HOMEOPATIA Kwartalnik 1(17) 2010 Magazyn bezpłatny oferowany w Twojej aptece Wiosna 2010 Blaski i cienie wiosennych klimatów W trosce o oczy Kilkanaście minut dla oczu Gdy dziecku dokucza kaszel Śpij, kochanie, śpij Krzyżówka Super dodatek test na podrażnienie oczu
Drodzy Czytelnicy Wiosna sprawia, że pragniemy stać się lepszymi i piękniejszymi. Gdy słupek rtęci jest coraz wyżej i ogrzewają nas promienie słońca, czujemy pozytywną energię, by coś zmienić: w sobie, w najbliższych, w otoczeniu. Najbardziej optymistyczną porę roku witamy dziś z tym większym entuzjazmem, że ostatnia zima mocno dała nam się we znaki. Teraz siarczyste mrozy i obfite opady śniegu to przeszłość. Wierzymy, że siła oraz chęć działania wstępują w nas na dobre. Wszystko, co jeszcze do niedawna, czy to ze względów zupełnie od nas niezależnych, czy też trzeba przyznać subiektywnych, było niemożliwe, obecnie wydaje się osiągalne. Zastanawiamy się, na jaki kolor pomalować ściany w mieszkaniu, bierzemy się za porządki na działce, planujemy sobotnio-niedzielne wypady za miasto. Oczywiście czynimy też liczne postanowienia dotyczące naszego zdrowia, wyglądu i stylu życia. Dobrze byłoby zrzucić kilka kilogramów, odżywić włosy, które dopiero co wydostały się spod grubych czapek, zadbać o skórę i paznokcie, zmienić dietę. W tym wszystkim pomogą specjaliści, dzięki którym możemy wybierać wśród licznych metod i środków. Jednak wiosna to nie tylko radość, ale także utrapienie dla alergików. Podstępne alergeny nie wiadomo kiedy i którą część ciała zaatakują: skórę, oczy, uszy, nos, przewód pokarmowy Wówczas o urodzie należy zapomnieć, plany odłożyć na bliżej nieokreśloną przyszłość; a w takiej sytuacji trudno cieszyć się życiem. Jednak jest też inne rozwiązanie istnieją przecież sposoby skutecznie łagodzące objawy alergii. Polecamy sprawdzone i całkowicie bezpieczne leki homeopatyczne. Prezentujemy je w aktualnym wydaniu naszego magazynu. Z pewnością każdy, kto nam zaufa, sam się przekona, że warto było. Zresztą alergie to jeden z tematów naszej rozmowy z farmaceutką, która również podzieliła się z nami swoimi doświadczeniami związanymi z tzw. przesileniem wiosennym. Większość informacji o otaczającym świecie dociera do nas przez bardzo delikatny narząd wzroku. Większość z tego co pamiętamy, widzieliśmy. Nie bez znaczenia jest też fakt, że oczy zdradzają nasz wiek i samopoczucie. Wymagają więc szczególnej troski, a nieraz bywa, że również pomocy. Specjalnie dla Was rozmawiamy na naszych łamach o tych problemach z lekarzem okulistą. W wiosennym wydaniu Homeopatii znajdziecie również porady związane z kaszlem u dzieci na wiosnę oraz artykuł dotyczący bezsenności i stresu przedegzaminacyjnego. Maj to czas matur, jednak tekst adresujemy do wszystkich, których czeka sprawdzian wiadomości i umiejętności. Takie sytuacje wymagają równowagi psychicznej. Jak ją osiągnąć dowiecie się z lektury. I wreszcie tradycyjnie przygotowaliśmy dla Was wiosenną krzyżówkę z hasłem i nagrodami. Redakcja Homeopatia Kwartalnik nr 1(17)2010 Redakcja: zespół Boiron Sp. z o.o. Adres: ul. Raszyńska 13, 05-500 Piaseczno tel.: 0 22 702 66 70, fax: 0 22 702 66 71, e-mail: redakcja@boiron.pl, www.boiron.pl. Opracowanie graficzne i skład: Paweł Krzywda (idee.pl). Homeopatia 1(17)2010 1
Blaski i cienie wiosennych klimatów Rozmowa z magister farmacji, Agatą Pieczlewiecz, farmaceutką pracownikiem apteki Koniczynka w Poznaniu. W długie, zimowe wieczory, często wybiegałam myślami w najbliższą przyszłość, snując rozliczne plany, czego to ja wiosną nie dokonam. A gdy wymarzona pora roku za pasem, nic mi się nie chce Przesilenie wiosenne to normalne zjawisko. Niestety w czasie zimy jesteśmy zaprogramowani na słabsze obroty. Przede wszystkim brak słońca wpływa na nasze uśpienie fizyczne i psychiczne. Poza tym zimą mieliśmy do tego prawo zwłaszcza w tym roku potrzeby żywieniowe wzrastają. Organizm domaga się większej ilości energii, więc dostarczamy jej, co nie zawsze idzie w parze z właściwą, racjonalną dietą. Ale ten stan zmęczenia szybko mija; wraz z pierwszymi promieniami słońca zaczynamy myśleć o ciele i duszy. Skupiamy się na działaniu, realizujemy plany, jesteśmy uśmiechnięci a to wszystko za sprawą słońca, które jest cennym i niezastąpionym źródłem energii. Jednak wiosna to przecież również czas kichania, swędzenia, pieczenia. Mam oczywiście na myśli alergię, na którą według szacunku specjalistów cierpi ok. 25 proc. społeczeństwa. Czy ta liczba może się zwiększyć? Każdy z nas jest potencjalnym alergikiem. Musimy być przygotowani na to, że w każdej chwili naszego życia może spotkać nas niespodzianka związana z objawami alergii. Będziemy wtedy dziwnie zaskoczeni, bo nie znaliśmy wcześniej takich reakcji naszego organizmu. - Światowa Organizacja Zdrowia uznała alergię za chorobę cywilizacyjną, bowiem część jej odmian jest wynikiem działań człowieka, rozbudowy przemysłu, sztucznie przetwarzanej żywności, chemii w kosmetykach itd. Jednak najbardziej daje się we znaki właśnie wiosną, w porze kwitnienia drzew, traw i krzewów. W naszym kraju pylenie zaczyna się zwykle na początku marca albo nawet pod koniec lutego, w kwietniu dokuczają pyłki brzozy, do połowy maja pylą drzewa liściaste, a czerwiec i lipiec to okres pylenia traw i zbóż. Sytuacja alergików jest wówczas nie do pozazdroszczenia. Czym właściwie jest alergia? Jest to jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na alergen, polegająca na reakcji immunologicznej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji stanu zapalnego. Może się objawiać łagodnie, jak w przypadku kataru, łzawienia, świądu skóry, poprzez dermatozy i opuchlizny aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć. Czyli, innymi słowy, nasz układ odpornościowy zostaje zaatakowany przez coś nowego, zwanego alergenem np. pyłki, i nie może dać sobie z tym rady, mimo że wcześniej nie miał takich problemów. Czy alergie nie leczone mogą powodować komplikacje? Oczywiście, że tak. I to daleko idące komplikacje, których należy się ustrzec za wszelką cenę. Nie leczone alergie wziewne mogą doprowadzić na przykład do astmy. Nie można bagatelizować żadnego objawu ze strony układu oddechowego, pokarmowego, dermatoz itp. Jak już wspomniałam przy definicji alergii, objawy są różne. Toteż mając do dyspozycji fachowców farmaceutów homeopatów, dobrze skorzystać z ich pomocy i szeroko idącej porady. A więc jakie leki homeopatyczne łagodzące objawy alergii uważa Pani za najskuteczniejsze? Przy alergiach wziewnych mam wiele dobrych doświadczeń z Poumon histamine w różnych potencjach, które są uzależnione od stanu zaawansowania alergii pacjenta. Przy cieknących łzach i katarze równie cenne i skuteczne jest Rhinallergy. Ostatnio miałam również pozytywne doświadczenie z maścią Homeoplasmine. Przyszedł pacjent z objawami łuszczycy na palcach. Dokładnie skarżył się na pękającą skórę na opuszkach palców. Przeszkadzało mu to tym dotkliwiej, że jest zapalonym nurkiem. Po kilku dniach stosowania maści skóra na palcach stała się wręcz idealna. Natomiast mojemu synowi przez około pięć lat podawałam właśnie Poumon histamine w różnych potencjach, Mercurius solubilis, a w niektórych momentach lek Arnica montana. 2 Homeopatia 1(17)2010
Dzięki tej kuracji pozbyliśmy się ciągłych katarów, chrypek oraz zapalenia gardła, które nękały Kajetana od dłuższego czasu. Mój 12-letni teraz syn, wspaniale reaguje na leki homeopatyczne, a poza tym zdobył odporność, którą dzięki nim wypracowaliśmy. Ale na wiosnę pacjenci cierpią także na dolegliwości, które można określić jako całoroczne. Zgadza się. Obecnie mam dużo pacjentów, którzy cierpią na dolegliwości spojówek wywołane zmęczeniem oczu, spowodowane długim czasem spędzonym na pracy przed komputerem lub oglądaniem TV. Tym pacjentom polecam moje ulubione krople Homeoptic. Są w postaci jałowych minimsów, które można zakroplić w każdej sytuacji np. w biurze, będąc na spacerze lub w samochodzie. Dlatego, zachęcam do ich stosowania także osoby używające soczewek kontaktowych. Co ważne, nie szczypią w oczy podczas zakraplania. Mam też pacjentów z chrypką. Na wiosnę głównie spowodowaną mechanicznym nadwyrężeniem strun głosowych. Pacjentom tym rekomenduję Homeovox, który jest lekiem o unikalnej formule. Polecam go również profilaktycznie przed wystąpieniem chrypki. Lek jest ekonomiczny ponieważ w opakowaniu jest aż 60 tabletek. doświadczenia i pragną ją poszerzać. Są zainteresowani radą oraz pomocą przy wyborze leków homeopatycznych. Na zakończenie naszej rozmowy proszę o kilka słów o aptece, w której Pani pracuje, np. czy od początku swojego istnienia posiada w swoim asortymencie leki homeopatyczne, skąd się wziął pomysł na nazwę Koniczynka? Apteka, w której pracuję istnieje od 10 lat i od początku oferuje leki homeopatyczne. Gdy podjęłam tu zatrudnienie byłam zadowolona, że mogę rekomendować te wypróbowane leki i będę mieć pacjentów, którzy chętnie leczą się homeopatycznie. Natomiast nazwa placówki pochodzi od koniczyny polnej Trifolium arvense, tematu pracy magisterskiej właściciela apteki. Jak się okazało, była to bardzo niedoceniona roślina, która stała się wdzięcznym materiałem w pracy badawczej. Wiele sentymentów z nią samą związanych było m.in. powodem nazwania apteki Koniczynka. Rozmawiała: Joanna Biniecka Jasno z tego wynika, jest Pani zdecydowaną zwolenniczką homeopatii. Kiedy po raz pierwszy zetknęła się Pani z lekami homeopatycznymi? Po raz pierwszy z homeopatią zetknęłam się, gdy byłam w szkole podstawowej. Pochodzę z rodziny farmaceutycznej, moi rodzice i dwie siostry mamy to także farmaceutki. Jedna z nich pasjonowała się od dawien dawna tą dziedziną wiedzy. W pewnym momencie moja mama zarażona tematem homeopatii mało jeszcze wtedy popularnym w naszym kraju postanowiła poznać szerzej i zagłębić się w tę ciekawą wiedzę. Ja idąc w jej ślady, zaczęłam uczęszczać na pierwsze kursy organizowane przez firmę farmaceutyczną BOIRON. Byłam szczęśliwa, że pojawiła się możliwość zrozumienia tematu, który był dla mnie bardzo intrygujący. Zaczęłam się systematycznie rozwijać w tym kierunku, studiując jednocześnie na Wydziale Farmacji w Poznaniu. Nikt nie musiał przekonywać mnie do tej metody wręcz odwrotnie, nie mogłam doczekać się, kiedy po raz pierwszy będę mogła podjąć próbę leczenia tymi lekami. Postanowiłam sobie wtedy, że pierwszym moim pacjentem będzie mój syn Kajetan, który cierpiał na alergię. A jak ocenia Pani zainteresowanie pacjentów homeopatią oraz ich wiedzę na ten temat? W naszych czasach wielu pacjentów sięga do natury. Są chłonni poznania innych leków, działających inaczej niż substancje chemiczne. Stąd ich chęć poznania preparatów homeopatycznych. Spore grono moich pacjentów posiada dużą wiedzę na ten temat co mówię na podstawie własnego Homeopatia 1(17)2010 3
W trosce o oczy Współczesne warunki życia, pracy i spędzania wolnego czasu nie są łaskawe dla naszych oczu. Narząd wzroku musi zmagać się z obecnymi w środowisku zanieczyszczeniami, czy szkodliwym promieniowaniem komputerów i telewizorów. Ostatnie wyniki badań przeprowadzonych w ramach kampanii Ergotest pokazują, że u blisko 80 proc. osób aktywnych zawodowo występują dolegliwości związane z przemęczeniem oczu lub zespołem suchego oka. Aby ich uniknąć, warto zmodyfikować forsowny dla oczu tryb życia, łagodzić nieprzyjemne objawy dostępnymi preparatami, a w niektórych przypadkach odwiedzić okulistę. Najbardziej pracowity ze zmysłów Wzrok jest jednym z najbardziej pracowitych zmysłów człowieka. Jego aktywność trwa niemal 24 godziny na dobę. Gałki oczne poruszają się nawet podczas snu. Ich szczególna intensywność występuje w tzw. fazie REM (z ang. Rapid Eye Movement). Podczas codziennej aktywności narząd wzroku pozwala nam odbierać wszelkie bodźce wizualne, rozpoznawać kształty, barwy i oceniać odległości przedmiotów względem siebie. To właśnie oko jest rejestratorem otaczającej nas rzeczywistości. Nie tylko utrwala ono komunikat wizualny, ale także przesyła informację do mózgu, który ją analizuje i interpretuje. Oprócz tego pełni bardzo ważną funkcję ochronną. W oku znajdują się gruczoły łzowe, które podczas mrugania rozprowadzają wilgoć po powierzchni rogówki i zapewniają oczom nawilżenie. Oko w naturalny sposób radzi sobie też z zanieczyszczeniami. Dzięki tzw. filmowi łzowemu są one przesuwane do kącika oka, z którego wędrują specjalnym kanałem do przegrody nosowej. Urlop przyjemność nie dla oka Często wracając do domu ogłaszamy także dla oczu stan odpoczynku. Jednak tego narządu nie da się oszukać. Oglądanie telewizji, surfowanie po Internecie, czytanie książki przy zapalonej lampce, drobne robótki czy majsterkowanie wszystkie te czynności wymagają koncentracji i uwagi ze strony oczu. W dobie powszechnego dostępu do mediów elektronicznych praca narządu wzroku jest szczególnie intensywna. Wytężamy wzrok podczas czytania czy wielogodzinnego przebywania przed komputerem. Także jazda samochodem, przebywanie w zadymionych pomieszczeniach czy oglądanie telewizji męczy oczy. Negatywny wpływ ma na nie zbyt duży kontrast i bliskość odbiornika oraz jaskrawe kolory pojawiające się na ekranie. Czynnikiem podrażniającym jest też zanieczyszczenie środowiska. Dym i substancje pochodzące z metali ciężkich dostają się do oka bez naszej wiedzy i świadomości. Nawet w wakacje w czasie relaksu i odpoczynku oczy pozostają zagrożone. Podrażnia je wysuszające film łzowy słońce, gorące powietrze, ciepły wiatr, a także woda (zarówno słona, jak i chlorowana). Wszystkie te czynniki upośledzają funkcje oka i narażają nas na pogorszenie stanu jego zdrowia. Wróg numer jeden: komputer Największym wrogiem oczu jest komputer. Podczas pracy przy nim wytężamy wzrok i zmniejszamy częstotliwość mrugania nawet o połowę (średnio jest to 12 razy na minutę), skutkiem czego jest szybsze wysychanie oka. Niekorzystnie na wzrok wpływa także skupianie się na jednym obiekcie, co blokuje zdolność akomodacyjną i ruch mięśni oka, które są dynamiczne podczas normalnego procesu patrzenia. Negatywny wpływ ma także sztuczne oświetlenie i coraz bardziej powszechna w miejscach pracy klimatyzacja, która pozbawia powietrze wilgotności. Konsekwencją wielu z tych czynników jest zespół dolegliwości, który został nazwany Syndromem Widzenia Komputerowego. Amerykańskie Stowarzyszenie Optyków szacuje, że cierpi na niego blisko 75% fanów elektronicznych mediów. Wprawdzie dziś nie sposób uniknąć korzystania z komputera, jednak rozsądny limit czasowy oraz troska o nawilżenie i odpoczynek dla oczu pozwalają na utrzymanie wzroku w dobrej kondycji. Jeżeli komputer potrzebny nam jest do pracy, powinniśmy zadbać o ustawienie sprzętu i zachowanie odpowiednich parametrów. Monitor powinien być umiejscowiony tak, by patrzeć na niego z góry, należy unikać odblasków (zarówno światła dziennego, jak i sztucznego) poprzez siedzenie tyłem bądź bokiem do okna, tekst powinien być czytelny i widoczny z odległości ok. 70 cm od monitora. Piasek pod oczami Nie tylko komputer męczy oczy. Uczucie piasku pod oczami, zaczerwienienia i podrażnienia może wywoływać także szereg innych czynników, jak choćby makijaż czy stosowane podczas sprzątania domu środki czystości. Suchość rogówki i spojówek 4 Homeopatia 1(17)2010
może prowadzić do zespołu suchego oka. Wówczas narząd wzroku nie wytwarza wystarczającej ilości filmu łzowego i zaburzeniu ulega naturalny skład łez. Może również nastąpić złuszczanie się pokrywającego gałkę oczną nabłonka, a w konsekwencji niedotlenienie rogówki. Przyczyną tego mogą być wprawdzie choroby ogólnoustrojowe czy uwarunkowania genetyczne, ale najczęściej jest nią tryb życia forsowny dla narządu wzroku. Jak radzić sobie z suchością oczu wywołaną czynnikami zewnętrznymi? Przede wszystkim nie należy pocierać piekących i zaczerwienionych oczu dłońmi. Na rękach czy chusteczkach higienicznych znajduje się wiele niewidocznych drobnoustrojów, które po przedostaniu się na wrażliwe i podatne na infekcje oko szybko prowadzą do zapalenia bądź zakażenia. Receptą na suchość oczu jest odpowiednia higiena i profilaktyka, a także preparaty typu sztuczne łzy i nawilżające krople do oczu. Kiedy ból spędza sen z powiek Dbać o oczy można na wiele sposobów. Po pierwsze, gimnastykujmy narząd wzroku. Wykonujmy krótkie ćwiczenia, jak kilkukrotne, szybkie mruganie, odrywanie się od monitora czy książki co kilka minut i wpatrywanie się w najdalszy kąt pomieszczenia, poziome, pionowe i skośne ruchy gałek ocznych. Nie zajmują one wiele czasu i można je wykonywać w każdych okolicznościach. Po drugie, zadbajmy o warunki pracy. Zwykle nie uświadamiamy sobie, że wystarczą drobne poprawki w układzie otaczających nas przedmiotów, by polepszyć samopoczucie także naszych oczu. Częste wietrzenie pomieszczenia, w którym przebywamy, ozdobienie go zielonymi elementami (kwiaty, przedmioty, podkładka pod myszkę do komputera), unikanie lamp jarzeniowych oraz dymu papierosowego czy zmiana kąta patrzenia na ekran komputera (pozycja z góry) pomogą oczom dłużej zachować dobrą kondycję. Po trzecie, pamiętajmy o ukojeniu i nawilżeniu narządu wzroku. W domowych warunkach dobrze jest od czasu do czasu zrobić okłady z plastrów ogórka, rumianku lub esencji herbacianej. W pracy z kolei zawsze warto mieć pod ręką odpowiedni preparat, który uzupełni niedobór wilgotności. Ekspresowa ulga Wybierając preparat, który pozwoli nam na co dzień radzić sobie z podrażnieniem spojówek i przemęczeniem oczu, warto kierować się jego składem i działaniem. Krople do oczu nie powinny zawierać środków konserwujących, które są szczególnie niebezpieczne dla użytkowników soczewek kontaktowych. Odpowiednio dobrane krople powinny wyeliminować lub złagodzić nieprzyjemne objawy na dłużej niż kilkanaście minut i nie wywoływać uczucia szczypania. Ponadto dobrze gdy są one pakowane w mniejsze, a tym samym mniej podatne na wyjałowienie, opakowania. Wszystkie te warunki spełniają krople do oczu Homeoptic, które są produkowane na bazie naturalnych komponentów. Krople Homeoptic łagodzą stany podrażnienia spojówek i przemęczenia oczu. Posiadają unikalną formułę 7 składników, dzięki której szybko łagodzą ww. dolegliwości. Są bezpieczne, nie zawierają konserwantów mogą być polecane osobom używającym soczewki kontaktowe. Dzięki postaci jałowych minimsów, są wygodne w stosowaniu. Agnieszka Minecka Homeopatia 1(17)2010 5
Kilkanaście minut dla oczu Rozmowa z dr n med. specjalistą chorób oczu, dr Agnieszką Kamińską Współczesny człowiek, który dba o swoje zdrowie i wygląd, ma z pewnością wiele do powiedzenia na temat pielęgnacji włosów, zębów, rąk, paznokci, skóry, stóp i całego ciała. Natomiast wiedza o higienie oczu na ogół sprowadza się do kilku zaleceń. A więc należy często wietrzyć pomieszczenia, unikać dymu tytoniowego oraz pracować przy komputerze maksimum osiem godzin, robiąc kilkuminutowe przerwy na zamykanie oczu. Czy to wyczerpuje problem? Nie, bowiem należy również pamiętać o higienie brzegów powiek, która polega na regularnym myciu okolic oczu dwa razy dziennie szamponem dla dzieci lub mydłem. W jaki sposób należy wykonywać w domu te zabiegi? Przede wszystkim przed każdym zabiegiem higienicznym konieczne jest dokładne umycie rąk wodą z mydłem i osuszenie ich papierowym ręcznikiem. Ciepłe okłady z tamponów zmoczonych w gorącej wodzie i maksymalnie wyciśniętych należy nałożyć na zamknięte powieki i pozostawić na 15 minut. W celu utrzymania ciepła można je dodatkowo przykryć folią i złożonym czystym ręcznikiem. Następnie zalecane jest wykonanie masażu powiek na poziomie nasady rzęs dostępnymi w drogeriach pałeczkami higienicznymi. Wacik pałeczki moczy się w kieliszku z gorącą wodą z dodatkiem kilku kropel niedrażniącego oczu szamponu dla dzieci. Powieki zamkniętego oka przeciera się pod kontrolą wzroku drugiego oka tak, aby usunąć znajdujące się przy rzęsach strupki, a równocześnie wymasować zalegającą wydzielinę z głębokich gruczołów Meiboma. Po masażu zamknięte powieki obu oczu należy staranie spłukać czystą, ciepłą wodą i osuszyć. Czy na co dzień, w ramach dbałości o narząd wzroku, zalecane jest stosowanie jakichś maści i kropli? Do codziennych zabiegów pielęgnacyjnych oczu należy też regularne stosowanie kropli nawilżających w celu ochrony rogówki przed wysychaniem. Powinny być wkraplane do worka spojówkowego każdorazowo w przypadku rozpoczynającego się pieczenia czy uczucia piasku pod powiekami. Tutaj bardzo skutecznie działa Homeoptic, czyli krople homeopatyczne do oczu. Jest to lek nie zawierający konserwantów, dostępny w wygodnej, higienicznej postaci, bo w jednorazowych, jałowych pojemniczkach, tzw. minimsach, które bardzo łatwo użyć w każdej sytuacji. Może być stosowany przez osoby noszące szkła kontaktowe, co w przypadku wielu innych kropli stanowi przeciwwskazanie. Homeoptic uważam też za wyjątkowo udany preparat do zapobiegania zespołowi suchego oka. Homeoptic to skuteczny lek w łagodzeniu stanów podrażnień spojówek oraz przemęczenia oczu spowodowanych m.in.: niekorzystnym promieniowaniem monitorów komputerowych. Czym jest zespół suchego oka? Zespół suchego oka polega na niedostatecznym wydzielaniu łez, co jest przyczyną złuszczania się nabłonka pokrywającego rogówkę i spojówkę. Struktury te pozbawione nabłonka, będącego ich naturalną barierą ochronną, to otwarte wrota dla wnikania różnych mikroorganizmów i rozwoju zakażeń. Zespół suchego oka może przebiegać w sposób ostry, kiedy objawy pojawią się nagle i są silnie wyrażone, lub przewlekły, gdy przebieg schorzenia jest dłuższy, a objawy słabiej wyrażone lub występują tylko okresowo. A na czym polega gimnastyka oczu? Gimnastyka oczu to po prostu ćwiczenie akomodacji i konwergencji oka. Polega to na naprzemiennym patrzeniu na punkt bliży wzrokowej, a następnie w dal. Jednak przestrzeganie tych wskazówek nie uchroni alergika przed przykrymi dolegliwościami, które m.in. często odczuwalne są wiosną ze względu na pyłki roślin. Do objawów alergii ocznych należy: łzawienie, swędzenie powiek, przekrwienie i obrzęk spojówek, a także lepka, biała wydzielina w worku spojówkowym, pojawiająca się po przebudzeniu. Przy okazji wiosennych zagrożeń dla oczu, nie sposób pominąć problemu ich ochrony przed słońcem. Jakie okulary słoneczne by Pani poleciła? Najlepiej używać okulary słoneczne z filtrem UV w celu zapobiegania rozwojowi zaćmy oraz AMD, czyli zwyrodnieniu plamki żółtej związanemu z wiekiem. A propos jakie zmiany w zachodzą w narządzie wzroku w miarę upływu lat? Z wiekiem następuje wyczerpanie się właściwie wszystkich organów, dotyczy to także oczu. Spojówki ulegają wysychaniu, stają się matowe i szorstkie, w rogówce na obrzeżach tworzy się pierścieniowate zmętnienie, soczewka staje się nieprzezierna, we wspomnianej już plamce żółtej zachodzą procesy degeneracyjne, naczynia tętnicze na dnie oka są stwardniałe i wąskie. 6 Homeopatia 1(17)2010
No cóż, wieku oszukać się nie da, ale czy można opóźnić niektóre procesy, np. poprzez odpowiednią dietę? Owszem, dieta ma ogromny wpływ na stan naszego wzroku. Dotyczy to zwłaszcza chorób plamki żółtej, wysokiej krótkowzroczności czy też innych degeneracyjnych chorób oczu. Prace naukowe sugerują, że należy spożywać następujące pokarmy: szpinak, brokuły, marchew, paprykę, pomarańcze oraz ryby morskie. Panuje również powszechne przekonanie, że należy organizmowi dostarczać odpowiedniej ilości witaminy A występującej m.in. w pomidorach, marchwi, papryce, maśle, żółtkach jaj i wątrobie, aby uniknąć tzw. kurzej ślepoty. Na czym właściwie polega to schorzenie? Najważniejszą zdolnością ludzkiego oka jest umiejętność dostosowania się do różnych stopni natężenia światła. Odpowiedzialne są za to komórki siatkówki: czopki i pręciki. Czopki odpowiadają za widzenie w świetle dziennym i zawierają trzy rodzaje pigmentów wzrokowych, natomiast pręciki tylko jeden rodopsynę. Substancja ta umożliwia widzenie o zmroku i w ciemności. Jeżeli oko nie dysponuje odpowiednią ilością rodopsyny, to o zmierzchu i w ciemności zaczynamy widzieć gorzej. Jest to tzw. kurza ślepota, czyli zaburzenia widzenia zmierzchowego. Jeśli występuje brak witaminy A lub jej ilość jest niewystarczająca, synteza rodopsyny zostaje zahamowana. Dochodzi wtedy do ślepoty zmierzchowej. Jednak przyczyny niedoboru witaminy A są bardzo różne. Ślepota zmierzchowa jest też uwarunkowana genetycznie, może być także następstwem niewłaściwego odżywiania. Dochodzi do niej również wtedy, kiedy przyswajanie witaminy A jest zakłócone i gdy ma miejsce przewlekły nieżyt żołądka lub przewlekle schorzenia wątroby. Przytrafia się też przy okazji wielu innych chorób oczu, jak retinitis pigmentowa, zaćma, wysoka krótkowzroczność. Pierwszym z objawów jest złe widzenie o zmroku i w ciemności, później pełna ślepota, wysychanie skóry i jej rogowacenie w niektórych częściach ciała, np.: na ramionach, udach i pośladkach, plecach czy brzuchu oraz skłonność do biegunek. Ogólnie rzecz biorąc leczenie polega na dostarczaniu organizmowi odpowiedniej dawki witaminy A. Na zakończenie naszej rozmowy mam jeszcze jedno pytanie: czy osoba świadoma, jak ważny jest narząd wzroku, powinna przeprowadzać badania profilaktyczne? Badania profilaktyczne wzroku należy przeprowadzać zwłaszcza po czterdziestym roku życia w celu określenia ewentualnej wady wzroku, dobrania korekcji okularowej do czytania, oceny dna oka, stanu naczyń krwionośnych i siatkówki pod kątem potencjalnego nadciśnienia tętniczego i cukrzycy oraz badania w kierunku chorób plamki poprzez test Amslera. Należy też ocenić stan filmu łzowego, jego ilość i jakość. Rozmawiała: Joanna Biniecka
Gdy dziecku dokucza kaszel Kaszel jest odruchem obronnym dróg oddechowych. Jednak zwykle budzi on niepokój, który jest uzasadniony, gdy objawy utrzymują się dłużej niż kilka dni. Szczególne obawy wzbudza kaszel u dzieci, które nie potrafią jeszcze samodzielnie radzić sobie z tą dokuczliwą dolegliwością. Jak rozpoznać, czy kaszel u malucha jest wynikiem zwykłego zakrztuszenia, a kiedy świadczy on o alergii lub jest zwiastunem choroby? Jak radzić sobie z nim domowymi środkami, a kiedy konieczna jest wizyta u lekarza? Tropimy winowajcę Kaszel to skurcz mięśni wydechowych, wywoływany przez podrażnienie wyściełającej oskrzela śluzówki. Zwykle kojarzony jest on z uciążliwą infekcją, natomiast o jego pozytywnych właściwościach mówi się niewiele. Tymczasem kaszel stanowi mechanizm obronny przed wszelkimi zarazkami i ciałami obcymi, które usiłują dostać się do dróg oddechowych lub podrażniają wrażliwą błonę śluzową oskrzeli. Może więc pojawiać się nawet u osób całkowicie zdrowych jako oznaka właściwej pracy układu oddechowego. Szczególnie często kaszel występuje u dzieci. Dzieje się tak z prostej przyczyny. Ich organizm nie radzi sobie jeszcze z wieloma rodzajami wirusów, na które dorosły człowiek uodparnia się wraz z wiekiem. Ponadto oddychają one szybciej niż dorośli i tym samym wdychają więcej zanieczyszczeń. Codzienny i bezpośredni kontakt z rówieśnikami w przedszkolu sprzyja przyswajaniu zarazków. Czasami dziecko nie kaszle, lecz pokasłuje. Zdarza się to najczęściej, gdy jego śluzówka zostaje delikatnie podrażniona. Przyczyn kaszlu u dzieci może być więc wiele. Do najczęstszych należą sezonowe infekcje górnych dróg oddechowych. Jednak równie powszechną przyczyną kaszlu są alergie, czyli uczulenia na różne czynniki zewnętrzne, np. kurz, roztocza, pleśnie, sierść zwierząt, pyłki drzew i krzewów. Drogi oddechowe najmłodszych może też podrażnić dym tytoniowy, a nawet cząstka pokarmu, np. okruch chleba wyjaśnia lek. med. Izabela Bachniak, lekarz pediatra. Zdarza się i tak, że maluszek pokasłuje w wyniku naśladowania rodziców lub w celu zwrócenia na siebie uwagi. symptomem jest kaszel mokry z wydzieliną), zapalenie płuc (charakteryzujące się suchym rodzajem kaszlu, któremu towarzyszy ból w klatce piersowiej, trudności w oddychaniu i wysoka gorączka), krztuśca (kokluszu) czy błonicy. Jeżeli kaszel pojawia się sporadycznie i towarzyszy mu uczucie zatkanego nosa oraz kichanie, może być objawem alergii. Wówczas należy obserwować, w jakich sytuacjach kaszel się pojawia i nasila, a następnie przeprowadzić odpowiednie testy alergologiczne. Jest to wskazane, aby zapobiec przekształceniu się niegroźnej alergii w astmę. Warto dodać, że u najmłodszych dzieci kaszel pojawia się także czasem podczas ząbkowania. Nadmiar śliny, który gromadzi się w jamie ustnej wywołuje pokasływanie, nie stanowi jednak zagrożenia dla zdrowia. Nie tylko mokry i suchy Dziecięcy kaszel podobnie jak u dorosłych występuje w kilku odmianach. Najczęstsze jego rodzaje to kaszel suchy (występujący na początku wirusowych infekcji, zapalenia oskrzeli oraz krtani i tchawicy, ale będący także reakcją na zakrztuszenie jedzeniem, brak odpowiedniej wilgotności wdychanego Kaszel pod kontrolą Kaszlu u dzieci nie można jednak bagatelizować. Może być on zwiastunem poważnych chorób, takich jak zapalenie oskrzeli ( jego 8 Homeopatia 1(17)2010
Mini-słownik kaszlu suchy mokry napadowy spazmatyczny świszczący szczekający infekcja górnych dróg oddechowych, podrażnienie, zakrztuszenie, alergia, zapalenie oskrzeli, krtani i tchawicy końcowy etap infekcji górnych dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli. astma, koklusz, mukowiscydoza zapalenie oskrzeli, tchawicy i płuc połknięcie ciała obcego, astma, zapalenie krtani zapalenie krtani i tchawicy, błonica powietrza czy intensywny zapach) oraz mokry (pojawiający się często po suchym, jako końcowy etap zapalenia dróg oddechowych). Istnieją również inne odmiany kaszlu, świadczące o poważniejszych schorzeniach: kaszel napadowy, który może towarzyszyć astmie, kokluszowi czy mukowiscydozie; kaszel spazmatyczny, który może być związany z zapaleniem oskrzeli, tchawicy bądź płuc; kaszel świszczący, który pojawia się przy połknięciu ciała obcego (np. fragmentu zabawki), ale też podczas astmy i zapalenia krtani; kaszel szczekający, będący objawem błonicy oraz chorób tchawicy i krtani. Kaszel utrzymujący się dłużej niż 6 tygodni to kaszel przewlekły, sygnalizujący poważniejsze zmiany w układzie oddechowym. W celu właściwej diagnozy, wskazane jest wówczas wykonanie badań diagnostycznych. Wojna domowa Walkę z kaszlem domowymi sposobami należy podejmować tylko w przypadkach, gdy mamy do czynienia ze zwykłym przeziębieniem, a dziecko ma przynajmniej 3 lata. Skuteczne w zmaganiach z tym nieprzyjemnym objawem są inhalacje z pary wodnej z dodatkiem olejku eukaliptusowego, o ile dziecko nie jest na niego uczulone. Pomocne może być także utrzymywanie odpowiedniego stopnia wilgotności w pomieszczeniu, w którym śpi i przebywa dziecko (stosowanie nawilżacza powietrza lub rozwieszenie na kaloryferach mokrych ręczników), dzięki czemu śluzówka nosa i gardła utrzymują odpowiedni stopień nawilżenia. Warto pamiętać także o regularnym podawaniu maluchowi napojów, aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu. Na kaszel mokry pomaga z kolei oklepywanie plecków dziecka, które pobudza odkrztuszanie wydzieliny. W przypadku mniejszych dzieci skuteczne jest też pochylenie łóżeczka (np. poprzez podstawienie książek pod dwie nogi łóżka) pod kątem 30 stopni. Wówczas śluz nie będzie spływał do gardła i nie będzie wywoływał odkrztuszania spowodowanego podrażnieniem śluzówki. Naturalnym inhalatorem są spacery. Jeżeli tylko oprócz kaszlu nie występują inne objawy przeziębienia i pogoda dopisuje, warto wybrać się na krótki spacer. Najlepszy sprzymierzeniec Kaszel u dzieci najskuteczniej łagodzą syropy. Trzeba jednak pamiętać, że nie każdy syrop nadaje się do obu typów kaszlu. Poszczególne środki mają bowiem zupełnie odmienne sposoby działania. Leki mukolityczne stosowane w leczeniu kaszlu mokrego nie nadają się do leczenia kaszlu suchego. I odwrotnie leki blokujące odruch kaszlowy przy kaszlu suchym, nie powinny być stosowane do leczenia napadów kaszlu mokrego ostrzega doktor Izabela Bachniak. Niezwykle ważne jest więc, aby odpowiednio dobrać syrop dla dziecka do rodzaju kaszlu. W przypadku uporczywego kaszlu suchego ulgę skutecznie przynosi syrop Drosetux, który łagodzi nieprzyjemne objawy i przyspiesza ustępowanie kaszlu. Zawiera on wiele cennych składników naturalnych, m.in. rosiczkę okrągłolistną, arnikę górską i wymiotnicę lekarską. Drosetux nie zawiera sztucznych barwników, alkoholu i środków zapachowych, dzięki czemu jest lekiem bezpiecznym, dlatego można go stosować od najwcześniejszych lat życia. Na kaszel mokry stosuje się natomiast specjalne syropy wykrztuśne, rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające jej odkrztuszanie. Przy aplikowaniu tych preparatów należy pamiętać, by nie podawać ich po godzinie 17:00, nie popijać ich, a po przyjęciu umyć zęby. SOS: lekarz pilnie potrzebny! Jednak w wielu przypadkach szczególnie u dzieci poniżej 3-go roku życia domowe sposoby walki z kaszlem nie wystarczają i konieczna jest wizyta u lekarza. Specjalista powinien zobaczyć dziecko w każdym przypadku kaszlu przewlekłego, który nie ustępuje po zastosowaniu ogólnodostępnych syropów. Sygnałem do konsultacji lekarskiej powinno być także pojawienie się innych, niepokojących objawów, takich jak gorączka, nasilająca się duszność bądź odkrztuszanie obfitej, ropnej wydzieliny podsumowuje lek. med. Izabela Bachniak. Natychmiastowej interwencji wymagają przypadki kaszlu wywołanego ciałem obcym, np. połknięciem fragmentu zabawki. Odpowiednio leczony kaszel towarzyszący infekcjom ustępuje zwykle po tygodniu (czasem dwóch, gdy infekcja jest poważna). Warto jednak pamiętać, że objaw ten może czasami sporadycznie pojawiać się także po wyleczeniu z choroby. Jest to naturalna konsekwencja osłabienia znajdujących się w śluzówce oskrzeli rzęsek oraz nadwrażliwości tego organu na substancje o intensywnym zapachu. Kaszlu takiego nie należy więc traktować jako objawu nowego zakażenia. Powinien on ustąpić przed upływem 6 tygodni od początku infekcji. Agnieszka Minecka Homeopatia 1(17)2010 9
Śpij, kochanie, śpij Mówi się: jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz. Ja powiedziałabym więcej: jak się wyśpisz, tak będziesz czuć się i wyglądać nazajutrz. Do tej głębokiej refleksji skłoniły mnie moje dwie ostatnie koszmarne służbowe eskapady do stolicy. I one właśnie przypomniały mi o podobnej podróży sprzed kilku lat. Jestem nocnym Markiem. Najlepiej funkcjonuję od godziny 23. Im później, tym lepiej. I nagle następuje potrzeba chwilowej zmiany. Na przykład jakieś targi farmaceutyczne w odległej Warszawie. Wyjazd z Zielonej Góry (nadmienię, że Zielona Góra jest raczej bliżej Berlina, niż Warszawy) o godzinie 2:30. Kładę się do łóżka ok. 22, żeby trochę pospać. Liczę barany, przewracam się z boku na bok i nici ze spanka. W końcu, zdeterminowana, zwlekam się z posłania przed 2:00 i szykuję się do podróży. W autokarze jest wesoło, więc o spaniu nie ma mowy. Rano wyglądam jak upiór z czerwonymi oczami. Trudno. Na miejscu wpadam w szał szkoleń, spotkań, zakupów targowych itp., a czasu tak mało Tuż przed umówioną godziną zbiórki na wyjazd przypominam sobie, że dzisiaj nic jeszcze nie jadłam. Pędzę do baru. Wiem, że targowy bar oferuje ciepłe dania, jakieś kanapki, desery, napoje i większość uczestników już posilała się tam z powodzeniem. Dopadam lady i widzę Panią z obsługi oraz nic poza nią. Pani wygląda dokładnie tak, jak ja. Jest umęczona. Mówi, że nie ma już niczego, nawet kawy i herbaty. Jestem zdruzgotana. I nagle zauważam na najwyższej półce takiego wózka z metalowymi tacami 3 wyschnięte ciastka z brzegami filuternie wygiętymi do góry, co oznacza, iż długo leżały w cieple. Składam zamówienie na te smakowite wypieki. Pani zaczyna wspinać się nieudolnie na wózek i dwa ciasteczka spadają na podłogę w beznadziejnym rozbryzgu. Buuuu Prawdziwa tragedia! Zjadam pośpiesznie jedyne z ocalałych ciastek, tekturowy talerzyk, na którym zostało podane oraz ostatniego tic-tac a z torebki. Biegnę do autokaru i zapadam się w fotel. Jestem zła. Zła, głodna i zmęczona. Najchętniej zasnęłabym natychmiast ale nie mogę. Mój mąż twierdzi, że strasznie chrapię, więc nigdy nie śpię przy ludziach. Zakładam słuchawki i próbuję odprężyć się słuchając muzyki. Muzykę lubię smętną i taką sobie wgrywam w odtwarzacz mp3. I za to spotyka mnie kara. Przy płycie Sade zasypiam. Zgroza! Po przebudzeniu rozglądam się rozpaczliwie po autokarze. Wszystkie oczy wpatrzone są we mnie. Wielkie, zdziwione, przerażone oczy. Chrapałam? pytam z nadzieją, że może jednak nie. Cisza. W końcu ktoś odzywa się nieśmiało: trochę. Jaaaasne mówię. A jednak. Chrapałam. Chrapałam, jak trąba jerychońska, jak batalion wojska po tygodniowym poligonie w Wędrzynie, jak pies mojej koleżanki po zjedzeniu wisienek z butli wina domowej roboty. Taki wstyd Wtedy obiecałam sobie, że już nigdy, przenigdy nie zasnę publicznie i zmienię swój zegar biologiczny. Bardzo staram się dotrzymać słowa. Z tym pierwszym założeniem jest ciężko, z drugim zupełna porażka. Zaburzenia snu definiuje się jako zakłócenie prawidłowego rytmu, głębokości i czasu trwania snu. Objawami tych zaburzeń są: trudności z zasypianiem, przebudzenia nocne, przebudzenia nad ranem. Kto nie miał z tym problemu nawet przez krótki czas, ten jest szczęściarzem. Bezsenność może dotyczyć kobiet i mężczyzn, osób w podeszłym wieku, dorosłych, nastolatków i dzieci. Przyczyny mogą być bardzo różne. Począwszy od chorób, mogących wpływać na sen (schorzenia układu krążenia, neurologiczne, urologiczne, zaburzenia trawienia i inne), poprzez kłopoty osobiste (np. śmierć bliskiej osoby, problemy finansowe), życie w przewlekłym stresie, zaburzenia rytmu snu i czuwania (np. u osób pracujących w trybie zmianowym lub często zmieniających strefy czasowe), aż po przejściowe, krótkotrwałe zaburzenia snu o podłożu psychofizjologicznym (np. przed ważnym spotkaniem, egzaminem, podróżą), kończąc na bezsenności spowodowanej nadmiarem używek (alkoholu, nikotyny, środków odurzających). U dzieci problemy ze snem związane są przeważnie z labilnością wynikającą z niedojrzałości fizjologicznej ośrodkowego układu nerwowego w różnych fazach rozwoju lub prozaicznymi przejściowymi dolegliwościami typu: ząbkowanie. Sen z powiek uczniów i studentów spędza najczęściej stres związany z egzaminami. Nastolatek na miesiąc przed maturą jest przerażony jej perspektywą do tego stopnia, ze cierpi na tym jego sprawność intelektualna. Ma trudności z koncentracją i zapamiętywaniem, dokuczliwe bóle głowy przeszkadzają mu w nauce, nie może zasnąć, a lęk przed niewyspaniem i złą formą następnego dnia pogłębia bezsenność. Wywołany do odpowiedzi, czuje pustkę w głowie, drży na całym ciele i ma ataki bólów brzucha z obfitą biegunką. Jest to klasyczny przypadek bardzo dobrze poddający się leczeniu homeopatycznemu (Gelsemium sempervirens 15CH). Bezsenność przewlekła, trwająca kilka miesięcy, pojawienie się stanów lękowych i depresyjnych wymaga konsultacji lekarskiej. Takiego stanu nie należy lekceważyć. W przypadku okresowych zaburzeń snu, trwających od kilku dni do 3 4 tygodni skuteczne powinny okazać się leki ziołowe lub home- 10 Homeopatia 1(17)2010
opatyczne zaproponowane przez farmaceutę w aptece oraz odpowiednia higiena snu. Na początek zaproponuję 3 popularne preparaty homeopatyczne: Homeogene 46 (Boiron) tabletki wspomagająco w zaburzeniach snu, m.in. w trudnościach w zasypianiu, stanach wzmożonego napięcia nerwowego dawkowanie: 2 tabletki 3 razy dziennie między posiłkami Sedatif PC (Boiron) tabletki wspomagająco w stanach nadmiernej pobudliwości nerwowej, nadmiernej nerwowości spowodowanej codziennymi stresami, drażliwości, objawach nerwicy wegetatywnej, zaburzeniach snu dawkowanie: dorośli i dzieci powyżej 6 roku życia: 1 tabletka rano, 1 tabletka po południu; przy trudnościach w zasypianiu: 2 tabletki przed snem stosowanie u dzieci poniżej 6 roku życia wg wskazań lekarza Sedalia (Boiron) syrop dla dzieci wspomagająco w stanach niepokoju, trudnościach w zasypianiu, zaburzeniach snu dawkowanie: dzieci od 6 roku życia 5 ml syropu rano i wieczorem; dzieci do 6 roku życia wg wskazań lekarza Dodam jeszcze, że leki nie wywołują działań ubocznych, nie wchodzą w interakcje z innymi lekami, ich używanie nie prowadzi do lekozależności ani nie powoduje senności oraz osłabienia koncentracji w ciągu dnia. Jedynym przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na substancje czynne lub którąkolwiek z substancji pomocniczych. W przypadku, kiedy zastosowane leki kompleksowe nie przyniosą zadowalających efektów polecam wizytę w gabinecie homeopatycznym. Lekarz homeopata dobór leków opiera na precyzyjnej analizie zarówno objawów i odczuć pacjenta, jak i okoliczności wybijających go ze snu. Leczenie homeopatyczne jako metoda pierwszego rzutu może mieć znaczenie profilaktyczne. W większości przypadków pozwala uniknąć utrwalania się zaburzeń i konieczności bardziej agresywnego leczenia. A nawet w przypadku takiej konieczności, dawki leków alopatycznych mogą zostać zredukowane dzięki współudziałowi homeopatii. Homeopaci mają do dyspozycji bardzo szeroki asortyment leków. Jako przykład podam klika z nich mających zastosowanie w okresowych trudnościach z zasypianiem: Kalium phosphoricum 15CH (z powodu przemęczenia psychicznego), Coffea 15CH (z powodu radosnych emocji), Gelsemium sempervirens 15CH (z powodu zdenerwowania, tremy), Nux vomica 15CH (z powodu nadmiaru pracy lub/i nadużycia środków pobudzających), Ignatia amara 15CH (u osoby uczuciowej, przygnębionej), Arnica montana 15CH (w związku z wysiłkiem fizycznym). Z kolei u dzieci może to być: Arsenicum album 15CH (w razie lęku przed ciemnością), Chamomilla 15CH (w razie ząbkowania), Stramonium 15CH (w razie koszmarnych snów i napadów lęku). Odpowiednie leki zleca homeopata po zebraniu szczegółowego wywiadu. Na zakończenie chciałabym Państwu przypomnieć o zaletach dobrego snu. Sen jest jednym z najważniejszych elementów wpływających na równowagę naszego organizmu. Jest niezbędny zarówno dla ciała, jak i umysłu. Brak snu prowadzi do obniżenia sprawności intelektualnej, powoduje drażliwość, zmęczenie, upośledzenie pamięci i koncentracji, a nawet osłabienie fizyczne, co w konsekwencji może skutkować zmniejszeniem odporności organizmu (zwiększeniem podatności na infekcje). Żaden z dostępnych środków ułatwiających zasypianie nie likwiduje przyczyn bezsenności (leki działają objawowo). Z problemami życiowymi musimy uporać się sami. Dobrej nocy życzę. Danuta Biernacka Autorką artykułu jest mgr farmacji Danuta Biernacka. Od ponad dziesięciu lat, wspólnie z koleżanką, prowadzi w Zielonej Górze aptekę, w której dostępny jest szeroki asortyment leków homeopatycznych. Pani Danuta interesuje się fotografią. Zdjęcia w przy jej artykułach są również jej autorstwa. Homeopatia 1(17)2010 11
Krzyżówka nr 17 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S Znaczenie wyrazów. 1A. 1G. Poziomo: 2C. 2F. 2K. 3A. 3K. 4K. 5A. 5N. 6J. 6Ł. 7G. 7N. 7R. 8A. 8H. 8P. 9G. 9R. 10P. 11A. 11F. 11P. Wiosną i latem lecą z drzew i krzewów ku utrapieniu alergików. Maść firmy BOIRON stosowana m.in. w przypadkach podrażnień skóry (np. pęknięcia, zadrapania, skaleczenia). 100 m kw. Drugi dźwięk gamy C-dur. Zdrobnienie imienia tragicznie zmarłej angielskiej księżny Diany. Małe, ustronne pomieszczenie, zakątek. Mylne, pozorne wrażenie, płonna nadzieja, bezzasadne oczekiwanie. Symbol sodu. Pudełko pełne czekoladek. Miasto nad Odrą słynące z festiwalu polskiej piosenki. Obowiązkowe ubezpieczenie samochodu. Broń wyrzucająca strzały. Do kawy zamiast śmietanki. Jednostka oporu elektrycznego. Symbol żelaza. Subtelna różnica. Symbol pierwiastka chemicznego irydu. Taniec po staropolsku. Ugasić je można m.in. wodą. Na temat w skrócie. Wszystko w porządku. W mitologii starożytnej skrzydlaty lew z głową i szponami orła. Pomieszczenie do gry w kręgle. Na konia, np. żeby ruszył z kopyta. A1. C1. D1. E3. F2. G1. G9. H7. I1. I7. J5. K1. L1. Ł5. M1. Pionowo: N5. P3. P10. R7. S1. Kwitnie wczesną wiosną, ma białe kwiaty. Lubią jeść nawet jak nie odczuwają głodu. Kawałek lodu np. na morzu. Zamrożone produkty spożywcze. W mitologii egipskiej ubóstwione Słońce, stwórca świata. Bohaterstwo. Podłużne warzywo smakiem przypominające cebulę. Waluta włoska przed wprowadzeniem euro. Siała go baba, ale nie wiedziała jak. Nasza od narodzin Chrystusa. Trzeba go wziąć na piknik, by mieć na czym usiąść. Za zasługi. Miasto, ryba lub narzędzie. Bardzo jasne włosy to włosy Góry w Ameryce Południowej, znajdują się w nich słynne ruiny miasta Macchu Picchu. Wódka, gorzałka. Reklama świetlna. Odczyn Biernackiego, opadanie krwinek. Wielbicielka np. zespołu muzycznego. Osobliwe wydarzenie. Po wpisaniu liter w oznakowane miejsca odczytasz hasło: 2S 10E 4G 1N 8A 11H 8N 5G 10N 5K 3E 1B 8D 7H 1S 5I 9J 1P 7S 6G 8Ł 2C 5R 7J 3A 4L 7O 11C Pierwszych dziesięć osób, które nadeślą do 17 maja 2010 r. na adres redakcji prawidłowe rozwiązanie z dopiskiem Krzyżówka nr 17 otrzyma atrakcyjne nagrody, które zostaną wysłane pocztą. Rozwiązaniem Krzyżówki nr 16 jest hasło: Niech Nowy Rok podpowie że homeopatia to zdrowie. Laureatami Krzyżówki nr 15 są następujące osoby: Zdzisław Adamczewski, Danuta Szalińska, Danuta Hebal, Krystyna Kubasek, Bolesław Nachowicz, Barbara Kosiń, Jerzy Salworowski, Urszula Kędziora, Ewa Borowska, Jolanta Modrowska. 12 Homeopatia 1(17)2010