PRAWO KONSTYTUCYJNE Ćwiczenia 4
Status prawny posła i senatora a) Mandat przedstawicielski b) Immunitet parlamentarny c) Zasada incompatibilitas d) Prawa i obowiązki posłów e) Organizacje posłów f) Zgromadzenie Narodowe
MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI Mandat przedstawicielski (parlamentarny) jest pojęciem wieloznacznym, które może oznaczać: a) Pełnomocnictwo udzielone członkowi parlamentu przez wyborcę w drodze wyborów (zwykle powszechnych) a) Całokształt praw i obowiązków parlamentarzysty b) Określenie funkcji członka parlamentu
MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI Rodzaje mandatów: a) Mandat wolny reprezentant jest przedstawicielem całego zbiorowego podmiotu suwerenności. Niezwiązany instrukcjami czy nakazami ze strony wyborców. b) Mandat związany (imperatywny) reprezentant (np. poseł lub senator) jest przedstawicielem tylko tych wyborców, którzy go wybrali. Istnienie swoistego węzła prawnego pomiędzy tymi dwoma podmiotami.
MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI Koncepcja mandatu przedstawicielskiego przyjęta przez polskiego ustrojodawcę została wyrażona w art. 104 ust. 1 Konstytucji. Art. 104. 1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.
MANDAT PRZEDSTAWICIELSKI Art. 104. 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: "Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu, strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej." Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg". 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.
IMMUNITET PARLAMENTARNY Immunitet - przywilej przysługujący przedstawicielowi (parlamentarzyście), przysługujący mu ze względu na wykonywane przez niego obowiązki. Stanowi ujemną przesłankę procesową. Podstawowe funkcje immunitetu: a) Ochrona niezależności członków parlamentu oraz zagwarantowanie im swobody wykonywania obowiązków b) Ochrona niezależności i autonomii parlamentu
IMMUNITET PARLAMENTARNY Immunitety parlamentarne w polskim prawie: a) Immunitet materialny inaczej można go rozumieć jako wyłączenie karalności określonych czynów. Obejmuje wyłącznie działania bezpośrednio i wprost wynikające z funkcji parlamentarzysty pod warunkiem, że nie dochodzi do naruszenia praw osób trzecich. b) Immunitet formalny skutkuje ograniczeniem dopuszczalności ścigania za czyny będące przestępstwem lub innym czynem karalnym w rozumieniu prawa karnego. Obejmuje wszystkie czyny posła, niezależnie od ich związku z wykonywaniem mandatu.
IMMUNITET PARLAMENTARNY Immunitet materialny Art. 105 1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.
IMMUNITET PARLAMENTARNY Immunitet formalny Art. 105 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej. 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.
IMMUNITET PARLAMENTARNY Uchylenie immunitetu formalnego: a) Wyrażenie zgody przez zainteresowanego posła art. 105 ust. 4 Konstytucji b) Przyjęcie uchwały Sejmu lub Senatu - art. 7c ust. 6 ustawy szczególnej. Do podjęcia uchwały wymagana jest bezwzględna większość ustawowej liczby posłów lub senatorów.
IMMUNITET PARLAMENTARNY Przywilej nietykalności Art. 105 Konstytucji 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 10 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora 1. Poseł lub senator nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu lub Senatu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. 2. Zakaz zatrzymania, o którym mowa w ust. 1, obejmuje wszelkie formy pozbawienia lub ograniczenia wolności osobistej posła lub senatora przez organy stosujące przymus.
IMMUNITET PARLAMENTARNY MATERIALNY wyłączenie karalności charakter częściowy bezwzględny (nienaruszalny) trwały nie obejmuje naruszenia praw osób trzecich IMMUNITET FORMALNY ograniczenie dopuszczalności ścigania charakter zupełny wzruszalny nietrwały obejmuje naruszenia praw osób trzecich
ZASADA INCOMPATIBILITAS Zasada incompatibilitas (inaczej zasada niepołączalności) ma na celu umacnianie niezależności parlamentarzystów. Zasadę można rozpatrywać w aspekcie: a) Formalnym zakaz łączenia mandatu z innymi stanowiskami państwowymi (art. 103 Konstytucji) b) Materialnym zakaz podejmowania określonych rodzajów działalności zawodowej (art. 107 Konstytucji)
ZASADA INCOMPATIBILITAS Niepołączalność formalna Oznacza wyłączenie możliwości równoczesnego piastowania mandatu posła/senatora i sprawowania innego urzędu lub zajmowania innego stanowiska. Zainteresowany co do zasady powinien dokonać wyboru pomiędzy dwiema konfliktowymi funkcjami. Należy odróżniać ją od niewybieralności, która oznacza wyłączenie zdolności danej osoby do kandydowania w wyborach ze względu na obecnie pełnione stanowisko, urząd. Niepołączalność formalna =/= Niewybieralność
ZASADA INCOMPATIBILITAS Niepołączalność formalna w Konstytucji - art. 102 - art. 103 ust. 1 - art. 103 ust. 2
ZASADA INCOMPATIBILITAS Niepołączalność materialna Art. 107. 1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku. 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.
PRAWA POSŁA I SENATORA a) Udział w posiedzeniach plenarnych Sejmu/Senatu i komisji* b) Prawo zabierania głosu c) Prawo kandydowania i zasiadania w organach Sejmu/Senatu d) Prawo organizowania się w kluby, koła i zespoły poselskie e) Prawo zgłaszania interpelacji i zapytań f) Prawo uzyskiwania informacji i wyjaśnień od członków Rady Ministrów oraz przedstawicieli właściwych instytucji i organów państwowych g) Prawo podejmowania interwencji w organach administracji rządowej i samorządowych w celu załatwienia sprawy wniesionej w imieniu własnym lub wyborcy h) Prawo zorganizowania biura poselskiego i) Prawo do diety parlamentarnej j) Prawo do bezpłatnych przejazdów k) Prawo do bezpłatnego urlopu w miejscu stałej pracy
OBOWIĄZKI POSŁA I SENATORA a) Udział w posiedzeniach plenarnych Sejmu/Senatu i komisji* b) Obowiązek informowania wyborców o swej pracy i działalności izby c) Obowiązek przyjmowania opinii, postulatów oraz wniosków wyborców d) Obowiązek składania oświadczeń majątkowych
ORGANIZACJE POSŁÓW Art. 8 Regulaminu Sejmu 1. Posłowie mogą tworzyć w Sejmie kluby poselskie lub koła poselskie oparte na zasadzie politycznej. 2. Klub tworzy co najmniej 15 posłów. 3. Koło tworzy co najmniej 3 posłów. 4. Poseł może należeć tylko do jednego klubu poselskiego lub koła poselskiego. ( ) 6. Posłowie mogą tworzyć w Sejmie zespoły zorganizowane na innych zasadach niż określone w ust. 1. 7. Władze klubów poselskich, kół poselskich, zespołów oraz porozumień podają do wiadomości Marszałka Sejmu ich składy osobowe oraz regulaminy (statuty) wewnętrzne.
ZGROMADZENIE NARODOWE Art. 114. 1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe. zaliczane do władzy ustawodawczej organ przedstawicielski nie jest to organ sesyjny posiada własne kompetencje
ZGROMADZENIE NARODOWE Kompetencje Przyjęcie przysięgi od nowo wybranego Prezydenta Uznanie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia Wysłuchanie orędzia Prezydenta Uchwalenie regulaminu