Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 3, zeszyt 4, 262-267, 2010 Rodzaj bakterii patogennych u donoszonych i urodzonych przedwcześnie, hospitalizowanych na Oddziale Patologii Noworodka w latach 2003-2007 IZABELA MICHAŁUS 1, KATARZYNA HAŁADAJ 1, IWONA LIGENZA 1, TOMASZ CHLEBNY 2, ALICJA PROCHOWSKA 1, DANUTA CHLEBNA-SOKÓŁ 1 Streszczenie Zakażenia bakteryjne stanowią jedną z najważniejszych przyczyn umieralności w pierwszych tygodniach życia, obok wcześniactwa i urazu okołoporodowego. Celem pracy było porównanie rodzaju flory bakteryjnej występującej u hospitalizowanych z różnych przyczyn w oddziale patologii noworodka z uwzględnieniem stopnia ich dojrzałości. Materiał i metody: Przeanalizowano dokumentację medyczną 431 hospitalizowanych w latach 2003-2007 w Pododdziale Patologii Noworodka i oceniono w ten sposób florę bakteryjną wyhodowaną z posiewów pobieranych rutynowo w chwili przyjęcia dziecka do oddziału. Wyniki: W kale z obydwu grup dominowała Escherichia coli (30,3% wcześniaków i 44,3% donoszonych), jednak w grupie wcześniaków stwierdzono wyższy odsetek flory patogennej takiej jak Enterobacter cloacae lub inne z rodzaju Enterobacteriacae. Wśród dzieci przyjętych z domu w posiewach niejałowych moczu przeważała Escherichia col i stwierdzono ją u 14,4% przyjętych dzieci. Bardziej zróżnicowana flora patogenna wyhodowana została u pacjentów z oraz innych oddziałów noworodkowych. W tych grupach dominowały Enterobacteriacae. W nosogardle u wcześniaków częściej aniżeli u donoszonych stwierdzano florę patogenną, w tym szczególnie: Escherichia coli (11,4 vs 6,5%), Staphylococcus epidermidis (10,0 vs 4,8%) i Klebsiella sp. (4,0 vs 2,6%). Wnioski: 1) Patogenna flora bakteryjna najczęściej była rozpoznawana w posiewach urodzonych przedwcześnie i hospitalizowanych w. 2) Wśród szczepów patogennych najczęściej wykrywano Gram-ujemne pałeczki z rodzaju Klebsiella, a także Enterobacteriacae, Pseudomonas i Citrobacter. 3) Bakterie Gram-dodatnie dominowały w posiewach uzyskanych z nosogardła zarówno u wcześniaków, jak i donoszonych. Słowa kluczowe: noworodki, flora bakteryjna, zakażenia Wstęp Zakażenia bakteryjne stanowią jedną z najważniejszych przyczyn umieralności w pierwszych tygodniach życia, obok wcześniactwa i urazu okołoporodowego. Szacuje się, iż około 2% rodzi się z infekcją wrodzoną, a do kolejnych 10% zakażeń dochodzi podczas porodu lub w pierwszym miesiącu życia. Najczęstszym źródłem flory patogennej w tym okresie jest organizm matki, czego przykładem jest wysoki odsetek zakażeń bakteriami Gram-ujemnymi, w tym E. coli [1]. Wraz z postępem, jaki dokonał się w intensywnej opiece neonatologicznej nad dziećmi przedwcześnie urodzonymi, nastąpił wzrost przeżywalności z bardzo niską masą urodzeniową. Zabiegi umożliwiające przeżycie coraz to bardziej niedojrzałych dzieci wiążą się z przedłużoną hospitalizacją (często wymagają one długotrwałego pobytu w oddziałach intensywnej terapii) i większym narażeniem na mikroorganizmy środowiska szpitalnego, często lekooporne [2-4]. Ryzyko zakażeń w tych oddziałach wynosi 15-20%, w porównaniu z oddziałami noworodkowymi (1%) [1]. Czynnikiem ryzyka zakażeń są również powszechnie stosowane i coraz nowocześniejsze inwazyjne metody diagnostyczne i terapeutyczne. Noworodki, ze względu na niedojrzały układ immunologiczny stanowią istotną grupę ryzyka, co przyczynia się do niejednokrotnie ciężkiego przebiegu infekcji [2-4]. Zakażenia szpitalne są bardzo ważnym światowym problemem opieki zdrowotnej, będąc przyczyną zwiększonej zachorowalności, śmiertelności, wielu powikłań oraz przedłużonej hospitalizacji [5]. Zakażenie może występować jako wrodzone lub nabyte, przebiegać z zespołem objawów, skąpoobjawowo i bezobjawowo, może ujawniać się w różnym czasie, podczas pobytu w oddziale noworodkowym lub po wypisaniu noworodka do domu [6]. W okresie noworodkowym każdy drobnoustrój może wywołać zakażenie, najczęściej są to bakterie, ale również grzyby i wirusy [6, 7]. Izolowana od noworodka flora bakteryjna może być florą kolonizującą lub wywołującą zakażenie (w stanach septycznych). Flora kolonizująca w określonych warunkach może stać się florą inwazyjną patologiczną. Dodatnie posiewy mogą wyprzedzać obraz kliniczny zakażenia, z drugiej zaś strony zakażenia mogą przebiegać z ujemnymi posiewami [6]. Dlatego tak ważna jest znajomość flory bakteryjnej noworodka z objawami infekcji. 1 Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2 Instytut Histologii i Ultrastruktury Tkanek, Katedra Histologii i Embriologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Rodzaj bakterii patogennych u donoszonych i urodzonych przedwcześnie 263 Cel Celem pracy było porównanie rodzaju flory bakteryjnej występującej u hospitalizowanych z różnych przyczyn w oddziale patologii noworodka z uwzględnieniem stopnia ich dojrzałości. Materiał i metody Przeanalizowano dokumentację medyczną 431 hospitalizowanych w latach 2003-2007 w Pododdziale Patologii Noworodka Kliniki Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Retrospektywne badanie ankietowe uwzględniało dane okołoporodowe, tryb przyjęcia do oddziału (przyjęty po pobycie w domu lub wcześniej hospitalizowany), rozpoznania w chwili przyjęcia i wypisu. Oceniono w ten sposób również florę bakteryjną wyhodowaną z posiewów pobieranych rutynowo w chwili przyjęcia dziecka do oddziału z następujących materiałów biologicznych: kał, mocz, wymazy z pępka, nosogardła, ucha i skóry. Spośród 431 dzieci, których wiek ciążowy był znany, 230 urodziło się o czasie, a 201 przed 37. tygodniem ciąży. Tylko 33 oceniane noworodki urodziły się w stanie ciężkim (punktacja w skali według Apgar w pierwszej minucie 1-3 punkty), 114 w stanie średnim (Apgar 4-7 punktów), a 243 w dobrym. W dokumentacji 41 nie odnotowano oceny według Apgar. W 431 przypadkach ustalono skąd noworodek został skierowany. Do oddziału 138 dzieci przyjętych było po pobycie w domu, 293 z innych oddziałów szpitalnych bądź innych szpitali, w tym 108 z oddziału intensywnej terapii. Tabela 1. Analiza kliniczna badanych grup Tryb przyjęcia N = 431 Z domu Z Z oddziału noworodkowego 138 32 106 108 84 24 185 85 100 Średnia masa urodzeniowa (g) 2647 3224 1741 3316 1788 3335 Rozpoznanie przy wypisywaniu z oddziału (liczba dzieci) Infekcja wrodzona 1 19 4 14 14 Zapalenie płuc 28 97 50 20 40 87 Posocznica 1 12 2 6 Zakażenie skóry/pępka 4 2 Średni czas hospitalizacji (doby) 14,0 12,1 20,8 13,8 17,3 13,1 Wyniki Dokonano analizy posiewów pod kątem flory patogennej i oportunistycznej w trzech odrębnych grupach w zależności od tego, skąd noworodek został przyjęty (z domu, innego oddziału noworodkowego, z oddziału intensywnej terapii noworodka). Analizowano posiewy kału, moczu, pępka i nosogardła. Z uwagi na nieliczne dodatnie posiewy ze skóry i ucha, nie zamieszczamy wyników tych badań. Następnie podzielono noworodki na urodzone przedwcześnie i o czasie, dokonując porównania w zakresie kolejnych posiewów. W chwili przyjęcia do kliniki posiewy kału pobrano u 300 dzieci. W 252 przypadkach uzyskano wzrost flory bakteryjnej. Porównując częstość występowania poszczególnych szczepów w zależności od trybu przyjęcia zauważono, iż w każdej grupie dominowała Escherichia coli, jednak odsetek dzieci, u których została stwierdzona był najwyższy w grupie przyjętych z domu, a najniższy w grupie przyjętych z oddziału intensywnej terapii. Spośród drobnoustrojów patogennych najczęściej wyhodowano Klebsiella sp. (bądź pneumoniae lub oxytoca), Enterobacter cloacae lub inne z rodzaju Enterobacteriacae, a także pojedyncze przypadki Pseudomonas aeruginosa, Citrobacter, Proteus, Staphylococcus aureus i epidermidis. O ile odsetek dodatnich posiewów w kierunku Enterobacteriacae był podobny we wszystkich grupach, to Klebsiella sp. dominowała w grupie przyjętych z oddziałów noworodkowych, a szczepy patogenne Citrobacter i Pseudomonas aeruginosa dominowały u z (tabela 2). Posiew moczu pobrany został u 264, z czego w 171 przypadkach były to posiewy jałowe. Wśród dzieci przyjętych z domu w posiewach niejałowych przeważała Escherichia coli i stwierdzono ją u 20 (14,4% przyjętych dzieci), inne bakterie patogenne wyhodowane w tej grupie z moczu to Enterobacteriacae i Klebsiella sp. Bardziej zróżnicowana flora patogenna wyhodowana została u dzieci z oraz innych oddziałów noworodkowych. W tych grupach dominowały Enterobacteriacae (odpowiednio 3,7% i 10,3%). Wśród pozostałych bakterii wymienić należy Escherichia coli, Klebsiella sp. i pneumoniae, a w pojedynczych przypadkach także Staphylococcus aureus.
264 I. Michałus, K. Haładaj, I. Ligenza, T. Chlebny, A. Prochowska, D. Chlebna-Sokół Tabela 2. Wystęowanie flory patologicznej w grupach w zależności od trybu przyjęcia Tryb przyjęcia (n =138) Wyniki posiewów kału i moczu (n =108) (n =185) (n =138) (n =108) (n =185) Pobrany materiał Kał Mocz Liczba dzieci /procent n % n % n % n % n % n % Escherichia coli 79 57,0 16 14,8 68 36,8 20 14,5 2 1,9 10 5,4 Klebsiella sp. 12 8,7 6 5,6 28 15,1 6 4,3 1 0,9 3 1,6 Enterobacetriacae 6 4,3 5 4,6 9 4,9 19 13,8 4 3,7 19 10,3 Pseudomonas aeruginosa 1 0,7 5 4,6 2 1,1 2 1,1 Citrobacter 3 2,8 3 1,6 Proteus sp. 1 0,7 1 0,5 1 0,9 1 0,5 Streptococcus sp. 1 0,7 1 0,5 Staphylococcus 1 0,7 2 1,5 2 1,1 1 0,9 4 2,2 (aureus/epidermidis) Razem 101 73,2 37 34,2 114 61,6 45 32,6 9 8,3 39 21,1 Tryb przyjęcia Wyniki posiewów pobranych z nosogardła i pępka (n = 138) (n = 108) (n = 185) (n =138) (n =108) (n =185) Pobrany materiał Nosogardło Pępek Liczba dzieci /procent n % n % n % n % n % n % Streptococcus viridans 33 23,9 20 18,5 29 15,7 Escherichia coli 2 1,4 10 9,3 26 14,1 5 3,6 1 0,5 Enterobacetriacae 2 1,4 1 0,9 6 3,2 2 1,1 Staphylococcus aureus 4 2,8 2 1,1 3 2,2 Staphylococcus epidermidis 6 4,3 15 13,9 10 5,4 2 1,4 4 3,7 1 0,5 Klebsiella sp. 2 1,4 3 2,8 9 4,9 Pseudomonas aeruginosa 6 5,6 2 1,1 Citrobacter 2 1,9 1 0,5 Proteus sp. 1 0,7 Acinetobacter 1 0,7 1 0,9 Mycoplasma pneumoniae 1 0,7 Razem 51 36,9 58 53,7 83 44,9 11 7,9 4 3,7 6 3,2 Spośród 265 posiewów wymazów pobieranych z nosogardła, w 192 przypadkach uzyskano wzrost bakterii. Najczęściej we wszystkich grupach hodowano Streptococcus viridans, uważany za florę saprofitującą. W przeciwieństwie do grupy przyjętych z domu, gdzie wśród flory patogennej dominowały Staphylococcus epidermidis i aureus (4,3 i 2,8%), w grupach przyjętych ze szpitali najczęściej stwierdzano Escherichia coli w 26 (14,1%) przypadkach u dzieci przyjętych z oddziałów noworodkowych, a u 10 (9,3%) u dzieci przyjętych z oraz Staphylococcus epidermidis 15 (13,9%) u dzieci z. Wśród innych patogenów stwierdzono Klebsiella pneumoniae (najczęściej u przyjętych z oddziałów noworodkowych), Pseudomonas (najczęściej u przyjętych z ). Spośród 58 wymazów z pępka najczęściej, bo w 11 przypadkach, notowano wzrost flory bakteryjnej u przyjętych z domu u 7,9%, dominowała Escherichia coli, a w dalszej kolejności Staphylococcus aureus i epidermidis. Pojedyncze dodatnie posiewy uzyskano z pępka w pozostałych dwóch grupach, przy czym wśród przyjętych z dominował Staphylococcus epidermidis (u 3,7% dzieci), a wśród przyjętych z innych oddziałów pojawiły się takie szczepy jak Pseudomonas aeruginosa 2 przypadki (1,1%) i inne Enterobacteriacae, również 2 przypadki (1,1%) (tabela 2).
Rodzaj bakterii patogennych u donoszonych i urodzonych przedwcześnie 265 12% 9,6 10,0 9,6 9% 6% 5,0 3,5 Ryc. 1. Rodzaj bakterii uzyskanych w posiewach kału w grupie donoszonych i wcześniaków 3% 1,3 0,5 0,43 1,0 0,43 1,5 1,0 0% 1 2 3 4 5 6 1 - Escherichia coli, 2 - Klebsiella sp., 3 - Enterobacteriacae, 4 - Pseudomonas sp., 5 - Proteus sp., 6- Staphylococcus aureus, 25% 22,1 20% 15% 15,4 10% 11,4 6,5 10,0 Ryc. 2. Rodzaj bakterii uzyskanych w posiewach moczu w grupie donoszonych i wcześniaków 5% 4,0 2,6 4,0 3,0 2,6 4,8 0% 45% 0,4 0,0 0,5 0,0 0,0 0,9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 - Escherichia coli, 2 - Klebsiella sp., 3 - Enterobacteriacae, 4 - Pseudomonas sp., 5 - Citrobacter, 6 - Staphylococcus aureus, 7 - Staphylococcus epidermis, 8 - Acinetobacter, 9 - Streptococcus viridans 44,3 0,0 40% 35% 30% 30,3 25% 20% 15% 13,0 Ryc. 3. Rodzaj bakterii uzyskanych w posiewach z nosogardła w grupie donoszonych i wcześniaków 10% 5% 0% 8,0 5,5 3,9 3,5 0,4 2,0 0,9 0,0 0,9 0,5 0,0 0,5 0,0 1,0 0,4 0,0 0,4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 - Escherichia coli, 2 - Klebsiella sp., 3 - Enterobacteriacae, 4 - Pseudomonas sp., 5 - Citrobacter, 6 - Proteus sp., 7 - Streptococcus sp., 8 - Staphylococcus aureus, 9 - Staphylococcus epidermis, 10 - Streptococcus viridans
266 I. Michałus, K. Haładaj, I. Ligenza, T. Chlebny, A. Prochowska, D. Chlebna-Sokół Analiza porównawcza donoszonych i wcześniaków została przeprowadzona w zależności od miejsca z którego uzyskano posiew. W kale z obydwu grup dominowała Escherichia coli (30,3% wcześniaków i 44,3% donoszonych), jednak w grupie wcześniaków stwierdzono wyższy odsetek flory patogennej takiej jak Enterobacter cloacae lub inne z rodzaju Enterobacteriacae (5,5%), a także Pseudomonas aeruginosa (3,5%), czy Citrobacter (2,0%). Natomiast u donoszonych spośród patogenów stwierdzonych w kale istotny odsetek stanowiła Klebsiella species bądź pneumoniae (13,0% wszystkich w tej grupie). W posiewach moczu dominowała flora z rodzaju Enterobacteriacae (10% wszystkich ocenianych wcześniaków i 9,6% donoszonych) oraz Escherichia coli częściej występująca w moczu donoszonych (9,6% vs 5,0%), u wcześniaków częściej hodowała się Klebsiella sp. W nosogardle dominowała, w obydwu grupach, flora saprofityczna (Streptococcus viridans), natomiast w grupie wcześniaków częściej aniżeli u donoszonych stwierdzano florę patogenną, w tym szczególnie: Escherichia coli (11,4 vs 6,5%), Staphylococcus epidermidis (10,0 vs 4,8%) i Klebsiella sp. (4,0 vs 2,6%). Omówienie wyników i dyskusja Powszechnie wiadomo, iż kolonizacja przewodu pokarmowego noworodka zależy od wielu czynników, m.in. sposobu rozwiązania ciąży, tego jakie jest jego środowisko bezpośrednio po porodzie, czasu i miejsca hospitalizacji, stosowania antybiotyków, a także sposobu karmienia [8-10]. Dziecko pozostające w stałym kontakcie z matką zasiedlają w głównej mierze bifidobakterie, natomiast u hospitalizowanych, szczególnie na oddziałach intensywnej terapii, dominują bakterie z rodziny Enterobacteriacae [1, 11]. To, czy przewód pokarmowy jest jałowy w momencie urodzenia, a jego kolonizacja odbywa się w ciągu pierwszego tygodnia, czy kolonizacja przebiega już w czasie trwania ciąży, jest obecnie dyskutowane, ale opóźnienie tego procesu w pierwszych dobach życia dziecka zwiększa ryzyko zasiedlenia szczepami patogennymi [12]. W badaniach prowadzonych w Klinice Neonatologii CMUJ w Krakowie potwierdzono fakt jałowości przewodu pokarmowego w momencie urodzenia w przypadku połowy. Spośród wykrywanych w 1.dobie bakterii dominowały Escherichia coli niepatogenne oraz szczepy gronkowców koagulazo-ujemnych. Wyniki wskazywały na fakt, że u części dzieci kolonizacja zachodzi już wewnątrzmacicznie drogą wstępującą z dróg rodnych ciężarnych i ich dolnego odcinka przewodu pokarmowego [12]. Analiza flory bakteryjnej dolnego odcinka przewodu pokarmowego (posiewy kału) badanych przez nas dzieci wykazała, iż Escherichia coli w największym odsetku kolonizowała przewód pokarmowy przyjętych z domu, a wśród szczepów izolowanych u dzieci przyjętych z innych oddziałów noworodkowych stwierdzono wysoki odsetek szczepów potencjalnie niebezpiecznych, m.in. Klebsiella sp. (w tym pneumoniae i oxytoca), a dodatkowo u po hospitalizacji w takie szczepy patogenne, jak Pseudomonas aeruginosa czy Citrobacter. W badaniach przedstawionych przez Zmelonek i wsp. porównanie kolonizacji u wcześniaków i dzieci urodzonych o czasie, ujawniło, że wśród wcześniaków kolonizacja postępuje głównie w kierunku szczepów patogennych, zaś u dzieci urodzonych o czasie w kierunku szczepów E. coli stopniowo wypierających potencjalnie niebezpieczne szczepy, głównie Klebsiella pneumoniae, co ma znaczenie ochronne, pomimo że E. coli uważana jest za organizm oportunistyczny [12, 13]. Analiza porównawcza w badanych przez nas grupach, w zależności od stopnia dojrzałości, wykazała podobne wyniki. Wśród flory zasiedlającej przewód pokarmowy donoszonych zanotowano wyższy odsetek kolonizacji Escherichia coli w porównaniu z wcześniakami (44,3 vs 30,3%). U wcześniaków natomiast wyższy był odsetek dodatnich posiewów kału w kierunku zakażenia Pseudomonas i Citrobacter, a także innymi szczepami z rodzaju Enterobacteriacae. Wyizolowanie patogenu u noworodka hospitalizowanego jest ważne z klinicznego punktu widzenia, choć nie przesądza o szpitalnym charakterze zakażenia. Ma to znaczenie, ponieważ w przypadku flory Gram-dodatniej przebieg zakażenia jest zazwyczaj łagodny, a śmiertelność niższa, podczas gdy przyczyną infekcji jest flora bakteryjna Gram-ujemna, przebieg zakażenia jest cięższy, a śmiertelność wyższa [6]. W wielu oddziałach pałeczki Gramujemne stanowią główną przyczynę zakażeń, najczęściej układu moczowego, a także zakażeń o innej lokalizacji [14]. Flora bakteryjna wyizolowana z różnych materiałów u badanych przez nas dzieci była głównie florą Gramujemną, jednak większość szczepów stanowiła niepatogenna E.coli. Natomiast fakt wyizolowania u dzieci wielu szczepów potencjalnie chorobotwórczych, zwłaszcza szczepów Gram-ujemnych ESBL (Klebsiella, Escherichia coli) czy Gram-ujemnych pałeczek niefermentujących z rodzaju Pseudomonas czy Citrobacter bez objawów klinicznych zakażenia, zwraca uwagę na możliwą obecność tych patogenów w środowisku oddziału, a więc możliwość kolonizacji kolejnych. Biorąc pod uwagę obraz kliniczny zakażeń, należy stwierdzić, że wśród wcześniaków dominują zapalenia płuc i posocznice, zaś w grupie donoszonych zakażenia układu moczowego i okołopępkowe. Zapalanie płuc najczęstsza postać zakażenia w oddziale patologii i intensywnej terapii bardzo często związana jest z intubacją i mechaniczną wentylacją [6, 15]. W oddziałach noworodkowych najczęściej występują zakażenia skóry, śluzówek i pępka, a wśród hospitalizowanych w OIT przeważają zakażenia krwiopochodne [16].
Rodzaj bakterii patogennych u donoszonych i urodzonych przedwcześnie 267 Wnioski 1) Patogenna flora bakteryjna najczęściej była rozpoznawana w posiewach urodzonych przedwcześnie i hospitalizowanych w. 2) Wśród szczepów patogennych najczęściej wykrywano Gram-ujemne pałeczki z rodzaju Klebsiella, a także Enterobacteriacae, Pseudomonas i Citrobacter. 3) Bakterie Gram-dodatnie dominowały w posiewch uzyskanych z nosogardła zarówno u wcześniaków jak i donoszonych. Piśmiennictwo [1] Szczapa J. (2008) Podstawy neonatologii. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa. [2] Czyżowska J., Bulanda M. (2007) Czynniki zakażeń szpitalnych u dzieci. Ped. Pol. 82 (11): 873-878. [3] Szumała-Kąkol A., Szczapa J., Bakalarz-Matoga N. et al. (2008) Enterokoki odporne na wankomycynę izolowane od leczonych w Klinice Neonatologii. Post. Neonatol. 2 (14): 62-65. [4] Wójkowska-Mach J., Lauterbach R., Pawlik D. et al. (2008) Nadzór epidemiologiczny nad zakażeniami w oddzialach intensywnej opieki neonatologicznej. Post. Neonatol. 2 (14): 125-128. [5] Asembergiene J, Gurskis V, Kevalas R, et al. (2009) Nosocomial infections in the pediatric intensive care units in Lithuania. Medicina 45(1): 29-36. [6] Maszkiewicz W. (2007) Zakażenia szpitalne. Zdr. Publ. 117 (2): 260-263. [7] Zięba K., Gadzinowski J. (2003) Zakażenia szpitalne w oddziałach intensywnej terapii noworodkowej. Zakażenia 3: 104-110. [8] Mitsou E.K., Kirtzalidou E., Oikonomou I. et al. (2008) Fecal microflora of Greek healthy neonates. Anaerobe 14: 94-101. [9] Tapiainen T, Ylitalo S, Eerola E, et al. (2006) Dynamics of gut colonization and source of intestinal flora in healthy newborn infants. APMIS. 114(11): 812-7. [10] Fanaro S, Chierici R, Guerrini P. et al. (2003) Intestinal microflora in early infancy: composition and development. Acta Paediatr Suppl. 91(441): 48-55. [11] Penders J., Thijs C., Vink C. et al. (2006) Factors influencing the composition of the intestinal microbiota in early infancy. Pediatrics 118 (2): 511-521. [12] Zmelonek A., Znamirowski P., Ziaja K. et al. (2006) Kolonizacja przewodu pokarmowego oraz jej znaczenie w kontekście rozwoju neonatologii. Studia Medyczne Akademii Świętokrzyskiej, 4: 53-60. [13] Goldman R. (2007) Escherichia coli. Pediatria po Dyplomie 11(2): 100-101. [14] Romaniszyn D. (2005) Pałeczki Gram (-) w zakażeniach szpitalnych. Zakażenia 5(5): 28-30. [15] Czyżowska J., Bulanda M. (2007) Postacie kliniczne zakażeń szpitalnych u dzieci. Ped. Pol. 82 (11): 879-884. [16] Wolnicka B., Sławska H., Ziomek G. et al. (2008) Czynniki ryzyka zapalenia pępka u urodzonych przedwcześnie. Post. Neonatol. 2 (14): 38-41. J Izabela Michałus Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytet Medyczny w Łodzi SP ZOZ USK nr 4 im. Marii Konopnickej ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź e-mail: propedeutyka@usk4.umed.lodz.pl Type of pathogenic bacterial flora in neonates born at time and prematures hospitalized in Departament of Neonatal Pathology in years 2003-2007 Bacterial infections are one of the most important causes of the mortality in the first weeks of life, besides the premature birth and the perinatal injury. The aim of the study was comparing the kind of the bacterial flora at newborn babies hospitalized for different reasons in the ward including the degree of their maturity. Material and methods: In retrospective study a medical documentation of 431 newborn babies hospitalized in years 2003-2007 in the Departament of Neonatal Pathology was analysed and into this way a bacterial flora from routinely collected material at the moment of child addmision to the ward was judged. Results: In the faeces of newborn babies from both groups an Escherichia coli bacteria dominated (30.3 % of premature babies and 44.3 % born at time), however in the group of premature babies a higher percentage of the pathogenic flora was found so as Enterobacter cloacae or other from the Enterobacteriacae sp. Among children admitted from home in urine samples an Escherichia coli dominated and it was collected at 14.4 % of accepted children. Much more diversified pathogenic flora was grown at patients from NICU and other neonatal wards. In these groups Enterobacteriacae dominated. In nosopharynx of premature babies more often than at term born a pathogenic flora was cultured, in it particularly: Escherichia coli (11.4 vs 6.5 %), Staphylococcus epidermidis (10.0 vs 4.8 %) and Klebsiella Co. (4.0 vs 2.6 %). Conclusions: 1) The pathogenic bacterial flora was most often recognised in bacteriological material of prematurely born and hospitalized in Neonatal Intensive Care Unit. 2) Among pathogenic bacteria most often Gram-negative pathogens from the Klebsiella sp, as well as Enterobacteriacae, Pseudomonas and Citrobacter was detected. 3) Gram-positive bacteria dominated in samples got from nosopharynx both in premature babies as well as newborns born at time. Keywords: neonates, bacterial flora, infections