str. 2/str. 11 SPIS TREŚCI I. ORGANIZATOR PROGRAMU... 3 II. ADRESACI PROGRAMU... 4 III. OBIEKTY BADAŃ... 4 IV. WYTWARZANIE, MAGAZYNOWANIE I DYSTRYBUCJA OBIEKTÓW BADAŃ... 4 V. MODEL STATYSTYCZNY, ANALIZA DANYCH I INTERPRETACJA WYNIKÓW PROGRAMU. 6 VI. RAPORT Z BADANIA BIEGŁOŚCI... 7 VII. ZGŁOSZENIE UDZIAŁU... 8 VIII. KOSZTY UCZESTNICTWA... 9 IX. HARMONOGRAM... 9 X. POUFNOŚĆ WYNIKÓW... 9 XI. ZMOWA I FAŁSZOWANIE WYNIKÓW... 10 XII. SKARGI I ODWOŁANIA... 10 XIII. REZYGNACJA Z UDZIAŁU... 10 XIV. DODATKOWE INFORMACJE... 10 XV. WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW... 11
str. 3/str. 11 I. ORGANIZATOR PROGRAMU Organizatorem badań biegłości jest Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST, działający w strukturach Centralnego Laboratorium Pomiarowo-Badawczego Sp. z o.o. od 01.05.2012 roku. Organizator ma wdrożony system zarządzania zgodny z wymaganiami zawartymi w normie PN-EN ISO/IEC 17043:2011 oraz posiada certyfikat akredytacji nr PT 003 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji. Centrum Badań Węgla i Środowiska ma wdrożony system zarządzania wg PN-EN ISO/IEC 17025:2005 potwierdzony certyfikatem akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji nr AB 300. CLP-B Sp. z o.o. posiada również certyfikat TÜV Nord Polska potwierdzający spełnienie wymagań normy PN-EN ISO 9001:2009. Osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych etapów programu: Koordynator: dr inż. Aleksandra Burczyk Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze Sp. z o.o. ul. Rybnicka 6 44-335 Jastrzębie-Zdrój Tel. 32 75 65 296, wew. 25 e-mail: aburczyk@clpb.pl Kierownik: dr inż. Maciej Pilarczyk Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze Sp. z o.o. ul. Rybnicka 6 44-335 Jastrzębie-Zdrój Tel. +48 668 535 619 e-mail: mpilarczyk@clpb.pl Dane teleadresowe Organizatora: Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze Sp. z o.o. ul. Rybnicka 6 44-335 Jastrzębie-Zdrój Tel/fax. 32 75 65 296 e-mail: labtest@clpb.pl Strona internetowa: http://labtest.clpb.pl
str. 4/str. 11 Program badań jest organizowany oraz realizowany w oparciu o zalecenia i wymagania: normy PN-EN ISO/IEC 17043:2011 Ocena zgodności. Ogólne wymagania dotyczące badania biegłości, dokumentu PCA DAPT-01 Akredytacja organizatorów badań biegłości. Wymagania szczegółowe, normy ISO 13528:2015 Statistical methods for use in proficiency testing by interlaboratory comparison. Organizator w żadnym z realizowanych etapów badań biegłości nie korzysta z usług podwykonawców. Na każdym etapie realizacji rundy, Organizator może korzystać z wiedzy specjalistycznej. W tym celu powoływani zostają eksperci/obserwatorzy rundy, którzy posiadają adekwatne do zakresu rundy kompetencje i doświadczenie. II. ADRESACI PROGRAMU Program badań biegłości adresowany jest do wszystkich laboratoriów, które w ramach swojej działalności zajmują się badaniami środowiska pracy oraz środowiska ogólnego, głównie w zakresie oznaczania wolnej krystalicznej krzemionki w pyłach środowiskowych, oznaczaniem składu próbek gazowych metodą chromatografii gazowej i za pomocą urządzeń o szybkim odczycie, a także oznaczaniem zawartości metali i ich związków oraz związków organicznych w próbkach powietrza środowiska pracy. III. OBIEKTY BADAŃ Program badań biegłości poprzez porównania międzylaboratoryjne obejmuje realizację rund w zakresie obiektów badań i parametrów wymienionych w Tabeli 1. Każda runda poza odwołaniem do nazwy i symbolu Programu Badań Biegłości posiada indywidualne oznakowanie według schematu: a/b/c, gdzie: a numer rundy dla obiektu badań biegłości w danym roku kalendarzowym (cyfra rzymska), b symbol obiektu badań (zgodnie z Tabelą 1), c rok realizacji rundy (dwie ostatnie cyfry). Przykładowo runda II/Wkk/16 oznacza drugą rundę badań biegłości w zakresie oznaczania zawartości wolnej krystalicznej krzemionki w pyłach środowiska pracy w 2016 roku. Szczegółowe informacje dotyczące przygotowania obiektów badań, zakresów oferowanych oznaczeń i metod badawczych umieszczane są w załącznikach do programu badań. IV. WYTWARZANIE, MAGAZYNOWANIE I DYSTRYBUCJA OBIEKTÓW BADAŃ Próbki do badań (obiekty badań biegłości) przygotowywane są zgodnie z Instrukcją Pracy IT-PT-01 Przygotowanie obiektów badań biegłości. Pakowanie, etykietowanie i dystrybucja obiektów badań
str. 5/str. 11 biegłości odbywa się zgodnie z procedurą PS-PT-09 Projektowanie, organizacja i interpretacja wyników programów badań biegłości. Organizator poprzez odpowiednie pakowanie obiektów badań zapewnia stabilność próbek, od momentu ich przygotowania do chwili dostarczenia do Uczestników. Szczegółowe informacje dotyczące wytwarzania, magazynowania i dystrybucji poszczególnych obiektów badań umieszczane są w załącznikach do programu badań, udostępnianych Uczestnikom. Tabela 1. Obiekty badań i oznaczane parametry w programie ŚRODOWISKO ŚR/PT Obiekt badań Symbol obiektu Oznaczane parametry Paliwa gazowe Powietrze Środowisko pracy pyły Środowisko pracy powietrze G Wkk M Zo P Acetylen C2H2 Ditlenek węgla CO2 Etan C2H6 Etylen C2H4 Metan CH4 Propan C3H8 Propylen C3H6 Siarkowodór H2S Tlen O2 Tlenek węgla CO Wodór H2 Zawartość wolnej krystalicznej krzemionki Wkk Zawartość kadmu Cd Zawartość manganu i jego związków Mn Zawartość miedzi Cu Zawartość niklu Ni Zawartość tlenku cynku (w przeliczeniu na Zn) Zawartość tlenku żelaza (w przeliczeniu na Fe) Zawartość 1,2,3-trimetylobenzenu Zawartość 1,2,4-trimetylobenzenu Zawartość 1,3,5-trimetylobenzenu Zawartość 2-butanonu Zawartość 4-metylo-2-pentanonu Zawartość benzenu Zawartość fenolu Zawartość ksylenu Zawartość tetrachloroetylenu Zawartość toluenu Zawartość trichloroetylenu Ditlenek węgla CO2 Tlenek azotu NO Tlenek węgla CO
str. 6/str. 11 V. MODEL STATYSTYCZNY, ANALIZA DANYCH I INTERPRETACJA WYNIKÓW PROGRAMU Analizę danych oraz ocenę rezultatów działania Uczestników prowadzi się według procedury PS-PT-09 Projektowanie, organizacja i interpretacja wyników programów badań biegłości. Organizator oferuje program ilościowy, stały i jednoczesnego uczestnictwa. Program badań biegłości obejmuje porównania międzylaboratoryjne wyników oznaczeń parametrów zgodnych z zakresem programu w obiektach badań równocześnie rozsyłanych do Uczestników w terminie określonym w harmonogramie badań. Po zakończeniu etapu realizacji badań, wyniki są odsyłane przez Uczestników do Organizatora i porównywane z wartościami przypisanymi. Uczestnicy są zobligowani do podawania wyniku pomiaru z niepewnością rozszerzoną wyniku pomiaru (przy założeniu k=2, P=95%), odpowiednią liczbą cyfr znaczących narzucaną w elektronicznym Arkuszu Wyników Badań (formularz FPS-PT/09/06) oraz informacjami dotyczącymi spójności pomiarowej. Analiza statystyczna danych składa się z następujących etapów: wyznaczenie wartości przypisanej i jej niepewności, wykonanie obliczeń statystycznych, ocena osiągniętych rezultatów, badanie jednorodności i stabilności obiektów badań biegłości. Organizator badań biegłości, w zależności od ilości Uczestników biorących udział w programie decyduje o wyborze odpowiedniego modelu statystycznego i metod analizowania danych. Dokładny opis analizy statystycznej, która będzie stosowana w opracowaniu wyników rundy, znajduje się w załącznikach do programu. Organizator dopuszcza stosowanie wszystkich procedur określenia wartości przypisanej oraz odchylenia standardowego do oceny biegłości, które są przewidziane w normie ISO 13528:2015 Statistical methods for use in proficiency testing by interlaboratory comparison. W przypadku wyznaczenia wartości przypisanej na podstawie wyników laboratoriów uczestniczących lub wiodących, obliczenia przeprowadza się z zastosowaniem technik minimalizujących wpływ wyników skrajnych. Sposób przeprowadzenia oceny statystycznej jest dostosowany do zapewnienia wiarygodności programu badań. Uwzględnia on takie zmienne, jak: charakter obiektu, liczebność Uczestników i przekazanych wyników, dostępność informacji o niepewności wyników. Do oceny rezultatów działania Uczestników badań stosuje się alternatywnie następujące parametry statystycznej oceny danych ilościowych, zgodnie z ISO 13528:2015: różnica D, różnica procentowa D%, wskaźnik z, wskaźnik z, wskaźnik zeta,
str. 7/str. 11 wskaźnik E n, procent dopuszczalnego błędu P Ai. Opis wskaźników stosowanych w opracowaniu wyników danej rundy badań biegłości wraz z kryteriami oceny jest zamieszczony w załącznikach do programu. Dla każdej rundy Programu Badań Biegłości, gdzie jest to uzasadnione, realizowany jest eksperyment oceny jednorodności i stabilności obiektów badań biegłości. Jednorodność obiektów badań biegłości ocenia się z zastosowaniem analizy wariancji ANOVA według zaleceń ISO Guide 35:2006 i/lub z wykorzystaniem kryterium z normy ISO 13528:2015 bazującego na odchyleniu standardowym pomiędzy próbkami na podstawie oznaczeń wytypowanych parametrów, dostosowanych do celu programu w wybranej populacji obiektów badania biegłości, przeznaczonych do bezpośredniej dystrybucji do Uczestników. Oceny stabilności dokonuje się po upływie czasu wynikającym z terminów realizacji badań i nadsyłania wyników przez Uczestników, na podstawie wyników oznaczania parametrów, dla których przeprowadzano eksperyment jednorodności. Obliczenia wykonuje się zgodnie z ISO 13528:2015. VI. RAPORT Z BADANIA BIEGŁOŚCI Organizator opracowuje dla każdej przeprowadzonej rundy programu szczegółowy Raport z Badań Biegłości. Raport zawiera wszystkie istotne informacje dotyczące realizacji poszczególnych etapów danej rundy programu, w tym: nazwa i dane kontaktowe Organizatora, nazwisko i dane kontaktowe Koordynatora programu, data wydania raportu, nazwa programu i numer kodowy rundy, informacje ogólne zawierające m.in. ilość Uczestników, zakres badań, zastosowane urządzenia i techniki badawcze, charakterystykę obiektu badań, w tym sposób jego przygotowania, ocenę jednorodności i stabilności, procedury stosowane do wyznaczenia każdej wartości przypisanej i jej niepewności, procedury stosowane przy statystycznej analizie danych, procedury wykorzystywane przy projektowaniu i realizacji programu, zestawienie wszystkich wyników badań porównawczych otrzymanych dla poszczególnych parametrów przez Uczestników, dane statystyczne oraz podsumowanie, łącznie z wartościami przypisanymi, niepewnościami wartości przypisanych i zakresem wyników akceptowalnych oraz graficzną prezentacją odpowiednich wskaźników osiągnięć,
str. 8/str. 11 podsumowanie osiągnięć Uczestników dla stosowanych przez nich metod/procedur badawczych (jeśli różne metody były stosowane przez różnych Uczestników), komentarz i wskazówki dotyczące interpretacji analizy statystycznej i osiągnięć Uczestników programu. Każdy Uczestnik badań otrzymuje Raport z Badań Biegłości w postaci zabezpieczonego pliku PDF udostępnianego Uczestnikom rundy na internetowej Platformie Ośrodka Badań Biegłości lub przesyłanego drogą elektroniczną w terminie zgodnym z harmonogramem. Uczestnik zobowiązany jest do niezwłocznego poinformowania w formie pisemnej Organizatora o ewentualnych niezgodnościach występujących w Raporcie z Badań Biegłości, a mających wpływ na wyznaczenie wartości przypisanej i ocenę wyników. Organizator jest zobowiązany do natychmiastowej korekty dostrzeżonych błędów i przesłania drogą elektroniczną poprawki/uzupełnienia do Raportu z danej rundy badań wraz z wyjaśnieniem zaistniałych przyczyn popełnionego błędu. Organizator zastrzega prawa autorskie do wszystkich wydawanych Raportów. VII. ZGŁOSZENIE UDZIAŁU Badania mają charakter otwarty bądź zamknięty. Potencjalni Uczestnicy otrzymują powiadomienie o zbliżających się rundach badań biegłości oraz Program Badań Biegłości wraz z załącznikami poprzez stronę internetową Organizatora lub w wiadomości e-mail (jeśli wyrazili zgodę na otrzymywanie informacji handlowych). Uczestnicy dokonują zgłoszenia poprzez Internetową Platformę Ośrodka Badań Biegłości http://labtest.clpb.pl. Po wypełnieniu elektronicznego formularza i zatwierdzeniu przyjęcia zgłoszenia przez Organizatora, Uczestnik otrzymuje Kartę Zgłoszenia Uczestnictwa (FPS-PT/09/02) w formie pliku PDF udostępnionego na Platformie. Autoryzowaną Kartę Zgłoszenia Uczestnictwa odsyła się do Organizatora faksem, drogą elektroniczną (zeskanowany dokument) lub pocztą na adres: Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze Sp. z o.o. 44-335 Jastrzębie-Zdrój ul. Rybnicka 6 Tel/fax. (032)75-65-296 labtest@clpb.pl Przystąpienie do uczestnictwa w danej rundzie za pośrednictwem wypełnionej i zatwierdzonej przez Uczestnika Karty Zgłoszenia Uczestnictwa jest jednoznaczne z zaakceptowaniem warunków organizacji badań biegłości zaproponowanych w programie.
str. 9/str. 11 Jeżeli w trakcie realizacji Programu Badań Biegłości wystąpią jakiekolwiek zdarzenia mające istotny wpływ na sposób prowadzenia bieżących i przyszłych rund Programu, Koordynator informuje o tym Uczestników telefonicznie lub pisemnie, natomiast potencjalnych Uczestników informuje poprzez zaktualizowanie programu na stronie internetowej Organizatora. Uczestnik podpisując Kartę Zgłoszenia Uczestnictwa wyraża zgodę na przetwarzanie zawartych w niej danych osobowych zgodnie z ustawą z dn. 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. 2014 poz. 1182) oraz na przesyłanie informacji handlowych drogą elektroniczną zgodnie z ustawą z dn. 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. z 2002 r. Nr 144 poz. 1204 z późn. zm.) VIII. KOSZTY UCZESTNICTWA Uczestnictwo w badaniach biegłości jest płatne. Koszt udziału w danej rundzie zależny jest od rodzaju oraz liczby zadeklarowanych obiektów badań i wyszczególniony został w załącznikach do Programu Badań Biegłości. Koszt uczestnictwa w rundach badań biegłości realizowanych w zakresie jednego Programu występuje na Karcie Zgłoszenia Uczestnictwa w postaci zsumowanej. IX. HARMONOGRAM Szczegółowy harmonogram badań biegłości uwzględniający terminy realizacji poszczególnych etapów dla rund zamieszczono w załącznikach do programu badań biegłości. Organizator zastrzega sobie prawo do przesunięcia terminów lub odstąpienia od realizacji rundy np. w przypadku niewystarczającej populacji Uczestników. Zbiorczy harmonogram badań, opracowany na dany rok kalendarzowy dostępny jest również na stronie internetowej Organizatora. X. POUFNOŚĆ WYNIKÓW Tożsamość Uczestników jest chroniona i podawana w Raporcie w zakodowanej postaci. Każdy Uczestnik posiada swój numer identyfikacyjny umożliwiający odnalezienie swoich rezultatów. Organizator zapewnia wszystkim Uczestnikom poufność informacji związanych z uczestnictwem w Programie. Organizator nie udziela informacji osobom trzecim na temat wyników badań biegłości uzyskanych przez Uczestników biorących udział w programie. Organizator zobowiązuje się do poinformowania Uczestnika o przekazaniu jego wyników, w przypadku jeśli Jednostka Akredytująca wymagać będzie bezpośredniego dostarczenia rezultatów badań biegłości. W Raportach mogą być umieszczane nazwy instytucji Uczestników (bez kodów przyporządkowanych poszczególnym Uczestnikom), którzy w formie pisemnej wyrazili na to zgodę (poprzez zaznaczenie odpowiedniej opcji na Karcie Zgłoszenia Uczestnictwa formularz FPS-PT/09/02).
str. 10/str. 11 Organizator zastrzega sobie prawo do wykorzystywania uzyskanych wyników z badań biegłości w pracach naukowo-badawczych czy opracowaniach statystycznych, w sposób uniemożliwiający identyfikację Uczestników. XI. ZMOWA I FAŁSZOWANIE WYNIKÓW Uczestnicy programu zobowiązani są do unikania zmowy oraz fałszowania wyników badań, tzn. do wykonywania badań i przekazywania wyników badań do Organizatora, bez porozumiewania się z innymi Uczestnikami, których uczestnictwo w danej rundzie programu jest im znane z innych źródeł. Program badań biegłości jest tak zaprojektowany, żeby zapewnić jak najmniejszą możliwość zmowy i fałszowania wyników, a Organizator posiada i stosuje odpowiednie techniki i sposoby zapobiegania zmowie i fałszowaniu wyników. Techniki są wybierane indywidualnie dla wybranej rundy badań. W sytuacji podejrzenia zmowy i/lub fałszowania wyników Uczestnik jest zobowiązany, na prośbę Organizatora, udostępnić dane źródłowe przekazanych do oceny wyników. W przypadku stwierdzenia zmowy lub fałszowania wyników Organizator wyklucza z oceny rezultatów działania podejrzanych Uczestników bez zwrotu kosztów uczestnictwa. XII. SKARGI I ODWOŁANIA Każdy Uczestnik ma prawo do złożenia skargi i/lub odwołania dotyczącej usługi organizacji badań biegłości. Skargi i/lub odwołania należy zgłaszać w formie pisemnej na adres Organizatora, a termin ich zgłoszenia upływa po 14 dniach od daty otrzymania przez Uczestnika zbiorczego opracowania wyników w formie Raportu. Organizator ma obowiązek rozpatrzenia skargi i/lub odwołania w ciągu 4 tygodni od daty ich otrzymania oraz poinformowania Uczestnika w formie pisemnej o podjętych decyzjach. W przypadku uznania skargi i/lub odwołania za zasadne Uczestnikowi przysługuje zwrot opłaty wniesionej Organizatorowi za oznaczenia objęte skargą i/lub odwołaniem. XIII. REZYGNACJA Z UDZIAŁU Każdy Uczestnik ma prawo do rezygnacji z uczestnictwa w organizowanych badaniach, wysyłając pisemne zawiadomienie na adres Organizatora do 14 dni przed datą wysłania próbek zgodnie z bieżącym harmonogramem. Za datę złożenia rezygnacji uznaje się datę jej zarejestrowania przez Organizatora badań. XIV. DODATKOWE INFORMACJE Na stronie internetowej Organizatora badań biegłości (http://labtest.clpb.pl) dostępna jest Instrukcja obsługi Platformy Ośrodka Badań Biegłości opisująca dokładnie przebieg rejestracji, zgłoszenia do
str. 11/str. 11 rundy, wprowadzania wyników badań, pobierania Raportu z badań oraz innych czynności związanych z obsługą Platformy przez Uczestnika badań. W sprawie dodatkowych informacji proszę kontaktować się z osobami odpowiedzialnymi za realizację programu (patrz pkt. I). XV. WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW Załącznik nr 1 Środowisko pracy pyły (dot. oznaczania wolnej krystalicznej krzemionki) Załącznik nr 2 Środowisko pracy powietrze (dot. oznaczania związków organicznych) Załącznik nr 3 Środowisko pracy powietrze (dot. oznaczania metali i ich związków) Załącznik nr 4 Paliwa gazowe/ Powietrze (dot. analizy składu próbki gazowej) Załącznik nr 5 Środowisko pracy powietrze (dot. oznaczania stężenia gazów w środowisku pracy za pomocą przyrządów o szybkim odczycie)