Spis treści: Przyjaciel chorych Opowieść o wolontariuszu doktorze Tadeuszu Borowskim Empatia jest częścią nas Rozmowa z aktorem Rafałem Supińskim o pracy na rzecz osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Inny świat Wolontariat misyjny Drodzy Czytelnicy! Niniejszym witamy się z Państwem po raz drugi przekazując kolejny numer biuletynu Otwórz się na wolontariat. Mając nadzieję, że pierwszy numer zachęcił Państwa do otwierania się na wolontariat, liczymy, że lektura drugiego uczyni Czytelników przychylnymi i wyczekującymi kolejnych informacji. Nadchodzi jesień i jesienią życia swoich podopiecznych zajmuje się przedstawiany w niniejszym numerze bohater. Jesień życia to zwykle czas niełatwy czas choroby, cierpienia, samotności. Czas odchodzenia... Doktor Borowski i jego Współpracownicy robią bardzo wiele, aby schyłek życia pacjentów hospicjum w Białymstoku był chociaż odrobinę lżejszy. Podczas II Konferencji Doradczej mieliśmy szansę poznać i porozmawiać z Wolontariuszami działającymi w hospicjum. Są to ludzie niezwykle zaangażowani, a jednocześnie otwarci, pomimo ogromu cierpienia, z którym spotykają się na co dzień, uśmiechnięci, sympatyczni, radośni. Zbliża się jesień i na tę jesień życzę Państwu i sobie pogody ducha, radości, uśmiechu i siły, aby choć przez chwilkę pomyśleć o innych. Wielu jest tych, którzy bardzo tego potrzebują, jest też wolontariat, który na te potrzeby może stanowić odpowiedź. Uczmy się go, otwierajmy się na niego razem. Życząc inspirującej lektury, Katarzyna Kakowska-Maksimowicz Koordynator Projektu PS. A jeśli po lekturze biuletynu potrzebują Państwo dodatkowej inspiracji, serdecznie zapraszam do obejrzenia cyklu filmów dokumentalnych o wolontariacie, nakręconych w ramach realizacji Projektu Zobacz i otwórz się na wolontariat, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej na kanale Fundacji Spe Salvi, na stronie internetowej www.youtube.pl. Jeden z odcinków poświęcony jest doktorowi Borowskiemu i jego Współpracownikom, zaangażowanym w działalność białostockiego hospicjum. Niech wiara, nadzieja i siła, którą na co dzień dzielą się z pacjentami, będzie i dla nas natchnieniem, aby zainteresować się wolontariatem. Może kiedyś stanie się on przygodą lub potrzebą życia. Cała prawda o... Wolontariat na tle innych aktywności Pomoc pod ochroną Prawne regulacje ubezpieczeń wolontariuszy Oby tak dalej! Sprawozdanie z II i III Konferencji Doradczej Otwórz się na wolontariat Zgłoszenie uczestnictwa w Konferencji Doradczej. Ankieta Zespół redakcyjny: Katarzyna Kakowska-Maksimowicz Koordynator Projektu, Urszula Dmochowska Specjalista ds. wolontariatu Agnieszka Raszkiewicz Asystent koordynatora, Łukasz Sakowicz Specjalista ds. sprawozdawczości Korekta językowa: Aneta Gawędzka-Paniczko Projekt graficzny i skład: Inspiraktiv 3 4 6 8 10 11 12 Przyjaciel chorych Opowieść o wolontariuszu doktorze Tadeuszu Borowskim Jedną z najbardziej wymagających form wolontariatu jest wolontariat w hospicjach. Praca z ludźmi przewlekle chorymi i umierającymi wymaga nie tylko niezwykłego hartu ducha, ale nierzadko również tężyzny fizycznej. Praca w hospicjum jest codziennością bohatera trzeciego odcinka z cyklu filmów Zrób coś dla siebie pomóż innym doktora Tadeusza Borowskiego, założyciela Towarzystwa Przyjaciół Chorych, a także pierwszego w Polsce stacjonarnego hospicjum Dom Opatrzności Bożej w Białymstoku. Wolontariusze z Towarzystwa Przyjaciół Chorych działają już od 25 lat. Początkowo odwiedzali chorych w ich domach, obecnie pracują w hospicjach przy ul. Świętojańskiej i ul. Sobieskiego w Białymstoku. W filmie dokumentalnym Tadeusz przyjaciel chorych główny bohater Tadeusz Borowski wspomina początki pracy w hospicjum, gdzie było zaledwie pięć łóżek. Opowiada o trudnościach związanych z finansowaniem działalności samego hospicjum, gdyż organy samorządowe i rządowe nie są w stanie zaspokoić potrzeb hospicjów, a kontrakt z NFZ pokrywa jedynie część wydatków. Dlatego właśnie pomoc chorym często możliwa jest jedynie dzięki wsparciu ludzi dobrej woli. Środki niezbędne do finansowania pracy hospicjum zbierane są na imprezach charytatywnych, takich jak koncerty czy wystawy. W ramach wolontariatu chorymi zajmują się między innymi lekarze, pielęgniarki, siostry zakonne. Doktor Borowski, zapytany przez młodą ekipę filmową o powołanie do tak trudnej pracy, opowiedział o swoim dzieciństwie, kiedy to jego rodzina została zesłana do ZSRR. Tam cała społeczność zesłańców cierpiała z powodu braku opieki medycznej. Patrząc na niedolę bliskich, postanowił zostać lekarzem i pomagać innym. W filmie obserwujemy doktora Borowskiego, który organizuje pracę hospicjum, wspomaga i motywuje wolontariuszy, a przede wszystkim ze stoickim spokojem i emanując ciepłem pomaga chorym. Widzimy wysiłki podejmowane przez doktora i wolontariuszy, aby zapewnić funkcjonowanie i zadbać o rozbudowę infrastruktury hospicjów. Jednak najbardziej ujmujące jest ich pełne troski i miłości podejście do pacjentów. Podczas II Konferencji Doradczej Otwórz się na wolontariat doktor Tadeusz Borowski oraz wolontariusze, pan Jan i pani Józefa, odpowiadali na pytania uczestników dotyczące ich pracy w hospicjum. Doktor podkreślał, jak ważne jest dostrzeganie w potrzebującym drugiego człowieka, zrozumienie go i troska o to, aby jak najlepiej ulżyć jego cierpieniom, co w dzisiejszym, zorientowanym na konsumpcję świecie nie przychodzi łatwo. Pani Józefa wspominała swoje początkowe obawy, czy będzie w stanie pokonać opory przed pomaganiem chorym w najbardziej intymnych czynnościach. Zastanawiała się, czy będzie potrafiła znieść bliskość tak ogromnej ilości cierpienia. Jej obawy rozwiały już pierwsze dni pracy wolontarystycznej, a wszystko dzięki pogodzie ducha i niezłomnej postawie osób potrzebujących. Z kolei pan Jan opowiadał o tym, jak do wolontariatu w hospicjum pchnęła go wewnętrzna potrzeba dokonania zmian w swoim życiu. Obecnie nie wyobraża sobie dnia bez kontaktu z podopiecznymi, choć wciąż musi, tak jak inni pomagający w hospicjum, przeżywać odejścia osób, do których się przywiązał. Uczestnicy konferencji byli pod wrażeniem pracy doktora Borowskiego i wolontariuszy z Towarzystwa Przyjaciół Chorych. Mieli szansę obejrzeć i posłuchać, jak trudna, a zarazem satysfakcjonująca jest praca w hospicjum, a także jak wiele sam wolontariusz może czerpać ze swojej działalności. Łukasz Sakowicz Specjalista ds. sprawozdawczości Otwórz się na wolontariat 3
Empatia jest częścią nas Fot. Michał Heller Rozmowa z Rafałem Supińskim, aktorem Opery i Filharmonii Podlaskiej (bliżej znanym publiczności z ról granych w Korczaku i Upiorze w Operze ). Występował również na deskach Teatru Rampa w Warszawie i Opery Krakowskiej. Aktor pochodzi z Moniek. Od wielu lat angażuje się w działalność wolontarystyczną na rzecz osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. Jak zaczęła się Twoja przygoda z wolontariatem? Kiedy byłem w gimnazjum, po raz pierwszy uczestniczyłem w zbiórce żywności dla potrzebujących. Już w liceum dosyć aktywnie angażowałem się w działalność wolontariatu. Uważałem wtedy, że mogę pomóc potrzebującym starając się przynajmniej walczyć z niesprawiedliwością życiową. To właśnie w okresie licealnym wyreżyserowałem i wystawiłem ze znajomymi spektakl Pejzaż pełen nadziei. Część pieniędzy zebranych podczas przedstawienia przekazaliśmy rodzinie, której spłonął dom, a za resztę kupiliśmy telewizor i przybory do malowania na oddział dziecięcy monieckiego szpitala. Razem z koleżanką Agnieszką Kuklińską zainicjowaliśmy także zbiórkę pieniędzy i przyborów szkolnych dla dzieci z ubogich rodzin. Ta akcja, pod nazwą Wrzuć grosiaka do plecaka, organizowana jest cyklicznie już od kilku lat. Odbywa się zawsze w ostatni weekend sierpnia, a do kwestowania angażowane są Monieckie Drużyny Harcerskie. Dzięki zebranym funduszom dzieciaki otrzymują przybory szkolne a biblioteki kupują podręczniki, które udostępniane są potrzebującym. Czy jako aktor starasz się wykorzystywać swoje umiejętności na polu działań wolontaryjnych? W miarę możliwości, oprócz zbiórki pieniędzy podczas akcji Wrzuć grosiaka do plecaka, prowadzę warsztaty aktorskie dla dzieci. Jako wolontariusz prowadziłem między innymi warsztaty na obozie św. Jana Bosko. Dzięki nim zrozumiałem, że teatr bardzo uspołecznia. Jeśli dzieci miały na początku obozu trudność w komunikowaniu się z rówieśnikami, po tygodniu pracy nie było z tym problemu. Teatr pomaga otwierać się na innych, prowokuje do dialogu i buduje odwagę. Często w prowadzonych ćwiczeniach bazuję na wyobraźni, co pozwala dzieciom otwierać nowe pokłady kreatywności, a to z kolei przenosi się na życie w społeczeństwie. Dzieci są naszą inwestycją, naszym kapitałem, ponieważ to one w przyszłości będą tworzyć nasze społeczeństwo, kulturę. Poświęcenie im odpowiedniego czasu, zaangażowanie w pracę z dziećmi jest niezwykle istotne. Jeśli zrobimy to umiejętnie, przekażemy im coś naprawdę wartościowego. Co skłoniło Cię do zaangażowania się w pomoc innym? Praca zawodowa nie zawsze sprzyja dodatkowym zajęciom. Jak znajdujesz czas i siłę, aby udzielać się na innych polach? Przy organizowaniu jakichkolwiek zbiórek ważny jest cel. To on pozwala mi przezwyciężyć niechęć i zmęczenie. Gdy wiesz (jak w przypadku akcji Wrzuć Grosiaka do Plecaka ), że za pieniądze, które zbierzesz, zostaną zakupione podręczniki i dzięki nim jakiś uczeń będzie miał lepszy start, to pokonasz wszelkie przeciwności związane z organizacją. Cieszę się, gdy moi znajomi lub koledzy z pracy pytają, jak mogą wesprzeć akcję. To świadczy o tym, że jest w ludziach empatia i chęć niesienia pomocy potrzebującym. Jak możemy przekonać innych do tego, że pomoc jest potrzebna? Warto pomagać, w miarę swoich sił i możliwości. Nigdy też nie wiadomo, czy w przyszłości to my nie będziemy tej pomocy potrzebować. Empatia jest częścią nas. Niektórych dotyka bardziej, innych mniej, ale jest ona wpisana w naturę człowieka. Najlepszą zachętą do działań na rzecz innych są programy prospołeczne, a także reklama takich inicjatyw pomocowych. Myślę, że w szkołach można też poświęcać więcej czasu tej tematyce, pokazując ciekawe filmy o działaniach społecznych czy reportaże mówiące wprost, gdzie ta pomoc jest potrzebna. Dzięki tego typu filmom i programom mamy szansę tworzyć kolejne pokolenia młodzieży, która będzie chciała pomagać innym, pomagać bezinteresownie. Obcowanie z ludźmi potrzebującymi, np. w hospicjum, uczy nas innego spojrzenia na świat, mniej egocentrycznego a bardziej idącego w altruizm. Wtedy również nasze problemy, które uważaliśmy za ogromne, przy czyimś nieszczęściu stają się mniej ważne. Takie prezentacje mogą trafiać do młodzieży, zachęcać do działania. Oprócz tego są też potrzebni liderzy, którzy będą propagować różne akcje społeczne, w tym wolontariat. Niezgoda na to, że wciąż wiele dzieci, mimo swoich talentów, nie ma szansy, by kształcić się i rozwijać. Chciałbym choć w części to zmienić. 4 Otwórz się na wolontariat Dziękuję za rozmowę. Rozmawiała Urszula Dmochowska Specjalista ds. wolontariatu Otwórz się na wolontariat 5
Inny świat Wolontariat misyjny Na świecie jest mnóstwo osób potrzebujących wsparcia. Wiele państw często nie jest w stanie zrealizować najbardziej podstawowych potrzeb swoich obywateli. Nawet jeśli zadbają o te materialne, pozostaje jeszcze przestrzeń potrzeb psychicznych, która wymaga ogromnego czasu i zaangażowania. W tej sferze coraz częściej spełniają się wolontariusze. Ludzie, którzy poza pracą zawodową poświęcają swój wolny czas, aby innym żyło się lepiej. Najbardziej widoczne potrzeby, związane z biedą i ubóstwem, zauważane są zwłaszcza w krajach rozwijających się. W większości należą do nich państwa afrykańskie, azjatyckie i kraje Ameryki Łacińskiej. Sytuacja tych państw jest zróżnicowana pod względem ekonomicznym i trudno jednoznacznie stwierdzić, gdzie panuje większe ubóstwo. Dla mieszkających tam ludzi bieda to osobisty dramat. Wiele organizacji pozarządowych, a także stowarzyszeń religijnych różnych wyznań, planuje i organizuje misje oraz programy pomocy, kierowane do osób z krajów rozwijających się. Jedną z form takiej pomocy jest wolontariat misyjny. Chciałabym Państwu opowiedzieć, jak wygląda wolontariat misyjny w praktyce. Udajmy się na chwilę do Ameryki Południowej, do Limy stolicy Peru, niemal 8-milionowego miasta. W jednej z dzielnic, w samym centrum, znajduje się dom dla chłopców z ulicy, prowadzony przez księży salezjanów. Zazwyczaj mieszka tam około 100 podopiecznych w wieku od 13 do 20 lat. Przebywający w domu wolontariusze pracują jako wychowawcy, wykonując przy tym wiele różnych zadań, jak pomoc w odrabianiu lekcji, przygotowywaniu posiłków, zabawy animacyjne czy spędzanie czasu wolnego z podopiecznymi. Do zadań tych należy też dbałość o dzieci i młodzież. Sprawdzanie, czy ubierają się adekwatnie do pogody, czy dbają o higienę osobistą. Często jest to kształtowanie i uczenie nawyków zdrowego stylu życia. Prowadzony przez księży salezjanów dom żyje swoim stałym rytmem: pobudka, modlitwa poranna, śniadanie, wyprawienie do szkół na kursy zawodowe, po powrocie obiad, odrabianie lekcji, wyjście do szkół wieczorowych, a po zmierzchu kolacja, sprzątanie i kąpiel. O godzinie 22.00 panuje już cisza nocna. Jednym z podopiecznych księży salezjanów jest Migel, który ostatni rok spędził na ulicy. Przestawienie się na prawidłowy rytm dnia i nocy, czyli pracy i zabawy w dzień, a snu po zmroku, jest dla niego odwróceniem całego świata. Poza dyscypliną nowością jest dla niego szkoła. Migel ma 13 lat i ukończoną zaledwie jedną klasę. Dopiero uczy się liczyć i czytać. Czymś nowym jest też dla niego codzienny prysznic. W jego wiosce zastępowała go kąpiel w pobliskiej rzece. Chłopiec, choć docenia życzliwość i troskę, jakimi go obdarzono, wciąż nie umie przyzwyczaić się do obecnej sytuacji i życia, jakie teraz wiedzie. Darek, jeden z wolontariuszy pracujących w domu księży salezjanów, opatruje w domowym ambulatorium skaleczenia 15-letniego Saturnina. Chłopak upadł, grając w piłkę. W międzyczasie opowiada nieco o swoim życiu o rodzinnej wiosce położonej wysoko w górach, o matce, która nie miała lekko, bo wychowywała również jego brata, nie mogąc zapewnić synom stałego mieszkania. Przyznał, że nigdy tak naprawdę nie miał swojego domu. Nie zna też swojego ojca, alkoholika, który opuścił ich dawno temu. Saturnino uczy się najlepiej ze wszystkich chłopców w domu księży salezjanów. Marzy o studiach, ale nauka w jego kraju jest płatna od szczebla szkoły podstawowej. Na razie więc tylko marzy... Luis Alberto właśnie się dowiedział, że trzeba kupić cegły na budowę. Kilku chłopców wskakuje więc do furgonetki i szykuje się do załadunku. Uśmiechają się, dla nich przejażdżka po innych dzielnicach Limy to pewnego rodzaju rozrywka, a także mała odskocznia od obowiązków. Luis Alberto bardzo chciałby poprowadzić samochód dostawczy. Niestety, nie ma jeszcze prawa jazdy, więc rolę kierowcy przejmuje wolontariuszka Monika. Luis, Andres i Jose przygotowują się do pierwszej komunii świętej. Mają już po 16-17 lat i są o wiele wyżsi od pozostałych dzieci przyjmujących sakrament w parafii. Tydzień wcześniej przyjęli chrzest, a za kilka dni czeka ich bierzmowanie. Kto będzie pełnił rolę świadków? Może wolontariusze? Chłopcy, choć wszystko dzieje się w szybkim tempie, mocno przeżywają uroczystości, starają się dobrze przygotować do sakramentów. Trzeba jeszcze zadbać o stroje. Każdy z nich potrzebuje garnituru, białej koszuli, butów... Dom, w którym mieszka ponad sto osób, musi być solidnie zaopatrzony. Cotygodniowe zakupy spożywcze obejmują m.in. ryż, banany, limonki, papaję, mięso, skrzydełka kurze... Sporo tego. W tym tygodniu trzech chłopców ma ponadto urodziny. Wypadałoby zamówić jakiś tort, na tyle duży, aby każdy z mieszkańców mógł go chociaż spróbować. Na zakupy jedzie Monika z trójką podopiecznych: Luisem, Migelem i Juanem. Podczas sobotnich porządków w domu chłopcy myją okna i podłogi, sprzątają sypialnie, czyszczą glazurę... Dla każdego znajdzie się jakieś zadanie, więc o nudzie nie może być mowy. Juan Pablo zamiata dziedziniec. Darek nieco zdenerwowany zwraca mu uwagę, że nie chodzi o rozsypywanie śmieci przed domem, ale o zebranie ich i wyrzucenie. Widzi, że chłopiec za chwilę zacznie płakać. Juan Pablo wyjaśnia mu, że w górach, gdzie mieszkał, stały jedynie glinianki, w których nawet nie było podłogi. Na świecie jest mnóstwo placówek misyjnych, gdzie salezjanie z pomocą wolontariuszy świeckich starają się wspierać potrzebujących. Podopiecznych jest wielu, a życie każdego z nich to osobne, często dramatyczne historie i związane z nimi przeżycia, emocje. W takich chwilach, trudnych i bolesnych, ale też radosnych i pełnych dziecięcej wiary, liczy się obecność drugiego człowieka. Wolontariusze stają się częścią życia tych osób, niemalże rodziną i najlepszymi przyjaciółmi. Czasami jedynymi osobami, którym można zaufać. Przywiązanie, jakie rodzi się między wolontariuszami a osobami w trudnej sytuacji, jest czymś więcej niż zwykłą znajomością. Stają się dla siebie ważni, jako ludzie, których Bóg postawił na jednej drodze, niezależnie od tego, czy jest to Polska, Uganda, Białoruś czy Peru. Znajomość języka w tym wypadku nie jest najważniejsza. Liczy się bowiem sama obecność, świadomość tego, że ktoś może być dla nas ważny. Tym samym i my stajemy się ważni dla nich. Monika Winiarska Terapeuta w Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Białymstoku 6 Otwórz się na wolontariat Otwórz się na wolontariat 7
Cała prawda o... Wolontariat na tle innych aktywności Wolontariat nie jest zjawiskiem nowym. Towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Termin ten aż do XXI w. nie posiadał uregulowań w aktach prawnych ani naukowych opracowań, które pojawiły się dopiero w ponowoczesności, a następnie przeniknęły do życia społecznego. Praktyka implikowała teorię. Warto zauważyć, że pojęcie wolontariusz, z języka łacińskiego voluntarius tłumaczone jako ochotnik, początkowo używane było w odniesieniu do ochotnika w wojsku bądź praktykanta, który pracuje bez wynagrodzenia po to, aby dobrze poznać dany zawód. Z biegiem czasu pojęcie wolontariatu zostało silnie i trwale skojarzone z pomocą społeczną. To nowe rozumienie pojęcia wymaga określenia, które działania można nazwać świadczeniem wolontariusza, a które zakwalifikujemy do innego typu aktywności. Naturalnie utożsamiamy wolontariat z bezinteresownością, bezpłatnością i dobrowolnością, jednak samo pojęcie budzi czasem mylne skojarzenia i nie zawsze jest właściwie stosowane. Badania CBOS (Makowski G., Młody, bogaty, wykształcony, religijny mit polskiego wolontariusza; BS/63/2011) dowodzą, że część osób spośród tych, które faktycznie podejmują dobrowolną, nieodpłatną pracę społeczną, nie identyfikuje jej z pojęciem wolontariatu. Wiele osób myli też wolontariat z działalnością mającą charakter propubliczny, a nawet filantropijny, która jednak wolontariatem nie jest. Filantropia jest terminem pokrewnym, lecz nietożsamym, dlatego np. wysłanie dobroczynnego sms-a bądź wrzucenie pieniędzy do puszki w trakcie zbiórki publicznej nie jest wolontariatem. Z przeprowadzonych badań wynika także, że za wolontariat uznawano nieodpłatną pracę na rzecz swojej rodziny i najbliższych przyjaciół. Tymczasem działanie, które nie ma charakteru publicznego, społecznie użytecznego i nie wykracza poza najbliższe otoczenie jednostki, nie może być nazwane wolontariatem. To jest właśnie filantropia, ofiarność, dobroczynność. Przykładem niezrozumienia jest także mylenie wolontariatu ze stażem bądź praktykami studenckimi. Aby tego uniknąć, warto precyzyjnie określić podobieństwa i różnice w zakresie tych pojęć. Podobieństwo polega na tym, że każda z wymienionych aktywności ma prozatrudnieniowy charakter, jest kolejnym narzędziem rynku pracy. Zasadnicza różnica natomiast dotyczy norm obyczajowych i prawnych. Oznacza to, że działalność wolontarystyczna, staż oraz praktyki regulują odrębne akty prawne wyższego i niższego rzędu. Najistotniejsza różnica między tymi pojęciami koncentruje się jednak na dobrowolności, która jest konstytutywną cechą wolontariatu. W przeciwieństwie do niego praktyka studencka, chociaż bezpłatna, nie jest realizowana ochotniczo. Stażysta, wykonując zadania w zakładzie pracy, podlega kierownictwu na takich samych zasadach jak pozostali pracownicy w ramach stosunku pracy, który wolontariusza już nie obejmuje. Wątpliwości budzą też rodzaje działalności wolontarystycznej. W zależności od przyjętego kryterium typologicznego, możemy wyróżnić kilka rodzajów wolontariatu, m.in. wolontariat formalny i nieformalny. Pierwszy z nich świadczony jest na rzecz różnego rodzaju organizacji i instytucji. Z kolei wolontariat nieformalny może mieć charakter samopomocy czy wsparcia udzielanego poza wszelkimi strukturami instytucjonalnymi, bezpośrednio potrzebującym tego osobom (jest to np. pomoc sąsiedzka, działania przykościelne). W obowiązujących w Polsce regulacjach prawnych swoje miejsce znalazł tylko wolontariat formalny. Przyjmując za kryterium typologiczne zakres czasowy, rozróżniamy wolontariat krótko i długoterminowy. Krótkoterminowy dzielimy na okresowy (np. kolonie) i jednorazowy w tym specjalny przypadek, akcja (np. powódź), specjalna osoba (np. użyczenie nazwiska przez znaną osobę) i specjalne zadanie (np. ekspertyza). Poza omówionymi wątpliwościami definicyjnymi, z pojęciem wolontariatu związane są również inne kwestie, na które warto zwrócić uwagę. Będziemy je poruszać w kolejnych numerach biuletynu. Urszula Dmochowska Specjalista ds. wolontariatu 8 Otwórz się na wolontariat Otwórz się na wolontariat 9
Pomoc pod ochroną Prawne regulacje ubezpieczeń wolontariuszy Niedostateczna wiedza w zakresie prawnych regulacji ubezpieczeń wolontariuszy zniechęca publiczne i pozarządowe instytucje pomocy do podjęcia z nimi współpracy. Z chwilą wejścia w życie Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, na instytucje korzystające ze świadczeń wolontariuszy został nałożony obowiązek zapewnienia im stosownego ubezpieczenia. Możemy wyróżnić trzy rodzaje ubezpieczenia: od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW), ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej (OC). Przyjmujący wolontariusza jest zobowiązany ubezpieczyć go od następstw nieszczęśliwych wypadków i opłacić za niego składkę w sytuacji, gdy porozumienie o współpracy z wolontariuszem zostało zawarte na czas krótszy niż 30 dni. Korzystający musi wówczas wykupić wolontariuszowi ubezpieczenie od NNW w wybranej firmie komercyjnej. Jeżeli zaś porozumienie zostanie podpisane na czas określony (np. 2 lata), dłuższy niż 30 dni, wolontariusz już od pierwszego dnia obowiązywania porozumienia zostaje objęty ubezpieczeniem z tytułu następstw nieszczęśliwych wypadków, na mocy znowelizowanej Ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z tą ustawą wolontariusz ma prawo do takich samych świadczeń jak pracownik etatowy, łącznie z rentą wypadkową i rentą z tytułu niezdolności do pracy. Wypłaty świadczeń dokonuje ZUS, po przedstawieniu przez poszkodowanego wniosku z dokumentacją dotyczącą wypadku. Sytuacja wyjątkowa ma miejsce, gdy porozumienie zawarte między korzystającym a wolontariuszem dotyczy delegowania wolontariusza na terytorium innego państwa, na obszarze którego trwa konflikt zbrojny, wystąpiła klęska żywiołowa lub katastrofa naturalna. Korzystający ma wtedy obowiązek zapewnić wolontariuszowi ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków oraz ubezpieczenie kosztów leczenia podczas pobytu za granicą. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wprowadza możliwość objęcia wolontariusza ubezpieczeniem zdrowotnym, na zasadach przewidzianych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, jeżeli nie jest on objęty nim z innego tytułu. Warto jednak zauważyć, że takie ubezpieczenie mają zapewnione osoby zatrudnione na umowę o pracę, renciści, emeryci, studenci oraz uczniowie, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, a także osoby bezrobotne. Dlatego też zapewnienie ubezpieczenia zdrowotnego zależy od woli korzystającego. Podobnie jest z ubezpieczeniem wolontariuszy w zakresie odpowiedzialności cywilnej, które nie jest obligatoryjne. Polisa OC chroni korzystającego przed roszczeniami osób lub instytucji, na rzecz których wolontariusz świadczył pomoc. W sytuacji gdy wolontariusz wyrządzi szkodę, ubezpieczenie pokrywałoby wartość ewentualnego odszkodowania. Objęcie wolontariusza ubezpieczeniem wiąże się z pewnymi wydatkami, ale jednocześnie zmniejsza ryzyko odpowiedzialności korzystającego za ewentualne szkody jakie mogą powstać w związku w wykonywaniem przez wolontariusza świadczeń. Prawnik Michał Dmochowski Oby tak dalej! Sprawozdanie z II i III Konferencji Doradczej Otwórz się na wolontariat Za nami dwa kolejne spotkania, które odbyły się w ramach Konferencji Doradczych, w dniach 23 lipca i 28 sierpnia 2013 r. przy ul. Warszawskiej 50 w Białymstoku. W konferencjach licznie uczestniczyli adresaci Projektu Zobacz i otwórz się na wolontariat, tj. pracownicy publicznych i niepublicznych instytucji pomocowych. Spotkania swoją obecnością uświetnili również zaproszeni goście, m.in. przedstawiciele Archidiecezji Białostockiej i Wojewody Podlaskiego. Konferencje odbywają się zgodnie z ustalonym programem, który obejmuje m.in. prezentację filmów dokumentalnych o wolontariacie z udziałem bohaterów. O swoim wolontaryjnym życiu opowiedzieli dr Tadeusz Borowski (czytaj str. 3 Biuletynu) i ks. Adam Anuszkiewicz. Ich udział w konferencjach jest dla nas wielkim zaszczytem i wyróżnieniem, gdyż z zasady skromni ludzie, na co dzień oddający się pracy na rzecz innych, znaleźli czas, aby opowiedzieć o swoich doświadczeniach. Jako organizatorzy staramy się jak najlepiej zaprezentować tematykę wolontariatu, poprzez przedstawianie dobrych praktyk (na przykładzie MOPS w Łapach), czy też omawiając jego prawne aspekty. Spotkania podsumowała Specjalistka ds. wolontariatu Urszula Dmochowska, która pomogła usystematyzować wiedzę o wolontariacie uczestnikom konferencji. Biorąc pod uwagę dotychczasową organizację trzech Konferencji Doradczych Otwórz się na wolontariat, rozmowy z uczestnikami i wypełnione przez nich ankiety, możemy zauważyć, jak ważną rolę spełnia Projekt Zobacz i otwórz się na wolontariat. Zagadnienie wolontariatu wciąż jednak wymaga swoistej reklamy jego założeń i idei. Czynny udział uczestników w dyskusjach potwierdza, że organizowane przez nas w ramach Projektu przedsięwzięcia stanowią cenne źródło wiedzy. Umożliwia ono przede wszystkim otwieranie się na wolontariat osobom, które swoją pracę zawodową, a często również prywatne życie, wiążą z niesieniem pomocy potrzebującym. Agnieszka Raszkiewicz Asystent koordynatora projektu 10 Otwórz się na wolontariat Otwórz się na wolontariat 11
ZGŁOSZENIE UCZESTNICTWA W KONFERENCJI DORADCZEJ Dotyczy Projektu nr: WND-POKL.07.02.01-20-290/12 pt. Zobacz i otwórz się na wolontariat, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowanego na podstawie umowy nr UDA-POKL.07.02.01-20-290/12-00 z dnia 15.10.2012 r. DANE OSOBOWE Nazwisko Imię Data zgłoszenia Telefon kontaktowy Adres e-mail MIEJESCE ZATRUDNIENIA Nazwa instytucji Adres Stanowisko Instytucja publiczna TAK NIE Instytucja pozarządowa TAK NIE DOŚWIADCZENIE Z WOLONTARIATEM 1. Czy instytucja/organizacja, w której Pan/Pani pracuje, korzysta ze wsparcia wolontariuszy? TAK NIE 2. Jeżeli tak, proszę w skrócie opisać charakter działań wolontariuszy. 3. Czy kiedykolwiek był/a Pan/Pani wolontariuszem? TAK NIE 4. Jeżeli tak, proszę w skrócie opisać charakter podejmowanych przez Pana/Panią działań wolontarystycznych. TERMIN KONFERNECJI I MIEJSCE Termin i miejsce konferencji ANKIETA (2) 1. Czy uważa Pan/Pani, że zaangażowanie wolontariuszy do świadczeń na rzecz Pana/Pani instytucji byłoby korzystne dla jej funkcjonowania? zdecydowanie tak raczej tak raczej nie nie 2. Czy zna Pan/Pani wolontariuszy, których postawa i podejmowane działania powinny być promowane i naśladowane? tak, znam bardzo wielu tak, znam wielu tak, znam jednego/kilku nie znam żadnego Jeśli tak, z jaką instytucją współpracuje/współpracują? 3. Czy jest Pan/Pani chętny/a do współpracy z wolontariuszem? tak, bardzo raczej tak jestem raczej niechętny/a jestem absolutnie niechętny/a Człowiek najlepsza inwestycja Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego