Ten materiał stanowi propozycję Krajowego Konsultanta ds. Epidemiologii. Nie jest on dokumentem obowiązującym prawnie. Nowa grypa A(H1N1) Propozycja zaleceń dla organizatorów i uczestników zgromadzeń Dla szerzenia się grypy, której podstawową drogą przenoszenia zakażeń jest droga powietrzna, zgromadzenia, w których ludzie przebywają blisko siebie, stwarzają szczególne ryzyko zakażeń. Dotyczy to nie tylko zgromadzeń masowych o wielkich, często wielotysięcznych liczbach uczestników, ale również zgromadzeń o mniejszym zakresie kilkudziesięciu lub nawet kilku osób. O zagrożeniu zakażeniami wirusem grypy podczas zgromadzeń decyduje w pierwszym rzędzie obecność w tych zgromadzeniach osób chorych z objawami grypowymi, następnie fizyczna bliskość osób uczestniczących w zgromadzeniu oraz ich zachowanie. Zgromadzenia można sklasyfikować na wiele sposobów, zależnie od przyjętych kryteriów podziału. Podana niżej klasyfikacja ma za zadanie uwzględnienie możliwości wpływu czynników administracyjnych na przebieg zgromadzeń i na bezpieczeństwo zdrowotne ich uczestników. I. Zgromadzenia planowane w miejscach publicznych, na których organizację wymagane jest zezwolenie władz administracyjnych lub powiadomienie tych władz a. Imprezy sportowe b. Otwarte imprezy artystyczne np. festiwale muzyczne c. Zabawy na otwartym powietrzu d. Legalne manifestacje społeczne i polityczne e. Procesje religijne i pielgrzymki II. Zgromadzenia rutynowe lub organizowane w ramach działalności statutowej organizacji społecznych lub politycznych odbywające się w pomieszczeniach zamkniętych tych instytucji a. Przebywanie w poczekalniach ambulatoriów i szpitali b. Zebrania i konferencje, różnych typów c. Imprezy sportowe d. Korzystanie z gabinetów fryzjerskich i kosmetycznych e. Zjazdy naukowe f. Bale i zabawy w zamkniętych pomieszczeniach g. Widowiska i imprezy kulturalne (np., kino, teatr, koncert) h. Gastronomia i. Podróże w środkach masowej komunikacji i przebywanie w pomieszczeniach dworcowych j. Przebywanie we wspólnych pomieszczeniach hotelowych III Zgromadzenia długotrwałe lub regularnie powtarzające się, a wynikające w sposób konieczny z podstawowej działalności instytucji a. Przebywanie w szpitalach i domach opieki b. Nauka w szkołach i na uczelniach c. Przebywanie w żłobkach i przedszkolach d. Przebywanie w zakładach karnych e. Praca umysłowa lub fizyczna wykonywana wspólnie lub we wspólnych pomieszczeniach f. Obrzędy religijne w miejscach kultu
IV Zgromadzenia związane z detaliczną działalnością handlową (sklepy, supermarkety, galerie) V. Zgromadzenia spontaniczne lub organizowane nielegalnie np. spotkania i imprezy w mieszkaniach prywatnych, manifestacje i protesty, strajki okupacyjne, zgromadzenia gapiów etc. Ad I. Zgromadzenia ludzi są naturalnym elementem życia społecznego i zapobieganie szerzeniu się epidemii przez zakaz zgromadzeń mogłoby być wykonalne tylko w stosunku do małej ich części. Nie ma zatem możliwości wyeliminowania wielu rodzajów zgromadzeń z normalnego życia społecznego. Możliwa jest natomiast rezygnacja z niektórych zgromadzeń organizowanych w określonym celu, którego waga społeczna nie równoważy ryzyka związanego z zachorowaniami na grypę. O wiele większe możliwości zapobiegania zakażeniom związanym z uczestnictwem w zgromadzeniach niż przez nakazy i zakazy władz administracyjnych mają indywidualni obywatele decydujący indywidualnie o swym uczestnictwie. Dotyczy to w pierwszym rzędzie osób z objawami grypy, szczególnie z kaszlem i nieżytem nosa, ale również osób zdrowych, którzy powinni mieć świadomość, że uczestnictwo w zgromadzeniu naraża ich na zachorowanie, które prócz zagrożenia dla zdrowia może zaburzyć funkcjonowanie społeczne danej osoby i jej bliskich oraz narazić ich na straty materialne. W stosunku do zgromadzeń wymagających zezwoleń władz administracyjnych, opcja zakazu lub przesunięcia ich terminu powinna być w czasie trwania pandemii zawsze rozważana i w uzasadnionych przypadkach, wprowadzana w życie. Przed wydaniem zezwolenia na zgromadzenie, należy od jego organizatorów wymagać wypełnienia krótkiego kwestionariusza, na podstawie, którego Państwowa Inspekcja Sanitarna będzie w stanie ocenić jakie ryzyko szerzenia się zakażeń niesie ze sobą dane zgromadzenie w określonej sytuacji epidemiologicznej (Aneks 1). Jako warunek konieczny wydania zezwolenia na zgromadzenie w okresie pandemii Państwowa Inspekcja Sanitarna powinna wymagać od organizatorów zgromadzenia ścisłego przestrzegania określonych przez Inspekcję wymogów sanitarnych i porządkowych oraz rozpowszechnienia wśród uczestników zaleceń co do higienicznych zasad zachowania uczestników w czasie zgromadzenia ze szczególnym podkreśleniem zalecenia, aby osoby z objawami grypopodobnymi powstrzymały się od uczestnictwa w zgromadzeniu (Aneks 2). Ad II. Zgromadzenia wymienione w tym punkcie w większości nie poddają się kontroli administracyjnej i rezygnacja z ich organizowania zależy najczęściej od decyzji samych organizatorów. Dlatego dla profilaktyki zakażeń kluczowe jest dotarcie z informacją o zagrożeniu szerzeniem się zakażeń w czasie zgromadzeń już w okresie prepandemicznym oraz szeroka propaganda higienicznych zasad zachowania, które zmniejszają prawdopodobieństwo zakażenia wirusami grypy. Bardzo pożądane byłoby stworzenie w kraju atmosfery, w której przebywanie osób z objawami grypowymi w zgromadzeniu bez maski założonej na usta i nos, byłoby przyjmowane przez uczestników zgromadzenia jako wysoce niestosowne. Ad III. Każda instytucja i organizacja, której działalność polega na ciągłym lub systematycznie powtarzanym gromadzeniu ludzi, powinna mieć opracowany kodeks postępowania w czasie pandemii. Kodeks taki powinien zawierać uniwersalnie obowiązujące higieniczne zasady postępowania (Aneks 2), oraz w uzasadnionych przypadkach dodatkowe zalecenia wynikające ze specyfiki instytucji. Opracowanie takich zasad wymaga znajomości zarówno warunków lokalowych instytucji jak i specyfiki jej funkcjonowania. Wymaga zatem współpracy higienisty oraz
osoby znającej zasady funkcjonowania instytucji, która potrafiłaby określić kierunki i zakres zmian i zaleceń, które można wprowadzić bez głębokiego zaburzenia pracy instytucji. W przypadku zgromadzeń religijnych konieczne jest również sprawdzenie założeń doktrynalnych, które z nich są wymagane przez wiarę, a które tylko przez obyczaj i można je na okres pandemii zmienić, ograniczyć lub przesunąć w czasie. W przypadku kościoła katolickiego proponowałbym rozważenie już obecnie i w okresie pandemii następujących zaleceń: Zajęcie wyraźnego stanowiska przez hierarchię kościelną, że osoby z objawami grypopodobnymi powinny pozostać w domu i wysłuchać mszę świętą przez radio. Podobna możliwość powinna być zapewniona innym wyznaniom chrześcijańskim, a jeśli doktryna na to pozwala również niechrześcijańskim. Przyjmowania komunii świętej na rękę, a nie do ust Rezygnacja z podawania rąk w czasie mszy świętej Rezygnacja z całowania przedmiotów kultu religijnego Rezygnacja z zanurzania palców we wspólnych naczyniach ze święconą wodą Wprowadzenie w niektórych parafiach większej liczby mszy świętych w niedzielę w celu zmniejszenia liczby uczestników każdej z mszy Ścisłego przestrzegania zasady, aby w czasie spowiedzi osoba spowiadająca się miała twarz odwróconą od twarzy spowiednika. Ad IV. Miejsca handlu, sklepy i bazary stwarzają duże zagrożenie szerzeniem się grypy. Szczególnie narażeni są w tych miejscach sprzedawcy, którzy przebywają tam długo i stają twarzą w twarz z wieloma klientami. Do sprzedawców sklepów stosuje się w szczególny sposób ogólnie ważne zalecenie wykonania szczepień profilaktycznych przeciw grypie. W dobrze rozumianym interesie pracownika i firmy koszty szczepień przeciw grypie powinien wziąć na siebie właściciel sklepu. W okresie epidemicznego szerzenia się grypy sprzedawcy i kasjerzy supermarketów powinni być zaopatrzeni w maski zakrywające nos i usta. Ad V. Ten typ zgromadzeń rzadko podlega kontroli, a już na pewno nie ze strony służb sanitarnych i epidemiologicznych. Prof. dr hab. Andrzej Zieliński Krajowy Konsultant ds. Epidemiologii Aneks 1. Przykład formularza charakteryzującego przygotowania do zabezpieczenia imprezy masowej Nazwa imprezy Krótki opis imprezy działania uczestników Miejsce zgromadzenia opis urządzeń w których zgromadzenie ma się odbyć Umiejscowienie zgromadzenia - plan miejscowości lub dzielnicy z zaznaczonym miejscem imprezy oraz w razie potrzeby: drogami dojazdu, środkami komunikacji i miejscami do parkowania)
Przewidywana liczba uczestników Czas rozpoczęcia i zakończenia imprezy Nazwa i adres instytucji organizującej Imię nazwisko i dane kontaktowe osoby odpowiedzialnej za organizację Zabezpieczenie medyczne imprezy (jeżeli potrzebne) Zabezpieczenie higieniczne imprezy 1. Liczba i umiejscowienie ubikacji i umywalni 2. Składowanie i wywóz odpadów 3. Organizacja żywienia uczestników Zabezpieczenie porządkowe imprezy 1. Opis służb porządkowych 2. Sposób współdziałania ze służbami miejskimi i policją Aneks 2. Uniwersalne zasady higieniczne mające na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa zakażenia się nową grypą A(H1N1) w okresie pandemii Objawy nowej grypy A(H1N1) są podobne jak grypy sezonowej: gorączka kaszel ból gardła katar z płynną wydzieliną lub zatkanym nosem bóle mięśniowe i stawowe ból głowy dreszcze W około 25-30% przypadków nowej grypy mogą występować wymioty i biegunka. Podobnie jak w grypie sezonowej większość przypadków ma stosunkowo lekki przebieg, ale część zachorowań przebiega ciężko, a nawet może zakończyć się śmiercią. Szerzenie się nowej grypy, podobnie jak grypy sezonowej, odbywa się przez zakażenia drogą powietrzną i kropelkową. Możliwe jest też przenoszenie się zakażenia przez dotykanie przedmiotów zanieczyszczonych śliną lub wydzieliną dróg oddechowych osoby chorej i następnie dotykanie śluzówki osoby zdrowej. Podstawowe zasady indywidualnej profilaktyki grypy: Przed sezonem jesienno - zimowym należy zaszczepić się przeciw grypie sezonowej i jeśli będzie taka możliwość również przeciw nowej grypie A(H1N1). Osoby, u których występują objawy grypowe powinny pozostać do ustąpienia tych objawów + 1 dzień w domu lub w szpitalu i stanowczo powinny unikać uczestniczenia w masowych zgromadzeniach. Jeżeli z ważnych przyczyn osoba, u której występują objawy grypy musi wziąć udział w zgromadzeniu innych osób, powinna tam przebywać w masce zakrywającej nos i usta i w miarę możliwości utrzymywać dystans od innych osób. Należy przestrzegać zasad higieny kaszlu zwłaszcza zakrywania nosa i ust chusteczkami jednorazowymi oraz mycia lub dezynfekcji rąk po każdym użyciu tych chusteczek.
W miarę możliwości unikać bliskiego kontaktu twarzą w twarz z innymi osobami Należy unikać niepotrzebnego dotykania ogólnie użytkowanych powierzchni i przedmiotów, a po kontakcie z często dotykanymi przedmiotami jak np. klamki, często myć lub dezynfekować ręce.