POKRZYWDZONY W POST POWANIU KARNYM Kto jest pokrzywdzonym? Co to jest post powanie przygotowawcze? Jak si przygotowaç do udziału w rozprawie? Stan prawny na dzieƒ 1 paêdziernika 2004 r. Publikacja przygotowana dzi ki wsparciu finansowemu Unii Europejskiej
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje ka demu obywatelowi prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właêciwy, niezale ny, bezstronny i niezawisły sàd. Polska podpisała i ratyfikowała równie Europejskà Konwencj o Ochronie Praw Człowieka, gwarantujàcà wszystkim osobom prawo do sprawiedliwego i publicznego rozstrzygni cia jego sprawy w rozsàdnym terminie przez niezawisły i bezstronny sàd.
Kim jest pokrzywdzony? POKRZYWDZONY to osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpoêrednio naruszone lub zagro one przez przest pstwo. Zawiadomienie o przest pstwie Je eli stałeê si ofiarà przest pstwa, powiadom o tym najbli szà jednostk Policji i zainteresuj si dalszym tokiem post powania. Je eli w ciàgu 6 tygodni od zło enia zawiadomienia o przest pstwie, nie zostaniesz poinformowany o wszcz ciu albo odmowie wszcz cia post powania, mo esz wnieêç za alenie, korzystajàc przedtem z mo liwoêci przejrzenia akt. Post powanie przygotowawcze Post powanie przygotowawcze to Êledztwo lub dochodzenie prowadzone przez Policj lub prokuratora. W trakcie post powania przygotowawczego prawo gwarantuje Ci status strony, tzn. nie składajàc jakichkolwiek dodatkowych oêwiadczeƒ mo esz: ustanowiç pełnomocnika lub staraç si o ustanowienie pełnomocnika z urz du wykazujàc, e nie staç Ci na poniesienie kosztów jego udziału w sprawie; składaç wnioski o dokonanie wszelkich czynnoêci w toczàcym si post powaniu (równie tych, które organy mogà podejmowaç z urz du) i braç w nich udział, np. wnioski o przesłuchanie wskazanych Êwiadków, przeprowadzenie ogl dzin, przeszukania itp.; mo esz tak e àdaç dopuszczenia do udziału w innych czynnoêciach Êledztwa lub dochodzenia;
przeglàdaç akta sprawy, sporzàdzaç z nich notatki, a tak e zło yç wniosek o wydanie ich kserokopii; je eli odmówiono Ci wglàdu do akt, mo esz zło yç za alenie; wnieêç za alenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia lub Êledztwa. Je eli na skutek uwzgl dnienia Twojego za alenia, zostanà podj te dalsze czynnoêci w sprawie, lecz ostatecznie zapadnie kolejne postanowienie umarzajàce post powanie, mo esz wnieêç na nie za alenie. Je eli tak e ono nie zostanie uwzgl dnione, mo esz sam wnieêç do sàdu akt oskar enia jako oskar yciel posiłkowy. Pami taj! Twój akt oskar enia musi zostaç sporzàdzony i podpisany przez adwokata. Post powanie przed sàdem (po wniesieniu aktu oskar enia) Je eli równie w post powaniu przed sàdem chcesz korzystaç z uprawnieƒ strony, musisz uzyskaç status: oskar yciela posiłkowego, lub powoda cywilnego. OÊwiadczenie o ch ci działania w charakterze oskar- yciela posiłkowego lub pozew mo esz zło yç ju na etapie post powania przygotowawczego. W post powaniu przed sàdem jest to mo liwe na rozprawie przed odczytaniem aktu oskar enia. Jako oskar yciel posiłkowy b dziesz popierał akt oskar enia obok oskar yciela publicznego (prokuratora). Jako powód cywilny mo esz dochodziç ju w post powaniu karnym roszczeƒ majàtkowych wynikajàcych
bezpoêrednio z popełnienia przest pstwa, np. odszkodowania za poniesione koszty leczenia. Jako strona (oskar yciel posiłkowy lub powód cywilny) mo esz nadal aktywnie braç udział w post powaniu, w tym w szczególnoêci: korzystaç ze swobodnego dost pu do akt sàdowych przeglàdaç je, sporzàdzaç z nich notatki, zło yç wniosek o wydanie kserokopii; składaç wnioski dowodowe; zadawaç pytania osobom przesłuchiwanym oskar onemu, Êwiadkom, biegłym; składaç oêwiadczenia; składaç za alenia na postanowienia sàdu wydane w toku post powania; wyraziç stanowisko w ramach głosów stron poprzedzajàcych bezpoêrednio wydanie wyroku; zło yç apelacj od wyroku koƒczàcego post powanie. Niezale nie od tego, czy zechcesz byç stronà, jako pokrzywdzony i tak mo esz: uczestniczyç w ka dej rozprawie, nawet je eli miałbyê składaç zeznania jako Êwiadek i nawet podczas składania wyjaênieƒ przez oskar onego; Pami taj! JeÊli nie jesteê stronà, sàd nie b dzie Ci zawiadamiał o kolejnych terminach rozprawy, musisz si o nich dowiadywaç osobiêcie w sekretariacie sàdu. przeglàdaç akta, lecz tylko za zgodà prezesa sàdu; je eli zostałeê pokrzywdzonym w wyniku przest pstwa ze skutkiem ci kiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynnoêci narzàdu ciała lub rozstroju zdrowia, przest pstwa przeciwko bezpieczeƒstwu w komunikacji, przeciwko Êrodowisku,
mieniu lub obrotowi gospodarczemu, mo esz a do zakoƒczenia swojego pierwszego przesłuchania przed sàdem zło yç wniosek o nało enie na oskar onego obowiàzku naprawienia wyrzàdzonej Ci szkody w całoêci lub w cz Êci. Po wydaniu wyroku skazujàcego Po uprawomocnieniu si wyroku skazujàcego (tj. gdy upłynàł termin do zło enia apelacji albo sprawa rozpoznana została przez sàd II instancji): je eli nie zło yłeê powództwa cywilnego w procesie karnym, albo Twoje powództwo pozostało bez rozpoznania, mo esz zło yç do sàdu cywilnego pozew o odszkodowanie za szkod wyrzàdzonà przest pstwem oraz o zadoêçuczynienie za krzywd wyrzàdzonà przest pstwem (za tzw. straty moralne); w wyjàtkowych przypadkach mo esz staraç si o pomoc z funduszu pomocy postpenitencjarnej, zwłaszcza jeêli znajdujesz si w trudnej sytuacji yciowej lub materialnej, w szczególnoêci gdy skutkiem przest pstwa jest Êmierç, trwałe kalectwo lub koniecznoêç specjalistycznego leczenia, zwłaszcza, gdy otrzymanie od sprawcy przest pstwa odszkodowania jest niemo liwe lub znacznie utrudnione (Rozporzàdzenie Ministra SprawiedliwoÊci z dnia 18 wrzeênia 1998 r. w sprawie funduszu pomocy postpenitencjarnej Dz.U. nr 124 poz. 823 z póêniejszymi zmianami); masz prawo po zło eniu odpowiedniego wniosku byç poinformowanym o zwolnieniu lub ucieczce skazanego z zakładu karnego, a tak e o udzieleniu mu przepustki, przerwy w wykonaniu kary lub warunkowego zwolnienia.
Pami taj!! Niezale nie od wskazówek zawartych wewnàtrz ulotki zawsze dokładnie czytaj wszelkie pouczenia zamieszczone w pismach, które otrzymujesz w toku post powania. Je eli nie podasz nowego adresu, a b dàc stronà zmienisz miejsce zamieszkania lub nie b dziesz przebywał pod adresem wczeêniej wskazanym, pisma przesłane na ten adres b dà uwa ane za dor czone w sposób prawidłowy. Zarówno na etapie post powania przygotowawczego, jak i przed sàdem, mo esz zainicjowaç przeprowadzenie post powania mediacyjnego pomi dzy Tobà jako pokrzywdzonym a oskar onym. Słowniczek: Oskar ony osoba, przeciwko której wniesiono akt oskar enia (oskar enie) do sàdu. Oskar yciel posiłkowy pokrzywdzony, który w sprawie o przest pstwo Êcigane z urz du popiera oskar enie prokuratora lub wyst puje z własnym oskar eniem. Oskar yciel publiczny to prokurator bàdê inny organ paƒstwowy zobowiàzany do wniesienia i popierania oskar enia o czyn Êcigany z urz du. Pokrzywdzony osoba, której dobro majàtkowe lub osobiste (np. ycie, zdrowie, wolnoêç) zostało naruszone lub zagro one w wyniku przest pstwa. Powód cywilny pokrzywdzony dochodzàcy od oskar onego w procesie karnym roszczeƒ majàtkowych wynikajàcych z popełnienia przest pstwa.
Ministerstwo SprawiedliwoÊci Al. Ujazdowskie 11 00-950 Warszawa tel. (22) 52 12 888 www.ms.gov.pl Ministerstwo SprawiedliwoÊci, paêdziernik 2004 Ulotka zawiera informacje o charakterze ogólnym. W ka dym przypadku zaleca si zasi gni cia opinii prawnika. Informacje sà tak e udzielane przez sàdy i niektóre organizacje pozarzàdowe. Publikacja finansowana ze Êrodków pomocowych Unii Europejskiej w ramach projektu PHARE nr PL2002/000-605-03.05