wyrobiskach podziemnych lub udaj¹ca siê pod ziemiê, niezale nie od oœwietlenia ogólnego, powinna posiadaæ sprawnie dzia³aj¹c¹ lampê z w³asnym zasilaniem, zapewniaj¹cym nieprzerwane oœwietlenie co najmniej przez 10 godzin. Na ka dym odcinku prowadzenia robót podziemnych nale y zapewniæ: 1) system ³¹cznoœci, umo liwiaj¹cy porozumiewanie siê z podziemnych stanowisk roboczych ze stanowiskami na powierzchni ziemi oraz z pogotowiem zabezpieczaj¹cym; 2) ustalony system alarmowania osób, znajduj¹cych siê pod poziomem terenu, i pogotowia zabezpieczaj¹cego na wypadek zagro enia wymagaj¹cego wycofania osób z wyrobisk podziemnych. W przypadku zagro enia w czasie wykonywania robót pod ziemi¹, osoba sprawuj¹ca nadzór techniczny jest obowi¹zana do niezw³ocznego wstrzymania robót na zagro onych stanowiskach pracy i wycofania osób w bezpieczne miejsce. Wyrobiska i pomieszczenia podziemne z dostêpem dla ludzi powinny byæ przewietrzane w taki sposób, aby zawartoœæ tlenu w powietrzu nie by³a mniejsza ni 19 %. W przypadku gdy zawartoœæ tlenu jest mniejsza, osoby znajduj¹ce siê w tych pomieszczeniach nale y niezw³ocznie ewakuowaæ w bezpieczne miejsce. Temperatura powietrza w miejscu pracy nie powinna przekraczaæ 301 K (28 C). Iloœæ powietrza doprowadzonego do wyrobisk powinna zapewniaæ utrzymanie wymaganego sk³adu i temperatury powietrza. Objêtoœæ dostarczanego powietrza powin- 18

na wynosiæ co najmniej 6 m3 na jedn¹ osobê najliczniejszej zmiany, a prêdkoœæ ruchu powietrza w wyrobiskach korytarzowych powinna wynosiæ nie mniej ni 0,1 m/s i nie wiêcej ni 8 m/s. Wykonawca robót tunelowych jest zobowi¹zany do zapewnienia na powierzchni terenu, odpowiednio wyposa onego w œrodki medyczne, punktu pierwszej pomocy medycznej. Punkt medyczny taki ma byæ czynny w czasie ka dej zmiany roboczej, na poszczególnych odcinkach zaœ, na których trwaj¹ roboty, punkty wyposa one w niezbêdne œrodki opatrunkowe i nosze. Przed przyst¹pieniem do wykonywania robót ziemnych nale y ustaliæ usytuowanie uzbrojenia podziemnego w miejscu prowadzenia prac. Teren, na którym s¹ prowadzone roboty ziemne, nale y oznakowaæ tablicami informacyjno-ostrzegawczymi i zabezpieczyæ przed dostêpem osób nieuprawnionych. Przed wejœciem do wykopu, w którym znajduje siê czynny gazoci¹g, nale y: sprawdziæ stan skarp i zabezpieczeñ œcian wykopu oraz wykonaæ pomiary stê enia metanu i stê enia tlenu. Pomiary nale y równie wykonywaæ podczas prowadzenia prac. Rury stalowe przeznaczone do budowy sieci gazowej mog¹ byæ sk³adowane w warstwach o ³¹cznej wysokoœci do 2 m lub nie wiêcej ni w dwóch warstwach, je eli œrednica zewnêtrzna rur przekracza 1 m, uwzglêdniaj¹c zapisy instrukcji producenta. sk³adowanie rur Rury z tworzyw sztucznych przeznaczone do budowy sieci gazowej mog¹ byæ sk³adowane w warstwach do wysokoœci 1 m lub dla rur sk³adowanych w zwojach do wysokoœci 1,5 m. Warstwy rur powinny byæ zabezpieczone przed ich przemieszczaniem siê. Monta rurowych elementów sieci gazowej powinien odbywaæ siê w sposób niedopuszczaj¹cy do niekontrolowanego przemieszczania siê rur, sprzêtu, urz¹dzeñ oraz skarp i zabezpieczeñ wykopu. Niedopuszczalne jest przebywanie pracowników w wykopie podczas opuszczania do niego rurowych elementów sieci gazowej. Wylot przewodu odpowietrzaj¹cego odcinek sieci gazowej powinien byæ wyprowadzony poza strefê przebywania osób na wysokoœæ co najmniej 3 m nad poziom terenu. Przewód odpowietrzaj¹cy powinien byæ wykonany z rury stalowej. W przypadku gazoci¹gów z tworzyw sztucznych dopuszczalne jest wykonanie przewodu odpowietrzaj¹cego z tworzywa sztucznego zakoñczonego uziemionym odcinkiem rury stalowej. monta rur 19

Wokó³ przewodu odpowietrzaj¹cego pracodawca powinien wyznaczyæ strefê zagro- enia wybuchem. Podczas nape³niania elementów sieci gazowej i urz¹dzeñ technologicznych gazem ziemnym inne prace na tych elementach nale y wstrzymaæ. Niedopuszczalne jest odpowietrzanie i opró nianie elementów sieci gazowej podczas wy³adowañ atmosferycznych. wyposa enie stacji gazowych Stacje gazowe ze sta³¹ obs³ug¹ powinny byæ wyposa one w urz¹dzenia przeciwpo- arowe i gaœnicze zgodnie z przepisami w sprawie ochrony przeciwpo arowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Natomiast pracownicy wykonuj¹cy prace eksploatacyjne na stacjach gazowych bez sta³ej obs³ugi powinni byæ wyposa eni w sprzêt przeciwpo arowy, œrodki ³¹cznoœci i przyrz¹dy do pomiaru stê enia metanu i tlenu. Dla stacji gazowych, dla których nie jest wymagane ogrodzenie, nale y wokó³ urz¹dzeñ ci¹gów redukcyjnych usytuowaæ pas niepalnej nawierzchni o szerokoœci co najmniej 0,75 m. BHP przy t³oczniach gazu t³ocznia gazu zespó³ urz¹dzeñ sprê ania, regulacji i bezpieczeñstwa wraz z instalacjami zasilaj¹cymi i pomocniczymi, spe³niaj¹cy oddzielnie lub równoczeœnie funkcje: przet³aczania gazu, podwy szania ciœnienia gazu ze z³ó i zbiorników oraz zat³aczania gazu do tych zbiorników instalacja technologiczna t³oczni ruroci¹gi wraz z armatur¹ i urz¹dzeniami oraz orurowaniem gazowym sprê arek, doprowadzaj¹ce do sprê arek i odprowadzaj¹ce gaz po sprê aniu, znajduj¹ce siê pomiêdzy uk³adami odcinaj¹cymi na wejœciu i wyjœciu z t³oczni Teren t³oczni powinien byæ oœwietlony w sposób umo liwiaj¹cy bezpieczn¹ eksploatacjê urz¹dzeñ i prowadzenie dzia³añ ratowniczych. Na terenie t³oczni nale y wyznaczyæ i oznakowaæ strefy zagro enia wybuchem zgodnie z przepisami w sprawie minimalnych wymagañ dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których mo e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa. Instalacje elektryczne oraz urz¹dzenia elektryczne na terenie t³oczni powinny spe³niaæ wymagania okreœlone w odrêbnych przepisach dotycz¹cych zasadniczych wymagañ dla urz¹dzeñ i systemów ochronnych przeznaczonych do u ytku w przestrzeniach zagro onych wybuchem. Obiekty technologiczne t³oczni nale y wyposa yæ w wy³¹czniki pr¹du umo liwiaj¹ce wy³¹czenie zasilania elektrycznego obiektu w przypadku po aru. Wy³¹czniki powinny zostaæ umieszczone przy wejœciu do obiektu i odpowiednio oznakowane. 20

W obiektach t³oczni nale y stosowaæ wentylacjê awaryjn¹ o odpowiedniej wydajnoœci i dwóch niezale nych systemach sterowania, a w szczególnoœci: wentylacja w t³oczni 1) systemie automatycznym sprzê onym z urz¹dzeniem do wykrywania obecnoœci metanu; 2) systemie rêcznym uruchamianym przyciskami sterowniczymi umieszczonymi wewn¹trz i przy wyjœciach na zewn¹trz pomieszczenia technologicznego. T³ocznia musi zostaæ wyposa ona w: 1) aparaturê do zdalnego sterowania i pomiaru parametrów pracy t³oczni; sterowniki i urz¹dzenia zdalnego odczytu aparatury nale y umieœciæ w dyspozytorni t³oczni; 2) podwójny system ³¹cznoœci; 3) zestawy odpowiedniego do zagro eñ podrêcznego sprzêtu gaœniczego, a pomieszczenia sprê arek gazu w t³oczniach bez sta³ej obs³ugi dodatkowo w sta³e urz¹dzenia gaœnicze. Sprê arkê gazu w obiektach t³oczni nale y wyposa yæ w wy³¹cznik awaryjny umo liwiaj¹cy natychmiastowe zatrzymanie sprê arki oraz odciêcie uk³adu gazowego i uk³adu zmniejszenia panuj¹cego w nim ciœnienia; wy³¹cznik awaryjny nale- y umieœciæ bezpoœrednio przy sprê arce i w dyspozytorni t³oczni. Pomieszczenia technologiczne sprê arek gazu, pomieszczenia dyspozytorni, drogi i wyjœcia ewakuacyjne z obiektów zagro onych wybuchem nale y wyposa yæ w oœwietlenie awaryjne w³¹czaj¹ce siê automatycznie po niezamierzonym wygaszeniu siê oœwietlenia podstawowego. Pomieszczenia technologiczne sprê arek gazu nale y wyposa yæ w system automatycznej sygnalizacji po arowej powoduj¹cej w razie po aru lub wybuchu: 1) zatrzymanie pracy sprê arek, odciêcie dop³ywu gazu do t³oczni oraz odprê- enie uk³adu technologicznego; 2) wy³¹czenie wentylacji awaryjnej; 3) uruchomienie sta³ych urz¹dzeñ gaœniczych. Dla t³oczni ze sta³¹ obs³ug¹ nale y opracowaæ plan postêpowania na wypadek awarii lub innego zagro enia. 21

4. Instalacje gazu ziemnego w obiektach budowlanych Przed przyst¹pieniem do nape³niania gazem ziemnym instalacji gazu ziemnego w obiektach budowlanych nale y: 1) uzgodniæ z w³aœcicielem lub u ytkownikiem termin wykonania prac; 2) zamieœciæ przy wejœciu do obiektu budowlanego, z wy³¹czeniem budynków mieszkalnych jednorodzinnych, informacjê o wykonywaniu prac oraz o obowi¹zkach u ytkowników urz¹dzeñ gazowych; 3) sprawdziæ czy instalacja gazowa nie znajduje siê pod napiêciem pr¹du elektrycznego; 4) sprawdziæ zamkniêcia wylotów instalacji gazowej; 5) wykonaæ próbê kontroln¹ szczelnoœci instalacji gazowej, o której mowa w ust. 2-7; 6) sprawdziæ prawid³owoœæ monta u gazomierza; 7) zamontowaæ przewód odpowietrzaj¹cy i wyprowadziæ jego wylot na zewn¹trz obiektu. próba kontrolna Próbê kontroln¹ szczelnoœci nale y wykonaæ z zastosowaniem powietrza lub gazu obojêtnego, przy ciœnieniu nie mniejszym ni 150 % maksymalnego ciœnienia roboczego (MOP) gazu ziemnego. Czas przeprowadzenia próby kontrolnej szczelnoœci powinien wynosiæ 5 minut od momentu ustabilizowania siê ciœnienia medium próbnego w instalacji gazowej. Próbê kontroln¹ szczelnoœci uznaje siê za pozytywn¹, je eli w czasie trwania próby nie nast¹pi³ spadek ciœnienia. Próba kontrolna szczelnoœci nie jest wymagana, je eli nape³nienie gazem ziemnym instalacji gazowej nastêpuje bezpoœrednio po g³ównej próbie szczelnoœci lub przy ponownym nape³nianiu instalacji po jej krótkotrwa³ym wy³¹czeniu z u ytkowania. Jednak w takim wypadku szczelnoœæ instalacji po nape³nieniu gazem ziemnym nale y sprawdziæ przy roboczym ciœnieniu gazu. 22